Możliwości i kierunki optymalizacji kosztów produkcji w polskim hutnictwie

Pełen tekst

(1)Ryszard Borowiecki Elżbieta. Wyslocka. P.lltechnlk. Cz•• '.chow.k.. ki k M OżliWOSCII ero" I kosztów p w polskitn hutnie e e. ,. e. e e. ee. e. 1. Wsttp Przemysi hutniczy, jako wielki konsument energii pierwotnej, okazal się bardzo wrażliwy na kryzysy paliwowe, jakie mialy miejsce w latach siedemdziesiątych (pierwszy w latach 1973- 1974 i drugi w 1979 r.). Dlatego restrukturyzacja przemysiu hutniczego w Europie Zachodniej w dużej mierze wyznaczana byla kryzysami paliwowymi i rozpoczęla się wlaśnie w polowie lat siedemdziesiątych. Nie mniej istotny wplyw na konieczność rozpoczęcia procesu restrukturyzacji przemysiu hutniczego w Europie Zachodniej mialo wprowadzenie nowych rozwiązań techniczno-technologicznych, a w szczególności zastosowanie ciąglego odlewania stali. Tak więc w przemyśle stalowym Unii Europejskiej proces restrukturyzacji rozpocząl się w polowie lat siedemdziesiątych i po dwudziestu pięciu latach trwa nadal. Natomiast polski przemysi hutniczy w latach siedemdziesiqtych i osiemdziesiątych dzialal w gospodarce centralnie sterowanej, a przypadające na lata osiemdziesiąte niskie naklady inwestycyjne w tym przemyśle bardzo istotnie wplynęly na zmniejszenie konkurencyjności polskich wyrobów hutniczych, wynikające między innymi ze zlej struktury i niskiej jakości produkcji, slabej kondycji finansowej i nierównomiemego poziomu techniczno-technologicznego oraz zlych metod zarządza nia i niskiej wydajności pracy. Dekada lat dziewięćdziesiątych i związane z nią przemiany gospodarcze zachodzące w Polsce, przy niskiej konkurencyjności polskiego hutnictwa i nadmiernych zdolnościach produkcyjnych, wymusiły rozpoczęcie procesów restrukturyzacyjnych w tym przemyśle . Transformacja.

(2) Ryszard Borowiecki . Elżbi(~/a. \.ł)'.docka. polskiej gospodarki od gospodarki dzialającej w oparciu o system nakazowo-rozdzielczy do gospodarki rynkowej spowodowała konieczność konkurowania polskich wyrobów z wyrobami hutnictwa nie tylko zachod nioeuropejskiego, ale także św iatowego . Mimo stabilnego, a nawet dla niektórych asortymentów ro s nącego zużycia jawnego, maleje w nim udział wyrobów krajowych na korzyść importowanych. Walka o utrzymanie się na rynku krajowym, który jest głównym rynkiem zbytu dla polskich hut (eksport w 2000 r. stanowił około 25% produkcji) zmusza do produkowania wyrobów, które nic tylko będą odpowiadały wymaganiom klientów, będą odpowiednie jakościowo, lec z również ich cena będzie konkurencyjna w stosu nku do wyrobów z innych państw. Aby skutecznie konkurować na rynku wyrobów hutniczych, niezbędne są mię dzy innymi stała redukcja kosztów produkcji oraz wzrost produktywności. Z analizy struktury kosztów rodzajowych, występujących w polskim hutnictwie, opracowanej na podstawie wyników jednej z hut o pełnym cykłu produkcyjnym (rys . I) wynika, że ok . 64% kosztów stanowią koszty zużytych materiałów i energii. a ok. 15% to koszty wynagrodzeń i narzutów na te wynagrodzenia. Pozostałe skladniki tej struktury stanowią: koszty usług obcych, amortyzacja i pozostałe koszty rodzajowe. Tak więc. na wysokość kosztów całkowitych ponoszonych w hutnictwie krajowym najwięk szy wpływ mają koszty surowców i energii. Obniżenie ich o ł() % spowodowa łoby zmniejszenie kosztów całko witych o ponad 6%. 70% 64% 60%. 50%. ,- 1. ".". "". ". ". 0. • • • • • __ • • • •. ". ••. ••• , . . ... ". ,. ,. " . , ••• •. .. 40%. ••••. ... .. .. 30%. 20 % 10% 4%. 0%. Rouzaje Kosztów. o. zużycie materiałów i energii. II place i s,wiadczenia na rzeC1. pracowników. •. usługi. obce. •. amortyzacja. •. pozostałe. Rys. I. Struktura kosztów rodzajowych w 2000 r. w jednej Z polskich hut O pelnym cyklu produkcyjnym Zródlo: opracowanie własne ..

(3) Możliwo,vci. i kierunki ofJtymali::.acji km';.tów prodllkcji .. ,. W dalszej części artykułu przedstawione więc będą kierunki i możliwości redukcji kosztów zarówno tych naj istotniejszych. czyłi kosztów materiałów i energii.jak i kosztów zatrudnienia o raz zwiqzanych z organizacj'l i zarządza niem przedsiębiorstwem.. 2. Techniczne I technologiczne moillwoścl obnlienla kesztów zuiycla materlalów I energII na róinych etapach procesu technologicznego 2.1. Proces wytopu surówki Największe. wielkie picce . pracujące w Huc ie Katowice SA i Hucie im . T. Sendzimira SA. wytwarzały w ł998 r. prawic 90 % krajowej produkcji surówki . Należy podkreślić. że krajowe wielkie piece () największych objęto ściach osiągajq wyniki przemysłowe (np. udział spieku we wsadzie ok . 87 % . zawartość 0l w dmuchu ok. 24 % czy jednostkowe całkowite zużycie paliwa ok. 475 kg!t surówki) porównywałne ze ś rednimi wskaźnikami pracy czoło wych hut na świecie . Natomiast gorsze wyniki krajowe wielkie piece osiągają , je ś łi chodzi () stopieli wykorzystania objętości użytecznej. związany między innymi z niższą zawartościq żelaza we wsadzie oraz ze zmiennym zapotrzebowaniem na surówkę . W 1998 r. ś redni wskaźnik wykorzystania objęto ści krajowych wielkich pieców wyniósł 0.616 m 1 . 24h/t, podczas gdy w czoło wych firmach ś wiatowyc h wynosi ś rednio 0.391 m ) . 24h/1. Wiełkie piece o najmniejszej objętości i często przestarzałe technicznie wykaZUJ<) znacznie gorsze wskaż.niki. SI'Id tendencja. równi ci. w światowym hutnictwie, do likwidacji małych jednostek wiełkopiecowych' . Zmiany w procesie technologicznym. które wpływają na obniżenie kosztów produkcji. a jednocześnie nic wymagaj'l ponoszenia nakładów , to przede wszystkim możliwość zast'lpienia c zęści droższego koksu wielkopiecowego tańszymi drobnoziarnistymi gatunkami koksu oraz stosowanie bogatego w żela zo. dobrze przygotowanego wsadu żełazonośnego. otrzymywanego w procesie grudkowania. spiekania czy brykietowania . W hutnictwie krajowym stosuje się jedynie proces spiekania. Również wyeliminowanie w procesach wielkopiecowych rud manganu oraz zmniejszenie zawartości krzemu wpływa na obniżenie kosztów jednostkowych produkowanej surówki. między innymi poprzez obniż.enie jednostkowego zużycia paliwa i w wyniku wzrostu zawartości żełaza we wsadzie wiełkopiecowym. Taki.c zwiększanie udziału surowców wtórnych zarówno w procesie spiekania , jak i bezpośrednio w procesie wielkopiecowym jest bezinwestycyjnym sposobem obniżania kosztów. łstnieją ponadto , szczegółnie w warunkach wielkich pieców. wyposażonych w bezstożkowe urząd zeI. T. Misiun. M, Nicslcr, 1. S f~pic[l. Okrd/t.' IIic fII() ~ 1i wo,ki i kiallllków optymali :'(l(ji kos:.lów. wylwuI':'tlllia :",/'ó ",ki Ił' waru"kach kmjoU'l'go JwtłlictwCl .. 2CXX). s. 2)- 24.. PrJCC Instytutu Metalurgii Zclaz". nr 2..

