Palinologiczny zapis granicy eocen-oligocen w polskich Karpatach fliszowych - wyniki wstępne

rzegląd

Geologiczny, vot.

47,

nr

4, 1999

eous-Tertiary boundary at El Haria, northwest Tunisia. Mar.

Micropa-~ont., 13: 151-191.

3UJAK J. P. & WILLIAMS G. L. 1979 - Dinoflagellate diversity hrough time. Mar. Micropaleont., 4: 1-12.

20CCIONI R. & GALEOTTI S. 1998 - What happened to smali ben-thic foraminifera at the Cretaceous-Tertiary boundary? Buli. Soc. ge

GAŹDZICKA E. 1978 - Zespoły nannop1anktonu wapiennego z pogranicza kredy i trzeciorzędu Polski centralnej (wyżyna lubelska). Acta Geol. Pol., 28: 335-375.

GÓRKA H. 1957 - Coccolithophoridae z górnego mastrychtu Polski

Środkowej. Acta Palaont. Pol., 2: 235-284.

HABIB D., MOSHKOVITZ S. & KRAMER. C. 1992 - Dinoflagella-te and calcareous nannofossil response to sea-Ievel chan ges in Cretace-ous-Tertiary boundary sections. Geology, 20: 165-168.

HANSEN H. J., RASMUSSEN K. L., GWOZDZ R., HANSEN J. M. & RADWAŃSKI A. 1989 - The Cretaceous-Tertiary boundary in Central Poland. Acta. Geol. Pol., 39: 1-12.

HAQ B. U., HARDENBOL J. & VAIL P. R. 1987 - Chronology of fluctuating sea levels since the Triassic. Science, 235: 1156-1167. HULTBERG S. U. 1986 - Danian dinoflagellate zonation, the C-T boundary and the stratigraphical position ofthe Fish Clay in southern Scandinavia. J. Micropalaeont., 5: 37-47.

JIANG M. J. & GARTNER S. 1986 - Cretaceous nannofossil suc-cession across the Cretaceous-Tertiary boundary in east-central Texas. Micropaleont., 32: 232-255.

KOTHE A. 1990 - Paleogene dinoflagellates from northwest Germany. Geol. Jb., A118: 1-111.

KUHN W. & KIRSCH K.-H. 1992 - Ein Kreide-Tertiiir-Grenzprofil aus dem Helvetikum niirdlich von Salzburg (Osterreich). Mitt. Bayer. Staatsslg. Paliiont. hist. Geol., 32: 23-35.

MACHALSKI M. 1998 - Granica kreda-trzeciorzęd w przełomie Wisły. Prz. Geol., 46: 1153-1161.

MACLEOD N., RAWSON P. FOREY P.L., BANNER F. T.,BOUDAGHER-FADEL M. K., BOWN P. R, BURNETT J. A., CHAMBERS P., CULVER S., EVANS S. E>, JEFFRREY C., KAMINSKI M.A., LORD A. M., MILNER A. R., MORRIS N., OWEN E., ROSEN B. R., SMITH A. B., TAYLOR P.D., URQUHART

E. & YOUNG J. R. - 1997 - The Cretaceous-Tertiary biotic tran-sition. J. Geol. Soc., London, 154: 265-292.

MACLEOD N. & KELLER G. 1994 - Comparative biogeographic analysis of planktic foraminiferal survivorship across the Cretace-ous-Tertiary (K-T) boundary. Paleobiology, 20: 143-177.

MOLINA E., ARENILLAS I. & ARZ J. A. 1998 - Mass extinction in planktic foraminifera at the Cretaceous-Tertiary boundary in subtropi-cal and temperate 1atitudes. Buli. Soc. geol. France, 169: 351-363. PERCH-NIELSEN K., MCKENZIE J. & HE Q. 1982 - Biostratigra-phy and isotopic geochemistry and the "catastrophic" extinctions of calcareous nannoplankton at the Cretaceous-Tertiary boundary. Spec.

Pap. Geol. Soc. Am., 190: 353-371.

PERYT D. 1980 - Planktic foraminifera zonation ofthe Upper Creta-ceous in the Middle Vistula River valley, Poland. Palaeont. Pol., 41: 3-96.

POŻARYSKA K. 1954 - O przewodnich otwornicach z kredy górnej Polski środkowej. Acta Geol. Pol., 4: 249-276.

POŻARYSKA K. 1965 - Foraminifera and biostratigraphy ofthe Danian and Montian in Poland. Palaeont. Pol., 14: 1-156. POŻARY SKA K. 1967 - Badania warstw pogranicznych kredy i

trzeciorzędu w Polsce pozakarpackiej. Kwart. Geol., 11: 661-672. SEPKOSKI J. Jr., 1996 - Patterns ofPhanerozoic Extinction: A Per-spective from Global Data Bases. [W:] WalIiser, O. H. (ed.), Global Events and Event Stratigraphy in the Phanerozoic. Springer-Ver\ag, Berlin, Heidelberg, 35-52.

