Tom LXI zeszyt 4 2013
PRZEMYSAW WOJTACHA
METALOWE APLIKACJE W FORMIE SZAT
Z PRZEDSTAWIENIAMI FUNDATORÓW
METALOWA APLIKACJA JAKO WOTUM
Omawiaj ac zachowane do czasów wspóczesnych metalowe aplikacje w formie szat na obrazach Matki Boskiej z Dzieci atkiem z przedstawieniami fundatorów, nalezy przede wszystkim wskazac´ na ich wotywny charakter.
Forma plakiety wotywnej, metalowej aplikacji na obraz, wywodzi sie z pew-nos´ci a z póz´nogotyckich i renesansowych obrazów wotywnych. Od strony ideo-wej, spoecznej, religijnej grunt pod rozwój tej tradycji daa kontrreformacja. Choc´ samo skadanie wotów siega czasów antycznych i byo niejako manifesta-cj a pros´by o interwencje ponadnaturaln a, o cud, to w chrzes´cijan´stwie zachod-nim rozpowszechnio sie dopiero w XV w. Wota wystepoway pocz atkowo jako niewielkie przedstawienia Maryi, Jezusa lub s´wietych. W zamys´le fundatorów wota miay byc´ wyrazem wdziecznos´ci za dokonane cuda i otrzymane aski, lub miay spenic´ funkcje pomagaj ac a we wstawiennictwie, jakiego oczekiwa fun-dator dzieki podniesieniu wartos´ci jego pros´by1.
Wota osobiste charakteryzoway sie przedstawianiem postaci fundatorów w pozycji klecz acej i ges´cie adoracji, lub bagania o aski. Na obrazach wo-tywnych fundatorzy przedstawiani byli w dolnej partii, zazwyczaj w pomniej-szeniu w stosunku do Maryi, Jezusa, lub postaci s´wietego.
W Polsce plakiety wotywne pojawiy sie pod koniec XVI w. i nawi azywa-y w swej tres´ci do póz´nogotyckich obrazów wotywnych. Najstarsze znane plakiety wotywne, wystepuj ace na naszym terenie, pochodz a z 1. poowy
Mgr PRZEMYSAWWOJTACHA doktorant w Instytucie Historii Sztuki KUL; e-mail: przemek.w17@wp.pl
1B. W o c h, Pomiedzy niebem a Ziemi a, w: Wota Europy, Tradycje wotywne chrzes´cijan´-skiego Zachodu i Wschodu, red. S. P. Makary, B. Woch, J. Mazur, Lubaczów 2010, s. 13.
292 PRZEMYSAW WOJTACHA
XVI w. i wykonane s a ze srebra dobrej próby. Duz a wartos´c´ artystyczn a i ciekaw a ikonografie przedstawiaj a plakietki wotywne fundowane przez pry-watnych fundatorów, których status spoeczny, a co za tym idzie, zamoznos´c´ pozwalay na tego typu donacje. Zdarzaj a sie tez plakiety fundowane przez lokalne spoecznos´ci jako wotum dziekczynne za znacz ace wydarzenia2.
Od XVI w. zaczynaj a pojawiac´ sie metalowe aplikacje na obrazach, czy rzez´bach. Ich funkcja wotywna jest bezsprzeczna, choc´ peniy tez inn a role chroniy obraz i odbijay blask s´wiec, rozs´wietlaj ac wnetrze kos´cioa. Meta-lowa aplikacja na obrazie swoj a forme przybieraa stopniowo od najoszczed-niejszej do cakowitej. Mozna j a uj ac´ w czterech etapach. Pierwszy to skrom-na aplikacja, która nigdy nie obejmuje ubiorów, a tylko elementy skrom- nadprzyro-dzone glorie, nimby, promienie. W przykadach aplikacji Marii z Dzieci at-kiem aplikuje sie elementy królewskos´ci, takie jak korone, bero i jabko. W drugim etapie aplikacja pokrywa atrybuty s´wietos´ci, a takze szaty, obuwie, elementy zycia codziennego. Trzeci etap jako dalsza konsekwencja narastania aplikacji na obrazie wykracza poza linie szat i zwi azanych ze s´wietymi atry-butów. W tym wypadku aplikacja pokrywa tez to, albo w srebrze odtworzone zostaj a rece s´wietych postaci. Czwarty etap mozna nazwac´ aplikacj a totaln a, gdyz nawet twarze s a wykonane z metalu, czyli zanika ostatni odsoniety malowany element obrazu. Mozna tu juz mówic´ o zast apieniu obrazu malo-wanego dzieem zotniczym3.