(4) Rys::.ard Borowiecki,. Elżbieta. "ys1ocka. nia zasypowe, możliwości optymalizacji jednostkowych kosztów paliwa poprzez doskonalenie technologii wprowadzania tworzyw wsadowych do wielkiego pteca. Wymagające nakladów inwestycyjnych przedsięwzięcia, zmierzające do obniżenia kosztów zużycia energii w procesie wielkopiecowym, to stosowane na św iecie wdmuchiwanie węgla do dysz wielkiego pieca oraz zastosowanie turbin rozprężnych, pozwalających na uzyskanie energii elek trycznej z gazu powstalego w procesie wielkopiecowym. Również obserwowana w świecie tendencja do automatyzacji procesu wielkopiecowego (precyzyjne sterowanie procesem prowadzi do poprawy wskażników techniczno-ekonomicznych oraz jakości produkowanej surówki) wymaga poważnych nakładów finansowych i w obecnej trudnej sytuacji ekonomicznej polskiego hutnictwa oraz przy ograniczonych nakładach na rozwój techniczny, szczególnie wydziałów surowcowych,jest trudna do wykonania. •. 2.2. Produkcla sIali. Z analizy kosztów ponoszonych w procesie produkcji stali wynika. że najistotniejszą ich część stanowią koszty zmienne. a ich wysokość i struktura zależą od rodzaju procesu wytapiania. E. 100. c c. 90. ,E. RO ~. ._-.--~. -. '"o ~. c. "o -.•,•:o " . ~. --. _ .~ --. ._._.. ---_.-. ..._..... _................•.. ..... .... ........... . ...•.......... .........w._.·. ._.•.......__..... _.. ____ ~. .. _. ~. ,.___ •.._ .•"_ ___. -- ...........- __._. -."_... ---"_._.....•..-•......_-_.....- - .. .. _ _-_ .... ..• __ ... _--_ .. _..•. _--_ _-. 60 ,'. 40. ,. . .... •. ~. ... -. --- "-- -. ~. -. --.-. __. ....•..... ..................•..•_•....•....... ................•..•.......... .........-•...._•.... .... _- ... 30. - -. .-. .... 50. _---_.. ._-_ ._._-. ... 20. 10. •. O -'-. I. l. _-. .~. ..ire. · ··'00 · .. ······ ... .~. l .38. 1,67. f,.. .$'. ..,6'. ~. !. ! '". __... .._...._......"-_ ..__.--_.__...__._--_._-_._......_..._. I ,3 I O,72 o,30 o,29 o, I I. ...".."".".. ;: ,.. .!.r;$. ~. § 'l!. .........•.. 'li". . §'~. ~. eJ 'OJO'o'. ~ \S. {1. ,." §. fl. ". l. .~. .-,f. I. ~. o. ...__ ._..•_-_._._---_.. _._ ... ~. .. Et' ~. ._. ---. 70. o ~. _._-~_. 89-12. ~. .><. .. _.. _..... _. .-,uo. _. .. .-o. ... _. ~. ,.,. l. ~. ~l!. łiP. It!ó>". '" ",,,0'<;'7ci .i' ~. ""'" '":t'. l. Rys. 2. Struktura kosztu zmiennego produkcji stali surowej w stalowni konwertorowo-tlenowej ŻCódlo: Kierunki oplymali1..o<ji kosztów materiałó", wsadowych. eksploatacyjnych i energij. w procesie wytwarzania stali, B. Zdonek, A. Mazur. l.. Metalurgii Ze!aza. nr 2, 2000, s. 31.. Szypuła,. A. Stefaniak. Prace Instytutu.

(5) MOŻ,lI'WO.l:cf. i kierunki optymali;wji kos::tdw produhji .... Dla stali wytwarzanej w konwertorach tlenowych koszty zmienne stanowią ok. 93%. a dla stali wytapianej w piecach elektrycznych (najczęściej łuko wych) około 85% kosztów produkcji'. Struktura kosztów zmiennych w procesie konwertorowo-tlenowym i elektrycznym jest różna. jednak w obu przypadkach naj istotniejszą część tych kosztów stanowią koszty zużycia materiałów i mediów energetycznych (rys. 2 i 3).. 35. E. -E N. -. u. 30 ~. 25. 20 ~ 15 ~ 10. +. -. N. 'O. :o. O. ,,". §. ~. ~. 6' ~. !.. .~. 'J. ;;.-". '". ł. <?. <J. c"ó ~. .~. ~ ~. ". * l .Ci. .~. il. !§. $. f §. * <. <. :o\i~.~ a;. ~. 'b'. §. ". ~. ~ <.§. ;:;6'. u;. ~t i' ot:: !P ~ f! ~ .:::.So ~ .... :?. <. ~. il. 8 jJ ~. ". iS'. .~. .,? ~. iJ. -!>. tJ. Rys. 3. Struktura kosztu zmiennego produkcji stali surowej w stalowni elektrycznej Żródlo: jak do rys. 2.. W Instytucie Metalurgii Zelaza dokonano porównania średnich wartości podstawowych wskaźników technologicznych uzyskiwanych w hutnictwie krajowym i światowym odpowiednio dla procesu konwertorowego i elektrycznego, które przedstawiono w tabeli l i 2.. 2. Kier/mki optymalizacji kosztów .... s. 30..