STOVER L. E., BRINKHUIS H., DAMASSA S. P., DE VERTEUIL L., HELBY R. J., MONTEIL E., PARTRIDGE A. D., POWELL A. J., RIDING J. B., SMELROR M. & WILLIAMS G. L. 1996 - Mesozo-ic-Tertiary dinoflagellates, acritarchs and prasinophytes. In: Jansonius J. & McGregor D. C. (eds) Palynology: principles and applications. Am. Assoc. Stratigr. Palynol. Found., 2: 641-750.

SUTHERLAND F. L. 1994 - Volcanism around K-T boundary time-its role in an impact scenario for the K-T extinction events. Earth-Sci. Rev., 36: 1-26.

VISSHER H., BRINKHUIS H., DILCHER D. L., ELSICK W.

c.,

ESHET T., LOOY C.

v.,

RAMPINO M. R. & TRAVERSE A. 1996-The terminal Paleozoic fungal event: Evidence of terrestrial ecosystem destabilization and collaps. U. S. National Acad. Sci., Proceed., 93: 2155-2158.

Pa

l

inologiczny zapis granicy eocen-oligocen w polskich Karpatach fliszowyc

h

-

wyniki

wstępne

Przemysław

Gedl*

Przełom

eocenu i oligocenu w polskich Karpatach fliszowych charakteryzuje

się wyraźną zmianą

warunków sedymentacyjnych

w

basenach fliszowych. Zmiany te

są

odzwierciedlone w zapisie palinologicznym: utwory

górnoeoceńskie charakteryzują się

zazwyczaj

dużym udziałem

dinocyst

,

które

zanikają

w utworach

dolnooligoceńskich. Zostają

one

zastąpione

sporomorjami oraz jitoklastami w

przewadze pochodzenia

lądowego.

Przyczynami tych zmian

było

najprawdopodobniej

spłycenie

basenów karpackich, ograniczenie

ich

połączeń z

oceanem

światowym

oraz

zwiększona

dostawa wody

słodkiej.

Kryzys jaki

dotknął

dinocysty

w

basenach karpackich na

granicy eocenu i oligocenu wydaje

się mieć

ograniczone znaczenie regionalne,

gdyż

nie zaznacza

się

w innych, niekiedy

nieodległych

rejonach (np.

w

utworach

Niżu

Polskiego)

.

Słowa

kluczowe

:

granica eocen-oligocen, dinocysty, palinojacje, margle globigerynowe, Karpaty fliszowe, Polska

Przemysław Gedl-

Palynology of the Eocene-Oligocene boundary in the Polish Flysch Carpathians -

preliminary results.

Prz.

Geol., 47: 394--398.

S u m m a r

y.

The Eocene-Oligocene boundary in the Polish Flysch Carpathians is characterized by a distinct change oj sedim en tary

conditions in marine basins. These changes are visible in the palynological record: Upper Eocene deposits are characterized by often

high occurrence oj dinocysts which almost completely disappear in the Lower Oligocen e deposits. Dinocysts are then replaced by

sporomorphs and mainly phytoclasts oj terrestrial origin

.

Causes oj these changes are, possibly: shallowing oj the Carpathian marine

basins, their progressive isolation and increased influx oj freshwater. The Eocene-Oligocene dinocyst crisis that happened in the

Carpathian basins seems to have been oj restricted regional significance only: there is no record oj this event in the neighbouring areas

(e. g

.

, Polish Lowlands)

.

Key words

:

Eocene-Oligocene boundary, dinocysts

,

palynojacies, Globigerina marls, Flysch Carpathians, Poland

*Instytut Nauk Geologicznych PAN, ul. Senacka l, 31-002 Kraków; ndgedl@cyf-kr.edu.pl

394

Granica eocenu z oligocenem charakteryzuje

się

spo-kojniejszym i bardziej

rozłożonym

w czasie zanikiem

występowania

wielu taksonów plankton

i

cznych w

porów-naniu z np.

granicą

kredy z

trzeciorzędem.

Corliss i

Keigwin (1986) w ogóle

kwestionują celowość używania

terminu "masowe wymieranie" dla granicy

eocenu-oligo-cenu

.

Inną różnicą

jest brak

wyraźnej

"eksplozji"

różno­

rodności

planktonu w oligocenie, co

było cechą

charakterystyczną

dla niektórych grup planktonicznych w

paleocenie (perch-Nielsen, 1985

;

Bujak

&

Will

i

ams, 1979).

