S P R A W O Z D A N I A - R E P O R T S
Sprawozdanie z dorocznej konferencji
międzynarodowego zrzeszenia ATLAS:
„Miejsca odwiedzane ponownie.
Perspektywy rozwoju i zarządzania
obszarami turystycznym i”,
Viana do Castelo, Portugalia,
5 -7 września 2 0 0 7 r.
W dniach 5-7 września 2007 r. odbyła się kolejna, coroczna konferencja naukowa międzynarodowego zrzeszenia szkól wyższych zajmujących się kształce niem na potrzeby turystyki ATLAS1, tym razem po święcona perspektywom rozwoju destynacji tury stycznych. Miejscem konferencji było Viana do Ca stelo w Portugalii, niewielkie miasteczko położone ok. 60 km na północ od Porto, przy ujściu rzeki Li my do Atlantyku w regionie Minho. Celem konfe rencji była próba uzyskania odpowiedzi na pytania: w jakim stopniu destynacje są obecnie atrakcyjne turystycznie wobec ciągle narastających i zmieniają cych się potrzeb i oczekiwań turystów, jaka jest świadomość tej sytuacji tych, którzy zarządzają tu rystyką w destynacjach oraz jakiego rodzaju rozwią zania wprowadzane są w celu ponownego zachęce nia i przyciągnięcia turystów do różnego rodzaju de stynacji. Ponadto doroczne konferencje ATLAS-u zawsze stwarzają możliwości spotkania nie tylko naukowców pochodzących z różnych, na ogół aka demickich, ośrodków prowadzących badania nad tu rystyką, ale i przedstawicieli branży turystycznej oraz różnego rodzaju organizacji turystycznych. Program dorocznych konferencji ATLAS-u składa się z sesji plenarnych, podczas których prezentowa ne są wystąpienia specjalnie zaproszonych przez ATLAS ekspertów z dziedziny nauk o turystyce, se sji warsztatowych odbywających się równolegle W tym samym przedziale czasowym oraz spotkań badawczych grup zainteresowań, które są otwarte także dla nowych członków. Otwarcia konferencji dokonała Przewodnicząca ATLAS-u Melanie Smith Wspólnie z Rui Texiera, rektorem Politechniki W Viana do Castelo oraz z Defensor Mour burmi strzem Viana do Castelo. Następnie miała miejsce
Report from the Annual
ATLASConference:
‘D estinations Revisited. Perspectives
on Developing and Managing
Tourist Areas’,
Viana do Castelo, Portugal,
5
th_
7
th September 2007
T he tra d itio n a l a n n u a l conference of
A TL A S], a n in te rn a tio n a l a sso ciatio n of uni-
v ersities speclalizing in to u rism educatio n, took place from 5th- 7 th S e p tem b e r 2007, in V iana do C astelo, P ortugal, a sm ali town 60 k m s n o rth of Porto, on th e River Lima e stu a ry in th e M inho Region. It w as devoted to develo pm ent p ro sp e c ts for to u ris t d e s tin a tion s. T he aim w as a n a tte m p t to an sw er th e ą u e stio n s: How a ttra c tiv e a re to u rism d e s tin a tio n s for to u ris ts w hose need s an d ex p e cta tio n s a re c o n s ta n tly growing an d ch an g in g ? How aw are of th is fact a re those who m an ag e to u rism a t th e s e d e stin a tio n s? W hat id ea s a re in tro d u c e d in o rd er to en co u rag e to u ris ts to rev isit a n d to a ttra c t th em to different d e s tin a tio n s? The a n n u a l
ATLAS con feren ces a re a n o p p o rtu n ity to