(6) Borow;ccki, Eli hieta Wr.\"locka Tabela l. Wska żniki technicznt.~ i tcdmologicznc wytwarzani~l konwertorowym w hutnictwie krajowym i światowym. ciek łej. stali w procesie. W:U10SC. Nazwa wskaj.flika. Lp . I. ,-. .l 4 5 6 7. g <). 10. kdnostka a. w:-.ka ź nik a. hUlnictwo polskie. hutnictwo świ,l!oWC. Cic kł~1. kelt _.' ,. ~.l O. 950. Złom. surówka handlowy. kg / t ~. 170. -. Zlum w ł asny Wsad metalowy. kg/I, kc/t,. IW. -. 1050 55. IJh. 96 1096 .5' 460. .. mm. 42. 550 J5. % %. 90 ,6. 40. 96 711. kg/I,. 17m. .lI KK1- 6( K~ I. Nm-'/t,. Tlen Wydajno ść. SreJni CZHS wytopu Ui'.ysk (mJsa cieklej sl.di do m;lsy wsadu ) W s półczynnik wykorl.)'stania o:aslI kak~ ndar/.owcg(1 Trwalmic wyło7.cn ia ogniotrwal cgo kOIlWl'rtor;'ł. :lI ,, _ lona stali Żródło:. jak un rys . 2, s. :12 .. Tabe la 2. Wskażniki technicz ne i technologicz ne wYlwar/.ania elektrycznym lukowym w hutnictwie krajowym i swiatowym. cie kłej. stali w picl.~ u. Will10ść w skażnika. Nazwa wskalni ka. Lp.. Jcunostka. hUlnil:IWo. hutnicIwo. po lskie. św iatowe. 0.8. kg!t ,. 1.05-1.20 I,O~ - 1 ,22 (.1.5 + tUI. 1.04 (2.0 + Oj). kwhlt ,. 4}O. 350. kwh/ts Nm 1/t" tlh. 150 10- 25 80 59.7 80 80. ' Hl. I. Z łom. l/ l ,. 2 3 4. Wsau żcła wnos ny Elektr<xly (picc + piccokauż) Energia elektryczna . - piec - pir..'Cokadź Tlen Wydajno ść pieca Współczynni k wykorlystani:1 czasu kaJcndarlowcgo Ui'.ysk (masa ciekłej stali do masy wsauu) Sredni Clas wytopu Materiały ogniOlrwalc Współc zynnik Ci'.asu pracy pieca pod prąde m. t/l,. 5. 6 7 8 9 10 II Zródło:. % %. mm kg!t" -. 20-45 liKI. 70 95. 40. -.. 3.5. ' 9. 0,5. 0.7. jak uo rys . 2, s. 32.. Z porównania krajowych i ś wiatowych wskaź n ików technicznych i technologicznych oraz z analizy struktury kosztów. jak i kierunków rozwoju procesu wytwarzania sta li w hutnictwie św iatowym wynika, że najistotniej szą redukcję kosztów można osiągnąć obniżając koszty zużycia matcrialów wsadowyc h,.

(7) Mo:liH'o.~ci. i kierunki olJlY1lla li:'lHji kos:'f(jw produkt} ;.... eksplo3lacyjnych i mediów (tlen gazowy, energia elektryczna) . W po lskim stalownictwie konwertorowym najwi9kszym problemem "I niskie uzyski stali w procesie wytapiania i niska trwał ość wyłoi.cnia ogniotrwałe go. Problemy te moż na rozw i'''".l' międ zy innymi poprzez': - dostosowanie st rategii produkcyj nej huty do programu restrukturyzacji hutnictwa , - d'lże nie do zwiększenia udzialu stali o wyższej jakości, - optymalny dobór wydajności konwertora do wydajno ści urząd zen ia ciąglego - dlewania stali (COS ) w oparci u o krytyczny czas wyto pu, - modernizację konwertora dl<, osi',gnięcia kryt ycznego czasu wytopu. - zastoso wanie urządzeń i techn o logii mający c h wpływ na uzysk żelaza, czas wytopu i trwał ość wył oże ,i ogni otrwałych . Zastosowanie pieców elektrycznyc h łukowych, maj'lcych mniejsze zdolnośc i produkcyjne niż piece konwertorowe. do wytwarzania s tał i na wyroby długie jest ekonomicznie bard ziej uza sadnione . Wyroby te produkowane są w rożnych asortymentach i gatunkach . Wi'lże się to z zapotrzebowaniem na mniejsze partie wsadu. Prowadzona obecnie restrukturyzacja te c hniczn o -techn o ł og iczna hutnictwa krajowego ma m i ędzy innymi na cełu realizację takiej strategii wytwórczej , która wpłynie na obniżenie kosztów wytwarzania wyrobów gotowych. Oprócz tego w proce sie ełektrycznym łukow y m zmniejszenie kosztów produkcji wiąże się z optymałizacją kosztów zużycia materiałów wsadowych i mediów : m (lŻna je u zys kać poprzez' : - ścisłe dopasowanie czasu wytopu w piecu do minimałnego czasu od lewania ciągłego,. - dobór pakietu modernizacyjnego ukierunkowanego na zastąpienie energii elektrycznej c hemiczną i na maksymałną oszczędność energii w wyniku odzysku ciepła odpadowego powstające go przy wytapianiu stali w piecu łukowym, - zwięk szenie współczynnika pracy pod prądem (poprzez stosowanie pieca dwu pancerzowego lub dą że nie do procesu ciągłego), co wpłynie na skrócenie czasu wytopu. Jednym z etapów produkcji stał i jest obróbka pozapiecowa, której koszt stanowi 10-20% całko witego kosztu wytworzenia ciekłej stałi. Na koszt obróbki pozapiecowej ciekłej stali wpływ mają głó wnie koszty zużycia materiałów ogni otrwałych, energii elektrycznej i ełektrod . Działania zmierzające do zmniejszenia kosztów zużyc ia tych czynników połegają głównie na optymałizacji procesów technołogicznych. Kolejnym etapem procesów stalowniczych jest odłewanie stali we wlewki. Obecnie powszechnie stosuje s ię odłewanie c iągłe . W strukturze jego kosztów najistotniejsze są koszty stałe (remonty i konserwacje, koszty osobowe, materiały) . Obniżenie jednostkowego kosztu stałego związane jest z maksy maliza-. .l. JI)idem, s. 36.. "/hidem . s. 37 ..