Dinocysty

oligoceńskie,

w

przeciwieństwie

do

eoce-ńskich,

cechuje stosunkowe niewielkie

zróżnicowanie,

oraz niska liczba pierwszych

pojawień się, zwłaszcza

we

wczesnym oligocenie (Bujak & Williams, 1979)

.

Zupełnie

inny przebieg ma granica eocenu z oligocenem w polskich

Karpatach fliszowych:

zaszły

tutaj bardzo istotne zmiany

paleogeograficzne, które

pociągnęły

za

sobą

zarówno

zmiany warunków depozycji, jak i olbrzymie zmiany w

świecie

organ

i

cznym

.

Dominująca

w eocenie

sedymenta-cja jasnych (zielonkawych) utworów drobnoklastycznych

została zastąpiona

przez c

i

emne, bogate w

materię

orga-niczną

utwory, tzw

.

warstw menilitowych

.

Zubożeniu

pod-legają

we

wczesnym

oligocenie

bogate

zespoły

mikroorganizmów

eoceńskich

(np. Olszewska, 1985a).

Zmiany w charakterze depozycji i

świecie

organicznym

jakie

zaszły

w tym okresie w basenach karpackich

można

bardzo dobrze

śledzić

w zapisie palinologicznym. Wydaje

się, że

nie

przebiegały

one jednakowo we wszystkich

base-nach sedymentacyjnych polskich Karpat fliszowych, z

któ-rych basen magurski zajmuje

szczególną pozycję.

Biostratygrafia

Wiek radiometryczny granicy eocen-oligocen

został

wyznaczony przez Cande i Kenta (1992) na 33,7 mln lat.

Brak jest jednak

całościowej

korelacji tej granicy na

podstawie

badań

mikropaleontologicznych,

gdyż

poszczególne grupy

mikroskamieniałości dają rozbieżne

wyniki.

Martini

i

in

.

(1986)

umieszczają granicę

eocen-oligocen

porniędzy

nannoplanktonowymi zonami

NP20-NP21 (ryc

.

1)

.

Z kolei na podstawie otwornic

planktonicznych

(pomerol

&

Premoli-Silva,

1986)

wyznaczono

tę granicę

(ryc. 1) na ostatnim pojawieniu

się

gatunków

z

grupy Hantkenina-Cribrohantkenina,

co

odpowiada granicy P17

-

P18 w zonacji

Błowa

(1969). Granica

Przegląd

Geologiczny, vol.

47.

nr

4 1999

~

występowania

dinocyst na granicy eocenu

i

o

li

gocenu w

stratotypowym profilu Massignano ( centralne

Włochy)

przeprowadzone przez Brinkhuisa i Biffiego (1993) nie

wykazały ża~ych

istotnych zmian w

ze.społach

dinocyst.

Sama

gramca

,

oparta

na

ostatlllm

wystąpieniu

hantk~ni~idów (=gr~nic.a

zon. PI7-PI8)

,

nie jest

odZWIercIedlona w JakImkolWIek wyda

r

zeniu

wśród zespołów

dinocyst (ryc. 3) i

została

umieSZCzona

w

obrębie

zony Achomosphaera alcicomu (ryc

.

4)

.

Zona ta

została

skalibrowana na

środkową część

zony NP2

1

(Martini,

1971) oraz CP16a (Okada & Bukry, 1980). Ostatnie

pojaw.ienie

się Areosphaeri~ium

dikttoplokus (ryc. 2)

,

OgÓllll~.

uznanego

~znac~lllka

W

alllcy eocen-oligocen

(np .. Kothe, 1990;

~r~~khU1s

&

Vlsscher, 1995),

zostało

stWIerdzone w najlllzszym wczesnym o

li

gocenie, w

obrębie

zony P18

(Błow,

1969), NP21

(M~rtini,

1971) oraz

C~16b ~O~ad~

& Bukry, 1980). W

naJł~OWszej

pracy,

Bnnkhms

1

Vlsscher (1995) skrytykowah wyznaczenie

granicy

eocen

-

oligocen

na

podstaw

i

e

wymarcia

han!k~ninidów, wykazując że nast~iło

ono w

środkowej

CZęSCI

stratotypowego profilu pnabonu

.

Równocześnie

zapropo~owali zde~niowani~

gr.ani.cy eocen-oligocen na

podstaWIe

ostatlllego

pOjaWlellla

Areosphaeridium

diktyoplokus, któ

r

e zaznacza

się

w stropowej partii

stratotypowego profilu priabonu i jest korelowane z

chronem C13n oraz globalnym pikiem

0

18

₀

_.

W

~olskich ~arpatach ~iszowych granicę

eocen

-

oligo-cen umIeszcza

SIę

w

obrębIe

szeroko rozpowszechnionego

poziomu margli globigerynowych (m. in

.

,

Błaicher

1970

'

Van Couvering i in

.

