Nowo wykryty wirus w tytoniu może zakażać rośliny ziemniaka.

(1)

Ziemniak Polski 2005 nr 3 15

Nasiennictwo i odmianoznawstwo

NOWO WYKRYTY WIRUS W TYTONIU

MOŻE ZAKAŻAĆ ROŚLINY ZIEMNIAKA

prof. dr hab. Mirosława Chrzanowska1_{, doc. dr hab. Teresa Doroszewska}2_, doc. dr hab. Grażyna Garbaczewska3

, mgr Katarzyna Golnik1, dr Jorg Schubert4 e-mail: a.kryszczuk@ihar.edu.pl

1_{Zakład Genetyki i Materiałów Wyjściowych Ziemniaka IHAR w Młochowie} 2_{Zakład Hodowli i Uprawy Roślin Specjalnych IUNG w Puławach}

3

Katedra Botaniki SGGW w Warszawie

4_{Instytut Badań Odporności i Diagnostyki Patogenów w Aschersleben, Niemcy}

adania prowadzone są od jesieni 2004 roku, kiedy to wykryto w roślinie tytoniu odmiany Wiślica, odpornej na najczęściej występujące szczepy wirusa Y, uprawianej w okolicach Grudziądza, obecność nieznanego wirusa. Wirus ten wywołał na odmianie Wi-ślica, jak też na innej – VAM (Virginia A Mu-tant), o podobnym typie odporności na wirus Y, silne objawy mozaiki, plamistość i nekro-zy. Testy serologiczne wykonane w Młocho-wie i w Aschersleben wykluczyły obecność wirusów ziemniaka A, Y, X, rattle, wirusa mozaiki ogórka i wirusa mozaiki lucerny. Preparaty obserwowano pod mikroskopem elektronowym i ustalono, że cząstki wirusa są długie, nitkowate, podobne do cząstek potywirusów. Porównano sekwencję części RNA i wykonano zdjęcia mikroskopowe me-todą ISEM. Wirus zidentyfikowano jako

Co-lombian datura virus.

Colombian datura virus (CDV) wymienio-ny jest w spisie ITCV, tj. w spisie nazw usta-lonych przez Międzynarodowy Komitet Tak-sonomii Wirusów (Kryczyński 2002). Kry-czyński zaproponował polską nazwę: kolum-bijski wirus bielunia. Notowany był on daw-niej jako Datura (Columbian) virus (Smith 1972). Wirus należy do Potyviridae, rodzaju

Potyvirus, obok takich wirusów jak A, Y, V, lecz jest bliższy wirusowi mozaiki lulka

(Henbane mosaic virus). Serologicznie nie jest spokrewniony z wymienionymi wirusami (Kahn, Bartels 1968). Do tej pory nie ma doniesień, aby przenosił się z nasionami. Wirusa CDV nie ma na liście chorób kwaran-tannowych w Polsce (Dz. U. 2002).

Wirus przenosi się łatwo przez kontakt i przez mszyce Myzus persicae. Poraża wiele gatunków roślin, w tym rośliny diagnostyczne używane najczęściej w badaniach wirusolo-gicznych: Nicotiana tabacum, N. debneyi, N.

glutinosa, Chenopodium amaranticolor, C.

murale, Gomphrena globosa, Datura

stra-monium, D. metel, Lycopersicon chilense i inne. Rośliny przeważnie reagują objawami lokalnymi bardzo szybko. Na inokulowanych liściach G. globosa białe drobne nekrozy pojawiają się trzeciego dnia, na D.

stramo-nium około piątego dnia po inokulacji (patrz

zdjęcie na 3. stronie okładki). Rośliny obu gatunków datur (bielunia) obumierają po około dwóch tygodniach od inokulacji w wa-runkach szklarniowych. Wirus może być utrzymywany w roślinach L. chilense, gdyż powoduje tylko mozaikę i lekką deformację liści.

Z literatury wynika, że kolumbijski wirus bielunia był wykryty na terenie Europy jak dotąd w Niemczech (w bieluniu, pomidorach i petunii) i na Węgrzech – w roślinach

B

(2)

16 Ziemniak Polski 2005 nr 3

ozdobnych: petunii, brugmansji, miechunce, bieluniu (Salamon, Palkovics 2002). W USA spotykano go na orchidei.

Nie znaleziono doniesień, że wirus ten poraża ziemniak, poza tym że wywołuje ne-krozy lokalne na odciętych listkach mieszań-ca A6 (S. demissum x odm. Aquila). Sala-mon i Palkovics (2002) podają, że odmiany Desiree i Kisvardai rozsa nie uległy zakaże-niu tym wirusem po inokulacji.

Pierwsza próba przeniesienia wirusa na ziemniak w warunkach szklarniowych w Mło-chowie powiodła się. Co najmniej dwie od-miany ziemniaka z 11 badanych uległy in-fekcji, a wirus został z nich reizolowany na rośliny testowe, co świadczy o tym, że uległy infekcji systemicznej. Objawy na ziemniaku były słabe, ale wyraźne: mozaika, drobne nekrozy punktowe, nekrozy drobnych, bocz-nych nerwów, lekka deformacja liści. Bada-nia nie zostały ukończone i są kontynuowa-ne.

Celem niniejszego komunikatu, traktują-cego o początkach badań nad kolumbijskim wirusem bielunia, jest zwrócenie uwagi, że wirus został znaleziony po raz pierwszy w 2004 roku na północy Polski, w rejonie uznanym za dobrą strefę do produkcji

sa-dzeniaków ziemniaka. Wykryty był w roślinie tytoniu uprawianego w tym rejonie, a po przeniesieniu na rośliny ziemniaka zainfeko-wał je systemicznie, wywołując słabe objawy chorobowe.

Wirus jest z łatwością przenoszony me-chanicznie, a także przez mszyce. Jego źró-dłem mogą być rośliny ozdobne. Niektórzy autorzy wskazują na pomidory jako poten-cjalne źródło wirusa, co trzeba mieć na uwa-dze.

Literatura

1. Kahn R. P, Bartels R. 1968. The Colombian datura

virus – a new virus in the potato virus Y group. – Phy-topathology 58: 587-592; 2. Kryczyński S. 2002. Kla-syfikacja wirusów roślin uznanych oficjalnie przez ICTV z propozycjami polskich nazw tych wirusów. – Post. Nauk Rol. 4: 63-103; 3. Rozporz. min. środ. z dn. 29.11.2002 r. w spr. listy organizmów patogennych

oraz ich klasyfikacji, a także środków niezbędnych dla poszczególnych stopni hermetyczności. – Dz. U. 2002 Nr 212, poz. 1798; 4. Salamon P., Palkovics L. 2002. Colombian datura virus is a new pathogen in Hungary. J. Kertesz. Szolesz 51 (8): 13; 5. Smith K.M. 1972. Datura (Columbian) virus. [In:] Plant Virus Diseases. III ed. Longman: 263