A C T A U N I V E R S J T A T I
6
L O O Z I E N S I S ____________________ FO LIA OECONOMICA 47 , 1985M a r la B lja k - K a s z u b a *
ROLA MięOZYNARODOWEO WSPÓŁPRACY NAUKOWO-TECHNICZNEJ W WARUNKACH WSPÓŁCZESNYCH
Zapoczątkow any po d r u g ie j w o jn ie ś w ia to w e j r e w o lu c ję naukowo- - te c h n lc z n ę można n a jk r ó c e j z d e fin io w a ć ja k o kompleke ra d y k a ln y c h p rzeailan w nauce
1
t e c h n i c e , w y w o łu ją c y u n lw e r e a ln y p rz e w ró t w s t r u k t u r z e1
dynam ice s i ł w y tw ó rc z y c h , a tym samym - w m a t e r i a l nych w arunkach t y c i a s p o łe c z e ń s tw a 1 .I s t o t ę r e w o l u c j i n au k o w o -te ch n io z n e j J e s t n ie z w y k le s z y b k i rozw ój n a u k i, p o g łę b ia n ia w s p ó łz a le ż n o ś c i rozw oju n a u k i
1
te c h n i k i o ra z p r z e k a z t a łc e n le s i ę n a u k i - zg o d n ie z p rz e w id yw a n ia m i K. M arksa - w b e z p o ś re d n i s k ła d n ik s i ł w ytw ó rcz ych 2 .Nauka, p r z e k a z u ją c zbadano 1 o k re ś lo n e o b ie k ty w n e prawa p rz y ro d y t e c h n i c e , a tw a rz a tym samym p ra k ty c z n e m o ż liw o ś c i ic h wyko r z y s t a n i a w d z i a ł a l n o ś c i p r o d u k c y jn e j. Zatem n au ka, p rzed e w szy s tk im w d z i e d z in i e badań p r z y r o d n ic z y c h , s t a j e s i ę in te g ra ln y m s k ła d n ik ie m s i ł w y tw ó rc z y c h , podstaw ę p o stęp u te c h n ic z n e g o i w z ro s tu w y d a jn o ś c i p r a c y . W praw dzie w pływ n a u k i na p o stę p te c h n ic z n y i p ro d u k c y jn y w ystę p o w a ł ju ż w p r z e a z ł o ś c i , z w ła s z c z a od momentu d okon ania s i ę r e w o l u c j i p rzem ysło w ej X V I I I - X I X w ., n i e m n iej d o p ie ro w s p ó łc z e s n y e ta p r e w o l u c j i n a u k o w o - te ch n icz n e j na d a ł temu z ja w is k u c e c h y s z c z e g ó ln e . Jf-O r, a d iu n k t w K a te d rz e H and lu Z a g ra n ic z n e g o U Ł.
1
P o r . W. S p r u c h . S t r a t e g i a p o stęp u te c h n ic z n e g o . Wstęp do t e o r i i . Warszawa 1976, a . 106. 2 K . M a r k s , G ru n d r is s e d e r K r i t l k d e r p o l i t i a c h e n Oeko- n o a le , B e r l i n 1953, s . 586-600. t 3 )£____________________ " a r ia Mj«>;-Kas7.uba____________________________________
W p r z e s z ło ś c i nauka w ystęp o w ała w r o l i s i ł y w y tw ó rc z e j po ś r e d n io , o t y l e , o I l e - ja k o n ie z w ię z a n a z g o sp o d arkę, odrębna d z ia d z in a d z i a ł a l n o ś c i lu d z k ie j - o d p o w ia d a ła nu k o n k re tn e za p o trze b o w a n ie ze s t r o n y g o s p o d a r k i. Motorem p o stęp u naukow o-tech n iczn eg o b y ło ro z w ią z y w a n ie problemów t e c h n ic z n y c h , k t ó r e w danya o k r e s ie b y ły b a r ie r a m i w rozw oju o k r e ś lo n e j g a ł ę z i c z y p ro d u k tu . Nowa s y t u a c ja p o leg a p rzede w szystkim na tym . Ze w ied za naukowa n ie j o e t ju ż t y lk o stosow ana w d z i a ł a l n o ś c i g o s p o d a r c z e j, a l e s a na p rz e jm u je na s i e b i e r o l ę w lo d ęcę w d z ie d z in ie p o stęp u te c h n iczn eg o 1 p rod u k cyjn eg o"*. Oznacza t o . Ze nauka n la t y l k o roz- w ię z u je p ro o lem y, J a k i e p o w s ta ję w p r o c e s ie w ytw órczym , a l e rów n ie ż sama k r e u je nowe k ie r u n k i d z i a ł a l n o ś c i g o sp o d a rcz e j t od no wych produktów aż po c^iła nowo g a ły z ie p ro d u k cj i 4. S z e r o k ie , te c h n o lo g ic z n e w y k o rz y s ta n ie o s ią g n ię ć n a u k i w p r o d u k c ji - p rz y i s t n ie n iu l n B p l r u j ę c e j r o l i n a u k i względem p ro ce su d z i a ł a l n o ś c i p ro d u k c y jn e j - c z y n i z n a u k i b e z p o ś re d n i s k ła d n ik s i ł w ytw ó rczych. F a k t , Iz powyższe p r z e k s z t a łc e n ia d o k o n a ły s i ę o s t a t e c z n ie po d r u g ie j w o jn ie ś w ia to w e j n ie o z n a c z a , że w tym w ła ś n ie c z a s ie dokonano w s z y s tk ic h przełom owych o d k ry ć naukowych o węzłowym zn a c z e n iu d la p r a k t y k i g o s p o d a r c z e j. Is t o t n e j e s t t o . że w warunkach a n o m a ln e g o p o p y tu , c h a r a k te ry s ty c z n e g o d la o k re s u w ojny i p rz y gotowań do w o jn y , m ożliw e b y ło s z y b k ie w y k o rz y s ta n ie d la p o trz e b o rz e n y s ¿u w ie lu w c z e ś n ie js z y c h o s ię g n lę ć naukow ych, k tó r e n ie -y szans na s z y b k ie z a s to s o w a n ie p ro d u k c y jn e w la t a c h k ry z y s u 1929-1932 i n iep e w n ej k o n iu n k tu ry p o k ry z y s o w e j5 . Oruga wojna św iato w a z a o o c z ę tk o w a ła prowadzone na 3zerok.ę s k a lę zo rg an izo w ane p rac e badawcze i rozwojowe (8 k tó r e u m o ż liw iły p rz e tw o rz e
- i
7
“ P o r . 3 . S e r a k ó w , S . Ź u r a w l c k i , E le m e n ty meto d o l o g ii nauk ekonom icznych, Warszawa 1977, e . 58.
4
P o r . 3 . K 1 e a r , Gospodarka św iato w a. P r a w id ło w o ś c i ro z w o ju , Warszawa 1975, s . 59-61.
P o r . T . Ł y c h o w a k i , W sp ó łczesne p rz e w ia n y w gos p od arce ś w ia to w e j, Warszawa 1968, s , 76-78.
