ŻYCIE NAUKOWE
Sprawozdania
Międzynarodowa konferencja naukowa „Historia wychowania
w kształceniu nauczycieli, tradycje i współczesność - teoria
i praktyka”. Kielce, 7 -8 kwietnia 2003 r.
Akadem ia Św iętokrzyska im. Jana Kochanow skiego w Kielcach, M iędzyw ydziałowe Studium Pedagogiczne, Instytut Pedagogiki i Psychologii oraz Zakład Historii W ychowania i Organizacji Szkolnictwa zorganizow ali m iędzynarodow ą konferencję naukow ą nt.: „H istoria wychowania w kształ ceniu nauczycieli, tradycje i w spółczesność - teoria i praktyka” .
Otw arcia konferencji dokonał JM Rektor A kadem ii Świętokrzyskiej prof. dr hab. Adam Massalski. Funkcję przew odniczącego obrad podjął prof. dr hab. Lech M okrzecki z Uniwersytetu Gdańskiego.
Problem atyka konferencji spotkała się z dużym zainteresowaniem , czego odzwierciedleniem był udział szerokiego grona badaczy z wielu ośrodków naukow ych w kraju. Obecni na tej konferencji byli również przedstaw iciele uniw ersytetów w Brześciu oraz Bratysławie.
Uczestnicy przygotow ali i wygłosili podczas konferencji, w czasie obrad plenarnych i obrad trzech grup sekcyjnych, ponad 40 referatów.
K onferencję rozpoczął Julian Dybiec z U niw ersytetu Jagiellońskiego referatem pt.: „Historia w ychow ania w postm odernistycznym św iecie” . A utor podjął próbę wyjaśnienia i przedstawienia dziejów i koncepcji postm odernizmu, którego korzenie sięgają wieku XIX. Pojęcie postm odernizmu jest wieloznaczne i często rozszerza się ten termin na coraz to nowe dziedziny życia. Głównym zagadnieniem epoki postm odernizmu je s t pytanie o racjonalność i rozum oraz związany z tym problem prawdy. W m iejsce obiektywizmu wchodzi subiektyw izm , dochodzi do fragm entaryzacji świata, do jeg o podziału, braku integracji. Postm odem iści nie nadają odpowiedniej wagi źródłom historycznym, nie są one dla nich dowodem przeszłości. W historii w ychow ania poddano krytyce wiele zagadnień, odrzucając wielkie m etanarracje historyczne. M yślenie postm odernistyczne stanowi zagrożenie dla historii, w tym także dla historii wychowania.
W sw oim w ystąpieniu „H istoria w ychow ania w program ie studiów pedagogicznych” Irena Szybiak i Kalina B artnicka (U niw ersytet W arszaw ski) zwróciły uwagę na miejsce i sens historii w ychow ania w kształceniu kadr nauczycielskich. G łówne zadania tej subdyscypliny pedagogicznej odnoszą się do rozszerzania horyzontów poznawczych młodych pedagogów i pomocy w budowaniu przez nich własnej refleksji nad życiem. W iąże się to z nowym zadaniem uniwersytetów, którym jest kształcenie badaczy a nie ekspertów. Bez historii wychowania wykształcenie pedagogiczne byłoby o wiele uboższe.
K rystyna Pankow ska (U niw ersytet W arszaw ski) w referacie nt.: „M yśl klasyków wobec po stępującej liberalizacji w spółczesnego w ychow ania” przedstaw iła postać Jana Fryderyka Herbarta i jego koncepcję nauczania wychow ującego jako w zór dla współczesnej zliberalizowanej edukacji młodych pokoleń. „N auczanie w ychow ujące” dawało solidne podstawy z zakresu literatury, przyrody i m atema
tyki, wyrabiało karność i dyscyplinę. Teorię i praktykę Herbarta poddano ostrej krytyce na początku XX wieku, tworząc alternatywne szkoły i stosując m etody uprzyjem niające wychowanie i nauczanie. Popularne stało się nauczanie przez zabawę. D ziecko zostało pozbaw ione dośw iadczenia inicjacji wprowadzającej w dorosłe życie. Świat ludzi dorosłych stał się w konsekw encji zinfantylizowany. Ludzie ci uciekają od podejm owania istotnych decyzji i zadań. Kryzys edukacji wiąże się z kryzysem autorytetów.
