Izabela Bolesławska, Grzegorz Kosewski, Ilona Górna, Magdalena Kowalówka, Małgorzata Dobrzyńska, Juliusz Przysławski
WPŁYW STOSOWANIA DIETY REDUKUJĄCEJ MASĘ CIAŁA NA WYBRANE PARAMETRY ANTROPOMETRYCZNE
I BIOCHEMICZNE – BADANIA WSTĘPNE Katedra i Zakład Bromatologii
Wydział Farmaceutyczny Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu Kierownik: prof. dr hab. J. Przysławski
Celem pracy była ocena wpływu diety redukującej masę ciała na zmiany parametrów antropometrycznych oraz profi lu lipidowego w grupie kobiet z nad-wagą i otyłością oraz zdiagnozowanym nieprawidłowym profi lem lipidowym w surowicy krwi. Analiza uzyskanych wyników pozwoliła na stwierdzenie, że wprowadzenie diety redukującej wpływa na poprawę wybranych parametrów antropometrycznych i biochemicznych w badanej grupie kobiet.
Hasła kluczowe: dieta niskoenergetyczna, parametry antropometryczne, profi l li-pidowy.
Key words: low energy diet, anthropometrical parameters, lipids profi le.
Do niedawna tkankę tłuszczową uważano jedynie za miejsce magazynowania energii. Obecnie wiadomo, że jest to aktywny organ endokrynny syntetyzujący liczne, biologicznie czynne adipokiny, działające w obrębie tkanki tłuszczowej (działanie autokrynne i parakrynne) oraz na odległe narządy i tkanki (klasyczne działanie endokrynne) (1, 2, 3, 4).
Najczęściej występującymi przyczynami rozwoju otyłości i chorób układu ser-cowo naczyniowego wyrażającymi się w nieprawidłowym profi lu lipidowym są złe nawyki żywieniowe (5, 6, 7). Ich zmiana poprzez wprowadzenie restrykcji diete-tycznych wpływa pozytywnie nie tylko na poprawę parametrów antropometrycz-nych, ale i rokowania w przypadku wielu chorób (2, 5, 6. 7, 8).
Kierując się powyższym podjęto próbę wstępnej oceny wpływu diety redukują-cej masę ciała na zmiany parametrów antropometrycznych oraz profi lu lipidowego w grupie kobiet z BMI > 27 kg/m² oraz zdiagnozowanym nieprawidłowym profi lem lipidowym w surowicy krwi.
MATERIAŁ I METODY
Badania przeprowadzono w grupie 25 pacjentek w wieku 25–60 lat (średni wiek kobiet 52,3±6,45 lat). Kryterium włączenia do badań był wskaźnik BMI > 27 kg/m2
oraz zdiagnozowany nieprawidłowy profi l lipidowy w surowicy krwi. Pomiary parametrów składu ciała przeprowadzono na analizatorze składu ciała Tanita MC-780 wykorzystującym metodę bioelektrycznej impedancji. Stężenie cholesterolu całkowitego, cholesterolu we frakcji HDL oraz triacylogliceroli w surowicy krwi oznaczono metodą enzymatyczno-kolorymetryczną. Stężenie LDL obliczono z wy-korzystaniem wzoru Friedewalda (9).
Oznaczenia przeprowadzono przed zastosowaniem diety i po 6 tygodniach sto-sowania diety redukującej o wartości 1000 kcal, w której przyjęto udział energii pochodzącej z białka na poziomie 20%, z tłuszczu 25%, z węglowodanów 55% wartości energetycznej diety (10). Dwukrotnie mierzono także obwody talii i bio-der. Zawartość pozostałych składników odżywczych w diecie przyjęto w oparciu o obowiązujące normy i zalecenia żywieniowe (11). W celu sprawdzenia różnic po-między wartościami przed oraz po zastosowaniu diety wykorzystano test T dla prób zależnych lub jego nieparametryczny odpowiednik – test kolejności par Wilcoxona. Hipotezę o istotności różnic weryfi kowano na poziomie istotności p<0,05. Wszyst-kie badania przeprowadzono za zgodą Komisji Bioetycznej UMP (nr: 423/17).