6
*Pod p o ję cia m p ra c badawczych i rozw ojowych rozum ie s i ę każ de s / s te n a ty c z n ę d z i a ł a ln o ś ć p o d ję ty w c e lu z w ię k s z e n ia zasobów w ie d zy naukowej 1 t e c h n ic z n e j o ra z w c e lu z n a le z ie n i a nowych z a stosowań ciia i s t n i e j ą c e j w ie d z y . P o j ę c ie 0 + R o b ejm uje b a d a n ia podetowowe, b a d a n ia stosow ane i rozwój e k s p e r y m e n ta ln y . G e n e ra ln a
n ia k a p it a łu w ynalazków
1
o d k ry ć naukowych w p ostęp te c h n ic z n y i p ro d u k c y jn y .T a b e l a 1
W zrost g lo b a ln y c h nakładów na
8
♦ R w USA w la t a c h 1920-1900 Rok N ak ład y na8
♦ R U d z ia ł B ♦ R w d o ch o d z ie n aro d o wym b r u t t o w % min d o i . USA 1950 • 100 1920 80 3 0,0 9 1930 130 4 0 ,1 4 1940 377 13 0 ,3 7 1950 2 870100
1,0 1
1960 14 000 487 2 ,7 0 1965 20 440 7123,00
1970 26 290 916 2 ,7 0 1975 34 300 1 195 2 ,3 0 1980 60 400 2 104 2 ,3 0 Ź r ć d ł o t Z e s ta w io n o na p o d s ta w ie ! F . M a c h l u p . The P r o d u c tio n and O i e t r i b u t i o n o f Knowledge i n the U n ite d S t a t e s , P r in c e t o n 1962, » . 155; S t a t i s t i c a l Yearbook 1974, U n ite d N atio n s, New York 1975.3
. 050; 0 I K I 25 X I 1976 i 17 I I 1981.T a b e la 1 I l u s t r u j e w z ro s t wydatków na
8
♦ R w la t a c h 1920- -1980 w S ta n a c h Z je d n o c z o n y c h . ? a ju przodujęcym pod względem d z i a ł a l n o ś c i b a d a w cz o - ro z w o jo w e j. O lb rz y m i, bo aż8
- k ro tn yid e a p o d z ia łu na b a d a n ia podstawowe i stosow ane p oleg a nu tym, Ze b a d a n ia podstawowe tw orzę w ie d z ę , na k t ó r e j noże o p ie r a ć s i§ w iedza p r a k ty c z n a , a l e k t ó r a sana w s o b ie J e s t z b y t o g ó ln a , aby m ieć b e z p o śre d n ie z a s to s o w a n ie . B a d a n ia stoso w ane sk ie ro w a n o a$ n a to m ia s t na p r a k ty c z n e z a s to s o w a n ia w ie d z y p o d sta w o w e j. Rozwój e k s p e ry m e n ta ln y j e s t o k r e ś la n y Ja k o d z i a ł a l n o ś ć te c h n ic z n a d o ty c z ą c a n ie ty p o w y c h problem ów , k t ó r e n ap o tyk a s i ę p rz y p r z e tw a r z a n iu wyników badań w p ro d u k ty lu b p r o c e s y . P o r . F . M a c h 1 u p , The P r o d u c tio n and O i s t r i b u t i o n o f Knowledge i n th e U n ite d Stetes-,
P r in c e t o n 1962, s . 145-149; E . R u d z i ń s k i , M iędzynarodow o a s p e k ty r e w o l u c j i n a u k o w o - te c h n ic z n e j, “ Sp raw y M ięd zynaro d ow e“ 1973, n r 2 .
w z ro s t nakładów na
8
♦ R w d z i e s i ę c i o l e c i u 1940*1950, • na- e tę p n ie6
- k ro tn y w ko lejn ym d z i e s i ę c i o l e c i u - w porów naniu z r e la t y w n ie n ie w ie lk ą s k a lę w z ro s tu ty c h nakładów w o k r a a la m iędzy wojennym - p o t w ie r d z a j« t e z y o przełomowym z n a c z e n iu IX w ojny św ia to w e j d la r e a l i z a c j i p ra c badawczych1
rozwojowyoh na az a ro - kę e k a lę . S z y b k i w zro at nakład ów na B ♦ R , zarówno w u ję c i u ab solutnym ja k 1 w z g lę d n y « , w y s tę p u ją c y w USA m n iej w ię c e j do połowy l a t s z e ś ć d z le e l ę t y c h , z w lęz a n y b y ł z przeprow adzaniem I n tensyw nych badań d la ce ló w w ojeko w ych, a ta k ż e z o b a z a rn y a l p ro gramami, badań atomowych1
ko em lcznych .Ta nowa " o r i e n t a c j a na b a d a n ia ” , zapoczątkow ana w w ym ien io nych s s k to ra c h g o s p o d a rk i, r o z p r z e s t r z e n iła s i ę n a s tę p n ie w c a ł e j g o sp o d arce . Sto p nio w o p ro ce s r e p r o d u k c ji s p o łe c z n e j w r o z w in ię ty c h gospodarczo k r a ja c h ś w ia ta c o ra z p o w sz ech n ie j z a c z ę ł obejmo w ać, o p ró cz e ta p u l n w e a t y c j l
1
p r o d u k c ji, ró w n ież w yod ręb n io ny e ta p p ra c badaw czo-rozw ojow ych, c h a r a k t e r y z u ję c y a l ę znacznę au tonom ię w w y ty c z a n iu k ieru n kó w rozw o ju p r o d u k c ji.Z in te g ro w a n ie d z i a ł a l n o ś c i naukowo-badawczej z d z i a ł a l n o ś c i ą p ro d u k c y jn ę , w w yniku czego c z y n n o ś c i wchodzęce w z a k re s p ra c badawczych s t a ł y s i ę pierwszym
1
wiodęcym etapem g o sp o d aro w an ia, p le rw s z ę fa z ę c y k lu p ro d u k cyjn e g o - z m ie n iło s t a t u s s p o łe c z n y r a u k i . P o w s ta ję c a w r e z u l t a c i e p ra c badaw czo-rozw ojow ych t e c h n i ka s ta n o w i ogniwo łę c z ę c e naukę z g o sp o d ark ę . Tak w ię c mamy do c z y n ie n ia z c h a r a k t e r y s ty c z n a d la w s p ó łc z e s n e j r e w o l u c j i naukowo- - t e c h n lc z n e j p r a w id ło w o ś c ią , w y ra ż a ję c ę a l ę is t n ie n ie m z in t e g r o wanego c y k l u > nauka - 't e c h n ik a - p r o d u k c ja , zwanego ró w n ież t r i a - d j ro z w o ju . W ramach tego c y k lu nauka o d d z ia łu je na p r z e k s z t a ł c e n ia te c h n ic z n e i p ro d u k c y jn e , p rz y czym podstaw ę teg o o d d z ia ły w a n ia j e s t s z y b k ie tempo rozw o ju n a u k i, p rz e w y ż s z a ję c e tempo rozw oju t e c h n i k i , a je s z c z e b a r d z ie j tempo rozw oju p r o d u k c j i7 .Nowa fu n k c ja n a u k i w g o sp o d arce pow oduje, i ż p o stęp w ła dzy n au k o w o - te ch n icz n e j s t a j e a l ę ważnym c z yn n ik ie m rozw o ju
goa-W w yn ik u przeprow adzonych badań s t a t y s t y c z n y c h s tw ie r d z o n o , że o i l e p o t e n c j a ł przem yałow y w c lę g u o s t a t n ic h 100 l a t p o d w a ja ł s i ę co 30 l a t , to ro z m ia ry środków te c h n ic z n y c h p o w ię k s z a ły s i ę d w u k ro tn ie co 20 l a t , a ro z m ia ry p o t e n c ja łu naukowego - co iO l a t . P o r . S p r u c h , o p . c i t . , s . 102.
