Oznaczanie porowatości zadrzewień śródpolnych w Czechach w różnych porach roku

(1)

INFRASTRUKTURA I EKOLOGIA TERENÓW WIEJSKICH INFRASTRUCTURE AND ECOLOGY OF RURAL AREAS

Nr 7/2011, POLSKA AKADEMIA NAUK, Oddziaá w Krakowie, s. 41–52 Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi

Vladan Jareš, Magdalena Vaverková, Jana Kozlovsky Dufková

OZNACZANIE POROWATOĝCI

ZADRZEWIEē ĝRÓDPOLNYCH W CZECHACH

W RÓĩNYCH PORACH ROKU

____________

EVALUATION OF THE OPTICAL POROSITY IN TIME

OF WINDBREAKS IN THE CZECH REPUBLIC

Streszczenie

Zadrzewienia Ğródpolne (wiatroáomy) są w krajobrazie rolniczym waĪnymi liniowymi formacjami roĞlinnymi. Istotne znaczenie ma ich funkcja przeciwero-zyjna, nemniej jednak znacząca jest takĪe ich wielofunkcyjnoĞü. To, jaką funkcjĊ w krainie moĪe speániaü zadrzewienie Ğródpolne decyduje jego struktura. W tere-nie, porowatoĞü rzeczywistą – aerodynamiczną jest bardzo trudno okreĞliü ilo-Ğciowo, dlatego teĪ bardzo czĊsto okreĞla siĊ ją w przybliĪeniu za pomocą poro-watoĞci optycznej. PorowatoĞü optyczna okreĞlana jest przy uĪyciu zdjĊü cyfrowych oraz odpowiedniego oprogramowania. Ocena dynamiki porowatoĞci optycznej w czasie okreĞla zmiany w przepuszczalnoĞci zadrzewienia Ğródpolnego (wiatroáomu). Poznanie oraz ochrona zadrzewieĔ Ğródpolnych prowadzi do wspie-rania trwale zrównowaĪonej gospodarki rolnej w krajobrazie rolniczym.

Sáowa kluczowe: kraina, zadrzewienie Ğródpolne, przepuszczalnoĞü optyczna Summary

Windbreaks are important vegetation line formations in rural landscape. They have polyfunctional significance and in particularly provide soil protection from erosion. The means of it function in the landscape is predetermined by its structure. The most important structure factors are considered their height and po-rosity. The actual, i.e. aerodynamical porosity, can hardly be quantified in the landscape and therefore it is often assesed by optical porosity determination. The optical porosity is determined by digital photographies and suitable software. By evaluation of the dynamics of the optical porosity in time, alterations in porosity of

(2)

the windbreaks can be observed. The recognition and subsequent protection of the windbreaks leads to improved sustainable development in rural landscape.

Key words: landscape, windbreaks, aerodynamical porosity WSTĉP

Termin zadrzewienie Ğródpolne (wiatroáom) opisuje Podhrázska [2008] ja-ko roĞlinnoĞü drzewiastą liniowego charakteru, posadzoną czasami spontanicz-nie i bez wiedzy technicznej, która ma na celu ochronĊ gleby przed erozją. MoĪe to byü leĞny pas ochronny (LPO), aleja, krzewy wokóá budynków, Īywe páoty itd., na gruntach leĞnych i nieleĞnych. Historyczne wykorzystanie zadrzewieĔ w Republice czeskiej opisuje Cablík i JĤva [1963] od roku 1750 np.: w Polabí koáo Kladrub oraz PohĜí, poáudniowe Morawy. Wedáug Kolibáþovéj [2000] i Pivcov-éj [2002] zadrzewienia Ğródpolne byáy wysadzane przede wszystkim w poáudni-wych Morawach od poáowy XX wieku, co równieĪ potwierdza Podhrázská [2008], Fojtová [1996], Lacina [1998], a na poáudniowo-wschodnich Morawach od 70-tych tego samego wieku. Janeþek [2002, 2008], Podhrázská [2008], Du-mbrovský [2004], Mareþek [2005], Muchová [2009] rozdzielają zadrzewienia Ğródpolne na:

– przepuszczalne, záoĪone z jednego czy dwóch rzĊdów drzew bez pietra krzewów,

– póáprzepuszczalne, záoĪone z kilku rzĊdów drzew oraz piĊtra krzewów, które są sáabiej rozwiniĊte ewentualnie warstwa koronowa jest w mniejszym stopniu spójna, uznawane za najlepszą ochrona przed erozją gleby,

– nieprzepuszczalne, które są záoĪone z kilku rzĊdów drzew i piĊtra krzewów, w taki sposób, Īe wytwarzają zamkniĊtą ĞcianĊ.