m eet, n o t only for r e s e a rc h e rs from different, u su a lly academ ic, c e n tre s stu d y in g tou rism , b u t also for to u rism re p re se n ta tiv e s an d org an izatio n s. A con feren ce trad ition ally c o n s is ts of p len a ry s e ss io n s w ith special p re s e n ta tio n s delivered by to u rism exp erts invited by ATLAS, s im u lta n e o u s w orkshop se ssio n s, a n d m ee tin g s of Special In te re st G roups, w hich a re open for new m em bers. T he ATLAS ch airw o m an , M elanie Sm ith, to g eth e r w ith Rui Texiera, th e recto r of th e Polytechnic In s titu te in V iana do Castelo, a s well a s D efensor M our, th e M ayor of V iana do C astelo, opened th e conference. It w as followed by th e first p len a ry sessio n, a t w hich th e stra te g y of to u rism developm ent in Portugal w as p re s e n te d a t n atio n al, regional a n d local levels. T he m a in stra te g y a t th e n a tio n a l level is to sh ift to u rism to o th e r less to u risty a re a s of Portugal. O ne of th e se is th e
pierwsza sesja plenarna, podczas której została za prezentowana strategia rozwoju turystyki w Portu galii, najpierw na poziomie krajowym, później re gionalnym i na końcu lokalnym. Głównym celem strategii na poziomie krajowym stała się decentrali zacja części ruchu turystycznego do innych mniej rozwiniętych pod względem turystycznym obszarów Portugalii. Jednym z nich jest region Północnej Por tugalii, dla którego strategię rozwoju turystyki za prezentował Nuno Fazenda z Urzędu Koordynacji i Rozwoju Północnej Portugalii (Commission for Coordination and Development o f North Portugal). Na zakończenie została zaprezentowana przez Fran cisco Calheirosa strategia rozwoju turystycznego Regionu Minho, w której położone jest Viana do Castelo. Warto zaznaczyć, że zaprezentowane opra cowania łączyły pewne wspólne wątki dotyczące podstawowych celów strategicznych.
Pierwszego dnia konferencji odbyły się jeszcze dwie serie sesji warsztatowych. W pierwszych pię ciu sesjach tematyka wystąpień skupiona była wo kół zagadnień związanych z trendami rozwoju de- stynacji, wyzwaniami w zarządzaniu destynacjami, roli dziedzictwa kulturowego i wydarzeń kultural nych w rozwoju destynacji oraz zastosowania roz wiązań technologicznych w destynacjach. Druga se ria sześciu sesji warsztatowych dotyczyła roli kultu ry w rozwoju turystyki, marketingu turystycznego i zarządzania turystyką w destynacjach oraz zmian w turystyce krajowej i międzynarodowej. W tym sa mym czasie równolegle odbywało się spotkanie za łożycielskie nowej grupy zainteresowań (Special Interest Group), której tematem badawczym będzie turystyka związana z miastami pełniącymi funkcje stolic państwowych. Pierwszego dnia konferencji miała miejsce jeszcze jedna sesja plenarna. Referat pt. „Successful destinations: thinking about limits, rythms and conditions from Mediteranean experien- ce” zaprezentował Salvador Anton z Uniwersytetu w Tarragonie w Hiszpanii. Autor zwrócił uwagę na zmiany modelu turystyki w regionie Morza Śród ziemnego związane z ogólnymi trendami w świato wej turystyce oraz ich reperkusje w przestrzeni tury stycznej tego regionu.
Następnego dnia konferencja rozpoczęła się od drugiej sesji plenarnej, w której Carla Almeida San tos z University of Illinois at Urbana-Champinage w USA mówiła o turystyce etnicznej w Stanach Zjednoczonych Ameryki. W wystąpieniu pt. „The politics of identity: Representational dynamics in the USA” autorka skoncentrowała się głównie na rozwoju i promocji miejskiej przestrzeni etnicznej oraz postrzeganiu roli turystyki w tego rodzaju
prze-region of North P ortugal w hose tou rism developm en t stra te g y w as p rese n ted by Nuno F azen d a from th e C o m m ission for C oordina tion a n d D evelopm ent of N orth Portugal. Finally, F ra n cisc o C a lh e iro sa p rese n ted the to u rism d ev elop m en t stra te g y for th e Minho Region w h ere V iana do C astelo is situ a te d . It is w orth m e n tio n in g t h a t th e p rese n ta- tio n s h a d c e rta in com m on id eas regarding th o se stra te g ie aim s.