p o d arcze g o . Z n a c z e n ia tego c z y n n ik a p o leg a na t y * ,
2
e wpływa on na Ja k o ś ć o ra z no e fe k ty w n o ść w y k o rz y s ta n ia t r a d y c y jn y c h c z y n n i» ków w y tw ó rc z y c h , t j . p ra c y ż y w e j, m ajętku trw a łe g o1
bogactw na t u r a ln y c h (w k la s y c z n e j ekon om ii b u r ż u a z y jn e jt p r a c y , k a p i t a ł u1
z i e m i ) . P o stę p y w ie d z y n a u k o w o - te ch n icz n e j z n a jd u ję p ra k ty c z n a o d z w ie r c ie d le n ie w nowych k o n s tru k c ja c h maszyn (w p ływ na e fe k ty w ność m ajętku t r w a łe g o ) , w w yższych k w a l i f i k a c j a c h lu d z i
1
r a c j o n a ln y c h d e c y z ja c h o r g a n iz a c y jn y c h ( wpływ na w yd a jn o ść p r a c y ) , w nowych metodach w yd o b ycia1
o b ró b k i bogactw n a t u r a ln y c h (w p ły w na e fe k ty w n o ść zasobów n a t u r a l n y c h ) . W te n sposób w z ro s t zasobów w ied zy n au k o w o -te ch n iczn o j p r z y c z y n ia s i ę łę c z n le do p o d n ie s ie n i« e fe k ty w n o ś c i g o sp o d aro w a n ia , co z k o l e i z n a jd u je śwój w yraz w i n t e n s y f i k a c j i w z ro s tu p ro d u k tu s p o łe c z n e g o . Je d n o c z e ś n ie u m o ż li w ia ją c k re o w a n ie nowych p rod u k tó w , a nawet c a ły c h nowych g a ł ę z i p r o d u k c ji, p ostęp w ie d z y n a u k o w o - ta ch n lcz n e j w y w o łu je ja k o ś c io w e p rz e w ia n y w g o s p o d a rc e . Można w ię c uznać t ę w ied zę n ie t y l k o za c z y n n ik in te n syw n e g o w z ro s tu , a l e rów nież rozw oju ekonom icznego.
B a d a n ia « a ję c e na c e lu s k w a n ty flk o w a n io u d z ia łu p ostęp u nau ko w o-techn iczneg o we w z r o ś c ie gospodarczym p o s z c z e g ó ln y c h k ra jó w w p e ł n i p o t w ie r d z a j* powyższę t e z ę . Tak n p . w edług k la e y c z n y c h Ju z o b lic z e ń E . F , D en ieo na
8
"p o s tę p y w ie d z y ” b y ł y podetawowę p rz y cz y n ę w z ro stu w y d a jn o ś c i, o tym samym s t a n o w iły - w gospo d ark ach o intensyw nym t y p i e w z ro stu - główne ź r ó d ło powojennego w zro stu dochodu narodow ego. Na kluczow e z n a c z e n ie p o stęp u nauko- w o - tech n icz n eg o w powojennym w z ro ś c ie gospodarczym głów nych k r a jó w k a p it a lis t y c z n y c h w sk a z u ję ta k ż e w y n ik i badart E . O, Uomara, a tak ż e o b l ic z e n i a przeprow adzone p rze z E u ro p e js k ę K o m is ję Gospo- d a rc zę ONZ^,W sum ie, w warunkach w sp ó łcz esn yc h rozw ój g o sp o d arczy c o ra z b a r d z ie j z a le ż y od p ostęp u n a u k i i t e c h n i k i * " P r o d u k c ja " w ie d z y
Q
E . F . D e n i s o n ( a s s i s t e d by 0 . P . P o u 1 1 i e r ) . Why Growth R a te s O i f f e r . P o s tw a r E x p e rie n c e in N ine W e ste rn C o u n t r ie s , W ashing ton 1967, s . 299-317.
9
P o r . E , 0 , 0 o m a r . Econom ic Growth and P r o d u c t i v i t y in the U n ite d S t a t e s , C anada, U n it e d Kingdom, Germany and Oapan in Po stw ar P e r io d , “ R e v ie w o f Econom ics and S t a t i s t i c s " , F e b ru a ry 1964; Some F a c t o r s in Econom ic Growth in Europe d u rin g the 1950s, [ w j ] Econom ic S u r v e y o f Europe in 1961, P a r t 2 , Geneva 1964 s . 36.
e ta n o w i o b e c n ie n lez b ęd n ę podstaw ę w s z e lk ie j p r o d u k c ji m ateria** l n e j , W zw ięzku z tym - w d z i e d z in i e stosunków M ięd z yn aro d o wych - szcz eg ó ln e g o z n a c z e n ia n a b ie r a w s p ó łp ra c a m iędzynarodowa w z a k r e s ie " p r o d u k c j i" i w y k o rz y s ta n ia nowej w ie d z y naukowo- • te c h n lc z n e j .
M iędzynarodowo w s p ó łp ra c a n au ko w o -tech n iczn a o z n a c z a , n a j o g ó l n i e j , w s p ó łd z ia ła n ie podmiotów r e p r e z e n t u ją c y c h ró żn e k r a j e w p r o c o s ie tw o rz e n ia i w y k o rz y s ta n ia w ie d z y n a u k o w o - te c h n ic z n e j. Po leg a w ię c o n a , z je d n e j s t r o n y , na je d n o c z e n iu w y s iłk ó w w p r a cach m ajęcych na c e lu u z y e k e n ie nowej w ie d z y , a z d r u g ie j s t r o ny - na w ym ianie t e j w ie d z y w s k a l i m ię d z y n a ro d o w e j.
C h a r a k te r y s ty c z n a ce ch ę w s p ó łp ra c y n au k o w o - to c h n iczn o j J e s t różn orod n ość form , w J a k i c h w s p ó łp ra c a to j e s t r e a liz o w a n a w p ra k ty c e w sp ó łcz esn yc h stosunków m ięd zynarod o w ych,
Z uwagi na l i c z b ę u c z e e tn ik ó w w s p ó łp ra c y r o z r ó ż n ić nożna w s p ó łp ra c ę n au ko w o -tech n iczn ę dw ustronne i w ie lo s t r o n n ę .