„Metalowe aplikacje, bed ace nas´ladownictwem wczes´niej namalowanego obrazu, spotykamy jedynie na ziemiach polskich oraz obszarach bed acych pod wpywem kultury polskiej i tylko w niewielkiej ilos´ci wystepuj a w zachodnim kregu kulturowym, dla przykadu w Hiszpanii”4.
Jes´li chodzi o geneze metalowych aplikacji w formie szat, to traktowac´ j a mozna jako polsk a forme artystyczn a, powsta a miedzy wschodem a zachodem, acz ac a wschodni a forme z zachodni a ideologi a kontrreformacji5. Metalowa aplikacja jest wtórnym dzieem sztuki w stosunku do malowanego obrazu; kon-kuruje z pierwotnym, jest jak gdyby wariacj a na ten sam temat, ale w innej technice i materiale6. Spopularyzowaniu tej formy zotnictwa bedzie sprzyjac´
2Tamze, s. 16.
3M. K a r p o w i c z, Uwagi o aplikacjach na obrazach i o roli sreber w dawnej Rze-czypospolitej, „Roczniki Historii Sztuki” 16(1986), s. 129.
4W o c h, dz. cyt., s. 26.
5M. K o r n e c k i, O „naturalnych” sukienkach na kultowych wizerunkach rzez´biar-skich, „Teki Krakowskie”, z. 10.
podniesienie zotnictwa w „Srebrnym Wieku” Wazów do rangi pierwszego spos´ród rzemios.
Rozpowszechnienie kultu Maryjnego w 1. c´wierci XVII w., zwi azanego z licznymi kopiami cudownego rzymskiego obrazu Matki Bozej S´nieznej aczonego z ide a antemurale christianitatis, a takze cae podoze religijne Soboru Trydenckiego (1563), które tak silnie wpyneo na kulture artystyczn a, zwaszcza tendencja do rozbudzania prywatnej dewocji i tworzenia miejsc szczególnie otoczonych kultem, wytworzyo na obszarze Rzeczypospolitej tak typow a dla polskiego baroku forme rzemiosa, któr a bya metalowa aplikacja w formie szat na obrazie.
Gównymi fundatorami metalowych aplikacji na obrazy w ksztacie szat, byli: szlachta, duchowien´stwo i mieszczanie, choc´ od XVIII w. pojawiaj a sie fundacje chopskie, wykonane z tan´szych materiaów. „Równiez szczodrobli-wos´c´ s´wiecia triumfy. Gdy w krajach Europy Zachodniej wota fundowano z wosku, zotek i tandetnych hafcików czy malowanek, u nas nawet czasem chopi zdobywali sie na fundowanie srebrnych plakietek”7.
Rozpowszechnienie sie metalowych aplikacji na obrazach wi azao sie ze wzrostem praktyk kultowych i barbaryzacj a sarmackich gustów. Skutkiem tego by upadek malarstwa8. Wotywny, kultowy charakter metalowych apli-kacji na obrazach potwierdzaj a zachowane do dzisiaj aplikacje z przedsta-wieniami fundatorów. Omówione zostan a przedstawienia fundatorów na samej „sukience”, nie zas´ malowane postacie fundatorów obrazów. Do naszych czasów zachoway sie cztery takie aplikacje. Pocz awszy od najstarszej z obra-zu Matki Bozej, z klasztoru prezentek przy kos´ciele s´w. Jana w Krakowie, datowanej na 1683 r. (il. 1-5), dalej aplikacja z obrazu Matki Bozej z Dzie-ci atkiem z kos´cioa parafialnego pod wezwaniem s´wietych Piotra i Pawa w Starym Mies´cie, woj. wielkopolskie (il. 6, 7), datowana na 1773 r., kolejna to aplikacja z obrazu Matki Bozej Rózan´cowej z kos´cioa parafialnego pod wezwaniem s´w. Jana Chrzciciela w Parczewie, woj. lubelskie (il. 8-10), dato-wana na 1744 r., ostania to metalowa aplikacja z obrazu Matki Bozej z Dzie-ci atkiem z kos´cioa parafialnego ze wsi Ulan, woj. lubelskie (il. 11-13), dato-wana na 1758 r. Jak widac´, poza najwczes´niejsz a „sukienk a” z klasztoru prezentek, pozostae zabytki powstay w tym samym czasie.