,

~981; Olszewska,. 1985b; Osz;zypko:

1996)., Margle globlgel!nowe

oddZIelają

dwa rodzaje

utworow w Karpatach flISZOwych: (l) utwory

górnoeoce-ńskie przeważnie

pelagiczne, o jasnych barwach takie jak

łupki

pstre,

łupki

zielone

i

tzw. "warstwy" hieroglifowe

oraz (2) utwory

oligoceńskie ciemnobrązowe

bardzo

bog~t~ w

materię organi~zn

.

ą,

takie jak tzw.

,,~arstwy"

mellll~towe

(P?r.

Le~zczynsk1,

1997, fig

.

2)

.

Badania

pali-~ologIczn~

tej

.g~amcy, zapoczątko~ane

przez Bujaka w

jedno~tce. sląskiej

([W:]

V~n

Couvenng i in., 1981)

wyka-zały,

ze dmocysty bardzo

h~zne

w "warstwach"

hieroglifo-wych

~r~z

marglach

globlge~owych, zanikają

niemal

całkOWICIe

wraz z

rozpoczęcIem

sedymentacji warstw"

me~ilito~ch

(yan Couvering i. in

.

, 1981, fig

.

10)

.

Bujak,

porownując op~sane. zespo~

dmocyst do

zespołów

zna-nych z

połudnIOWej

AngIn oraz Wschodnich

wybrzeży

---~---~--- -

-ta jest korelowana ze

środkową

częścią

nannoplanktonowej zony

NP21

Martiniego

(1971)

oraz

subzony CP16 a Okady i Bukry'ego

(1980)

.

Na podstawie dinocyst

,

Czas

~

6 ~ ~

(mln

Eh]

~ ~

lat) ~ u ~

Otwornice planktoniczne Nannoplankton wapienny

_Dinocysty

najczęściej

uznawanym

wydarzeniem biostratygraficznym,

wyznaczającym granicę

eocenu i

oligocenu jest ostatnie pojawienie

się

gatunku

Areosphaeridium

diktyoplokus (ryc

.

2**)

(m,in

,

Costa

& Manum, 1988; K6the, 1990;

Manum i In

.

, 1988; Biffi &

Manum, 1988; ryc. l). Badania

**Uwaga

:

ryc. 2 -

p.

okładka

(górny); ryc. 9 p

. okładka

(dolny); ryc

4-6 i 8-11 p

.

str

.

399

(III

str

. Okł

.)

zona wydarzenie

L zona FO wydarzenie LO FO wydarzenie LO

28.5

30,0

CH

S. ciperoensis _{Lentinia spp.}

'"

G. arnpIiapertura D.pygmaea Dracodinium spp.

S. distensus C. lobospinosum o..

_P19

R. umbilica (wg Powella, 1992) 32,0

C12

;:l _{1. recurvus} (wg Haq'a i in .• 1987)

...

Pseudohastigerina spp .

P18

R. umbilica _Eformosa W. gochtii

34,0

C13

33,7 Hantkenina spp.

Q _{C. inflata D. saipanensis} A. diktyoplokus

o

NP

D. barbadiensis O. divergens

C15

,D

'"

C. injlata

19-20

C. grandis 36,0

_C16

P15

I. recurvus

...

o.. (pars)

NP18

c.

oamaruensis M pseudorecurvatum

Ryc. 1.

Porównanie biostratygrafii otwornicowej Blowa (1969), nannoplanktonowej

Martinie-go (1971) oraz dinocystowej (Stover i

in.,

1996)

późnego

eocenu i wczesnego ol

i

gocenu

Fig. 1.

Cornparison ofthe foraminifera (Blow, 1969)

,

nannoplankton (Martini, 1971) and

dino-cyst (Stover i in., 1996) biostratigraphy of the Late Eocene and Early Oligocene

'zegląd

Geologiczny, vot.

47,

nr

4, 1999

- .. _--~. ._--- --

_

... _---_ ... _---- ._ -- _

.. ----,-,,- .

---Zonacja ---Zonacja NW Europa N Atlantyk Morze Beringa WIochy UkTall).a,

-

A:nnema-~as

otwornic nannopl. l Azerbeidżan

nin

_"'"

Chateauneuf Brinkhuis i

at)

~

_{(Blow, (Martini, 00 wnie} plankt. wapien. Co sta i _Manum Costa i Powell i Gruas- Koethe Williams Bujak Matsuoka _{i Bujak Manum} Biffi i Biffi (1993); Andreeva_

1969) J971) (19 76) (1988) (1992) Cavagnetto (1990) (1975) (1984) (1988) (1988) Wilpshaar Grigorovich

(1978) i in. (1996) (1991)

P21 _NP24 C. dispersum

1111111111111111111 111111111111111111 DP14 -

Cf.