WYNIKI I ICH OMÓWIENIE
Na skutek zastosowanej diety podobnie jak w badaniach innych autorów (8, 12, 13) uzyskano statystycznie istotny spadek masy ciała wynoszący 3,79 ± 2,56 kg, wskaźnika BMI – 1,36 ± 0,93 kg/m2 oraz zawartości tkanki tłuszczowej – 2,43 ± 1,50 kg (tab. I). Liczne badania epidemiologiczne potwierdzają tendencję do wzrostu
Ta b e l a I. Zmiany parametrów antropometrycznych po zastosowaniu diety niskoenergetycznej Ta b l e I. Changes of the anthropometric parameters after the low energy diet
Analizowany parametr Przed redukcją X±SD Po redukcji X±SD Różnica X±SD Różnica (%) X±SD p Masa ciała (kg) 92,9±29,2 89,2±27,8 3,79±2,56 4,04±2,22 0,0001 BMI (kg/m2) 33,4±11,7 32,0±11,1 1,36±0,93 4,02±2,20 0,0001 Obwód pasa (cm) 98,8±13,7 91,8±14,1 6,97±5,27 7,04±4,78 0,0002 Obwód bioder (cm) 117±13,5 112±13,8 5,27±2,06 4,50±1,85 0,0000 WHR (cm/cm) 0,84±0,05 0,82±0,04 0,02±0,03 2,64±3,78 0,0054 FM (kg) 36,4±18,7 34,0±18,2 2,43±1,50 7,39±5,57 0,0000 BFM (kg) 56,6±10,8 55,2±10,0 1,35±2,20 2,22±3,74 0,0318 Masa mięśni (kg) 53,7±10,3 52,4±9,50 1,31±2,11 2,26±3,77 0,0822 Zawartość wody 40,2±7,70 39,3±7,20 0,92±1,56 2,12±3,73 0,0072
Wiek metaboliczny (lata) 57,1±8,10 55,5±7,70 1,60±3,42 0,0914
Poziom wisceralnej tkanki
tłuszczowej (level) 8,54±3,23 7,90±3,65 0,64±0,50 0,0077
FM – zawartość tkanki tłuszczowej, BFM – zawartość beztłuszczowej masy ciała, X – średnia, SD – odchylenie standardowe, p<0,05
śmiertelności związanej z CVD w miarę wzrostu wartości BMI. Wykazano m.in., że ryzyko niewydolności serca zwiększa się o 5 do 7% na każdą jednostkę BMI powyżej 25 kg/m2 (13). Z kolei spadek masy ciała jest niewątpliwym czynnikiem wydłużającym życie pacjentów (5, 13).
Coraz częściej jednak podkreśla się znaczenie obecności tłuszczu zlokalizowane-go w przestrzeni zaotrzewnowej i ektopowej tkanki tłuszczowej w rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego z uwagi na fakt, że trzewna tkanka tłuszczowa jest metabolicznie bardziej aktywna od podskórnej (2, 4, 8, 14).
Według Boichanka (15) u kobiet w przypadku obwodu talii większego niż 88 cm występuje 3,8 razy większe ryzyko powstania zespołu metabolicznego w porów-naniu do tych z obwodem pasa poniżej 80 cm. Wśród badanych pacjentek średni obwód pasa przed redukcją znacznie przekraczał tę wartość i wynosił 98,8 ± 13,7 cm. W wyniku zastosowanej diety obwód pasa zmniejszył się istotnie, co przełożyło się na korzyści zdrowotne pacjentek poddanych terapii dietetycznej. W podobnym aspekcie należy rozpatrywać korzyści wynikające z obniżenia wskaźnika WHR. Wykazano, że u kobiet przy WHR > 0,88 względne ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej wynosiło 3,25 w porównaniu z kobietami o WHR < 0,72 (13). Śred-nia wartość wskaźnika WHR w badanej grupie pacjentek przed redukcją wynosi-ła 0,84 ± 0,05, a zatem wskazywawynosi-ła na występowanie otyłości brzusznej (> 0,8). Wprowadzenie diety pozwoliło na statystycznie istotne obniżenie wartości WHR o 0,02 ± 0,03. Istotnie także obniżył się poziom wisceralnej tkanki tłuszczowej (średnio o 0,64 ± 0,50). Zastosowanie u pacjentek diety redukującej wpłynęło także korzystnie na poprawę tzw. „wieku metabolicznego”.