The first day in clu d e d two w orkshop sessio n s. In th e first s e ssio n five w o rk sh o p s were focused on d e s tin a tio n developm ent: tren d s, challeng es, th e role of c u ltu ra l h eritage and events, a s well a s technology. The second se ssio n of six w o rk sh o p s co n cerned th e role of c u ltu re in th e develop m ent of tourism . to u rism m a rk e tin g a n d m an ag em en t, a s well a s c h a n g e s in n a tio n a l a n d in tern atio n al to urism . S im u lta n e o u sly , th e first m eeting of a new Special In te re s t G roup w as taking place d ealin g w ith to u rism in Capital cities. The first day also in clu d ed a fu rtlie r plenary s e ssio n w ith a p re s e n ta tio n by S alvador Anton from th e U niversity of T a rra g o n a in Spain, e n titled ‘S u c c e ssfu l D estin atio n s: thin kin g a b o u t lim its, rh y th m s a n d co n d itio n s from M ed iterran ean E x p erien ce’. The sp eak er pointed to th e c h a n g e s in th e m odel of to u rism in th e M e d ite rran e a n region related to generał tre n d s in global to u rism , a s well a s th e ir re p e rc u ss io n s in th e to u rism space of th is region.
The seco nd d ay of th e conference began w ith a p len ary se ssio n a t w hich C arla Almeida S a n to s from th e U niversity of Illinois in U rb a n a-C h am p in ag e, USA talked ab o u t e th n ic to u rism in th e U nited S ta te s. In her p re s e n ta tio n , e n title d T h e Politics of Identity: R e p re se n tatio n al D ynam ics in the USA’, th e s p e a k e r focused m ainly on the d evelopm ent a n d prom o tion of u r b a n ethnic sp ace a n d on th e percep tio n of tourism th ere. In h e r opinion, e th n ic to u rism is an im p o rta n t factor in th e revitalization of cities. She is p a rtic u la rly in te re ste d in those A m erican cities w ith c h a ra c te ristic ethnic d istric ts w hich a re becom ing increasingly p o p u lar to u ris t a ttra c tio n s s u c h a s ‘China- tow ns'. The p len a ry se ssio n w as followed by two ro u n d s of w o rk sh o p s. In th e first one the topics m ainly co n c ern e d th e to u rism m arket- ing of d e s tin a tio n s, cities a s d estin atio n s. to u ris t b e h a v io u r a n d d e stin a tio n m anage- m ent. At th e sa m e tirne th e re w as a m eeting of th e Special In te re s t G roup dealing with iss u e s in m a s s to u rism . T he second round of w o rk sh o p s co n c ern e d th e following issues: to u ris t n e e d s a n d th e ir satisfactio n , tourism
slrzcniach. Turystyka etniczna zdaniem Carly Almeidy Santos jest jednym z ważniejszych czynni ków rewitalizacji miast. Szczególnym zainteresowa niem autorki cieszą się miasta amerykańskie, które posiadają charakterystyczne dzielnice etniczne, sta jące się coraz bardziej atrakcją turystyczną, np. chi- natowns. Po sesji plenarnej miały miejsce kolejne dwie serie sesji warsztatowych. W pierwszej z nich tematyka wystąpień koncentrowała się wokół zagad nień związanych z marketingiem turystycznym de- stynacji, miast jako destynacji, zachowań turystycz nych i zarządzania destynacjami. W tym samym czasie miało miejsce spotkanie robocze grupy zaj mującej się badaniami nad turystyką masową.
Druga tura warsztatów związana była z następu jącymi zagadnieniami: potrzeby turystów a ich sa tysfakcja, turystyka a zmiany klimatyczne, ponow nie marekting turystyczny destynacji i wyzwania w zakresie zarządzania destynacjami.