I (pars) Phthano- (pa,,)

(pars)

peridinium Dl4nb 002 Clo Partispinat. (pars)

30,0

-

_P20 I - - - (pars) _Sensu lato

<l) I - - - _NP23 014

coreoides

WI4 I - - - Spiniferites Impagi- (purs) a

o..

Wetzeliella sp. cf. dinium -

-132,0

PI9

~wetz

eliella

gochtii 014na OefIandrea S. membra velorum _{Hpu DPl3}

;ol _{NP goc htii}

Wetzeliella heterophlycta - naceus Wctzeliella

....

22 _{gochtii Trinovante-} 001 gochtii 134,0

~IIIIIIII

1111111 111111111111111111 PI8 _Dl3 013 dinium _boreale DPI2 PI7 Dl2nc Wetzeliella WI3 Areosphae- Ssp 136,0 ~

O _{PI6 NP Rho mbo-} Rhombo- Kisselovia t - - Oiphyes Trinovante- ridium Melita----z. _{Phth. amoenum} S)'l1imetrica

.n

19-20 din ium 012 dinium clathrata colligerum dinium diktyo- OE

ol I - - - _boreaJe sphaeridium _OPlI

.~

I - - - perfo ratum perforatum subsp. 012nb (pars) plokus _{pseudo- Charlesdowniea}

....

_Pl5

o..

_{(pars) NPI8} angulosa (pars) (pars) _{recurvatum clathrata subsp,}

i

- . __ ._- - - -' - - - - .- - L - . -_ __ _ _ ~~Josa

Ryc. 3. Schematy zonacji dinocystowych wczesnego eocenu i późnego oligocenu

Fig.

3.

Late Eocene and Early Oligocene dinocyst zonation schemes

Kanady,

wydzielił zonę

Rhombodinium perforatum (sensu

Costa

&

Downie, 1976) oraz

równowiekową zonę

Diphyes

colligerum (sensu Williams, 1975) dla utworów "warstw"

hieroglifowych oraz

niższej części

margli

globigeryno-wych, natomiast

zonę

Wetzeliella gochtii (sensu Costa

&

Downie, 1976) lub Deflandrea heterophlycta (sensu

Wil-liams, 1975) -

dla

wyższej części

margli

globigeryno-wych oraz "warstw" menilitoglobigeryno-wych,

Wyróżnione

zony

Rhombodinium perforatum oraz Diphyes colligerum

odpowiadają najwyższemu

eocenowi i

są

korelowane z

nannoplanktonowyrni zonami NP18

-

20, Zona Deflandrea

heterophlycta obejmuje utwory

najwyższego

eocenu oraz

wczesnego oligocenu, natomiast zona Wetzeliella gochtii

jest charakterystyczna dla utworów wczesnego oligocenu

(NP21-22

-

23; ryc, 3), Pierwsze pojawienie

się

tego

ostat-niego taksonu

uważane

jest za charakterystyczne dla

utwo-rów wczesnego oligocenu (m, in, Powell, 1992; ryc, 1),

Wetzeliella gochtii (ryc

,

5), w dotychczas opracowanych

profilach, po raz pierwszy pojawia

się

w

wyższej części

margli globigerynowych,

Jednocześnie

taksony

charakte-rystyczne dla eocenu, których ostatnie pojawienie

odpo-wiada granicy eocen-oligocen (ryc, 1) -

Rhombodinium

perforatum oraz Areosphaeridium diktyoplokus

występują wyłącznie

w utworach

podścielających

margle

globigery-nowe lub w ich

niższych częściach

(P, Gedl, niepubl.),

palinofacja pyłki dwuworkowe zróżnicowanie

Tym

samyml~ wstępne wynilkki ,bah dań dinocyst na granicy

eocenu I o Igocenu w po s IC

Karpatach

flisz

h

d "

,

d '

l

owyc

wy

ają Się

potwler zac rezu taty

opracoWań

otw

'

,

l ' h

9 O Ol

k

omlco-wych (m,m, B alC er, 1 7;

szews a, 1985b),

Paleośrodowisko

Zmiana litologii

pomiędzy

utworami

eoceński '

l'

'k"

lk'hK

hfl'

mlaol-gocens Iml w po s IC

arpatac

Iszowych (z wYJ' tk'

,

d

k'

k'

')

,

b

ą

lem

Je nost I magurs lej zaznacza

Się

ardzo wyra' '

"

l' d'

l'

Zllle w

zmlallle zespo ow mocyst oraz pa mofacji utworó

_

nicznych (Bujak [W:] Van Couvering i in 1981' SW

t ghra

,

"'

, a c

0-WICZ, 1997; Usyk, 1998), Jasno zabarwione

tw

,

'k'

h

k

"

u ory

gomoeocens le c ara

teryzuJą Się

bogatymi zes

ł

'

d,

_{mocyst ryc,}

( 6 ) k '

_,tore

_mają

'

d ' d'

_{uzy u}

_Zlał

_{w palinofa}

po aml

_..

