Wojciech Ligęza
Bruno Schulz : sprawozdanie z sesji
naukowej Uniwersytetu Śląskiego
Biuletyn Polonistyczny 18/3 (57), 58-59
58
-BRUNO SCHULZ
s| > K A W O Z O A M E z s e s j i n a u k o w e j l M W I . R S Y T E T L Ś L I S K I E G O
W dniach 18 i 19 p a źd ziern ik a 1974 r . odbyła s i ę w Sosnowcu, zo rg a n izo wane przez Uniw ersytet Ś lą s k i, s e s ja naukowa poświęcona tw ó rczo śc i Brunona Schulza. Ponyślana początkowo jako spotkanie robocze In stytu tu F i l o l o g i i P o ls k ie j U Ś i., ses ja p r z e k s z t a łc iła s i ę w k o n feren cję ogólnopolską, w k tó r e j u d zia ł w z ię li - oprócz gospodarzy - p r z e d s ta w ic ie le U niw ersytetu Miko ła ja Kopernika w Toruniu, K a to lic k ie g o U niwersytetu Lubelskie go i Uniwersy te t u J a g ie llo ń s k ie g o . Na trz e c h posiedzen iach wygłoszono i przedyskutowano siedem re fe ra tó w .
Jerzy S p e i n a (UMK) w r e fe r a c ie "P ro za Schulza w ś w ie tle psycho a n a liz y " dokonał a n a liz y mitów i archetypów tw orzących "rz e c z y w is to ś ć kom p en sa cji p s y ch iczn ej" twórcy "Sklepów cynamonowych" oraz z a ją ł s ię porówna niem " m it o lo g ii" utworów p roza to rsk ich Schulza z uwagami na temat psycho a n a liz y zawartymi w jeg o lis t a c h i szk ica ch krytyczn ych .
Władysław P a n a s (KUL) z re fe ro w a ł zagadnienie sposobów mówienia u Schulza ("Z s tą p ie n ie w esencjon aln ość. 0 k s z ta łta c h s ło w a "). Monolog narra t o r a , tworzący stru ktu rę homofoniczną, j e s t rozbijam y p rze z im it a c ję p o l i f o n i i - elementy d ia lo g ic z n e . Występują ona na różnych płaszczyzn ach , p rze b ie g a ją , na p rzy k ła d , pomiędzy wewnętrznymi n apięciam i język a (d ia lo g słowa ze słowem), pomiędzy nadawcą a odbiorcą (d ia lo g z c z y t e ln ik ie m ), pomiędzy językiem d z ie ła a uwagami autotematycznymi (tw o rze n ie m eta ję^ rk a ). Rozważa nia o d ia le k ty c e językow ej Schulz a zakończył wywód na temat fu n k c ji przywo łań b ib lijn y c h oraz omówienie l o c i communes t e j tw ó rc z o ś c i (np. topos p ta ków).
Jerzy J a r z ę b s k i (UJ) w r e fe r a c ie p t . "Uwagi o semantyce czasu i p r z e s trz e n i u B.Schulza" sformułował t e z ę , i ż d z ia ła ln o ś ć ludzka w świę c ie Schulzowskim p o lega na obdarzaniu r z e c z y w is to ś c i sensem i znaczeniem. Sens ów wywodzi s ię ze s fe r archetypów. Można do n ieg o do trzeć poprzez uka zanie "sk ła d n o ści" we w szystkich lu dzkich w izja c h św ia ta , poprzez w ykrycie hom ologii pomiędzy strukturą p sy ch ik i człow ieka a jeg o sposobem przeżyw ania p r z e s t r z e n i. Człowiek na jaw ie doznaje p r z e s tr z e n i jako o p o z y c ji "zamknię c ia " j e j skrawka, opanowanego i uporządkowanego p rze z świadomość, i " z e wnętrzne śc i " , dążącej do d e s tr u k c ji teg o a zylu . Podobną homologię p r z e ja w ia ją sposoby porządkowania czasu, k tó ry w lu d z k ie j w i z j i św iata oznacza cyk iiezn o ść p o d le g łą podstawowej t r ia d z ie b io lo g ic z n e g o rozw oju : n a ro d zi
59
-nom., d o jr z a ło ś c i i s t a r o ś c i* Odpowiednik przestrzen n y s y tu a c ji marzenia sta nowi motyw la b ir y n tu . Konstrukcja czasowo-przestrzenna rzeczyw istości przed sta w ion ej u Schulza im itu je zatem stru ktu rę p sy ch ik i człow ieka i fazowy schemat je g o ż y c ia .