Ze .w z g lę d u na k r y te r iu m e ta t u s u prawnogo podmiotów o r g a n iz u ją c y c h w s p ó łp ra c ę można w y o d rę b n ić w s p ó łp ra c ę m iędzyrzędów « i pozorzędow ę. W pierw szym przyp ad ku zo w s p ó łp ro c ę o d p o w ie d z ia ln e sg m iędzyrzędowe o r g a n iz a c je n a u k o w o - te c h n ic z n e , k t ó r y c h c z ło n kami aą państw a lu b rz ę d y 1 k t ó r e u sta n a w ia n o sę na mocy umowy m iędzy rz ę d a m i. W d r u g i» przypadku w s p ó łp ra c ę r e a l i z u j ę poza rządowe o r g a n iz a c je n au k o w o - te ch n icz n e , tw orzone w r e z u l t a c i e
1
- n i c ja t y w p ozarzęd ow ych, wywodzęcych s i ę c z ę s to z m iędzynarodowego drodow ieka naukowego.Innym p od ziałem form m iędzynarodow ej w s p ó łp ra c y naukow o-tech n i c z n e j , rów nież dychotom lcznym , j e s t p o d z ia ł na w s p ó łp ra c ę
0
c h a r a k t e r z e autonomicznym i n iea u to n o m iczn ym . W s p ó łp ra c a a u to n o m iczna re a liz o w a n a J e s t ja k o o d rę b n a , s a m o d z ie ln a forma m ięd zy narodowych pow ięzań naukow ych, te c h n ic z n y c h 1 eko n o m icz n ych . Na to m ia st w s p ó łp ra c a o c h a r a k t e r z e n le a u to n o a ic z n y * p o w lę z m a J e s t , w m niejszym lu b większym z a k r e s i e , z t r a n s a k c ja m i ku p n a- sp rzed aży dóbr in w e s t y c y jn y c h , z k o o p e ra c ję p rzem yeło w ę, obrotem l i c e n c y j nym lu b b e z p o śre d n im i in w e s t y c ja m i z a g r a n ic z n y m i1® .
P p r . M. D o b r o c z y ń s k l , E u ro p e js k a w s p ó łp ra c a go& p od arcza. Warszawa 1976, s . 171.
I w r e s z c ie , p rz y p r z y j ę c i u k r y te r iu m s t o p n ia z i n s t y t u c j o n a l i zow ania w s p ó łp r a c y , w y o d rę b n ić możamy m iędzynarodow y w ip ó łp r e c ę n au k o w o - te ch n icz n « z ln s ty t u c jo n a liz o w s r > ę , skoordynow any i k a t o l t - ty c z n ę 11 , y/ep ółp raca z in s t y t u c jo n a liz o w a n a c h a r a k t e r y z u ję s i ę Is t n ie n ie m w spólnego programu d z i a ł a n i a
1
w sp óln eg o b u d ż e tu , na k t ó r y s k ła d a j ę » t ę w k ła d y p o sz cz e g ó ln y ch u c z e s tn ik ó w w s p ó łp r a c y , n a j c z ę ś c i e j k r a jó w . C z ę sto w s p ó łp ra c a ta r e a liz o w a n a j e a t Vv r a mach w sp óln ych i n s t y t u c j i b ad aw czych . W s p ó łp ra c a skoordynow ana c h a r a k t e r y z u je s i ę k o o rd y n a c ję d z ia ła ń u c z e s tn ik ó w zg o d n ie s b w s p ó ln ie zaplanowanym programem p r s c y i w o p a r c iu o u je d n o lic o n a metody p r o c y , KaZdy k r a j u c z e s t n ic z ą c y wa w s p ó łp ra c y pokrywę swo j e w y d a tk i, ja k k o lw ie k k o s z ty z w ijz a n e z m iędzynarodow y ko o rd yn a c j ę p r z e d s ię w z ię c ia (w przypadku w s p ó łp ra c y w i e lo s t r o n n e j ) a« zw ykle ponoszone p rz e z o r g a n i z a c ję w ię d ż y n a ro d o w ę . Z k o l e i w s p ó ł p ra c a k a t a l i t y c z n a J e s t w y n ik ło * d z i a ł a l n o ś c i o r g a n i z a c j i m ięd zy n a ro d o w e j, * ia ję c e j na c a lu prom ocję swobodnej i s p o n ta n ic z n e j wy m iany i n f o r m a c j i naukowej i t e c h n ic z n e j m iędzy ró żn ym i k r a ja m i, r e p r e z e n t u ją c y m i z w yk le o k r e ś lo n y re g io n s p o łe c z n o - e k o n o m ic z n y . W t a k i e j s y t u a c j i w s p ó łp ra c a n au ko w o -tech n iczn a j e s t z r e g u ły o s ig - gana ex p o s t , w r e z u l t a c i e u p rz e d n ie g o p rz e p ły w u in f o r m a c j i m ię dzy k r a j a n i . a ln te n s y w n o ś ć t e j w s p ó łp ra c y z a le ż y od system u r o z p r z o s t r z o n ia n ia i n f o r m a c j i m iędzy u c z e s tn ic z ą c y m i w w ym ianio in f o r m a c j i k r a ja m i ( s p o t k a n i a , wymiona s p e c j a l i s t ó w , b iu le t y n ó w in fo r m a c y jn y c h , skom puteryzowana system y i n f o r m a c j i e t c . ).OuZ z p o w y z s z a j, n ie p a ln e j k l a s y f i k a c j i form m ięd zynarod >■ .-i w s p ó łp ra c y n a u k o w o - te c h n ic z n e j w y n ik u , źe w s p ó łp ra c a ta j e s t z j a w iskiem r o z le g ły m , złożonym i w ie lo p o s ta c io w y m . N ie z a le ż n ie j e d nak od k o n k re tn e j fo rm y, w J a k i e j 9 ię r e a l i z u j e , eon* w s p ó łp ra c y n a u k o w o - te c h n ic z n e j p o z o s ta je n ie z a ie n n y i z a w ie r a s i ę w d rż e n iu do w y k o rz y s ta n ia z a le t m iędzynarodow ego p o d z ia łu p r a c y w p r o c a a ie tw o rz e n ia i z a s to s o w a n ia nowych zasobów w ie d z y .
fio ła , ja k ę w w arunkach w s p ó łc z e s n e j g o s p o d a rk i ś w ia to w e j od grywa w s p ó łp ra c a n au k o w o - te c h n ic z n a , w yn ik a w p le rw a z y » r z ę d z ie ze s p e c y f i k i c y k lu ro zw o ju n au k o w o - te ch n icz n e g o .
** P o r . S c i e n c e , T e c h n o lo g y and G o ve rn m en tal P o l i c y , UNESCO, (M INESPOi. I I ) 3, P a r i s , 30 Oune 1978, s . 73.