Po przedstawieniu referatów podczas obrad plenarnych pierw szego dnia przew idziano także czas na głosy w dyskusji. W iesław Jam rożek w nawiązaniu do wystąpienia Ireny Szybiak i Kaliny Bartnickiej zwrócił uwagę, że w ram ach przedm iotu historia w ychow ania (zwłaszcza na ćwiczeniach) powinno się różnicować jej treści w zależności od specjalności pedagogicznej studentów.
Ze szczególnie dużym odzew em spotkał się referat dotyczący postm odernizmu. Rom uald Grzybowski (AW FiS Gdańsk) stwierdził, że historia w ychow ania zbyt daleko poszła w faktografię i szczegóły, co nie sprzyja zapotrzebowaniu na wiedzę historyczną w śród studentów. Kalina B artnicka wskazała na obowiązek historyka w ychow ania wobec narodu i społeczeństw a. N ie może on poddać się modzie i hasłom postm odernizmu.
Wiele głosów dotyczyło też konieczności stworzenia now ego podręcznika do historii wychowania. Dyskutowano nad jego treścią i formą.
W pierwszym dniu obrad odbyła się też dyskusja nad „Słow nikiem polskich historyków wychowania XIX i XX w ieku” . Jego wydania podjęli się Andrzej M eissner (U niw ersytet Rzeszowski) i W ładysława Szulakiewicz (UM K Toruń). Słownik ten będzie obejm ow ał ok. 150 haseł biograficznych - osób zajmujących się historią wychowania. M a to być słownik specjalistyczny, wydany na wzór słowników innych specjalności naukowych.
W ieczorem w połączeniu z uroczystą kolacją, uśw ietniono jubileusz (sześćdziesięciolecia) JM Rektora Adama M assalskiego.
W drugim dniu konferencji w czasie obrad plenarnych w ystąpił Jozef Pśenak, przypominając postać Jana Am osa Kom eńskiego. Należy wspomnieć także o wystąpieniu Adam a M assalskiego, który wygłosił referat na tem at tradycji uniwersytetów europejskich jak o m iejsca kształcenia nauczycieli. Przedstawiona została ew olucja szkół w yższych, ich rola i dostępność w kolejnych wiekach.
W ładysława Szulakiewicz zaprezentow ała pism o „Rozpraw y z D ziejów O św iaty” , jeg o tem atykę oraz rolę w rozwoju historiografii edukacyjnej. Problem atyka zaw arta w 41 rocznikach obejmuje dydaktykę historii wychowania, dzieje ośw iaty europejskiej i polskiej, reformy ośw iatowe, biografis- tykę historyczno-edukacyjną. W skład kolegium redakcyjnego wchodziło wielu znam ienitych pedago gów i historyków wychowania.
Ostatni referat w sesji plenarnej w ygłosił R om ulad Grzybowski, przedstawiając dzieje kalendarzy nauczycielskich (od momentu pierw szego wydania w roku 1927 do roku 1957).
Rozległość tematyki konferencji spow odowała, iż szczegółow ą problem atykę om aw iano w trzech grupach sekcyjnych. W pierwszej z nich, kierow anej przez Stanisława M ajew skiego, prezentow ano stanowiska m etodologiczne w zakresie badań historyczno-oświatow ych. Grzegorz M ichalski zwrócił uwagę na konieczność w artościow ania zjawisk pedagogiczno-historycznych a nie tylko ich przed stawiania. Istnieje potrzeba ukazywania zjawisk przyczynowo-skutkowych. W sw oim referacie Edyta Głowacka-Sobiech (UAM Poznań) przedstaw iła z kolei rolę źródeł archiwalnych w badaniach historyka wychowania i aktualne problemy archiwistyki. K rzysztof Ratajczak (UAM Poznań) ukazał natom iast niektóre problemy metodyczne i dydaktyczne pracy nad źródłami do dziejów w ychow ania w średnio wieczu.
W sekcji drugiej dyskutowano na tem at roli historii wychow ania w przygotow aniu kandydatów na nauczycieli. Uczestnicy sekcji trzeciej zajęli się z kolei rolą edukacji historycznej nauczycieli w kształtowaniu przez nich postaw patriotyczno-obywatelskich.
Joanna Kowalska-Matelska Robert Jankowiak