Wedáug Cleugha [2003] efekt zadrzewienia Ğródpolnego w krajobrazie polega na obniĪeniu energii wiatru. Zadrzewienia Ğródpolne tworzą zacisze, gdzie prĊdkoĞü wiatru jest mniejsza niĪ w miejscach, które nie są chronione. Jest to gáówną funkcją zadrzewieĔ Ğródpolnych. JednakĪe wiatroáomy speániają wiele funkcji w krajobrazie co potwierdzają: Forman [1995], Burke [1998], Janeþek [2002, 2008], Podhrázská [2008].

Wedáug Sturrocka [1988], Wighta [1988], Zubchenoka [1989], Spellmana i Whitinga [2007] wiatroáomy przede wszystkim chronią gleby przed erozją, chronią roĞliny przed uszkodzeniem przez wiatr, modyfikują mikroklimat i roz-áoĪeniu Ğniegu, poprawiają warunki Īycia wolno Īyjących organizmów, obniĪają haáas, tworzą wizualne bariery dla nieatrakcyjnych miejsc (wysypiska, budynki gospodarcze itd.), okreĞlają granice nieruchomoĞci, chronią budynki oraz po-prawiają estetykĊ krajobrazu.

SkutecznoĞü zadrzewieĔ Ğródpolnych jest determinowana jego strukturą [JĤva 1962; Cablík i JĤva 1963; Peri i Bloomberg 2002; Cornelis i Gabriels 2005; Burke 1998; Cleugh 2003].

(3)

WaĪną cechą strukturalną zadrzewienia Ğródpolnego na zmniejszenie prĊdkoĞci wiatru jest jego przepuszczalnoĞü. Pasák [1984], Bache i Mc Askill [1984], Podhrázská [2008], Muchová [2009], uwaĪają za optymalną wartoĞü tej przepuszczalnoĞci w granicach 40 – 50%, która odpowiada póáprzepuszczalne-mu zadrzewieniu Ğródpolnepóáprzepuszczalne-mu. Loeffler [1992] definiuje przepuszczalnoĞü jako stosunek lub procent wolnej przestrzeni w zadrzewieniu Ğródpolnym w porów-naniu z powierzchnią wypeánioną przez pnie, gaáĊzie i liĞcie. PrzepuszczalnoĞü zadrzewienia Ğródpolnego moĪemy okreĞliü za pomocą pomiaru prĊdkoĞci wia-tru na nawietrznej i zawietrznej stronie wiatroáamu, optycznie – szacunkowo, lub jako przepuszczalnoĞü optyczną (PO) okreĞlaną na podstawie fotografii cy-frowej. Rzeczywista (aerodynamiczna) przepuszczalnoĞü Į zdefiniowana przez Litschmanna i Rožnovskiego[2005)] oraz Guana [2003], jako stosunek miĊdzy Ğrednią predkoĞcią wiatru zmierzoną na stronie nawietrznej a Ğrednią predkoĞcią na otwartej przestrzeni.

Optyczną przepuszczalnoĞü ȕ, okreĞlaną z cyfrowych fotografii opisują: Kenney [1987], Loeffler [1992], Burke [1998]. Litschmann i Rožnovský [2005], okreĞlając ją jako stosunek biaáych punktów do ich caákowitej iloĞci w okreĞlo-nym wycinku fotografii. PrzepuszczalnoĞü optyczna nie odpowiada jednak aero-dynamicznej porowatoĞci, poniewaĪ nie bierze pod uwagĊ wáaĞciwoĞci praw-dziwej przestrzeni 3D z porów przez które przechodzi wiatr [Loeffler 1992; Vigiak 2003]. Metoda okreĞlania przepuszczalnoĞci optycznej jaką podają Ken-ny [1987] i Burke [1998], jest moĪliwa do szybkiego stosowania w terenie, w przeciwieĔstwie do trudnej do okreĞlenia rzeczywistej przepuszczalnoĞci aerodynamicznej proponowanej przez Loefflera [1992] i Litschmanna [2007]. Z tych powodów do oceny przepuszczalnoĞci optycznej zostaáa zastosowana ocena dynamiki przepuszczalnoĞci zadrzewienia Ğródpolnego w czasie.