Na c y k l te n (zw any ró w n ież w s k r ó c i* cyklem rozw o jow y* t e c h n i k i ) s k ła d a s i ę z e s p ó ł k o le jn o n a s tę p u ją c y c h po s o b ie fa z ro z — woju nowej t e c h n i k i p ro d u k c y jn e j (nowego p rod u k tu » nowego p ro cesu p r o d u k c y jn e g o ), począw szy od p ra c badawczych podstawowych i s to so w a n y c h , p oprzez p ra c e rozwojowe
1
p ra c a w drożeniow e - aż po w y k o rz y s ta n ie p ro d u k c y jn a nowej t e c h n i k i 12, c z y l i wprowadza n ie o k r e ś lo n e j in n o w a c ji t e c h n ic z n e j do g o s p o d a r k i. W w yniku r e a l i z a c j i k o le jn y c h fa z c y k lu o s i ą g n i ę c i a n a u k i s t a j # g ię te c h n ik ę , a te c h n ik a z n a jd u je z a s to s o w a n ie w p r o d u k c j i. J e s t to od z w ie r c ie d le n io m in te g r a ln e g o zw ięzku m iędzy naukę a t e c h n ik ę i p r o d u k c ję . Każda z fa z noża s t a ć s i ę obszarem w s p ó łp ra c y nauko wa« t e c h n ic z n e j , w tym rów nież w s p ó łp ra c y M ię d z y n a ro d o w e j. W sp ó ł p ra c a może d o ty c z y ć ja d n e j lu b k i l k u f a z , z t y ® , ża w s p ó łp ra c a ob ejm ujęca w a z y s tk is f a z y , c z y l i p e łn y c y k l rozw ojow y t e c h n i k i , z d arza s i ę rz a d k o , g łó w n ie w o d n ie s ie n iu do z i n s t y t u c j o n a l i z o wanych form w s p ó łp r a c y .Pop rzez m ięd zynarod o w i w s p ó łp ra c ę n au k o w o -te ch n iczn ę c y k l rozwojowy d anej t e c h n i k i z o s t a j e sp rz ęż o n y z a n a lo g ic z n y m i c y k la m i re a liz o w a n y m i w in n y c h k r a j a c h . Przykład em ta k ie g o s p rz ę g a n ia je & t s y t u a c j a , w k t ó r e j otrzym ane z z a g r a n ic y w y n ik i ba dań sg w yk o rz ystyw a n e w p ra c a c h rozw ojow ych i w drażane do p ro d u k c ji w k r a j u ; r e z u l t a t y w p o s t a c i gotow ych t e c h n ik p r o d u k c y j nych p rzekazyw ane t ę ponownie za g r a n ic ę . W podanym p r z y k ła d z ie c y k l rozw ojow y t e c h n i k i w danym k r a ju o g r a n ic z a s i ę do dwóch e w e n tu a ln ie tr z e c h o s t a t n ic h fa z c y k l u , n a to m ia s t za g r a n ic ę a- n a lo g ic z n y c y k l o b ejm u je fa z ę p ia rw s z ę i o s t a t n i « .
W ten sposób c y k l ro zw o ju n au k o w o -tech n iczn eg o d ok onuje s i ę p rz y p rz e strz e n n ym p rz e m ie s z c z a n iu p o s z c z e g ó ln y c h Je g o fa z a lę - dzy różn ym i k r a ja m i13. Oznacza t o . t e każda fa z a może być r e a liz o w a n a tern, g d z ie i s t n i e j ę po temu stosunkow o k o rz y s tn e w arun k i . Je d n o c z e ś n ie k o s z ty r e a l i z a c j i c y k lu r o z k ła d a ję s i ę na o- k re i.lo n ę l i c z b ę s t r o n w s p ó łp r a c y . M ięd z y u c z e s tn ik a m i w s p ó łp ra c y aa m ie js c e p o d z ia ł p r a c y , s p e c j a l i z a c j a x wymiana o s ię g n ię - ty c h w yn ik ó w . W r e z u l t a c i e m iędzynarodow e w s p ó łp ra c e naukowo- - te c h n ic z n a p ro w a d z i do w z ro s tu e fe k t y w n o ś c i c y k lu rozwojowego
12 P o r . S p r u c h , o p . c i t . , s . 130-131.
t e c h n i k i ; motna w ię c p o w ie d z ie ć , Zo w s p ó łp ra c a ta p e ł n i w o d n ie s i e n i u do p ro c e s u tw o r z e n i* nowej t e c h n i k i f u n k c ję r a c jo n a liz a - c y j n ę . Z r e g u ły « w w yniku k o n c e n t r a c ji n akład ów i s p e c j a l i z a c j i n a s tę p u je ró w n ie ż p r z y ś p ie s z e n ia c y k l u , co o z n a c z a . Ze obok fu n k c j i r a c j o n a l i z a c y j n a j mamy ró w n ie ż do c z y n ie n ia z f u n k c ję a k c e le - r a c y jn ę w s p ó łp r a c y . Wpływ w s p ó łp ra c y n a u k o w o - te c h n ic z n e j na w zro e t e fe k t y w n o ś c i c y k lu ro zw o ju t e c h n i k i ma s z c z e g ó ln e z n a c z e n ie we w epółozeenych warunkach g o s p o d a ro w a n ia , k ie d y to obeerwujem y c i ą g ł e s k r a c a n ie o k re s u w y k o rz y s ta n ia p ro d u k c y jn e g o nowej t e c h n i k i , a w ię c o k re s u , w którym w in na n a s t ę p ie a m o rty z a c ja p o n ie s io n y c h na w y tw o rz e n ie owej t e c h n i k i n ak ła d ó w . W t a j s y t u a c j i r o l a w s p ó łp ra c y naukowo- - t e c h n lc z n e j n ie o g r a n ic z a s i ę do r a c j o n a l i z a c j i samego p ro ceeu tw o rz e n ia t e c h n i k i , a l e te z - p oprzez fu n k o ję u p o w s z e c h n ia n ia t e c h n i k i - wpływa na in t e n s y w n ie js z e J e j w y k o r z y s ta n ie w danym c z a s i e .
K o le jn ę ce ch ę c h a r a k t e r y s t y c z n ę w sp ó łcz esn eg o c y k lu rozw oju t e c h n i k i , p r z e e ę d z a ję c ę o i s t o t n e j r o l i m iędzynarodow ej w s p ó ł p ra c y n a u k o w o - te c h n ic z n e j, eę ogromne i szybko w z r s s t a ję c e k o s z ty p ra c b ad aw czo -rozw o jow ych . z w ła s z c z a wówczas, gdy r e a liz o w a n e sę b a d a n ia kom pleksowe, o b e jm u jęc e w s z y s t k ie fa z y c y k l u . P r a c e ba dawcze
1
rozwojowe c h a r a k t e r y z u ję s i ę bowiem s w o ie t ę n le p o d z ie l- n o ś c i ę i aby b y ły s k u te c z n e , muszę być prowadzone na od p o w ied nio duZę s k a l ę .C h a r a k te r y s t y c z n e J e s t , ze w m ia rę p rz e c h o d z e n ia p rz e z ko l e j n e fa z y c y k lu ro zw o ju t e c h n i k i , t j . od badan podstawowych po p rz e z sto so w a n e , aż do rozw o ju e k s p e ry m e n ta ln e g o i p rz yg o to w a n ia t e c h n i k i do p r o d u k c j i, k o s z ty g w a łto w n ie w z r a s t a ję w s k a l i lllO < ilO O ł * . Powoduje t o , że k r a j e , k t ó r e nim s ę w s t a n i e s k i e row ać s w o ic h r e la t y w n ie n i e w i e l k i c h zasobów fin a n s o w y c h i k a d ry naukowej na b a d a n ia sto so w ane
1
rozw ój e k s p e ry m e n ta ln y , koncent r u j ę s i ę na stosunkow o m n ie j kosztow nych b a d a n ia c h podstaw o w ych 1 5 « sę one w p raw d zie n ie z b ę d n e Ja k o punkt w y j ś c ia d la d a
l-P o r . 3 . G u e r o n . Luka w p la n o w a n iu badań naukowych w E u r o p ie , " Z e s z y t y T e o r e t y c z n o - P o llt y c z n « “ s i e r p i e ń 1970, s . 83.