Ta b e l a II. Zmiany w profilu lipidowym po zastosowaniu diety niskoenergetycznej Ta b l e II. Changes of the lipid profile after loss energy diet application
Analizowany parametr Przed redukcją X±SD Po redukcji X±SD Różnica X±SD p<0,05 Tchol (mg/dl) 224±16,5 204±18,6 19,3±17,0 0,0006 HDL (mg/dl) 63,7±14,0 64,0±13,6 0,33±7,81 0,8711 LDL (mg/dl) 132±17,7 114±19,9 17,5±19,0 0,0032 TG (mg/dl) 126±91,9 135±88,5 8,77±35,1 0,3504
Tchol – cholesterol całkowity, LDL – cholesterol LDL, HDL – cholesterol HDL, TG – triglicerydy, X – średnia, SD – odchylenie standardowe, p<0,05
Na skutek zastosowania restrykcji dietetycznych w większości przypadków uzy-skano istotne obniżenie beztłuszczowej masy ciała średnio o 1,35 ± 2,20 kg. Było to spowodowane istotną statystycznie utratą zawartości wody średnio o 0,92 ± 1,56 kg oraz niską aktywnością fi zyczną badanej grupy pacjentek u których obserwowano także spadek masy mięśniowej średnio o 1,31 ± 2,11 kg. Poprawa tych parametrów wpłynęłaby niewątpliwie na bardziej korzystną zmianę zawartości beztłuszczowej masy ciała.
Wprowadzenie restrykcji dietetycznych wpłynęło także na poprawę profi lu li-pidowego badanej grupy kobiet. Średnie stężenie cholesterolu całkowitego (TCH) w surowicy krwi badanych pacjentek przed zastosowaniem diety redukującej masę
ciała wynosiło 224 ± 16,5 mg/dl, a LDL-cholesterolu (LDL) 132 ± 17,7 mg/dl, co wskazywało na zwiększone ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego oraz choroby wieńcowej. Zastosowana dieta istotnie poprawiła stężenie TCH i LDL odpowiednio o 19,3 ± 17,0 mg/dl i 17,5 ± 19,0 mg/dl co wydaje się zadowalające. Podobne wyniki uzyskano w innych badaniach (2, 16). Zastosowanie restrykcji dietetycznych nie wpłynęło istotnie na stężenie cholesterolu frakcji HDL oraz trójglicerydów w su-rowicy krwi badanych pacjentek.
WNIOSKI
Wprowadzenie diety redukującej masę ciała wpłynęło na poprawę większości parametrów antropometrycznych i biochemicznych badanej grupy pacjentek.
1. Nastąpiło obniżenie masy ciała, zawartości tkanki tłuszczowej, wskaźników BMI i WHR, obwodu pasa, poziomu wisceralnej tkanki tłuszczowej oraz poprawa wieku metabolicznego
2. Uzyskano zmniejszenie stężenia cholesterolu całkowitego i cholesterolu we fakcji LDL.
I. B o l e s ł a w s k a, G. K o s e w s k i, I. G ó r n a, M. K o w a l ó w k a, M. D o b r z y ń s k a, J. P r z y s ł a w s k i
INFLUENCE OF MASS REDUCTION DIET APPLICATION ON CHOSEN ANTHROPOMETRIC AND BIOCHEMICAL PARAMETERS – PRELIMINARY RESEARCH
S u m m a r y
Aim. The aim of the research was to determine the infl uence of mass reduction diet on anthropometric
parameters change and lipid profi le in a group of overweight women (BMI >27 kg/m²) and diagnosed abnormal lipid profi le in blood serum. The research has been conducted on 25 women, aged 25–60.
Material and methods. The parameters measurement have been done by an analyser of body
com-position Tanita MC-780. Total cholesterol density, HDL cholesterol and triglyceride in blood serum have been marked by enzymatic-colorimetric method. LDL cholesterol density has been calculated with use of Friedewald equations. The marking has been conducted before as well as 6 weeks after application of the mass reduction diet. Body measurements (hips and waist) has also been done twice. In order to reduce the body mass, a mass body diet has been applied, which consisted of 20 % proteins, 25 % fat, 55 % carbohydrates.