METODY BADAē

Dla celów badawczych zostaáo wybrane zadrzewienie Ğródpolne w kata-strze Hustopeþe w Poáudniowych Morawach (GPS: E 16°44´19 N; 48°55´35).

Jest to czterorzĊdowe zadrzewienie Ğródpolne z pasmem krzewów na kaĪ-dej stronie. Przeprowadzono badania optycznej przepuszczalnoĞci zadrzewienia Ğródpolnego, a dokáadniej jego referencyjnego fragmentu nawietrznej strony oraz jego zmiany w ciągu roku (lato, jesieĔ, zima). Przeprowadzono równieĪ ocenĊ w terenie, w celu okreĞlenia gatunków drzew. Podstawowym warunkiem do wyznaczenia optycznej przepuszczalnoĞci zadrzewienia Ğródpolnego przy pomocy cyfrowych fotografii byáo zrobienie zdjĊü w linii prostopadáej do osi wiatroáamu [Litschmann i Rožnovský 2005]. WysokoĞü wykonania zdjĊü jest róĪna u róĪnych autorów; [Zhang 1995; Loeffler 1992; Lazzaro 2008; Sy 2009] i wynosi od 1,5 do 1,8 m.

(4)

OdlegáoĞü wykonywania fotografii od Ğciany roĞlinnoĞci jest równieĪ róĪ-na u róĪnych autorów. U Loefflera [1992] wynosi 1H (gdzie H jest wysokoĞcią wiatroáomu). Sy [2009] i hang [1995] zalecają 5H. Z kolei Valliéres [2001] robi zdjĊcia z odlegáoĞci 30 m.

Dla potrzeb badaĔ fotografie zostaáy wykonane aparatem Nikon D90, pro-stopadle do nawietrznej Ğciany wiatroáamu (okreĞlone za pomocą piĊciokąta, drewnianych koáków i taĞmy) w odlegáoĞci 30 m od nawietrznej strony roĞlinno-Ğci. WysokoĞü wykonania fotografii wynosiáa 1,7 m. DáugoĞü obejmowanego fragmentu zadrzewienia Ğródpolnego wynosiáa 30 m (mierzono taĞmą z zazna-czeniem koákami geodezyjnymi). Fotografie obejmowaáy caáa wysokoĞü za-drzewienia Ğródpolnego. WysokoĞü zaza-drzewienia Ğródpolnego byáa mierzona wysokoĞciomierzem leĞnym Haglof Electric Clinometer (HEC) z miejsca wyko-nywania fotografii. ZdjĊcia zostaáy wykonane w lecie, jesienią oraz w zimie w terminach 27.08.2010 (rys. 1), 20.10.2010 (rys. 2) oraz 05.01.2011 (rys. 3). Fotografie nastĊpnie zostaáy przetworzone w programie GIMP, który ýevela [2010] porównuje do starszych wersji programu Adobe Photoshop. Do dalszych analiz zostaá wykorzystany program ArcInfo. Przetwarzanie fotografii za pomo-cą programu GIMP obejmowaáo zmianĊ skalowania tak, aby wyznaczony frag-ment oraz okreĞlona wysokoĞü, odpowiadaáy wartoĞciom zmierzonym w terenie oraz ich transformacjom w celu jak najwiĊkszego pokrycia zadrzewienia Ğród-polnego w ciągu trzech pór roku. W celu dalszej analizy poszczególnych zdjĊü, czyli transferu na biaáe i czarne punkty metodą segmentacji krawedziowej obra-zów cyfrowych, fotografie zostaáy naáoĪone na siebie i przyciĊte wraz z wyznaczeniem siatki o boku 2 m. Hlavaþ i Šonka [1992] definiują segmentacjĊ cyfrową jako metodĊ, która pod wzglĊdem przeliczeĔ jest áatwa, szybka i moĪ-liwa do okreĞlenia w rzeczywistym czasie w celu zmiany wstĊpnego obrazu f na wyjĞciowy (fragmentowany) binarny obraz g.