15
3ak w y k a z a ły b a d a n ia s t a t y s t y c z n e , im n iż s z y dochód n a ro dowy w k r a j u , tym w y ła z y w akaż n lk badań podstawowych w g lo b a ln y c h narodowych n a k ła d a c h na В ♦ R . P o r . W o rld P la n o f A c t io n f o r the A p p l i c a t i o n o f S c ie n c e and T e ch n o lo g y to D e v e lo p n e n t, U n it e d Na-
__________ „ _______ — —r ____" a r ia Bi.jak-K»sguba
szych fan c y k lu ro zw o ju n au ko w o-techn iczn eg o o ra z d l* c e ló w k s z t a łc e n i e k a d r, a l e o s*« p rz e z s i ę p o atęp u te c h n ic z n e g o n ie w p ro w a d z a j*. Poetko te n u z a le ż n io n y j e # t od m o ż liw o ś c i p rz e p ro w ad zenia w s z y s tk ic h fa z c y k l u , a w ię c od w y s t a r c z a ją c o w yso k ich a b s o lu tn y c h nakładów na B ♦ R . K r a je o w y s o k i« e to p n lu rozw oju gospodarczego p rz e z n a c z a j# o b e c n ie na p ra c e badawcze
1
rozwojowe kwoty rzędu od k i lk u do k i l k u d z i e s i ę c i u m ilia r d ó w d o la ró w w e k a l l r o c z n e j. P r 2y ty « n ie w ię c e j Ja k 10* n akładów p ro w a d z i do s u k c e s u , c z y l i do u z y s k a n ia o k r e ś lo n e j in n o w a c ji t e c h n i c z n e j 1 6 . I tym i pom yślnym i r e z u lt a t a m i badań trz e b a zam ortyzow ać ró w n ież p o z o s ta łe 90« badań b e zw yn ik o w ych .W zw iązku z powyższym, k r a j e o małym i śred n im p o t e n c j a le gospodarczym n ie cę w e t a n ie s a m o d z ie ln ie d o ch o d z ić do in n o w a c ji te c h n ic z n y c h we w s z y s tk ic h d z ie d z in a c h g o s p o d a r k i. U c z e s tn ic tw o w m iędzynarodow ej w e p ó łp ra c y n a u k o w o - te c h n ic z n e j, u m o ż liw ia ją c e j k o n c e n tr a c ję nakładów o ra z s p e c j a l i z a c j ę w w yb ra n ej p ro b le m a ty c e b a d a w c z e j, j e s t w ię c d la ty c h k ra jó w w ręcz przymueem ekonom icz nym, j a s l i ch cę one u trzym eć o d p o w ie d n ie tempo p o stęp u t e c h n ic z nego. <v tym k o n te k ś c ie w s p ó łp ra c a n au ko w o-tech n iczn a z z a g r a n ic ę s tu n o w i n ie ^ b fd n ę p r z e s ła n k ę dopływ u nowej w ie d z y t e c h n ic z n e j do g o s p o d a rk i k r a jo w e j.
^ o la m iędzynarodow ej w s p ó łp ra c y w d z i e d z in i e n a u k i i t e c h n i k i ja k o c z y n n ik a u m o ż liw ia ją c e g o s z e rs z y d o stęp do nowyoh zasobów w ied zy n a u k o w o - te c h n ic z n e j. o zarazem podnoszącego e fe k ty w n o ś ć p ro ce su d och od zenia do t a j w ie d z y , s t a ł a s i ę s z c z e g ó ln ie w y ra z i s t a w minionym d z i e s i ę c i o l e c i u . W tym o k r a s ie n a s t ę p ił o bowiem p o g łę b ie n ie s i ę d y s p r o p o r c ji m iędzy wzrostem p o trz e b w z a k r e s ie p o stęp u n au ko w o-techn iczn eg o a wzrostem nakładów p rz e z n a cz a n y ch na ten c e l .
L a ta s ie d e m d z ie s ią t e c h a r a k te ry z o w a ła na o g ó ł z w o ln io n a s to p a w z ro s tu narodowych nakład ów n3 o ♦ R, w porów naniu z la t a m i s z e ść- d z ie tię t> n .i . Ś:viadcz<i o tym w s k a ź n ik i u d z ia łu nakład ów na 0 ♦ R w p ro d u k c ie narodowym b r u t t o głów nych k ra jó w k a p i t a l i s t y c z n y c h w w la t a c h 1961-1979, z e s ta w io n e w t o b . 2 . 3ak w yn ik a z p r z e d s t a w ionych w t a b e l i l i c z b , n a k ła d y na p ra c e badawczorozwojowe, k tó
-P jf *
0
. G i a r i n1
. Ekonom ia pod o r e s ia t a c h n n ln n ii “ P rz e g ię c i T e c h n ic z n y - In n o w a c je ” 1978, n r 23 , o .35
. 'T a b e l a 2 N a k ła d y na B ♦ R Ja k o % p ro d u k tu narodowego b r u t t o w głów nych k r a ja c h k a p i t a l i s t y c z n y c h K r * J 1961 1965 1970 1973 1975 1977 1979 , USA 2 .8 3 ,0 2 .7 2 ,3 2 ,3 2 ,4 2 .4 RFN 1 .3 1 .7 2 .2 2 ,3 2 ,2 2 ,1 2 ,3 Ja p o n ia • 1 .6 1 .8 1 ,9 2 .1 1 .9 2 .0 W. B r y t a n ia 2 ,7 2 ,7 2 ,6 2 .2 2 .0 2 .0 2 ,2 . F r a n c ja i , 4 2 .0 1 .8 1 .7 2 ,0 1 .8 1 .0 H o la n d ia # 1 ,9 * 2 ,1 2 .0 2 ,0 2 ,0 a W łochy « . 0 .6 * 0 ,9 1 ,0 1 .0 0 .9 0 ,8 Kanada 1 .0 1*2 1*3 1.2 • 1 .0 •
8
W skaźnik d o ty c z y l a t 1963-1964. Ź r ó d ł o ) “ The I n t e r n a t i o n a l J o u r n a l o f R e s e a rc h Manage m ent“ , J a n u a r y 1975, v o l . 18, n r 1 a . 3 ; "The E c o n o m is t* , May 20,1978, s .