(8) !Jorowic(:ki, cją wydajności. odlewania.. Poprawę wydajności. odlewania. E/~bielll. l\o)lslochl. osiągn"ć można. 1'0-. przez \:. - zwiększenie szybkości odlewania. na któ", wplyw ma zarówno czy stość metalurgiczna stali . jak i stosowanie najnowszych rozwi 'lza ń technicznych. - maksymalizację sekwencyjności ciąglego odlewania. co wplywa nie tylko. na wzrost. wydajności,. ale. także. na ograniczenie zui,ycia. materiałów. ognio-. trwalych .. 2.3. Procesy walcowania Obniżanie. kosztów procesów stalowniczych (wytapianie. obróbka pozapiecowa i odlewanie stali) musi być rozpatrywane w polączeniu z dals", obróbk" wlewków ciąglych coraz częściej na świecie odlewanych w ksztalcie zbliżonym do gOlOwego wyrobu . Poprawę konkurencyjnośc i polskich wyrobów walcowanych można uzyskać poprzez modernizację techniczno-technologiczną walcowni. a przede wszystkim poprzez przeprowadzenie. zgodnie ze światowymi tendencjami. integracji procesów odlewania i walcowania blach oraz procesów wytrawiania. walcowania. wyżarzania i powlekania blach walcowanych na zimno. Mimo że koszty materiałów wsadowych i mediów są wyższe niż odpowiednie wiełkości w hutach zachodnich . krajowe wyroby walcowane są konkurencyjne kosztowo w stosunku do wyrobów z Unii Europejskiej dzięki niskim kosztom osobowym.. 3. Kouty zatrudnienia Konkurencyjność. wyrobów hutniczych l1a rynkach św iatowych związana jest z wysokością kosztów ponoszonych w procesie produkcji . Dążenie do obniżenia udziału kosztów osobowych w strukturze kosztów stałych hut wymusza racjonalizację zatrudnienia. która jest jednym z elementów re strukturyzacji przemysłu. Stanowiące ś rednio około 15 % kosztów całkowitych koszty osobowe "l różne w różnych hutach i wahają s ię w granicach od 8% do 32% udzialu w strukturze kosztów rodzajowych. Koszt jednej roboczogodziny (wraz z dodatkowymi kosztami osobowymi) w krajach Europy Ś"xłkowo-Wschodniej według danych za ł997 r. wynosił od 10,93 DM w Słowenii do 1,42 DM w Bulgarii. podczas gdy w Niemczech I roboczogodzina kosztowała wówczas 47,92 DM'. Redukcję zatrudnienia w ostatnim dziesięcioleciu i według prognoz do 2005 r. przedstawia rysunek 4 . Wynika z niego. że redukcja zatrudnienia w 1999 r. była największa w całym dziesięcioleciu. W roku tym huty zrealizowały ilościo-. ~. Ibidem, s, 35 .. J. Paduch, E. Barszcz, Restrukturyzacja zatrudnit'nia w krajowym hutlliuwie IW tlt· przemian w JlIIlnictwie .fwialOwym, Prace Inslylulu Metalurgii Zelaz3. nr 2. 2000, s. 6 . 6.

(9) ~. --.. N ·. '!'. 160 000 -'--'-' --- -- --. 140000. +. 120000. +. - .-. ..-- ..- ... -- . -.-.-. - ...-.....--- .... --- . .- .--.- -.. >~. .-o. 100 000. I. --. ---- ... -.--.--. ...... ...-.... -.. .. -" -. 60 000. .-.. ' -. .... . - 1. .... ... ......,_ .. .. .. .'." ,"... .~. -. -. ,"-. '-' ,.,. ""_.. .. ~. -~. ~. .;z"u. -% ~. .. ~. ";:: ,.,. "-. ~. ·------ -·· -1-- ---..-- -·---·· . ---.--.- .-- - ------..-j. ....-... -- ...-... ....-.. +. 80000 -11. "-. ,.,._.. ---- _.. Prognoza. .". 2. - _.- -----. Dane. ~. u. -- -~- --. ...,. "-.. ---. .. - •• -. -. . _- - - - -. -. - - - __ o. ____ -. _ _. _. ••. -. -. ,_ -. -. -. _. ". __. - -- -. ". ..J. - -,------. 40 000 20000. -._-_._.. ._--- -. .-----. -. ""S3. ,.,. ". -. ". ~.. +. 0+ 1990. 1991. 1992. 1993. 1994. 1995. 1996. 1997. 1998. 1999. ~ooo. 2001. ~002. 2003. 2QO.1. 2005. Rys. 4 . Poziom zatrudnienia w polskim przemyś le hutni czy m w latach 1990--2005 wedlug dan ych statystycznych i prognoz Źródło: Zaawansowanie renrukturY::'Q/_ji polskiego hutnicrwa : ela::.a i stali \\' stosunku do sIalIII ::.aprogramoI\'Gf/ ego do osiągnięcia \\' 2005 ro ku. B. Garbarz . W. Szulc. W. Łaslczyk . T. TOrł. R. Talarek . "Hutnik - \Viadomośc i Hutnicze" 20Cl0. nr 10..