W celach zidentyfikowania przepuszczalnoĞci optycznej biaáe punkty re-prezentują powietrze a czarne biomasĊ zadrzewienia Ğródpolnego. Na podstawie ich stosunku moĪna okreĞliü przepuszczalnoĞü zadrzewienia Ğródpolnego w wy-branym fragmencie. Przedstawioną metodĊ opisaá Kenney [1987]. W naszych warunkach metoda zostaáa zmodyfikowana i wykorzystana przez Litschmanna i Rožnovskiego [2005, 2007]. Po transformacji na czarne i biaáe punkty ograni-czono przejrzystoĞü wstĊpnego obrazu, dziĊki czemu zostaáa poprawiona wi-docznoĞü warstwy z segmentacją krawedziową. Opisane zjawisko pozwala wy-konaü rĊczne poprawki tych miejsc obrazu, które zostaáy w procesie segmentacji stáumione lub przeciwnie podkreĞlone i zlewają siĊ. Chodzi przede wszystkim o cienkie áodygi drzew. Metodą tą moĪna zredukowaü subiektywnoĞü segmenta-cji opisywaną przez Litschmanna i Rožnovskiego [2005].

WyjĞciowy, binarny obraz w kaĪdym polu zostaá ponownie pokryty siatką. Za pomocą histogramu okreĞlono wartoĞü procentową biaáych i czarnych punk-tów, odpowiadającą optycznej przepuszczalnoĞci danego pola. Kolejne

(5)

przetwo-rzenie danych zostaáo przeprowadzone w programie ArcInfo. Fotografie zostaáy georeferenciowane i pokryte wielokątami o dáugoĞci boku 2 m. Wielokątom przypisano atrybuty wyraĪające wartoĞci ich optycznej przepuszczalnoĞci. Atry-butom przypisano kolorową skalĊ wyraĪającą interwaá 10%. DziĊki temu uzy-skaliĞmy kolorowe zróĪnicowane obrazy, przedstawiające róĪne wartoĞci prze-puszczalnoĞci optycznej w celu okreĞlenia zmian wiatroáamu w róĪnych porach roku (lato, jesieĔ, zima). Na podstawie wymogów optymalnej przepuszczalnoĞci wiatroáamu okreĞlonych interwaáem 40–50%, [Psák 1984, Bache i McAskill 1984, Podhrázská 2008, Muchová 2009] lub wymogów na póáprzepuszczalnoĞü wiatroáamu okreĞlono iloĞü kwadratów speániających ten warunek.

WYNIKI I DYSKUSJA

Badane zadrzewienie Ğródpolne ma w swojej dolnej czĊĞci dobrze wy-ksztaácone, zwarte piĊtro krzewów z dominacją Caragana arborescens,

Euony-mus europaea i Sambucus nigra. Pietro krzewów wygląda na nieprzepuszczalne.

W koronach drzew, a przede wszystkim w ich górnej czeĞci, wiatroáam jest roz-luĨniony. Wybrany fragment, w którym zostaáa okreĞlona przepuszczalnoĞü optyczna skáada siĊ z niĪej wymienionych rodzajów drzew o Ğrednicy pnia wiĊk-szej jak 6 cm. CzĊstotliwoĞü rodzajów drzew podana jest w nawiasach. Fraxinus

excelsior (14), Populus X canadensis (9), Quercus robur (8), Ulmus laevis (8), Acer negundo (2). WewnĊtrzene rzĊdy zadrzewienie Ğródpolnego (wiatroáamu)

są tworzone przede wszystkim przez Fraxinus excelsior (14), Populus X

cana-densis (9). Kolejne wymienione znajduja siĊ na skraju zadrzewienie Ğródpolnego

(wiatroáamu). W Ğrodku zadrzewienia Ğródpolnego obserwujemy wyraĨny pod-rost Fraxinus excelsior a Caragana arborescens. Na poáudniowej nawietrznej stronie znajduje siĊ polna ĞcieĪka. Grunty w okolicy zadrzewienia Ğródpolnego na poáudniowej i póánocnej stronie są wykorzystywane rolniczo. SzerokoĞü za-drzewienie Ğródpolnego wynosi 17 m a wysokoĞü 18 m. W zadrzewieniu Ğród-polnym znajdują siĊ urządzenia myĞliwskie oraz nielegalne wysypisko. Z przepuszczalnoĞci optycznej mierzonej w terminach 27.08.2010 (rys. 1), 20.10.2010 (rys. 2) oraz 05.01.2011 (rys. 3), zostaáa obliczona Ğrednia wartoĞü pasa na wysokoĞci 2 m. Podsumowanie wyników zostaáo przedstawione graficz-nie na rys. 4, z którego wynika, Īe najniĪsza Ğrednia przepuszczalnoĞü optyczna obserwowana jest w terminie letnim tzn. 27.08.2010.