Dodatkowo odbyły się dwa spotkania grup zain teresowań zajmujących się turystyką kulturową i ga stronomiczną. Podsumowaniem drugiego dnia kon ferencji była trzecia sesja plenarna, podczas której wystąpił Eugenio Yunis, Kierownik Departamentu Rozwoju Zrównoważonego Turystyki Światowej Organizacji Turystycznej (UNWTO). Referat pt. „Sustainability in tourism: a long term competitive- ness strategy for destinations” dotyczył zagadnień związanych z zastosowaniem w funkcjonowaniu ekonomicznym destynacji zasad rozwoju zrówno ważonego. Autor w swoim wystąpieniu mówił o tym, że rozwój zrównoważony oznacza przede wszystkim podniesienie jakości usług turystycznych w destynacjach, co na dłuższą metę przynosi korzy ści ekonomiczne. Niemniej zwrócił on uwagę na fakt, że mimo wypracowania przez UNWTO wielu modeli strategii rozwoju zrównoważonego turystyki na różnych poziomach, nadal dla współczesnych de stynacji ważniejsze jest osiąganie zysku w krótkim przedziale czasowym, co oznacza, że najważniej szym czynnikiem konkurencji na współczesnym rynku turystycznym pozostaje nadal cena usług tury stycznych.
Ostatni dzień konferencji rozpoczął się od warsz tatów. Tematyka kolejnych dwóch tur sesji warszta towych skupiała się wokół zagadnień percepcji de stynacji przez turystów, rozwoju zrównoważonego destynacji, ich konkurencyjności, czynników wpły wających na ponowny wybór destynacji przez tury stów oraz roli kultury i wydarzeń kulturalnych w re witalizacji destynacji. Z kolei w ostatniej turze Warsztatów zajmowano się zagadnieniami atrak cyjności turystycznej destynacji, nowych
produk-a n d clim produk-atic c h produk-an g e, th e to u rism m produk-ark etin g of d e s tin a tio n s a n d th e ch a llen g e s of d estin a- tion m an a g e m e n t. A dditionally, two m eetings of Special In te re s t G ro u p s w ere held on c u ltu ra l to u rism a n d g a stro n o m y to u rism . T he day w as closed w ith th e th ird plen ary se ssio n , a t w hich E ugenio Yunis, th e P re sid e n t of UNWTO (U nited N ations World T o urism O rganization), p re se n te d a p a p e r en titled ‘S u sta in a b ility in Tourism : a Long- term C om petitiv eness S tra te g y for D e stin a tio n s’. It co n c ern e d th e su sta in a b ility prin cip les im p lem en ted in th e econom ic fu n ctio n in g of to u rism d e s tin a tio n s. A ccording to th e sp e ak e r, s u s ta in a b le developm ent m e a n s first of all ra isin g th e ąu ality of to u rism services w hich in th e long ru n will b rin g econom ic ben efits. He also pointed to th e fact t h a t d e sp ite UNWTO w orking o u t n u m e ro u s m odels of s u s ta in a b le to u rism developm ent s tra te g ie s a t different levels, still th e priority of c o n te m p o ra ry d e stin a tio n s is to m ak e a s h o rt-te rm profit. T his m ea n s th a t th e m o st im p o rta n t com petition factor on tod ay’s to u rism m a rk e t is still th e price of to u rism services.