7 T. C h r z a n o w s k i, M. K o r n e c k i, Wota srebrne. Z badan´ nad sztuk a sarmatyzmu w Polsce, „Biuletyn Historii Sztuki” 32(1970), nr 2, s. 209-214.
8T. C h r z a n o w s k i, Blaski i cienie sztuki XVII wieku, w: Sztuka XVII wieku w Polsce. Materiay Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, red. T. Hrankowska, Kraków
294 PRZEMYSAW WOJTACHA
Wszystkie wymienione aplikacje s a wykonane w srebrze, w formie szat powtarzaj acych zarys pierwotny malowida. Charakterystyczne jest to, ze umieszczono na nich w bocznych, dolnych partiach wyobrazenia fundatorów wraz z inskrypcjami.
Omawiaj ac aplikacje z przedstawieniami fundatorów rozpocz ac´ nalezy od najstarszej wykonanej w 1683 r. przez warsztat krakowski (niesygnowana) apli-kacji na obraz Matki Bozej z klasztoru prezentek przy kos´ciele s´w. Jana w Kra-kowie (il. 1-5). Zarys szat Matki Boskiej i Dzieci atka jest odwzorowaniem malowida, chociaz forma naozonej srebrnej blachy pozwalaa na pogebienie plastyki szat w porównaniu z malowanymi. Brzegi sukni zostay zaakcentowane lamowaniem i dokadnie odwzorowan a tas´m a, któr a przewi azana jest szata Mat-ki Bozej. Szczególnie zwraca uwage repusowana i ryta dekoracja w ksztacie duzych kwiatów w projekcji bocznej i frontalnej (mozna nawet okres´lic´, ze s a to tulipany, irysy i zonkile). Na prawym heraldycznym barku Matki Bozej zot-nik umies´ci dwie (wystepuj ace na obrazie) szes´cioramienne gwiazdy. Gowy Matki Bozej i Dzieci atka okalaj a dodane w XVIII w. promienie.
Najciekawsze jednak w caej aplikacji jest przedstawienie samych funda-torów Jana i Zofii Wilkanowskich, którzy testamentem nakazali swoim zieciom (Kazimierzowi Roskowskiemu i Stanisawowi Krzes´cin´skiemu) zrea-lizowac´ dar. Wskazuje na to wyryty nad przedstawieniami fundatorów napis: „Anno D[omi]ni /1*6*8*3/ TE SVKIEN[KE] SAWETNI MAZONKO/ WIE
SPRAWIL[I] /JAN WILKA/ NOWSKI/ Mie[szczanin] Kra[kowski] (z lewej
stro-ny) i Die 7 July /ZOFIA WIL/ KANOWSKA/ mie[szczanka] kra[kowska]
KTÓ-RA / SVKIENKE POZO / STALI IM PANOWIE / ZIE CIOWIE P[AN] KAZI
[MIERZ] RO / SKOWSKI * P[AN] STANI[SAW] KRZES´CIN´ SKI sta / raniem
swojem wystawili” (z prawej strony)9.
Przedstawienie mazonków Wilkanowskich jest ze wszech miar realistycz-ne. Ukazani zostali na oboku w pozycji klecz acej ze zozonymi rekami, zwróceni 3/4 w strone Matki Bozej z Dzieci atkiem. Na uwage zasuguje portretowe przedstawienie twarzy i realizm w odtworzeniu strojów. Jan ubra-ny jest we frezje, u jego stóp lezy futrzana czapka, Zofia ma na sobie mar-szczon a spódnice, kasjake, spod której wystaj a s´ci agniete przy nadgarstkach rekawy koszuli. Na wierzch narzucon a ma pelerynke, a na gowie czepiec.