ĝrednia przepuszczalnoĞü optyczna w kolejnych terminach roĞnie, co jest spowodowane opadem liĞci. Z grafu równieĪ jest oczywiste rozluĨnienie górnej czĊĞci koron drzew dominujących Fraxinus excelsior oraz Populus X

canaden-sis. NiĪsza Ğrednia przepuszczalnoĞü optyczna obserwowana w dolnej czĊĞci

wiatroáamu spowodowana jest przykryciem takich drzew jak: Quercus robur,

(6)

ħródáo: opracowanie wáasne. Source: own study.

Rysunek 1. Ocena przepuszczalnoĞci optycznej wiatroáamu Hustopeþe w terminie 27. 8. 2010

(7)

(8)

(9)

Rysunek 4. Ocena zmian Ğredniej przepuszczalnoĞci optycznej podwyĪszonego poziomu Figure 4. Evaluation of changes in the average optical porosity higher level Caragana arborescens, Euonymus europaea oraz Sambucus nigra wpáywają na

wiĊkszą gĊstoĞü zadrzewienia Ğródpolnego (wiatroáamu), czyli jego maáą prze-puszczalnoĞü. Optymalną przepuszczalnoĞü, czyli wartoĞci w interwale 40–50% są osiągane w miesiącach letnich jedynie w 6 kwadratach, w miesiącach jesien-nych w 8 kwadratach a miesiącach zimowych w 20 kwadratach. Z przedstawio-nych wyników wypáywa, Īe zadrzewienia Ğródpolne (wiatroáamy) są dyna-miczną strukturą, która ulega zminom w czasie. Ze zmianą listowia zadrzewienia Ğródpolnego (wiatroáamu) w cyklu fenologicznym w ciągu roku, zmieniają siĊ równieĪ wartoĞci okreĞlonej przepuszczalnoĞci optycznej. Maksymalna iloĞü liĞci, czyli najmniejsza przepuszczalnoĞü optyczna obserwowana jest z koĔcem lata. Wzrost optycznej przepuszczalnoĞci pojawia siĊ jesienią oraz zimą, kiedy to osiąga swoje maksimum [Lazzaro 2008]. Zmiany wartoĞci przepuszczalnoĞci optycznej w tym kontekĞcie przytacza równieĪ Loefler [1992], Vigiak [2003]. Heisler i De Walle [1988], Loefler [1992] zwracają uwagĊ na ogólnie wyĪszą przepuszczalnoĞü optyczną drzew liĞciastych w czasie badaĔ bez liĞci (zima) w porównaniu z zimozielonymi drzewami. PrzepuszczalnoĞü optyczna moĪe ulegaü zminom równieĪ w wyniku silnych wiatrów, które powodują ruch liĞci w kierunku wiatru.

(10)

WNIOSKI

Ocena przepuszczalnoĞci zadrzewienia Ğródpolnego (wiatroáomu) Hust-opeþe potwierdziáa dynamikĊ przepuszczalnoĞci optycznej, którą równieĪ potwierdzają wyĪej cytowani autorzy. Wykorzystanie pasma ochronnego jest kompromisem pomiedzy praktycznym a idealnym przedstawieniem przepusz-czalnoĞci zadrzewienia Ğródpolnego [Hang 1995)]. Ocena pasma ochronnego wyraĪa moĪliwoĞü, która dziĊki sylwetkom roĞlin umoĪliwi orientacyjnie opisa-nie przepuszczalnoĞci barier wietrznych [Canqui i Lal 2009]. Podobopisa-nie jak Vigiak [2003] zauwaĪamy, Īe metoda okreĞlenia przepuszczalnoĞci optycznej jest moĪliwą do wykonania i szybką metodą. W badaniach zostaá równieĪ po-twierdzony przerost topoli w zadrzewienieniach Ğródpolnych, o którym mówi Tichá [2009] i Kolibaþová [2000], podobnie jak parametr strukturalny wysoko-Ğci i szerokowysoko-Ğci (który autorka okreĞla interwaáem 18–20 m dla wysokowysoko-Ğci 5–6 m dla szerokoĞci).Potwierdzono wnioski Litschmanna [2007], który zwraca uwagĊ na to, Īe topole, w zadrzewieniach Ğródpolnych byáy planowane jako drzewa tymczasowe, jednak do dziĞ nie zostaáy usuniĊte, w wyniku czego nie zostaáo uwolnione miejsce dla drzew dáugowiecznych. Z przeprowadzonych badaĔ tere-nowych wynika, Īe zadrzewienie Ğródpolne sáuĪą nie tylko w celach ochrony gleby, roĞlin przed uszkodzeniem wiatru, są miejscem dla dokarmiania zwierzy-ny, ale równieĪ jako miejsce – niestety - gromadzenia odpadów.