₍

7), W niektórych profilach (np, w

Krośnie)

stan02

1

_ryc,

,

100

0 /

l'

c ..

W' 'd d'

,

ląone

az

/0

pa mOlaCJl.

sro

mOcyst licznl'e w t

'

,

,

ys

ępuJe

takson Dejlandrea (ryc, 8), pOJawia

się

równie'

d

'

,

, ,

, d

"

z ro zaJ

ImpagldlnlUm, Ten ostatlll ro zaJ Jest

Uważany

za

charak-terystyczny dla otwartych wód

~ceanicznych

(m.in,

Har-land, 1983), podczas gdy rodzaj Dejlandrea opi

_,

_'

_h

_,sywany

często

z utworow estuanowyc , prawdopodobnie

'

,

,

"

d h

moze

występowac

rowmez w wo ac oceanicznych, Z

ły

d,

_{mocyst z utworow po sCle}

' d '

'

l '

_ających

_{margle globig}

espo

_{_}

h

k

"

eryno

we c ara

teryzują Się

pewnym

zróżniCOwaniem

w

zale-morska/lądowa /spory zespołów dinocyst

ci

ł

~

....l

~

0 __ ____ ~

===========

J

- - - o _-_-_-_-_-_ "'El'b Z

-

=

-

=-=-=-=-

i

r..t.l ~ S U ci O ~ r..t.l <2

ł

:.a

f

396

5.0% 5.0% NISKIE: WYSOKIE

Ryc. 7. Schematyczny rozkład palinofacji w utwora h '

h ' l' , d k c

gramcz-nyc eocenu 10 Igocenu Je noste zewnętrznych polsk' h

K

t

fi , _ISZOwyC h ( _{na po staWIe: van ouvenng i in}d ' " C ' _{, 1981' St h} IC

arpa

_'

1997; Usyk, 1998,) , , a c OWICZ,

Fig. 7.

Palynofacies changes within the Eocene OII'g _{' , - ocene oun-}b

dary deposIts of the outer umts of the Polish Flysch Carpathians

(based on: Van Couvenng

et al"

1981; Stachowicz 1997' U k

1998) , , s y ,

'rzegląd

Geologiczny, vot. 47, nr 4, 1999

:

rodowiskowych

doszło

do katastrofalnego wymarcia

Jogatych

górnoeoceńskich

flor dinocystowych (dotyczy to

również

otwornic oraz nannoplanktonu).

Przyczyną były

najprawdopodobniej

zmiany

głębokości

zbiorników

(spłycenie), obniżenie

poziomu zasolenia (przynajmniej w

przypowierzchniowej warstwie wody) oraz

zwiększona

dostawa

lądowej

materii organicznej, której

rozkład

powo-dował

powstanie warunków beztlenowych. Zmiany

pale-ogeograficzne

doprowadziły

do

izolacji

basenów

karpackich, czego efektem

było zubożenie zespołów

dino-cystowych w

całym

oligocenie oraz

najniższym

miocenie.

Autor dziękuje prof. dr. Krzysztofowi Birkenmajerowi oraz anonimowemu recenzentowi za dyskusje i krytyczne uwagi

dotyczące niniejszego artykułu.

Literatura

ANDREEVA-GRIGOROVICH A. S. 1991- Phytoplankton (dinocyst and nannoplankton) zonal stratigraphy ofthe Paleogene ofsouthern SSSR. Ph. D. thesis, Akademy of Science s of the SSSR, Institute ofthe Geological Scienes, Kiev: 47.

BIFFI U. & MANUM S. B. 1988 - Late Eocene-Early Miocene dinoflagellate cyst stratigraphy from the Marche Region (central Italy). BolI. Soc. Paleont. ItaI., 27: 163-212.

BIRKENMAJER K & OSZCZYPKO N. 1989 - Cretaceous and Palaeogene lithostratigraphic units ofthe Magura Nappe, Krynica Subunit, Carpathians. Ann. Soc. GeoI. Pol., 59: 145-181.

BLAICHER J. 1970 - "Globigerinae" ofthe Sub-Menilite Globigeri-na Marls. Inst. GeoI., BiuI., 221: 137-175.

BRINKHUIS H. 1994 - Late Eocene to Early Oligocene dinoflagel-late cysts from the Priabonian type-area (northeast Italy); biostratigra-phy and palaeoenvironmental interpretation. Palaeogeogr.,

PalaeoclimatoI., PalaeoecoI., 107: 121-163.