(10) Ryszard Bormvia'ki , Elżbiel« lVv. . . \·IOl:ka. wy plan redukcji zatrudnienia (w wersji l czerwca 1999 r.) . zwalniając 24519 osób. Spośród zwolnionych najwięcej. bo II 710 osób. przeszło do wydzielo· nych z hut spółek, 7395 osób objęły zwolnienia w ramach Hutniczego Pakietu Socjalnego (HPS) i, niestety, aż 3920 osób zwolniono bez zastosowania osłon HPS '. Redukcję zatrudnienia należy rozpatrywać w kontek śc ie zwiększenia produktywnośc i, która w światowym hutnictwie ;i.ełaza jest jednym z podstawowych mierników stosowanych do porównań efektywności w gospodarce rynkowej i może być wyrażona w ujęciu ilośc iowym . Miernik ten doskonale odzwierciedla postęp techniczno-technologiczny i organizacyjny w brani.y hutniczej. Produktywność w hutnictwie Unii Europejskiej w połowie lat dziewięćdziesiątych przekroczyła 400 t/roboczo rok , a w porównywanym do polsk iego hutnictwie hiszpańskim w 1999 r. wyno s iła 650 t stali na jednego zatrudnionego. W Pol sce wskaźnik ten w 1990 r. wynosiI94t/roboczorok , w 1999 r. wzrós ł do 160. a wedlug wstępnych danyc h za rok 2000 wynosi 270 t stałi surowej na pracownika . Dalsza restrukturyzacja pozwoli na zwiększenie produktywnośc i w 2005 r. do warto ści 365 t/roboczorok. Racjonalizacja zatrudnienia nie powinna ograniczać się jedynie do redukcji zatrudnienia uzależnionej od poziomu produkcji wynikającego z popytu rynkowego, ale powinna opierać sil' na strategii mającej na celu poprawę struktury organizacyjnej powiązanej z przebudową systemu placowego (m.in . z wprowadzeniem motywacyjnego systemu plac). dostosowanie kwalifikacji i wykształce nia pracowników do nowych warunków i zadań '. Stosowane w ostatnich łatach nowoczesne urządzenia, będące wynikiem postępu techniczno-technologicznego i ekonomicznego, wymagają ciągłego podnoszenia kwalifikacji obsługujących je pracowników. Redukcja zatrudnienia jest tylko jednym z elementów programu restrukturyzacji polskiego hutnictwa . Uzupełnia ona rozpoczęte na początku lat dziewięć dziesiątych procesy restrukturyzacji techniczno-technologicznej. organizacyjnej i finansowej. mające na celu poprawę konkurencyjności i efektywności polskich hut. Osiągnięcie tego celu wymaga nie tylko nowych technołogii, ałe również wysoko wykwalifikowanej kadry i zmian w organizacji zarządzania.. 1 Post(P restruktur:vzacji Ul1rudlliellia IV polskim "lirnictwie, J. Paduch. E. Barszcz . I. Kłos, J. Bogolubow, "Hutnik - Wiall o n1o ści Hutnicze" 2(X)(), nr 2. s. 63. K E. Wyslocka, Re.Hrllkturyuu:ja zatrudnienia w przemyśle hutniczym na przyk1adzie Huty "Częstochowa" SA Iw:} 'hlrzqdzallie wiedzą (l procesy restrukturyzacji i rozwoju przedsiębiorstwa, oprac . i red . naukowa R. Borowiceki. AE-TNOiK, Kraków 2000, s. 365..

(11) Mo żliw().~(:i. i kierunki. , ' kOS:1Ó\I'. .... 4. Zmiany w systemie organIzacli I zarzqdzanla hut W omówionych dotychczas ki erunkach minimalizacji kosztów produkcji w hutnictwie 'że laza szczególn" uwagę zwrócono na optymalizację procesów technologicznych, a co się z tym wiąże, na zmniejszenie kosztów zużycia materialów i energii . Nic moi.na jednak nie d oceniać wplywu nowoc zesnych metod organizacji i zarząd zania przedsiębiorstwem na jego wyniki ekonomiczne. Nicktóre z tych metod zostan,! omówione w dalszej części pracy .. 4.1. Metoda spln-otf System organizacyjny większości pol skich hut byl w minionych latach nadmiernie rozbudowany. Bardzo duży ud zial w zatrudnieniu mieli m .in . pracownicy dzialów pomocniczych, utrzymania ruchu, transportu, administracji i slui.b socjalnych . Dążąc do poprawy efektywności i racjonali zacji koszt ów produkcji, należało w pro wadzić. j',mian y w sys lemie organizacyjnym hu .. Zmian y le , na zywane w literaturze metod,! spili-o/f. w przypadku polskiego hutnictwa obejmują. wydzielanie samodzielnych spó łek .. córek" z większościowym ud z iałcm huty macierzystej, która jednocześnie pclni rolę spólki "matki" w tworzonych na ich bazie holdingac h. No wo pow s tające spółki "córki" zajmui'l s ię głównie przetwórstwem hutniczym oraz uslugami lwi,vanymi z działalno śc i') transpo'1ową, remontowo-budowlamI, socjaln'l i administracyjn'l, i zatrudniaj'l pracownik ów zwalnianych z hut y. Wykonuj 'l one, przy najmniej w okresie pocz')tkowym, g łównie prace na rzecz huty macierzystej. lecz rów ni cż. prowadz'l działalność gospodarc zą na własny rachunek . Restrukturyzacja hut metod'l spill -off" pozwala nic tylko na zmniej szenie kosztów utrz yman ia niecałkowit'ie wykorzystywanych obiektów (amortyzacja . podalki . remo nt y), ale oprócz tego wpływa na poprawę sprawności zarządzania i pozwala uniknąć zwałniania pracowników zatrudnionych w komórkach nie zwi ązan ych hezpoś rednio z podstawową działalności'l huL Po wydzieleniu w 2000 r. z krajowych hut ponad 30 s półek działa obecnie 108 spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, w których większo śc iowy udział mają huty.. 4.2. Koszty. iakoścl. Jednym z elementów wplywaj'lcych na wysokość kosztó w ponoszonych przez przedsiębiors twa w trakcie ich d z ialalnośc i są koszty związane z jakością produkowanyc h wyrobów . Wszelkie dzialania podejmowane w zakresie jakośc i mają na celu zwiększenie efektów ekonomicznych danego przedsię biorstwa . Dlalego te ż ponoszone koszty powinny być porównywane z uzyski wanymi efektami, a wnioski wynikaj'lce z tych analiz powinny wytyczać kicrunki dal szych dzi"lań ..

(12) Borowiecki,. Elżbieta. a). Wsad. Produkt. Prore s. t Odpad 1. b). Ir. Wskaźnik. model. -I. kontrola. I. ~ produ~. Wsad Proces modyfikacja. Rys. 5 . Stary (a) i nowy (h). modeł. procesu wytwarzania produktów. według. T.W. Eagara. Żródlo:. T.W. Eagar, 1. Mili . Met. Mat. , 1998 , 1. 50 , nr 4, s. 19, za: J. Bator. Hutnictwo u pmgu 2/ stulecicI, "R udy Metal j" 2(X)(). nr 3, s. 141 - 177.. Na rysunku 5 przedstawiono w uproszc7.0ny sposób stary i nowy model podejścia do problemów jakości. Według starego modelu, kontroli podlegały surowce do produkcji oraz wyroby gotowe, głównie na zgodność z obowiązu jącymi normami . W wyniku tej kontroli eliminowano wybrakowane produkty. Syslem ten działał w układzie otwartym, ponieważ otrzymane informacje nie byly wykorzystywane na bieżąco do modyfikacji procesu produkcyjnego. W wielu hutach nadal dziala len syslem, co powoduje, że koszty tzw. złej jakości są w nich bardzo wysokie. Na przykład w Hucie im. T. Sendzimira sumaryczne straty na wybrakach ujawnionych w 1998 r. wyniosły 18 mln 23 ł tys. zł, a z tytułu uznanych reklamacji - 2 mln 597 tys . zł. W nowym systemie, działającym w układzie zamkniętym, slrategia optymalizacji kosztów jakości jest dwuczęściowa. Z jednej strony, pojawiające się błędy muszą zostać jak najszybciej odkryte i usunięte, by zminimalizować powstałe w ten sposób koszty. Z drugiej zaś należy podjąć działania, wykorzystując otrzymane informacje, modyfikujące proces i uniemożliwiające kolejne pojawienie się błędów. Zgodność obu tych działań prowadzi do zmniejszenia koszlów ogólnych w dziedzi-.