Acknowledgements: Supported by the Ministry of Agriculture of the Czech Republic, Project No. MZE QH82099.

PodziĊkowanie: Projekt wspierany przez Ministerstwo Rolnictwa Republiki Czeskiej, Projekt Nr. MZE QH82099.

BIBLIOGRAFIA

Bache D. H., http://www.amazon.com/Vegetation-Civil-Landscape-Engineering-Bache/dp/ 0246115076 Macaskill I. A. Vegetation in Civil and Landscape Engineering. Granada Publishing, Great Britain 1984, 336 s.

Burke S. Windbreaks. Inkata Press, Port Melbourne 1998128 s. Cablík J., & JĤva K.. Protierozní ochrana pĤdy. MÍR, Praha1963, 324 s.

Canqui h. B., Lal R.. Principles of Soil Conservation and Management. Springer 2009, 620 s. Cleugh H. Trees for shelter. A guide to using windbreaks on Australian farms. RIRDC pub. no.

02/059, JVAP or RIRDC, Australy 2003, 70 s.

Cornelis, W. M., Gabriels D., T. Lauwaerts, Simulation of Windbreaks for Wind–Erosion Control

in a Wind Tunnel. http://www.weru.ksu.edu/symposium/proceedings/cornelis.pdf (cit. 2.6.

2010).

ýevela L. Digitální fotografie v programu GIMP. Computer Press: Brno 2010, 192 s.

Dumbrovský M., Mezera J., StĜítecký L. Metodický návod pro vypracování návrhĤ pozemkových

úprav. ýMPKÚ 2004, 190 s.

(11)

Forman R. T. T. Land Mosaics: The Ecology of Landscapes and Regions. Cambridge University Press, Cambridge 1995, 656 s.

Guan D., Zhang Y., Zhu T. A wind–tunnel study of windbreak drag. Agricultural and Forest Mete-orology 2003, 118 (1–2), 75–84.

Heisler G. M., Dewalle D. R. Effects of Windbreak Structure on Wind Flow, s. 41–67. In: Brandle J. R., Hintz D. L., Sturrock J. W. (eds) 1998: Windbreak Technology: Proceedings of an International Symposium on Windbreak Technology, Lincoln, Nebraska, June 23–27 1986. Elsevier Science Ltd, Amsterdam 1988, 608 s.

Hlaváþ V., Šonka M. Poþítaþové vidČní. Grada, Praha 1992, 272 s.

Janeþek M., a kol. Ochrana zemČdČlské pĤdy pĜed erozí. ISV, Praha 2002, 201s. Janeþek M., a kol. Základy erodologie. ýZU v Praze, Praha 2008, 165 s. JĤva K., a kol. Meliorace. ýSAZV a SZN, Praha 1962, 356 s.

Kenney W. A. A method for estimating windbreak porosity using digitized photographic

silhouet-tes. Agricultural and Forest Meteorology 1987, 39 (2–3), 91–94.

Kolibáþová S. Dendrologický prĤzkum vČtrolamĤ na jižní MoravČ. Disertaþní práce. Brno: MZLU v BrnČ 2000, 168 s. + pĜíl.

Lacina D. VČtrolamy: Jak dál?. Ochrana pĜírody 1998, 53, (10), 292–295.

LazzaroL., OttoS., Zanin G. Role of hedgerows in intercepting spray drift: Evaluation and

mo-delling of the effects. Agriculture, Ecosystems & Environment, 123 (4), February 2008,

317–327.

