192 J. Peńsko i in. Nr 2
Ryc. 1. Rozmieszczenie detektorów radonowych w Inhalatorium Radonowym w Kowarach Radon detectors distribution in Kowary Radon Inhalatorium
Inhalatorium radonowe 193 T a b e l a I. Wyniki pomiarów stężenia Rn-222 i jego produktów rozpadu w Inhalatorium
Radonowym w Kowarach
The results of radon and decay products concentrations measurements in the air of the Kowary Radon Inhalatorium
techniczna, F - korytarz komunikacyjny, G - początek komory, H - koniec komory, I - początek łącznika, J - koniec łącznika
Rn-PR: produkty rozpadu Rn-222,
F: współczynnik równowagi promieniotwórczej, *: wartości nie uwzględnione przy obliczaniu średniej
194 J. Peńsko i in.
T a b e l a I I . Wyniki pomiarów stężenia Rn-222 i jego produktów rozpadu w Inhalatorium Radonowym w Kowarach
The results of radon and decay products concentrations measurements in the air of the Kowary Radon Inhalatorium
Nr 2 Inhalatorium radonowe 195
Według danych P.P. „U zdrow isko C iep lice” z dnia 2 lu tego 1987 roku liczba pacjentów poddaw anych rocznie inhalacjom radonowym w ynosiła ok o ło 3600. D o lutego 1987 roku zab iegom inhalacyjnym radonu w uzdrowisku poddanych zostało 30272 pacjentów. Z tej liczby o k o ło 6000 pacjentów powtórzyło zabiegi inhalacyjne.
Znacznie trudniej niż czas inhalacji jest praw idłow o ok reślić śred nie stężen ia p ro duktów rozpadu radonu w ystępujące w inhalatorium p odczas zabiegów . P ojedyncze pomiary wartości chwilowych tej w ielkości wykonyw ane radiom etrem górniczym R G R -11 przez dozym etrystę uzdrowiska n ie m ogą być do tego celu wykorzystywane, p oniew aż zarówno stężen ia radonu-222, jak rów nież stężen ia je g o produktów rozpadu w p o w ie trzu sztolni kopalnianej ulegają znacznym w ahaniom w krótkim czasie. W tabeli IV przytoczono wyniki pom iarów w artości chwilowych zm ierzon e przez dozym etrystę uzdrowiska jed norazow o w każdym dniu ekspozycji dozym etrów w ęglow ych. W artości te wydają się być znacznie zan iżon e w stosunku do przewidywanych w artości najbar dziej praw dopodobnych. W artości najbardziej praw dop odob ne o b liczon o b iorąc za podstawę zm ierzon e w artości stężeń R n-222 oraz w spółczynnik rów now agi p ro m ien io t wórczej, który dla nieczynnej i nie wentylowanej kopalni w ynosi n ie mniej niż 70% . Tego rodzaju za ło żen ie uzasadnia rów nież fakt dążenia przez ob słu gę inhalatorium do stworzenia warunków m ożliw ie m aksym alnego stężen ia radonu w ystęp ującego w In h a latorium R adonow ym .
T a b e l a I V . Chwilowe wartości stężeń energii potencjalnej produktów rozpadu Rn-222 zmierzone radiometrem górniczym RGR-11 oraz obliczone wartości najbardziej prawdopodobne
The alpha potencial energy concentrations of radon-222 daughters in the air measured by the mine radiometer RGR-11
196 J. Peńsko i in.
otrzym ać m ogli pacjenci na n abłonek oskrzelow y podczas zab iegów inhalacyjnych w ok resie od 18 listop ada 1987 roku do 11 listopada 1988 roku.
O b liczenia te w ykonano przyjmując następującą zależn ość m iędzy efektywnym rów now ażnikiem dawki dla narażenia ludności, a ekspozycją na produkty rozpadu radonu, p odan ą w zalecen iach A gen cji E nergii Jądrowej O E C D [4]: 5,5 mSv/WLM lub 1,5 m Sv/m Jhm'3. P oniew aż 1 W L h = 2,08 10'2 m Jhm ’3, stąd efektywna dawka rów now ażna od produktów rozpadu radonu wyrażona w m ilisiwertach (m Sv) wyniesie:
D ef = 3,12 1 0 2 Cwlth (1)
gdzie: Cw l ozn acza stęż en ie produktów rozpadu R n-222 w yrażone w jed nostkach WL, th ozn acza czas inhalacji podczas całej kuracji.
U w zględn iając w spółczynnik w agow y 0,12 [1] stosow any przy ob liczen iach efek tyw nego rów now ażnika dawki otrzymuje się w zór na ob liczen ie dawek, wyrażonych w m Sv, otrzym anych przez nabłonek oskrzelow y w postaci:
D = 0,26 Cwlt„ (2)
W yniki w ykonanych na p odstaw ie wzoru (2 ) ob liczeń przedstaw iono w T ab eli V , z tym, że d o ob liczeń zastosow an o w ym ien ione w Tabeli IV najbardziej prawdopodobne oszacow an e w artości stężeń energii potencjalnej produktów rozpadu radonu.