Results. Analysis of chosen anthropometric parameters before and after the mass reduction diet
application, led to a conclusion that the average mass loss within the researched group of women amo-unts 3.79 ± 2.56 kg, BMI 1.36 ± 0.93 kg/m2, WHR 0.02 ± 0.03, waist 6.97 ± 5.27 cm, hips 5.27± 2.06 cm,
body fat content 2.43 ± 1.50 kg, muscle tissue 1.31 ± 2.11 kg, LBM 1.35± 2.20 kg as well as metabolic age 1.60 ± 3.42, visceral adipose tissue level 0.64 ± 0.50 and water content 0.92 ± 1.56 kg.
In the result of mass reduction diet application we can also conclude loss of total cholesterol (by 19.3 ± 17.0 mg/dl ), LDL cholesterol (by 17.5 ± 19.0 mg/dl), gain of HDL cholesterol density (by 0.33 ± 7.81 mg/dl ) and triglycerides (by 8.77 ± 35.1 mg/dl ) in the blood serum.
In the subject of mass change, BMI, waist, hips, body fat content, visceral adipose tissue, total cholesterol, LDL cholesterol the changes were signifi cant.
Conclusions. Analysis of the results led us to state that the application of mass reduction diet has
infl uenced positively on chosen anthropometric, and biochemical parameters in the researched group of women.
PIŚMIENNICTWO
1. Trayhurn P., Wood I.S.: Adipokines: in-fl ammation and the pleiotropic role ofwhite adipose tissue. Br. J. Nutr., 2004; 92(3): 347-355. – 2. Jung A.: Otyłość – choroba cywilizacyjna. Pediatr. Med. Rodz., 2014; 10(3): 226-232. – 3. Skowrońska B., Fichna M., Fichna P.: Rola tkanki tłuszczowej w układzie dokrewnym. Endokrynologia Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii, 2005; 1(3): 21-29. – 4. Mu-rawska-Ciałowicz E.: Tkanka tłuszczowa – charakterystyka morfologiczna i biochemiczna różnych depozytów. Postepy Hig. Med. Dośw., 2017; 71: 466-484. – 5. Szczuko M., Seidler T., Mierzwa M.: Aterogenność diety a profi l lipidowy krwi młodych mężczyzn. Endokrynol. Otył. Zab. Przem. Mat., 2009; 5(4): 220-225. – 6. Kłosiewicz-Latoszek L., Cybulska B.: Podstawowe zasady dietetycznego leczenia otyłości. Med. Met., 2009; 13: 86-90. – 7. Loveman E., Frampton G.K., Shepherd J., Picot J. i współpr.: The clinical effectiveness and cost-effec-tiveness of long-term weight managment schemes for adults: a systematic review. Health Technol. Assess, 2011; 15(2): 1-182. – 8. Gawęcka A., Ryterska K., Wysokiński P. i współpr.: Zmiany masy ciała i stężenia lipidów pacjentów poddanych restrykcjom kalorycznym – doniesienie wstępne. Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, 2014; 60(2): 29-33. – 9. Friedewald W.T., Levy R.I., Fredrickson D.S.: Estimation of the concentration of low-density lipoprotein cholesterol in plasma, without use of the preparative ultracentrifuge. Clin. Chem,, 1972; 18(6): 499-502. – 10. Ciborowska H., Rudnicka A.: Dieta ubogoenergetyczna, Dietetyka Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Jaworska E., Warszawa 2015, Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
11. Jarosz M.: Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2012. – 12. Pietrych A., Filip R.: Wpływ diety redukcyjnej na masę ciała u osób z nadwagą i otyłością. Probl. Hig. Epidemiol., 2011; 92(3): 577-579. – 13. Kushner R., Lawrence V., Kumar S.: Otyłość. Praktyczny podręcznik kliniczny. Medipage Warszawa 2017. – 14. Giorgino F., Laviola L., Eriksson J.W.: Regional differences of insulin action in adipose tissue: insights from in vivo and in vitro studies. Acta Physiol. Scand., 2005; 183(1): 13-30. – 15. Boichanka S., Pauk J., Zuzda J. G., Boichanka T.: Wpływ otyłości na jakość chodu człowieka i sposoby jej zapobiegania za pomocą metod rekreacji. Pedagogics psichologz medical-biological problems of phisical training and sprots, 2006; 3: 131-135. – 16. Rybicka I., Szulińska M.: Wymierne korzyści z redukcji masy ciała w terapii otyłości – badania własne. Forum Zaburzeń Metabolicznych. 2012; 3, 4: 140-148.