Litschmann T. & Rožnovský J. 2005. Optická hustota (porosita) vČtrolamu a její vliv na charakter

proudČní, In: Litschmann T. & Rožnovský J. (eds): Bioklimatologie souþasnosti a

budouc-nosti, KĜtiny 12.–14.9 2005. ýeská bioklimatologická spoleþnost v nakladatelství ýeského hydrometeorologického ústavu 2008, 91 s. + 1 CD–ROM.

Litschmann T., Rožnovský J., Podhrázská, J. Využití optické porozity ke klasifikaci vČtrolamĤ, In: StĜelcová, K., Švarenina, J., Blaženec, M. (eds): Bioclimatology and natural hazards. In-ternational Scientific Conference, 14–20. September, PoĐana nad Detvou, Slovakia 2007, 183s.

Loeffler A. E., Gordon, A. M., Gillespie, T. J. Optical porosity and wind speed reduction by

coniferous windbreaks in Southern Ontario. Agroforestry Systém, 1992, 17 (2), 119–133.

Muchová Z., Vanek J., a kol. Metodické štandardy projektovania pozemkových úprav. Minister-stvo pôdohospodárstva, životného prostredia a regionálneho rozvoja SR+SPU v Nitre, Nitra.

Pasák V., a kol. 1984. Ochrana pĤdy pĜed erozí. SZN, Praha 2009, 164 s.

Peri P. L. & Bloomberg M. Windbreaks in southern Patagonia,Argentina: A review of research on growth models, windspeed reduction, and effects oncrops. Agroforestry Systems, 56 (2), 129–144.

Pivcová J. 2002. Problematika stávajících vČtrolamĤ a možnost Ĝešení jejich obnovy pĜi

poze-mkových úpravách. Pozemkové úpravy, 2002, (42), 18–21.

Podhrázská J., a kol. Optimalizace funkcí vČtrolamĤ v zemČdČlské krajinČ. Metodika. VÚMOP, Praha (odd. Brno) 2008, 24 s. + Mapa.

Spellman F. R., & Whiting E. N. Environmental Management of Concentrated Animal Feeding

Operations (CAFOs). CRC Press, 2007, 496 s.

Sturrock J. W. Aerodynamics studies of shelterbelts in New Zealand – 1, NZ J Sci 12, 754–776. Sy D. V. 2009. Spatial modeling of windbreak effects on wind erosion in South Patagonia,

Argen-tina. MSc Thesis, Waganingen University, Wageningen 1969, 54 s.

Tichá S. VČtrolamy, s. 223–252. In: VACEK S., SIMON J., a kol.: Zakládání a stabilizace lesních

porostĤ na bývalých zemČdČlských a degradovaných pĤdách. Lesnická práce, s. r.o,

Koste-lec nad þernými lesy 2009, 792 s.

Valliéres CH. L'obstruction visuelle latérale de bandes boisées de bandes boiséés de différents

(12)

Vigiak O., Sterk G., Warren A., Hagen L. J. Spatial modeling of wind speed around windbreaks. Catena, 2003, 52 (3–4), 273–288.

Wight B. Farmstead Windbreaks, s. 261– 280.In: Brandle J. R., Hintz D. L., Sturrock J. W. (eds) 1988. Windbreak Technology: Proceedings of an International Symposium on Windbreak Technology, Lincoln, Nebraska, June 23–27 1986. Elsevier Science Ltd, Amsterdam, 1988, 608 s.

Zhang H., Brandle J. R., Meyer G. E. Hodges L. The relationship between open windspeed and

windspeed reduction in shelter. Agroforestry Systems, 1995, 32 (3), 297–311.

Zubchenok, T. Guidelines for Windbreaks in New Mexico. New Mexico Dept. of Energy, Minerals and Natural Resources, New Mexico State Forestry, 1989, 38 s.

Bc. Ing. Vladan Jareš, DiS. Mgr. Ing. Magdalena Vaverková, Ph.D. Ing. Jana Kozlovsky Dufková, Ph.D. Ústav aplikované a krajinné ekologie Agronomická fakulta Mendelovy univerzity v BrnČ ZemČdČlská 1 613 00 Brno e-mail: vladan.jares@mendelu.cz e-mail: magdalena.vaverkova@mendelu.cz e-mail: jana.dufkova@mendelu.cz Recenzent: Prof. dr hab. Jerzy GruszczyĔski