6 6
: " S t a t i s t i c * on r e s e a r c h and e x p e rim e n ta l developm ent i n the European and N o rth A m e rica n R o g lo n ", UNESCO, Ja n u a r y 1979;8
I K I 22 X I I 1981,- " R y n k i Z a g r a n ic z n e “ 1981, n r144
,r e w la t a c h s z e ś ć d z ie s i ą t y c h r o s ł y na o g ó ł s z y b c ie j n i l dochód narodow y, w l a t a c h s ie d e m d z ie s ią t y c h z a c z ę ły ro s n ę ć w o l n i e j , a * w n a jle p s z y m r a z i e - z m ie n ia ły s i ę w tym samym te m p ie , co do chód n arod ow y. Ten s ta n r z e c z y j e s t , j a k s i ę w y d a je , z Je d n e j s t r o n y , w ynikiem z b l i ż a n i a s i ę nakładów no b a d a n ia naukow o-tech n ic z n e w k r a ja c h r o z w in ię t y c h do poziomu “ n a s y c e n ia " , C lę g ł y w zro st n akład ów na tw o rz e n ie nowej t e c h n i k i p ro w a d z i w konsekwen c j i do p rz y ś p ie s z o n e g o m oralnego s t a r z e n ia s i ę t e j t e c h n i k i , tok t e w pewnym momencie tempo teg o s t a r z e n ia s i ę w yprzadza m o ż li w o ś c i a m o r t y z a c ji t e c h n i k i ; p o ja w ia a i ę w ię c ekonom iczna boriarB d la d a ls z e g o w z ro stu n a k ła d ó w . Z d r u g ie j s t r o n y , p rz y c z y n ę s t a g n a c j i lu b spadku w zględnego poziomu nakład ów na d z i a ł a l n o ś ć b a dawczo-rozwojowe sę różnego ro d z a ju z ja w is k a k ry z y s o w e , w yetępu- J ę c e w g o sp o d arce ś w ia to w e j w l a t a c h s ie d e m d z ie s ią t y c h i w yw ołu ją c e te n d e n c ja o sz cz ę d n o ścio w e w p o s z c z e g ó ln y c h k r a j a c h .
Z w o ln io n a s to p a w z ro s tu nakład ów na d z i a ł a l n o ś ć bad ew czc-ro z- wojowę w y s tę p u je w s y t u a c j i , k ie d y wobec t e c h n i k i s ta w ia n o są
c o ra z o s t r z e j s z e w ym agania, d o ty c z ą c a j e j p rz y s to s o w a n ia do p rz a *. p isó w b e z p ie c z e ń stw a lu b o ch ro n y śro d o w is k a n a t u r a ln e g o 17. Oo t e j p o ry k o n f lik t o w e z w ią z k i t e c h n i k i ze śro d o w isk ie m n a tu ra ln ym c z ło w ie k a wym agały n a j c z ę ś c i e j o k re ś lo n y c h u s tę p s tw ze s tr o n y ś ro d o w is k a . O b ecnie s y t u a c ja z d a je s i ę u le g a ć odv*rócei*iui to te c h n ik a w inna dostosowywać s i ę do warunków ś ro d o w is k a . Pow oduj* to ogromny dodatkowy w z ro s t kosztów badań n a u k o w o - te c h n ic z n y c h .
W w arunkach za ry so w a n e j r o z b ie ż n o ś c i m iędzy p o trz e b «
1
w zro stom kosztów d z i a ł a l n o ś c i badaw czo-rozw ojow ej a powolnym wzrostem nakładów na t ę d z i a ł a l n o ś ć u w yd atn ia s i ę z n a c z e n ie r a c jo n e l l z a - C y jn e j f u n k c j i m iędzynarodow ej w s p ó łp ra c y n a u k o w o - te c h n ic z n e j. W sp ó łp raco ta s tw a rz a sz a n sę p rz e z w y c ię ż e n ia ujem nych skutków t e j r o z b ie ż n o ś c i, n ie t y l k o w o d n ie s ie n iu do k ra jó w o rosłym i ś re d nim p o t e n c ja le ekonomicznym, a l e ró w n ież d la k ra jó w o w y s o k i« s to p n iu rozw oju gospodarczego1
znacznym p o t e n c ja le ekonom icznym .M iędzynarodow a w s p ó łp ra c a n au ko w o -tech n iczn a odgrywa rów nież ważnę r o l ę z punktu w id z e n ia tw o rz e n ia św ia to w ych zasobów n a u k i i t e c h n i k i . I s t n i e j ę t e k i e d z ie d z in y n a u k i 1 t e c h n i k i , k t ó r e mogę b yć r o z w ija n e w y łę c z n ie w drodze w sp óln ych w y s iłk ó w w ie lu k r a jó w . W ym ienić tu można, d la p r z y k ła d u , b a d a n ia k o sm icz n e, m e te o ro lo g ię , s e js m o lo g ię , p o s z u k iw a n ie nowych ź r ó d e ł e n e r g i i , b i l a n s wodny, o- c h ro n ę śro d o w isk a n a t u r a ln e g o . S ę to tz w . p rob lem y g lo b a ln e , w sp óln e d la w s z y s tk ic h k ra jó w ś w ia ta lu b p r z y n a jm n ie j d la z n a cz n e j ic h c z ę ś c i , a w y n ik a ję c e z i n t e g r a l n o ś c i g o a p o d a rk l ś w ia to w e j ja k o eyatemu w z g lę d n ie z a m k n ię te g o . K oszt r e a l i z a c j i badań nad ty w i problem am i c h a r a k t e r y z u je s i ę b ardzo wysokim "p ro g ie m * ( t j . m in im aln ę w y s o k o ś c lę n ak ład ów , k tó r a p ozw ala o c z e k iw a ć na r e z u l t a t y b a-iań ). z r e g u ły p rz e k ra c z a ję c y m m o ż liw o ś c i fin a n so w e
1
kadrowe p o je d y n c z y c h k r a jó w .
O c e n ia ję c r o lę w s p ó łp ra c y n a u k o w o - te c h n ic z n e j z p unktu w id z e n ia rozw o ju n au ko w o-techn iczn eg o i ekonom icznego w a rto p o d k r e ś lić j e j zw ięz ek z procesem s t a n d a r y z a c j i t e c h n i k i w s k a l i ś w ia t o w e j.