O wysokim kunszcie zotnika s´wiadczy drobiazgowe odtworzenie detali stroju, twarze przedstawiono w sposób portretowy z ukazanymi
zmarszczka-9J. S a m e k, Do zagadnien´ sukienek i wotów w sztuce polskiej epoki baroku (na margi-nesie komunikatu R. Brykowskiego, „Sukienka wotum metalowe z Parczewa”), „Sztuka
mi, charakterystycznymi cechami fizjonomii wydatnym nosie, ostrym pod-bródku i zaznaczonym zaros´cie u Jana. Godny uwagi jest sposób przedstawie-nia postaci. Przypomina on bowiem nagrobki z figurami klecz acymi oraz obrazy epitafijne, na których wystepuje motyw „wiecznej adoracji”. Sam sposób umieszczenia fundatorów mia zapewniac´ im ochrone poprzez otocze-nie ich przez Matke Boz a paszczem motyw znany i czesto stosowany w sztuce polskiej epoki baroku10.
Kolejny przykad to aplikacja na obraz Matki Bozej z Dzieci atkiem z kos´-cioa parafialnego pw. s´wietych Piotra i Pawa ze Starego Miasta, woj. wiel-kopolskie, datowana na 1773 r. powstaa w nieznanym warsztacie poznan´skim (brak sygnatury) (il. 6, 7). Aplikacja odwzorowuje wiernie zarys szat na obrazie. Wykonana jest z blachy trybowanej. Metalowa sukienka podzielona jest na pola o nieregularnym obrysie, wypenione dekoracj a o motywach rocaille i wici ros´linnych. Jak we wczes´niej omawianym dziele i tu w dolnej partii szaty Matki Bozej przedstawiono klecz ac a postac´ fundatora. Szaty wskazuj a, ze jest to osoba duchowna, ukazana frontalnie ze zozonymi w ges´-cie modlitewnym rekami. Umieszczony z boku ryty napis wskazuje konkret-nego fundatora: „KLEMENS TROSZYN´ SKI PROBOSC S´WIETEGO DUCHA
KONINA PROSI O MEMENTO. 1773”11.
Najnizszy poziom artystyczny wykazuje aplikacja z obrazu Matki Bozej Rózan´cowej z kos´cioa parafialnego pw. s´w. Jana Chrzciciela w Parczewie, woj. lubelskie, datowana na 1744 r. (il. 8-10). Powstaa w nieznanym war-sztacie zotniczym. Zachoway sie na niej wprawdzie cztery punce zotnicze, ale s a zatarte, przez co nie udao sie ustalic´ warsztatu. Jednak sposób przed-stawienia postaci fundatorów, brak znajomos´ci perspektywy i proporcji, brak znajomos´ci anatomii pozwalaj a aczyc´ te aplikacje z produkcj a drugorzednych warsztatów cechowych, dziaaj acych w nurcie ludowym i wykonuj acych meta-lowe obrazki wotywne. Aplikacja wykonana jest technik a trybowania i jest pokryta stylizowanym ornamentem ros´linno-kwiatowym. Naozona bya na obraz Matki Bozej Rózan´cowej z 2. po. XVII wieku, który umieszczony zosta w jednym z bocznych otarzy. W dolnej partii ws´ród ros´linnych splo-tów zotnik umies´ci wyobrazenia dwóch postaci. Mozna bez w atpienia stwierdzic´, ze s a to fundatorzy, choc´ nie udao sie ustalic´, kim oni byli, gdyz wydaje sie, ze nie chcieli s´wiadomie uwieczniac´ swoich nazwisk. W przy-twierdzonej u dou aplikacji plakietce znajduje sie napis wskazuj acy na
ba-10Tamze, s. 244.