T a b e l a V . Dawki na nabłonek oskrzelowy otrzymane przez pacjentów podczas przyjmo wania inhalacji w Inhalatorium Radonowym w Kowarach
The doses to the bronchi of patients received during the inhalation therapy sessions
Inhalatorium radonowe 197
pobranych inhalacji i śred niego stężen ia radonu p odczas inhalacji. Z n aczna część pacjentów (ok. 76% ) otrzym ała dawki w przedziale 115 - 204 mSv (1,15 - 20,4 rem ).
Stosując identyczną m etod ę ob liczeń m ożna otrzymać w artość dawki na oskrzela otrzymywaną przez p rzeciętnego m ieszkańca Polski, zam ieszkującego dom y, w których według C entralnego Laboratorium O chrony R adiologicznej [3] śred nie stęż en ie 222Rn wynosi 38 B q/m 3. W artość ta w ynosi ok o ło 5,5 mSv/rok.
Z porów nania tego wynika, ż e w iększość (ok. 76% ) pacjentów Inhalatorium R a d o nowego w K owarach podczas 10-dniowej kuracji otrzymała dawki na krytyczny narząd płuc (nabłonek oskrzelow y) w przybliżeniu takie, jakie otrzymują od 222R n m ieszkańcy przeciętnego dom u w ciągu 1 0 -1 8 lat.
WNIOSKI
1. Pacjenci podd ani w ziew nym zab iegom terapeutycznym w Inhalatorium R a d o n o wym w K owarach otrzym ali dawki na nabłonek oskrzelow y w granicach od 1,2 do o k o ło 204 mSv (0,12 - 20,4 rem ), czyli takie jakie otrzymują w P olsce m ieszkańcy dom u o przeciętnym p o zio m ie stężen ia radonu w ciągu 10 -1 8 lat.
2. Stosow ana w ramach m edycyny uzdrowiskowej terapia radonowa, ze w zględu na szkodliwość gen erow an ego p od czas rozpadu radonu p rom ieniow ania jon izu jącego, nadal budzi w iele kontrowersji i w ątpliw ości.
J. P e ń s k o , K . P a c h o c k i , Z . R ó ż y c k i , T . M a j l e , B. G o r z k o w s k i , E . W i l e j c z y k
THE RADON THERAPY - RADON INHALATORIUM IN KOWARY Summary
In this paper the measurements of radon-222 concentration in the air of Kowary Radon Inhalatorium in the vicinity of Jelenia Góra, Lower Silesia, Poland, performed by Radiation Protection and Radiobiology Department of National Institute of Hygiene in Warsaw, have been presented. For the measurements the integration method with the application of charcoal canisters have been used. The radon concentration was found within the very broad ranges from about 4 to 420 kBq m‘3 depending o f the season of the year. Basing on the radon concentration measurements during the inhalation therapy session and taking into account the equilibrium factor of 0,8 the doses to the bronchi of the patients in range from 1,2 to about 204 mSv (0,12 ~ 20,4 rem) have been assessed. The majority of patients (ca. 76%) received the doses between US and 204 mSv.
PIŚMIENNICTWO
!• ICRP Publication 65: Protection Against Radon-222 at Home and at Work. Annals of the ICRP, 1993, Vol. 23, No. 2.
2- Kowary, szkice z dziejów miasta. Tom II. Praca zbiorowa. Red. Tadeusz Bugaj. Prace Karkonoskiego Towarzystwa Naukowego Nr 39, Pracownia Badań Humanistycznych. Jelenia Góra 1989.
3- Mamont-Cieśla K. : Sources of radon in indoor air. Nukleonika 1993, 38, 4, 71-86.
• OECD Nuclear Energy Agency - Organisation for Economic Co-Operation and Develop ment: Dosimetry Aspects o f Exposure to Radon and Thoron Daughter Products. Paris, 1983.
198 J. Peńsko i in.
5. Peńsko J., J. Jagielak, M. Biernacka, A. Ż ak: Badanie tła promieniowania jonizującego w Kotlinie Kowarskiej. Nukleonika, 1971, 16, 293-300.
6. Peńsko J., A. Wicke: Measurement Techniques for the Estimation od Rn-22 Concentration and the Exhalation Rate Indoors and Outdoors Using an Activated Carbon Bed. Post. Fiz. Med., 1998, 23, 4, 263-270.
7. Ponikowska I., J. Walczak-Sielicka, T. Lalour, T. Łaukajtys - Medycyna Uzdrowiskowa w zarysie. „W ATEXTS”, Warszawa, 1995.