The la s t day of th e conference began w ith w o rk sh o p s a t w hich th e topics concerned th e p ercep tion of d e s tin a tio n s by to u rists, th e s u s ta in a b le d ev elopm en t of d e stin a tio n s, th e ir co m p etitiven ess, th e facto rs determ in- ing th e rep e a te d choice of a given d estin a- tion by to u ris ts , a s well a s th e role of c u ltu re a n d c u ltu ra l e v e n ts in th e revitalization of d e stin a tio n s. In th e seco n d ro u n d of w o rk sh o p s th e p re s e n ta tio n s co ncerned the to u rism a ttra c tiv e n e s s of d e stin a tio n s, new to u rism p ro d u c ts a t d e s tin a tio n s, a s well a s coo peration b etw een to u ris t firm s. At th e sa m e tim e m ee tin g s of two Special In te re st G ro u p s w ere ta k in g place dealing w ith sp a a n d h e a lth to u rism , a n d a d v e n tu re to u rism . T he la s t se ssio n of th e conference w as th e fo u rth p len a ry s e ssio n fea tu rin g a lectu re by R ichard B u tler from S tra th c ly d e U niversity in S cotlan d, fam o u s for h is theory of th e life cycle of a to u rism d e stin a tio n . In his p re s e n ta tio n e n title d ‘D e stin a tio n s - Develop- m e n t a n d R edevelopm ent or V isioning and R evisioning’, h e p o in te d to th e problem s of th e fu rth e r develo p m ent a n d function ing of b o th w ell-know n a n d less attractiv e d e s tin a tio n s facing c h a n g in g tre n d s in th e to u rism m a rk e t w h ere to u ris t n eed s an d ex p ectatio n s a s re g a rd s serv ices a re chan g in g a n d growing. T he a u th o r p o in ts to th e c h a n g es w hich c o n s is t above all in in ereas- ing sp ecialization a s re g a rd s service provision for differen t g ro u p s of to u ris ts . Moreover,
tów turystycznych w destynacjach, oraz współpracy podmiotów turystycznych związanych z różnego ro dzaju destynacjami. W tym samym czasie odbyły się spotkania robocze kolejnych dwóch grup zainte resowań zajmujących się turystyką uzdrowiskową i zdrowotną oraz przygodową. Ostatnią sesją konfe rencji była czwarta sesja plenarna, w której wystąpił Richard Butler z Strathclyde University w Wielkiej Brytanii, znany z literatury jako autor teorii cyklu życia miejscowości turystycznej. W swoim wystą pieniu pt. „Destinations - Development and Redeve- lopment or Visioning and Revisioning” zwrócił uwagę na problemy dalszego rozwoju i funkcjono wania zarówno znanych, jak i mniej atrakcyjnych destynacji w obliczu zmieniających się trendów na rynku turystycznym polegających na zmianie po trzeb i wzroście wymagań turystów w stosunku do jakości świadczonych usług turystycznych. Autor dostrzega zmiany w destynacjach turystycznych po legające przede wszystkim na coraz większej ich specjalizacji w zakresie obsługi różnorodnych grup turystów. Ponadto wg autora, problemem dalszego rozwoju ośrodków turystycznych jest zastosowanie zasad rozwoju zrównoważonego, które nadal stoją w sprzeczności z zasadami rozwoju rynkowego, gdzie zysk osiągany jest w znacznie krótszym cza sie. Z drugiej strony autor podkreślił, że wejście na tory rozwoju zrównoważonego stwarza lepsze per spektywy dalszego funkcjonowania na rynku tury stycznym dla destynacji turystycznych, gdyż ozna cza podniesienie jakości usług turystycznych w dal szej perspektywie.
Imponująco wygląda statystyka konferencji. Ogółem wzięło w niej udział 150 osób z 37 kra jów. Najwięcej uczestników pochodziło tradycyjnie z Wielkiej Brytanii oraz kraju, w którym organizo wana była konferencja, czyli Portugalii. Stosunko wo dużo osób przyjechało z sąsiedniej Hiszpanii. Także silną reprezentację miały Włochy, Holandia, Finlandia czy Grecja, a z krajów pozaeuropejskich Australia i Nowa Zelandia. Ponadto uczestnicy kon ferencji pochodzili także z Japonii, USA, Kanady, Meksyku, Dominikany, RPA, Brazylii, Zjednoczo nych Emiratów Arabskich, Tajwanu, Chin, Turkme nistanu, Peru oraz z Polski, Czech, Rumunii, Wę gier, Słowenii, Serbii, Łotwy i Turcji.