296 PRZEMYSAW WOJTACHA
galno-hodowniczy charakter fundacji; pomimo dugiego, dewocyjnego napisu i podania dokadnej daty fundacji, nie umieszczono nazwisk fundatorów. Napis na plakietce brzmi: „OMATKO * MIOSIERDZIA * /OBRONO * GRZE-SZOCICH */ RATUI * NAS * PRZIS´MIERCI * /NEDZNIH * NIEWIPUSZCZAI */ NAS * ZOPIEKI * /ABISMICIE * CHWALILI **/* NAWIEKI */* 1740 20 * aprils//”12.
Przedstawienie obu postaci fundatorów znacznie ustepuje w warstwie artys-tycznej wczes´niej omawianym zabytkom. Umieszczeni zostali w dolnych bocznych czes´ciach aplikacji profilem, w pozycji klecz acej, ze zozonymi w ges´cie modlitewnym rekami. Jak w poprzednich zabytkach i tu Matka Boza chronia tych fundatorów swoim paszczem. Jednak sposób przedstawienia obu postaci, brak znajomos´ci perspektywy i proporcji, nieznajomos´c´ anatomii, zwaszcza nieporadne przedstawienie czworobocznych gów plasuje ten zaby-tek duzo nizej niz wczes´niej omawiane.
Ostatnim prezentowanym w tej grupie obiektem jest aplikacja z obrazu Matki Bozej z Dzieci atkiem z otarza w pónocnej kaplicy kos´cioa parafial-nego w Ulanie, woj. lubelskie, datowana na 1758 r. (il. 11-13). Choc´ zacho-way sie inicjay twórcy aplikacji, to nie zostay one rozszyfrowane, wskazuje sie jedynie na dziaaj acy na terenie ówczesnego woj. lubelskiego warsztat zotniczy13.
Omawiana aplikacja rózni sie od poprzednich tym, ze fundatorzy nie zo-stali przedstawieni bezpos´rednio na niej, ale ich wizerunki s a przymocowane do jej dolnych krawedzi. Sama aplikacja skada sie z szes´ciu czes´ci tworz a-cych caos´c´: was´ciwej aplikacji w formie szat okrywaj acych postacie Matki Bozej z Dzieci atkiem, dwóch koron, plakietki z napisem fundacyjnym oraz umocowanych do dolnych krawedzi szaty przedstawien´ dwóch donatorów-wotantów. Aplikacja jest metalowa, posrebrzana, trybowana; pokrywa j a orna-ment ros´linno-kwiatowy, na który skadaj a sie bujne sploty akantowe, a takze motywy kwiatowe tulipana i astra. Napis jest czes´ciowo trybowany, czes´cio-wo rytowany. Bagalny, czes´cio-wotywny napis mówi: „TEN KOS´CIÓ RZODZ E
ZCA-LO PARAFIO* WEZ´ MIEY NAYS / WIETSZA PANNO W PROTEKCYO* YDLA
TYCH MATKO CO / TV ZDOBIO CIEBIE VPROSI SZCZE SLIWOS´C´ Y KORONE
WNIEBIE // Dorota z Szabranskich Sobolewska Tomasz z pi atk Sobolewski
Fundatorowie tey sukienki A.D. 1758 // M.B.W.L. Robil/ //”14.
12 R. B r y k o w s k i, Sukienka wotum metalowe ze wsi Ulan (w nawi azaniu do artykuu dr hab. Jana Samka), „Sztuka Ludowa” 28(1974), s. 245.
13Tamze, s. 246. 14Tamze, s. 246.
Portretowe przedstawienia fundatorów wykonane s a w technice trybowania, a na sukience fundatorki wykonano ryty, delikatny ornament.
Obie postacie ukazane s a z profilu w pozycji klecz acej ze zozonymi w ges´-cie modlitewnym don´mi, adoruj ac Matke Boz a z Dzieci atkiem. Postac´ kobieca trzyma w rekach ksi azke do modlitwy, postac´ meska rózaniec. Zotnik z nie-zwyk a dbaos´ci a odda indywidualne rysy twarzy oraz szczegóy ubioru. Mez-czyzna odziany jest w delie szlacheck a, przepasany jest szerokim pasem z za-wieszon a karabel a, w stroju kobiecym uwage zwraca drobiazgowo wykonany czepiec.