BRINKHUIS H. & BIFFI U. 1993 - Dinoflagellate cyst stratigraphy ofthe Eocene-Oligocene transition in central Italy. Mar. Micropaleont., 22: 131-183.

BRINKHUIS H. & VISSCHER H. 1995 - The upper boundary of the Priabonian Stage; a reappraisal based on dinoflagellate cyst biostra-tigraphy. [W:] Berggren W. A., Kent D. & Hardenboi J. (eds), Geo-chronology Time Scales and Global Stratigraphic Correlation. Soc. Econ. PaleontoI. Minera\., Spec. PubI., 54: 295-304.

BLOW W. H. 1969 - Late Middle Eocene to Recent planktonie fora-miniferal biostratigraphy. Proc. I Int. Conf. Planktonie Microfossils, Geneva 1967, l: 199-422.

BUJAK J. P. 1984 - Cenozoic dinoflagellate cysts and acritarchs from the Bering Sea and northern North Pacific, D. S. D. P. Leg 19. Micropaleont., I: 101-117.

BUJAK J. P. & WILLIAMS G. L. 1979 - Dinoflagellate diversity through time. Mar. Micropaleont., 4: 1-12.

CANDE S. C. & KENT D. V. 1992 - A New Geomagnetic Polarity Time Scale for the Late Cretaceous and Cenozoic. J. Geophys. Res., 97: 13917-13951.

CHATEAUNEUF J.-J. & GRUAS-CAVAGNETTO C. 1978 - Les zones de Wetzeliellaceae (Dinophyceae) du bassin de Paris. BulI. Bur. Rech. GeoI. Min., (deuxieme serie) Sec., 4: 55-93.

CORLISS B. H. & KEIGWIN L. D. Jr 1986 - Eocene-Oligocene paleoceanography. [W:] Hsii K. J. (ed.) Mesosoic and Cenozoic oceans. Amer. Geoph. Union, Washington: 10 1-118.

COSTA L. 1. & DOWNIE C. 1976 - The distribution ofthe dinofla-gellate Wetzeliella in the Palaeogene of north-western Europe. Palae-ontology, 19: 591-614.

COSTA L. 1. & MANUM S. B. 1988 - The description ofthe inter-regional zonation ofthe Paleogene (DI-DI5) and the Miocene (DI6-D20). [W:] Vinken K. L., Renier P. K. i in. (eds), The Nor-thwest European Tertiary Basin, Results of the International Geological Correlation Programme, Project No 124. GeoI. Jb., A,IOO: 321-342. GEDL P. 1998 - Biostratygrafia i paleośrodowisko paleogenu pod-halańskiego w świetle badań palinologicznych. Praca doktorska, Insty-tut Nauk Geologicznych PAN, Kraków: 1-181.

GRABOWSKA I. 1974 - Stratygrafia osadów paleogeńskich na Niżu Polskim w świetle badań mikropaleontologicznych. Inst. GeoI., BiuI., 281: 67-92.

GRABOWSKA 1. 1983 - Palinoflora i plankton paleogeński z NW Polski. Prz. GeoI. 7: 420-423.

GRABOWSKA 1. 1996 - Klasa Dinophyceae. [W:] Malinowska L. (red.), Budowa geologiczna Polski, v. III, Atlas skamieniałości

prze-398

wodnich i charakterystycznych, 3a: kenozoik, trzeciorzęd, paleogen. Polska Agencja Ekologiczna, Warszawa: 330-331.

HAQ B. U., HARDENBOL J. & VAIL P. R. 1987 - Chronology of fluctuating sea levels since the Triassic. Science, 235: 1156-1167. HARLAND, R. 1983 - Dinoflagellate cysts in bottom sediments from the North Atlantic Ocean and adjacents seas. Palaeontology, 26: 321-387.

KOTHE A. 1990 - Paleogene dinoflagellates from northwest Ger-many. GeoI. Jb., Al, 18: I-liI.

KSIĄŻKIEWICZ M .1975 - Bathymetry ofthe Carpathian Flysch

Basin. Acta GeoI. Pol., 25: 309-367.

LESZCZYŃSKI S. 1997 - Origin ofthe Sub-Menilite Globigerina

Marl (Eocene-Oligocene transition) in the Polish Outer Carpathians. Ann. Soc. GeoI. Pol., 67: 367-427.

MANUM S. B., BOULTER M. C., GUNNARSDOTTIR H., RAN-GNES K. & SCHOLZE A. 1989 - Palynology ofthe Eocene to Mio-cene sedimentary sequence ofODO Leg 104 (Nbrwegian Sea). [W:] Eld-holm, O., Thiede, J. i in., Proc. ODP, Initial Rep., 104: 611--662. MARTINI E. 1971 - Standard Tertiary and Quaternary calcareous nannoplankton zonation. [W:] Farinacci, A. (ed.), Proc. 2nd Planktonie Confer., Roma, 1970. Edizioni Technoscienza, Roma: 739-785. MARTINI E., FAHLBUSCH & HAGN H. 1986 - The Eocene-Oli-gocene boundary and the Latdorfian (Lower OliEocene-Oli-gocene). A statement by the German Subcommission on Tertiary Stratigraphy. NewsI. Strati-gr., 17: 37-43.