Konferencja pod patronatem ATLAS-u został zorganizowana przez pracowników i studentów To- urism Laboratory należącym do Politechnic Institute of Viana do Castelo. Warto dodać, że spotkanie to zostało zorganizowane po raz drugi w tym samym miejscu. Pierwsze odbyło się w 1997 r. Przy obu konferencjach osobą odpowiedzialną za ich
organi-th e problem of f u rorgani-th e r develop m ent in to u rist c e n tre s is, In h is opinion, th e im plem enta- tion of s u s ta in a b le to u rism principles, as th ey a re still in confliet w ith th e ru le s of m a rk e t dev elo pm en t w here profit is to be m ade over a m u c h s h o rte r period of tim e. On th e o th e r h a n d , th e a u th o r stre sse d th a t following th e ru le s of s u s ta in a b le developm ent c re a te s b e tte r p ro sp e c ts for to u ris t d e s tin a tio n s, a s in th e long ru n it m e a n s raisin g th e ą u a lity of services.
T he s ta tis tic s of th e conference were im pressive. Ali in all, it h o sted 150 p a rtic ip a n ts frorn 37 c o u n trie s w ith th e m ajority from G re a t B ritain a n d th e h o st c o u n try - P ortugal. A relatively large n u m b er cam e from n e ig h b o u rin g S p ain , a s well a s Italy, th e N e th e rlan d s, F in land , Greece, A u s tr a lia a n d New Z e a la n d . O th e r p a rtic ip a n ts travelled from J a p a n , th e USA, C an ad a, Mexico, th e D om inican Republic, S o u th Africa, Brazil, th e U nited Arab E m irates, T aiw an, C hin a, T u rk m e n ista n , Peru, a s well a s Poland, th e Czech Republic, R om ania, H u n g aiy , Slovenia, Serbia, Latvia a n d Turkey.
The A TLAS co nferen ce w as organized by th e em ployees a n d s tu d e n ts of the T o u rism L aboratory' a t th e Polytechnic In stitu te of V iana do C astelo. It is w orth m en tio n in g t h a t th e conference w as being held h e re for th e seco n d tim e, th e first being in 1997. T he p e rso n resp o n sib le for th e o rg an ization of b o th th e s e conferences w as C arlos de Ofiveira F e rn ad e s, one of th e m o st active m em b e rs of th e ATLAS com m ittee.
FOOTNOTE
1 The A ssoclation for Tourism and Leisure Education w as estab lish ed In 1991, origlnally a s an organization unitlng unlversities that taught tourism and recreatlon, first ln Europę and lately also on other continents. RecenUy, ATLAS h a s b een jotned by non-educatlonal instltuU ons w hich are involved only in research into tourism and recreation, and w hich represent the tourist industry (Ba c h v a r o v 2003). At present ATLAS h a s over 3 0 0 m em bers.
BIBLIOGRAPHY
Ba c h v a r o v, M., 2 0 0 3 , M iędzynarodow e zrzeszen ie szkół
w y ż s z y c h k szta łcą cych d la w za k resie tu rystyki i rekre acji AT1JKS, Turyzm, t. 13. z. 2.
zację był Carlos de 01iveira Femades, który jest tak że jednym z bardziej aktywnych członków komitetu ATLAS-u.
PRZYPIS
1 Association for Tourism and Leisurc Education powstało w 1991 r. początkowo jako organizacja zrzeszająca szkoły wyż sze kształcące w zakresie turystyki i rekreacji najpierw w Euro pie, a ostatnio także i na pozostałych kontynentach. W ostatnim okresie do ATLAS-u zaczęły przystępować instytucje nicprowa- dzące działalności edukacyjnej, zajmujące się tylko badaniami naukowymi w zakresie turystyki i rekreacji oraz reprezentujące szeroko rozumiany przemysł turystyczny ( Ba c h v a r o v 2003). Obecnie ATLAS liczy ponad 300 członków.
BIBLIOGRAFIA
B a c h v a r o v , M ., 2 0 0 3 , M iędzynarodowe zrzeszenie szkól wyższych Icsztalcącycli dla w zakresie turystyki i rekreacji ATLAS, Turyzrn, t. 13 , z. 2 .