17
C h a ra k te ry s ty c z n y m przykładem j e s t s y t u a c ja na am erykań skim ryn ku farm a ceu tyk ó w . Na p o cz ę tk u l a t s z e ś ć d z ie s ią t y c h z a t w ie r d z e n ie nowego le k u p rz e z F e d e ra ln ę A g e n c ję F a rm a ce u tycz n a wymagało 5 l a t s t a r a ń i k o sz to w a ło o k . 1 n ln d o la r ó w . O b e cn ie ko s z t u j e to o k . 18 min d o i . i trw a o k . 10 l a t . P o r . Nędza in n o w a c ji, •Forum* 1979, n r 45, s . 17.M iędzynarodow a w s p ó łp ra c a n au ko w o -tech n iczn a J e s t Is to tn y m bodź com w prow adzania do t e c h n i k i J e d n o l i t y c h noro m ięd zynarod o w ych. U z g o d n ie n ie t a k ic h n o r* j e s t bowiem warunkiem n a w ią z a n ia w s z e l k i e j w s p ó łp ra c y w d z i e d z in i e n a u k i i t e c h n i k i . M ięd zy p ro c e s e a s t a n d a r y z a c j i a rozwojem w s p ó łp ra c y n a u k o w o - te c h n ic z n e j w y s tę p u ją zatem s i l n e s p rz ę ż e n ie z w ro tn o ! z ja w is k a ta w zajem n ie w a ru n k u ję s i ę . Rozwój s t a n d a r y z a c j i pow oduje, że w y n ik i m iędzynarodow ej w s p ó łp ra c y mogę b y ć s z e ro k o w y k o rz y s ty w a n a .
D otychczasow a uw agi o d n o s iły s i ę w z a s a d z ie do w s p ó łp ra c y n a u k o w o - te c h n ic z n e j m iędzy k r a ja m i r o z w in ię t y m i g o s p o d a rc z o , d la k tó r y c h s ta n o w i ona sz a n sę u trz y m a n ia o k re ś lo n e g o m ie js c a w g os p o d a rce ś w ia t o w e j. N ie m n iej l s t o t n ę . choć n ie c o o d a ia n n « r o l ę , w s p ó łp ra c a ta odgrywa w sto su n k a c h m iędzy k r a j a a l r o z w in ię t y m i
g ospodarczo a r o z w ije ję c y m l s i ę . W w arunkach n ie d o ro z w o ju w ła s n e go p o t e n c ja łu naukowo-badawczego k r a j e T r z e c ie g o Ś w ia t a n a b y w a j« , i m i t u j ę i w y k o r z y s tu ję w ied zę n a u k o w o - te c h n lc z n ę , k t ó r a z o s t a ła wypracowana i zastosow an a w gosp o d arkach w yżej r o z w i n ię t y c h . S i ł « rz e c z y t e c h n ik a ta j e s t n ie a d e k w a tn a w sto su n k u do p o trz e b i m o ż liw o ś c i a d a p ta c y jn y c h k ra jó w s ł a b i e j r o z w i n ię t y c h . Z g o d n ie z z a ło ż e n ia m i nowego m iędzynarodowego ła d u ekonom icznego, w s p ó łp ra ca n a u k o w o - t e c h n i c z n a k ra jó w r o z w in ię t y c h gosp od arczo z k r a ja m i 0 n isk im s to p n iu ro zw o ju g osp od arczego w in na u ła t w ia ć tym o s t a t nim zarówno budowę w łasneg o p o t e n c ja łu badaw czo-rozw ojow ego, ja k 1 a d a p ta c ję z a g ra n ic z n y c h t e c h n ik w y tw a rz a n ia do w ła s n y c h po t r z e b . W tym k o n t e k ś c ie , we w s p ó łp ra c y n a u k o w o - te c h n ic z n e j oka- p on uje s i ę f u n k c ję je d n o s t r o n n ie ś w ia d c z o n e j pom ocy. W s p ó łp ra ca ta k a p r z y c z y n ia ła b y s i ę do p r z e z w y c ię ż a n ia z a c o fa n ia te c h n ic z n e g o T r z e c ie g o ś w i a t a , a tym samym p ro w a d z iła b y do ła g o d z e n ia d y sp ro p o r c j i w rozw oju tech n iczn ym
1
ekonomicznym różn ych reg io n ó w ś w ia t a . Pozytyw ne d o ś w ia d c z e n ia e u r o p e js k ic h k r a jó w RWPG w z a k r e s i e w s p ó łp ra c y n a u k o w o - te c h n ic z n e j dowodzę, że - p rz y zachowa n iu o k re ś lo n y c h warunków - i s t n i e j e r e a ln a m ożliw ość n i e s i e n i a krajom s ł a b i e j ro z w in ię ty m s k u te c z n e j pomocy za p o ś re d n ie ;n e m w s p ó łp ra c y m ię d z y n a ro d o w e j.Cbok p rz e d s ta w io n y c h f u n k c j i e ko n o m icz n ych , m iędzynarodowa w s p ó łp ra c a n au ko w o -tech n iczn a odgrywa i s t o t n ę r o l ę p o l i t y c z n « . R o la p o l it y c z n a w yn ik a g łó w n ie z tego a s p e k tu w s p ó łp r a c y . Ja k im j e s t wymiana i n f o r m a c j i . P rz e p ły w i n f o r m a c j i n a u k c w o te c h n ic z
-n o j , Ja k k o lw ie k sam u z a le ż -n io -n y od k lim a t u p o lit y c z -n e g o , o e ła b la wzejemnę n ie u fn o d ć m iędzy k r a ja m i ( w y n i k a j* 0 9 m iędzy in n ym i z
ta je m n ic y o t a c z a j ą c e j z w y k le p ra c e 8 t R ), a tym samym p r z y c z y n i« s i ę do r e d u k c j i n a p ię ć m ięd zynarod o w ych. Po z w a ł* to na le p s z « z r o z u n ie n ie problemów s ą s ie d n ic h k r a jó w , reg io n ó w l w r e s z c ie g lo b a ln y c h problemów ś w ia to w y c h . | M a r ia B ija k - K a s z u b a K o le o f I n t e r n a t i o n a l S c i e n t i f i c - T e c h n i c a l C o o p e ra tio n in P re s e n t- D a y C o n d itio n « * r ’ •* . ‘ ' • . > ' • . • ‘ . • . . . ' • .. .. . • . • •
The a r t i c l e d e s c r ib e s p r e r e q u i s i t e s o f developm ent and form s o f the i n t e r n a t i o n a l a c i e n t i f l c - t e c h n l c e l c o o p e r a t io n . A g a in s t t h i s b ack g ro u n d , th e re i s d is c u s s e d th e p re s e n t s i g n i f i c a n c e o f t h i s c o o p e r a t io n from th e v ie w p o in t o t tho&e c o u n t r ie s w hich p a r t i c i p a t e in i t . The d is p r o p o r t io n betw een grow th o f needs in th e f i e l d o f s c i e n t i f i c - t e c h n i c a l p ro g re s s and grow th o f o u t la y s f o r t h i s p u rp ose grew w id e r in th e s e v e n t i e s . As a r e s u l t , th e im p o rta n c e o f r a t i o n a l i z a t i o n f u n c t io n o f t h i s c o o p e r a t io n was e n h i n w d • T h is c o o p e r a t io n p r o v id e s a ch an ce f o r o verco m in g th e n e g a t iv e con seq u ences o f th e above m entioned d is p r o p o r t io n , and e s p e c i a l l y as re g a rd s c o u n t r ie s w it h a s m a ll o r a v e ra g e econom ic p o t e n t i a l .