(13) nie jakości. Więk szość kosztów wytworzenia danego produktu zostaje okreś lona w fazie projektowania i wdrażania. W zw iązku z tym przezornie poniesione. odpowiednio wysokie. koszty zapobiegania, badali i oceny wpływają na zmniejszenie kosztów odchyleń, a co za tym idzie. na zmniejszenie sumy kos ztów jakośc i . Praktyczne efekty globalnego za rządzania jakością przyczyniają się do redukcji kosztów całkowitych przy wzroście jakości'. Wpływ kosztów jakości na obniżenie kosztów działalności całego przedsię biorstwa dostrzegły równiei. w latach dziewięćdziesiątych zarządy niektórych hut (np. Huty .. Buczek"'''). wprowadzając odpowiedni rachunek kosztów, pozwalający na: - ewidencjonowanie (rejestrowanie) ponoszonych na wszystkich etapach powstawania wyrobu i w rÓŻnyc h przekrojach kosztów związanych z jakością produkcji , - analizę kształto wania się struktury i wielkości kosztów jakości, - podejmowanie działali zarówno w kierunku poprawy jakości, jak i optymalizacji kosztów jakości. Roz patrując koszty jak ośc i, nale ży brać pod uwagę koszty utraconyc h korzy śc i, które są trudne do zewidencjonowania , a często ich dokładne wyliczenie jest wręcz niemożliwe. Jednak w dobie ostrej konkurencji na rynku wyrobów hutniczych nie mo żna ich p o mijać. D ziałania hut powinny zmierzać do zwiększenia produkcji wyrobów. a szczególnie blach , w najwyższych klasach jakośc i tak. aby sprostać wymaganio m odbi orców. Do najbardziej wymagających odbiorców blach zaliczyć można motoryzację, przemysł okrętowy, przemysi AGO i producentów opakowań. Brak na rynku produk owanych w kraju wyrobów stalowych o odpowiednio wysokich parametrach jakościo wych spowodował znaczący wzrost importu. W ubiegłym roku 38% krajowego popytu na najbardziej dochodowe wyroby płaskie zaspokojono dzięki importowi . Dużo wy s iłku kosztować będ zie odzyskanie utraconych odbiorców. W tym celu konieczne będ z ie oferowanie wyrobów nie tylko odpowiednich jakościowo, ale tak że po niżs zych cenach.. 4.3. Koszty logistyczne Przekształcenie. rynku wyrobów hutniczych z rynku producenta w rynek konsumenta spow odowało powstanie w hutach działów marketingu, systemów audytingu wyrobów. Ten zm ieniający s ię rynek wymusza na zarządach hut zwrócenie większej uwagi na organizowanie nowoczesnych systemów logi stycznych. które zapewniają ponoszenie optymalnych kosztów. Ze w zględu na E. Wys łoda. Rachu/lkowoJL1 IV wry/d: alliu jakoJciq . Zeszyt Naukowy. Seria: Zarządzan i e i Marketing. Prace Wydziału Zarz<ldzania Politechn iki Częstochowskiej, 1999 . s. 52- 53 . 10 Por.: M. Lcw CI'. ak.-Kątniak, Zarządzal1il~ ko,\'ztam; jak ości w polskich przedsiębiorstwa ch przemysiu cię żkiego 'Ul przyk/adzie Ilut), Buczek I w :l Zarządza nie kosztam; w przedsiębiorstwach w a.\ pekcie integracji Polski z Unią EUl'Opt'i~kq. Wydawn ic two Politechniki Częstnchowskicj. CzęSloc howa 2001. s . 397- 410. q.

(14) R)'J:,llrtI8oJ"0I .... ief·ki, EI: /Jieta W\'slocka . . złożony. charakter, współwlei.ność i występowanie konfliktów kosztów logistycznych bardzo istotne jest rozpatrywanie tych kosztów kompleksowo " . Przed p(ldj~ciem działaJl zmierzających do obniżenia jednej z pozycji kosztów logistycznych, niezbędne jest przeanalizowanie wpływu tej zmiany na inne elementy kosztów. Obniżenie na przykład poziomu kosztów w sferze gospodarki zapasami magazynowymi może spowodować wzrost kosztów produkcji. nato-. miaSI. obniżenie koszlów zakupu - wzrosl koszlów tllrzymania. zapasów maga-. zynowych . Optymalizacja kosztów logistycznych wiąże się z poszukiwaniem nowych rozwiqzań w sferze zaopatrzenia i dystrybucji . Jednym z takich rozwi'Vań jest rozbudowa własnej sieci dystrybucyjnej lub tworzenie aliansów logistycznych. Zgodnie z coraz powszechniej występuj'leym w hutach oU!sorcingiem również i w sferze dystrybucji wyrobów coraz częściej huty korzystaj'l z uslug operatorów logistycznych .. 4.4.. Rachunkowość. zarzqdcza i (on,roll/ng. Na racjonalizację kosztów przedsiębiorstw hutniczych ma wplyw stosowanie w coraz szerszym zakresie rachunkowości zarz'ldczej i stworzenie w przedsiębiorstwie odpowiedniego systemu rachunku kosztów, pozwalaj'lccgo na okreś lenie miejsc i przyczyn powstania kosztów. ~l co sit; z tym wiąże. skuteczniejsze pos7.lIkiwanie sposobów ich obniżania. Coraz większe znaczenie b~dzie mial równió.. powoli wprowadzany do hut. controlling . budżetowanie oraz zarządza nie kapitałem prwd s iębiorstwa i ryzykiem kredytowym. Wdrażanie controllingu wymaga zdecentralizowanego systemu zarz'ld zania przedsiębiorstwem . który umożliwia wydzielenie wewnętrznych ośrodków odpowiedzialności. czyli tzw. centrów zysku i centrów kosztów, Każdy wydzielony ośrodek odpowiedzialności musi mieć możliwość nie tylko rozliczania kosztów i przychodów ze sprzedaży, lecz również wplywu na ich poziom. Wdrożenie controllingu wi'lże się nie tylko z decentralizacją procesu decyzyjnego i tworzeniem ośrodków odpowiedzialności, ale także z wprowadzeniem nowoczesnego. stralcgicznego zarządzania kosztami. Strategiczne zarl."dzanic kosztami wykracza poza proces tworzenia wartości dodanej wewn'ltrz przedsiębiorstwa i uwzględnia również rynek, oczekiwania klienta oraz zarz'ldz.anie jakością. Dzięki tym nowym aspektom proces zarządzania kosztami jest pelniejszy od tradycyjnego rachun-. ku kosztów i bardziej skierowany na ocenę terażniejszości i planowanie przyszlości niż na usuwanie skutków przeszłości , Zarzqclzanie kosztami ma na celu udostępnienie i analizę takich informacji. które pozwolą na realizację przyję tych decyzji gospodarczych . Wnioski wyplywające z analizy clanych. w ramach strategicznego zarlądzania kosztami. pozwalają na kierowanie cfcktyw-. Zob . szerzej na len terna! : M. Nowicka-Skowron. E.fekr.\'wl1w'(; syst('lruhv /o!-:;sIyc::'ll}'ch, PWE . Warszawa 2(X){), s . 88 - \02 oraz Podstawy nauki (J pr;:.ed.\·ifhiorstwil'. pod red . J. Lichtarskiego. Wydawnictwo AE wc Wrocławiu, Wrocław 1999, s. 271-277 . II.