Fakt, ze funkcja wotywna metalowych aplikacji na obrazach (co potwier-dzaj a omówione zabytki), bya tak rozpowszechniona na terenach dawnej Rzeczypospolitej doprowadzi do upadku malarstwa w dobie sarmatyzmu „Ta moda, niew atpliwie przeniesiona ze wschodu i blizsza kulturze bizantyn´skiej, niz acin´skiej, staa sie w Polsce doby sarmatyzmu zjawiskiem powszechnym. Ogromna liczba do dzis´ zachowanych sukienek obrazów, koron, czy obic´ rzez´b reprezentuje takze bardzo zróznicowany poziom”15. Rola zotnictwa od XVII w. wzrosa tak znacznie, ze fundowanie srebrnych, czy posrebrza-nych aplikacji wotywposrebrza-nych zepchneo malarstwo do roli drugorzednej. „Waga, jak a przywi azywano do sukienek, prowadzia czesto do procesu odwrotnego: wobec zniszczenia starego obrazu usuwano go i zamawiano nowy dla istnie-j acej juz sukienki, a czasem ograniczano sie do malowania samych gów, podkadanych tylko w odpowiednie wyciecia”16.
BIBLIOGRAFIA
B r y k o w s k i R.: Sukienka wotum metalowe ze wsi Ulan (w nawi azaniu do artykuu dr hab. Jana Samka), „Sztuka Ludowa” 28(1974).
C h r z a n o w s k i T.: Blaski i cienie sztuki XVII wieku, w: Sztuka XVII wieku w Polsce, Materiay Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, red. T. Hrankowska, Kraków 1993. C h r z a n o w s k i T., K o r n e c k i M.: Wota srebrne. Z badan´ nad sztuk a sarmatyzmu
w Polsce, „Biuletyn Historii Sztuki” 22(1970), nr 2.
K a r p o w i c z M.: Sztuka Polska XVIII wieku, Warszawa 1985.
K a r p o w i c z M.: Uwagi o aplikacjach na obrazach i o roli sreber w dawnej Rzeczy-pospolitej, „Roczniki Historii Sztuki” 16(1986).
15C h r z a n o w s k i, K o r n e c k i, Wota srebrne..., s. 213. 16Tamze, s. 214.
298 PRZEMYSAW WOJTACHA
K o r n e c k i M.: O „naturalnych” sukienkach na kultowych wizerunkach rzez´biarskich, „Teki Krakowskie” 1999, z. 10.
S a m e k J.: Do zagadnien´ sukienek i wotów w sztuce polskiej epoki baroku (na marginesie komunikatu R. Brykowskiego, „Sukienka wotum metalowe z Parczewa”), „Sztuka Ludo-wa” 28(1974).
W o c h B.: Pomiedzy Niebem a Ziemi a w: Wota Europy, Tradycje wotywne chrzes´cijan´skie-go Zachodu i Wschodu, red. S. P. Makary, B. Woch, J. Mazura, Lubaczów 2010.
SPIS ILUSTRACJI
1. Aplikacja z obrazu Matki Boskiej z klasztoru prezentek przy kos´ciele s´w. Jana w Krako-wie, 1683 r., fot.- Z.S. i M.K. 1978 r., Os´rodek Dokumentacji Zabytków Warszawa, nr neg. 900.
2. Aplikacja z obrazu Matki Boskiej z klasztoru prezentek przy kos´ciele s´w. Jana w Krako-wie, 1683 r., fot. Z.S. i M.K. 1978 r., Os´rodek Dokumentacji Zabytków Warszawa, nr neg. 900 fragment.
3. Aplikacja z obrazu Matki Boskiej z klasztoru prezentek przy kos´ciele s´w. Jana w Krako-wie, 1683 r., fot. Z.S. i M.K. 1978 r., Os´rodek Dokumentacji Zabytków Warszawa, nr neg. 900 fragment.