W ito ld K i e d a c z (UJ) mówił o związkach między film ową r e a liz a c ją d z ie ła Schulza a j e j lite r a c k im pierwowzorem ( " »S a n a to riu m pod klepsydrą^. Proza Schulza i w iz ja H a sa "). Kompozycja film u Hasa, a także podstawowy pro blem je g o obrazu, jakim je s t proces poznawania świata i rozw ój świadomości b oh a tera, p o z o s ta ją , według autora r e fe r a t u , w ierne' r z e c z y w is to ś c i f i k c j o - n a ln ej Schulza. W szelkie zaś m odyfikacje i zm iaiy in te rp re ta c y jn e należy traktować jako konsekwencję przekładu na s p e c y fic zn y języ k film ow y.
Iren a S k w a r e k (U Ś1.) w r e fe r a c ie "0 zamurowanym sensie i świę c i e " z a ję ła s i ę motywicznym badaniem prozy Schulza, upatrując dominanty mi t o l o g i i pryw atnej tw órcy "Sklepów cynamonowych" w swoistym zamknięciu p rze s t r z e n i.
A n a liza aspektów r e l a c j i osobowych i r e l a c j i : św iat - p o sta ć, to temat w ystąpien ia K rzy s z to fa K ł o s i ń s k i e g o (U Ś 1 .), zatytułowanego "Schulzowskie modele kom u n ikacji". R eferen t wyodrębnił t r z y zasadnicze mo d ele komunikacji w p r o z ie Schulza: d ia lo g , monolog i czyta n ie tek stu (le k t u r a ). D ia lo g u Schulza ulega r e d u k c ji, z o s ta je zrealizow an y pozorn ie lub w o g ó le nie dochodzi do r e a l i z a c j i (" d i a l o g n ie s p e łn io n y " ). Monolog przypo rządkowany p o s ta c i o jc a (np. "T ra k ta t o manekinach") prowadzi zawsze do de gra d u jącej metamorfozy, następuje ro z m in ię c ie komunikatów, dziecin n e gawo rz e n ie o jc a n ie p r z y s ta je do " d o r o s ło ś c i" ota cza ją ceg o św ia ta. O statni z wymienionych m odeli komunikacji p o lega na le k tu rz e tek stu św iata, którą podmiot k reacyjn y (J ó z e f) u s iłu je przeprow adzić przy pomocy k s ię g i i mar ko wnika. R e la c ja : nadawca - o d b io rca , zasadza s ię w d z ie le Schulza na para d o k s ie , bowiem d ia lo g z -c z y te ln ik ie m prowadzi do d e z i l u z j i świata p rzed sta wionego i d e z in fo rm a c ji. T r e z u lt a c ie otrzymujemy złu dzen ie kom unikacji: chęć naw iązania, a równocześnie przerw anie kontaktu z cz y te ln ik ie m .
Praca W ojciecha W y s k i e l a (U Ś1.) p t . "L a b irynt i metamorfozy" m iała charakter in te rp r e ta c y jn y . R eferen t rozw ażał temat a lie n a c ji w p er spektywie Schulzow skiej o n t o lo g ii, k t ó r e j sp e cyfic zn o ść polega na stosunku r z e c z y do ic h bytu , na r e l a c j i zgodności lub n iezgod n ości pomiędzy danym zjaw iskiem a jeg o form ą. U ję c ie t o dotyczy p łaszczyzn y semantycznej, próbu je w yjaśn ić sens poszczególnych elementów św iata Brunona Schulza.
1 drugim dniu obrad wyśw ietlono d la uczestników s e s j i f ilm Wojciecha Hasa "Sanatorium pod k lep sy d rą ".
M a teria ły s e s j i zostaną opublikowane w s p e c ja ln e j k się d ze.
Opracował mgr W ojciech L igęza