(15) MoiJi\1'o.~ci. i kierunki. nością. i dążeniem do poprawy funkcjonowania przedsi~biorstwa. Również istotne jest znaczenie analizy ekonomicznej w sporządzaniu biznesplanów. wyborze źródcJ finansowania i ocenie opłacalności przedsięwzi~ć inwestycyjnych. Szczególnie w obecnej trudnej sytuacji finansowej hut prawidłowe zastosowanie analizy ekonomicznej może wplywać na zmniejszenie kosztów finansowych. które rosną w hutach z kai.dym rokiem.. 4.5. Koszty finansowe W ostatnich latach wyniki ekonomiczne hut ulegly pogorszeniu. Na przykład w 1999 r. w hutach objętych Programem Restrukturyzacji przychody ze sprzedaży zmalały o ok. 1.4 mld zl. czyli o 10%. natomiast wzrosły zobowiqzania krótkoterminowe o ponad 1.6 mld zl. tj. o 36%. Niekorzystna struktura zobowiązań ogólem. w ś ród których przeważają zobowiązania krótkoterminowe (stanowią one ok. 70 % ogółu zobowiąZali). doprowadziła do powstania tzw. spirali odsetkowej. co zwiększyło stosunek zobowiązań do należności. a udział kosztów finansowych w waności sprzedaży wynosił 9.9% " . Sytuację dodatkowo pogarszają przeprowadzonc postępowania układowe przedsiębiorstw . będ'lcyeh odbiorcami wyrobów hutniczych. W wyniku tych postępowań cz~ść należności hut została umorzona. W 20()O r. sytuacja finansowa większości hut uległa dalszemu pogorszeniu. co doprowadzi lo do utraty płynności finansowej . W celu osiągnięcia poprawy sytuacji finansowej polskiego hutnictwa i zmniej szenia kosztów finansowych. często przesądzających o ujemnym wyniku finansowym hut. oprócz zaangażowania rządu" w oddłużenie tego sektora. niezbęd ne jest przeprowadzenie restrukturyzacji finansowej zmierzającej do zwiększenia udziału kapitalów własnych w finansowaniu działalności hut oraz zmniejszenia udziału zobowiązań krótkoterminowych w kapitale obcym. Rozwiązaniem czę ści problemów byłoby znalezienie inwestorów strategicznych łub emisja akcji lub obligacji. Rozpoczęte w niektórych hutach postępowania układowe i negocjacje z bankami również prowadzić mają do zmniejszenia kosztów finansowych .. 4.6. Integracia proces6w Dalsza racjonalizacja kosztów produkcji wyrobów hutniczych w kraju moż liwa będzie w przyszłości na drodz.e integracji procesów technologicznych . łntegracja operacji lub procesów technologicznych. która jest głównym kierunkiem postępu w wytwarzaniu wyrobów hutniczych. wymuszana jest przede wszystkim koniecznością obniżania kosztów inwestycyjnych i kosztów wytwarzania. jak również stalym dążeniem do zwiększenia uzysku i poprawy jllkości IIulnit:hwl .. , , s. 373 . u Rządy pańsIw Europy Zachodniej w połowic lal siedemdziesiątych wspomagały modernizację technologii subsydiami w wysokości 512.7 mln GBP. W Polsce natomiasl pomoc państwa jest islolnic mnicjs7.a i wynosi 600- 700 mln li . 12 Zllllwa"SOWflllie re.rtrl/klllryzaLji pohk ;C1:0.