MATSUOKA K. & BUJAK J. P. 1988 - Cenozoic dinoflagellates cysts from the Navarin Basin, Norton Sound and St. George Basin, Ber-ing Sea. Nagasaki University, Faculty ofLiberal Arts. Natural Sci

BulI., 29: 1-147. .,

OKADA H. & BUKRY D. 1980 - Supplementary modification and introduction of code num bers to the low latitude coccolith biostratigra-phy zonation. Mar. Micropaleont., 5: 321-324.

OLSZEWSKA B. 1985a - Otwornice warstw menilitowych polskich Karpat zewnętrznych. Ann. Soc. GeoI. Pol., 55: 201-250.

OLSZEWSKA B. 1985b - Remarks concerning the Eocene-Oligoce-ne boundary in the Polish External Carpathians: Results of foraminiferal investigations. [W:] Proceeding Reports ofthe XIII-th Congress ofthe Carpatho-Balkan Geological Association, Part 1. Wyd. Geol.: 57-59. OLSZEWSKA B. W. & WIECZOREK J. 1998 - The Paleogene of the Podhale Basin (Polish Inner Carpathians) - micropaleontological pespective. Prz. GeoI., 46: 721-728.

OSZCZYPKO M. 1996 - Calcareous nannoplankton of the Globi-gerina Marls (Leluchów Marls Member), Magura Nappe, West Carpa-thians. Ann. Soc. Geo!. Po!., 66: 1-15.

PERCH-NIELSEN, K. 1985 - Cenozoic calcareous nannofossils. [W:] Bolli H. M., Saunders J. B. & Perch-Nielsen K. (eds), Plankton stratigraphy. Cambridge University Press, Cambridge: 427-554. POMEROL C. & PREMOLI SILVA I. 1986 - The Eocene-Oligoce-ne transition: events and boundary. [W:] Pomerol C. & Premoli Silva 1. (eds), Terminal Eocene Events. Develop. Palaeont. Strat 9' 1-24 POWELL A. J. 1992 - Dinoflagellate cysts ofthe Terti~~ Syste~. [W:] Powell A. J. (ed.), A Stratigraphic Index of Dinoflagellate Cysts. British Micropaleont. Soc. Pub!. Ser.: 155-249.

SŁODKOWSKA B. 1994 - Próba rekonstrukcji zbiorowisk roślin­

nych trzeciorzędu NW Polski na podstawie badań palinologicznych.

Prz. Geo!., 42: 15-19.

STACHOWICZ R. 1997 - Wykształcenie i geneza podmenilitowych margli globigerynowych w profilach w Turnicy, Leszczawie Górnej i Obarzymiu w świetle analizy litofacji i palinofacji. Praca magisterska, Archiwum ING UJ, Kraków: 60.

STOVER L. E., BRINKHUIS H., DAMASSA S. P., DE VERTEUIL L., HELBY R. J., MONTEIL E., PARTRIDGE A. D., POWELL A. J., RIDING 1. B., SMELROR M. & WILLIAMS G. L. 1996-Mesozoic-Tertiary dinoflagellates, acritarchs and prasinophytes. [W:] Jansomus J. & McGregor D. C. (eds), Palynology: principles and applications. Am. Assoc. Stratigr. Palynol. Found., 2: 641-750. USYK M. 1998 - Wykształcenie i geneza podmenilitowych margli globigerynowych w dolinie Strwiąża w okolicy Krościenka w świetle analizy litofacji i palinofacji. Praca magisterska, Archiwum ING UJ, Kraków: 74.

VAN COUVERING J. A., AUBRY M-.P., BERGGREN W A BUJAK J. P., NA.ESER C. W. & WIESER T. 1981 - The

~e~inal

Eocene event and the Polish connection. Palaeogeogr., Palaeoclimato\., Palaeoeco!', 36: 321-362.

WILLIAMS G. L. 1975 - Dinoflagellate and spore stratigraphy of the Mesozoic-Cenozoic, offshore eastern Canada. Geol Sury Canada Paper 74-30,2: 107-161. . . , WILPSHAAR M., SANTARELLI A., BRINKHUIS H. & VIS-SCHER H. 1996 - Dinoflagellate cysts and mid-Oligocene chrono-stratigraphy in the central Mediterranean region. J. Geol. Soc., London, 153: 553-561.

I

I