4. Aplikacja z obrazu Matki Boskiej z klasztoru prezentek przy kos´ciele s´w. Jana w Krako-wie, 1683 r., fot. Z.S. i M.K. 1978 r., Os´rodek Dokumentacji Zabytków Warszawa, nr neg. 900 fragment.
5. Aplikacja z obrazu Matki Boskiej z klasztoru prezentek przy kos´ciele s´w. Jana w Krako-wie, 1683 r., fot. Z.S. i M.K. 1978 r., Os´rodek Dokumentacji Zabytków Warszawa, nr neg. 900 fragment.
6. Aplikacja z obrazu Matki Boskiej z Dzieci atkiem z kos´cioa parafialnego pod wezwaniem s´w.s´w. Piotra i Pawa w Starym Mies´cie, 1773 r., fot. A. Turowski, Poznan´.
7. Aplikacja z obrazu Matki Boskiej z Dzieci atkiem z kos´cioa parafialnego pod wezwaniem s´w.s´w. Piotra i Pawa w Starym Mies´cie, 1773 r., fot. A. Turowski, Poznan´ fragment. 8. Aplikacja z obrazu Matki Boskiej Rózan´cowej z kos´cioa parafialnego pod wezwaniem
s´w. Jana Chrzciciela w Parczewie, 1774 r., fot. M. Struk, 1972 r.
9. Aplikacja z obrazu Matki Boskiej Rózan´cowej z kos´cioa parafialnego pod wezwaniem s´w. Jana Chrzciciela w Parczewie, 1774 r., fot. M. Struk, 1972 r. fragment.
10. Aplikacja z obrazu Matki Boskiej Rózan´cowej z kos´cioa parafialnego pod wezwaniem s´w. Jana Chrzciciela w Parczewie, 1774 r., fot. M. Struk, 1972 r.
11. Aplikacja z obrazu Matki Boskiej z Dzieci atkiem z kos´cioa parafialnego ze wsi Ulan, 1758 r., fot. J. Langda.
12. Aplikacja z obrazu Matki Boskiej z Dzieci atkiem z kos´cioa parafialnego ze wsi Ulan, 1758 r., fot. J. Langda fragment.
13. Aplikacja z obrazu Matki Boskiej z Dzieci atkiem z kos´cioa parafialnego ze wsi Ulan, 1758 r., fot. J. Langda fragment.
METAL APPLIQUÉ IN THE FORM OF VESTMENTS WITH REPRESENTATIONS OF FOUNDERS
METAL APPLIQUÉ AS A VOTIVE OFFERING
S u m m a r y
The article depicts a votive character of a appliqué in the form of vestments, deriving them from the XV th century popular votive badges, which- according to the founders- were to be tokens of gratitude for the miracles and graces, as well as help to gain intercession expected by the founders. The author describes four forms of increasing of the appliqué in paintings. There are also four preserved metal appliqué with fundato representation shown here. They are presented chronologically starting from the appliqué from the painting of Mother of God from the monastery attached to the church of St. John in Cracow from 1683 (ilustr. 1-5), on the appliqué from the painting of Mary of God with an Infant from the church of St. Peter and Paul in Stare Miasto from 1773 (ilustr. 6, 7), the appliqué from the painting of Rosary Mother of God from the church of St. John the Baptist in Parczew from 1744 (ilustr. 8-10), and finishing with the appliqué from the painting of Mother of God with an Infant from church in the village of Ulan from 1758 (ilustr. 11-13).
The way of placing the founders in the lower part of the vestment was to provide them with protection ensured by the robe of Mary of God – a popular and widely used motif in the art of Polish Baroque.
Sowa kluczowe: polski barok, sztuka baroku XVII i XVIII w., rzemioso artystyczne, zotnic-two, aplikacje na obrazy, metalowe aplikacje.
Key words: Polish Baroque, Baroque art of the 17thand 18thcentury, decorative arts, gold-smithery, apliqué in paintings, metal apliqué.
PRZEMYSAW WOJTACHA
PRZEMYSAW WOJTACHA
PRZEMYSAW WOJTACHA
PRZEMYSAW WOJTACHA
PRZEMYSAW WOJTACHA
PRZEMYSAW WOJTACHA
PRZEMYSAW WOJTACHA