(16) · Borowi<!cki.. E/~ biela. Wy .\·/ocka. oraz właściwości wyrobów " . Przeprowadzona integracja. którą mogłaby być np . budowa linii ZOWB (zintegrowanego odlewania i walcowania blach). wpływa na zwiększenie ciągłości procesów oraz ,krócenie linii technologicznych i czasu wytwarzania. a co się z tym wi"że . na zmniejszenie kosztów produkcji gotowych wyrobów .. 4.7. Konsolidac(a Poszukiwanie dróg zmniejszania kosztów produkcji i poprawy jej efektywno ści wywołało w Europie Zachodniej. w ostatnich latac h. falę procesów konsolidacyjnych . Najbardziej spektakularne z nich to połąc zenie się dwóch kon cernów niemieckich Thysscn i Krupp w 1997 r.. Usinor z Francji i Cockerill Sambre z Belgii w 1998 r. i powstanie w 1999 r. największej firmy hutniczej w Europie - grupy Corus przez połączenie British Steel z holendcrsk:1 Koninklijke Hoogovens". Polskie huty. dzialaj:lcc w rozproszeniu . często konkurują między sob" . Tymczasem działanie na dużą skalę pozwoliłoby obnii.yć koszty produkcji dzięki lepszemu wykorzystaniu posiadanych zasobów. Nie mniej istotną korzyścią wynikającą z konsolidacji są szersze możliwości większych jednostek w pozy skiwaniu tańszego kapitalu. co równiei. wpływa na poprawę wyników ekonomicznych przedsiębiorstw po konsolidacji . Dodatkowe efekty wi:IŻą się ze wzrostem siły przetargowej. z s zerszą skalą akcji marketingowych i z większymi możliwościami finansowania zaplecza badawczo-rozwojowego. pracującego nad optymalizacją procesów technologicznych. Koncepcje rozwoju polskiego hutnictwa zmieniały się w ostatnich miesiącach parokrotnie. W styczniu 2001 r. pojawiła się koncepcja utworzenia pięciu holdingów. w których huty zachowywałyby osobowość prawną. a zanądy holdingów decydowałyby o strategii. kierunkach rozwoju oraz o sprzedaży .. s. Podsumowanie Wzrastająca. konkurencja na rynku wyrobów hutniczych sprawia. że odbiorcy tych wyrobów stawiają coraz wyższe wymagania. Wymagania te dotYCZ:1 nic tylko atrakcyjności cenowej. ale także właściwości użytkowych i technologicznych. asortymentu i jakości wykonania wyrobów stalowych . Odbiorcy oczekuj:) również, że ich zamówienia będą realizowane terminowo i w wymaganych ilościach.. B. Garbarz, Zintegrowane procesy wytwarzclIIia wyro/ujw hutnicz.ych, "Hutnik - Wiadomości HUlniczc" 1997. nr 8. s. 338. I ~ K. Marcinek, M . Paczoska, FII :j(~ i przejęcia przt·tfsiębiorstw w ,( will/owym prz.emyJle s{al()~ w)'m, "Hu!nik - W i adomości Hutnicze " 2000, nr 10 , s. 376-379 . 14.

(17) Możliwości. i kierunki. kos:,tólV. • ••. Literatura Bator J .• HWłlictw(J u l'ro;:u 21 stu/ccia . .. Rudy Metali" 2000, nr 3. Garb<trl B., Zilllegrowwll' procesy 1\'.\'1l\'ar::.allia wyrohów hWl/ic:ych. "Hutnik - Wiadomosci Hutnicze" 1997.nrR. Kierunki optymali:mjikoJ::.tów matnialriU.w.wuJowydJ. ehplo(l{acJUllydli( ...agii 1\' pro ces ie wyrwl1rZ(Ulill,,"tali, B. Zdonck, A. Mazur. I. Szy puła , A. Stefaniak, Prace Instytutu Metalurgii Zelaza 2000 , nr 2. Lcwcl'..ak-Kąt nia k M., Znrz(/d:anie Iw .\·::.tam; .illk{J.~ci w pohkich l,r:ed,\·if hior.Hwach pr:.emyJ/u cięikiego IW pr:.yklad:.:i(~ Nwy nut':' fk Iw: I Zar:.:ąd::.anil' kosztami w prudsięb iorJtwach w aspek cie imegra(.ji PnIJki::. Unią E u ropejską, Wydawn ictwo Politechniki CZęS IO ch<J wskiej . Częslochowa 20n I . Marcinek K .. Paczoska M., FlIzje i pr ::.(~jęcia pr:.:edsirbiorslw II' .~ ~vialOwyl1l prz,l'lII)'.{/(' stalowvm . . .. Hutnik - Wi adomosc i }-lutn iL:ze" 2000 , nr 10 . Misiun T., N icsłer M., Stępic'; J. , Okrdlet/;(~ mo:/iU'().k i i kiaullk(h, ' ol'lymo!i:ocji kO.\'::1011' wytwarza"ia surówki w warunkach kraj()lI' ('~O hwnictwa, Prace Instytutu Metalurgii Zelaza, nr 2, 2(XJO . Nowicka-Skowron M .. Efeklywllo.\~( systemó", logi.\'1yc:.:n)'ch , PWE. Warszawa l UOO. Padu ch J., Barszcz E .. Kłos 1.. Bogolubow J. , POSTęp re.H rukwryuuji :atnulllil'1!ia w polskim hutnictwie, "Hutn ik - Wiadomosci Hutnici'.c" 2000, nr 2 . Paduch J '. Barszcz E., R(>srruk wry::cU j a -:.mf"l-/(llIil' lIia w krajowym IIII111;CIW;e l1a l/e 1'1'-:'1' mian w hWf/h'rwie .\:wiatowym, Prace In stytutu Metalurgii Zelaza . nr 2, 2000. Podslawy nauki o IJTZNiJiębiorJtw;{' . pod red . J. Lichtarskicgo . Wydawnictwo AE we Wroc1awiu, Wroc ł aw 1999. Wy s łocka E" Rachullkowm'(1 \V : ar::.ąd-:' (jllill ja k().~cią , Zeszyt Naukowy, Seria: Zarzi.\dzanic i Marketing, Prat:c Wyd z ia łu Zarzi.,dzania Politechniki Częstoc h owsk iej . 1999. Wys lot: ka E., Rl'strukturyzacja :atrwlnit'lIia II ' pr:'(' lIiy.~/e hutniczym IUl pr:,yklad:.ie Nury "C:. ę stocho\t'a " SA [w: l 7..arzątl:.all ie wi erJ:.ą a proC('.1)' resfruktllry;:.tuji i m::woju pr:ed.\· ięh io r.\"1I I'. oprac . i red . naukową R . Borow ie d i . A E-TNOiK , Kraków 2000. l..llWWI1l.\·owlIliie restruktury::.(uji polskiego 11lIt,lictwa :'elaza i stali \1-' sfO!i/mku do \'1(/1111 :.apro~ramowa"l'go do os iągni {tc ia w 2005 roku. B. Garbarz. W. Szulc, W. Łasz cz yk. T. Torz, R. Talarek . " Hutnik - Wiadomosci Hutnicze" 2000. nr 10. .. Productlon Cost Optlmlsatlon: Opportunltles and Trend. In the PolIsh Metallurgy Sector The article discusses polic ie s in the Polish mctallurgy seclor aimed allowering the cosls. of raw materiał and energy use, the opcrating costs of so me stages or the production proccss . as well as cmployment. logislics and quality costs. Dcfining the t:urrcnt leve) ol' costs in the Polish melałlurgy seclor affonls Ihe opportunit y for a comparative analysis ol' glob.ll sector indicators. This analysis, in tum, provides insight into how the operaling costs ot" the dome stic metaIJurgy sector sho uld be o ptimi sed..

(18)