Elementy arkusza kalkulacyjnego Ms Excel 2000 Zeszyt ćwiczeń

K

r a k o w s k a

S

z k o ł a

W

y ż s z a i m

. A

n d r z e j a

F

r y c z a

M

o d r z e w s k i e g o

Iw ona Gajda

Maciej Pękala

S ebastian R y m a rc z y k

Dorota W ilk -K o ło d z ie jc z y k

ELEMENTY ARKUSZA KALKULACYJNEGO

MS EXCEL 2000

R a d a W y d a w n ic z a : K le m e n s B u d z o w s k i, A n d rz e j K a p is z e w s k i, J a c e k M a jc h r o w s k i, Z b ig n ie w M a c ią g . R e c e n z ja : d r K r y s ty n a M o s z n e r O p r a c o w a n ie re d a k c y jn e : H a lin a B a s z a k J a ro ń C o p y r ig h t © b y K r a k o w s k ie T o w a r z y s tw o E d u k a c y jn e sp. z o.o. I S B N 8 3 - 8 9 8 2 3 -3 0 - 6 Ż a d n a c z ę ś ć te j p u b lik a c j i n ie m o ż e b y ć p o w i e la n a a n i m a g a z y n o w a n a w s p o s ó b u m o ż liw ia ją c y p o n o w n e w y k o r z y s ta n ie , a n i te ż r o z p o w s z e c h n ia n a w j a k i e j k o l w i e k f o r m ie z a p o m o c ą ś r o d k ó w e le k tr o n ic z n y c h , m e c h a n ic z n y c h , k o p iu ją c y c h , n a g r y w a ją c y c h i in n y c h , b e z u p r z e d n ie j p is e m n e j z g o d y w ł a ś c ic ie la p r a w a u to r s k ic h . N a z le c e n ie K ra k o w s k ie j S z k o ły W y ż s z e j im . A n d r z e ja F r y c z a M o d r z e w s k ie g o w w w .k s w .e d u .p l W y d a w c a : K r a k o w s k ie T o w a r z y s tw o E d u k a c y jn e sp . z o .o ., K ra k ó w 2 0 0 4 M a te r ia ły d y d a k ty c z n e K ra k o w s k ie j S z k o ły W y ż s z e j - 3 (9 ) / 0 4 W y d a n ie d r u g ie

W stęp... 5

Ć w iczenie 1. W prow adzam y d an e... 7

Ć w iczenie 2. W pisujem y lic z b y ...9

Ć w iczenie 3. W pisujem y le k sty ... 11

Ć w iczenie 4. O bracam y te k s t... 13

Ć w iczenie 5. Form atujem y lic z b y ... 15

Ć w iczenie 6. W artości p ien iężn e... 17

Ć w iczenie 7. D aty... 19

Ć w iczenie 8. C zas i d a ta ...21

Ć w iczenie 9. Serie d an y c h ...23

Ć w iczenie 10. W ypełniam y kom órki serią d a n y c h ... 25

Ć w iczenie 11. Przygotow ujem y ta b elę...27

Ć w iczenie 12. Form atujem y ta b e lę ...29

Ć w iczenie 13. D efiniujem y fo rm u ły ... 31

Ć w iczenie 14. O bliczam y s u m y ...33

Ć w iczenie 15. Przygotow ujem y d a n e ... 35

Ćw iczenie 16. U żywam y funkcji „Jeżeli” ...37

Ć w iczenie 17. O zdabiam y o b liczen ia... 39

Ć w iczenie 18. W ykres sto żk o w y ...41

Ć w iczenie 19. W ykres słupkow y... 43

Ćw iczenie 20. M odyfikujem y w ykres słupkow y...45

Ćw iczenie 21. Przygotow ujem y d a n e ...47

Ć w iczenie 22. Redagujem y dane i o b lic z e n ia ... 49

Ć w iczenie 23. W ykres k o lu m n o w y ... 51

Ć w iczenia 24. W ykres lin io w y ... 53

Ć w iczenie 25. Zadanie te k s to w e ... 55

Ćw iczenie 26. Rozw iązujem y z a d a n ie ...57

Ć w iczenia 27. Przedstaw iam y graficznie ro zw ią zan ie...59

Ć w iczenie 30. D efiniujem y kolejny arkusz h u rto w n i... 65

Ć w iczenie 31. D efiniujem y form uły obliczeń dla h u rto w n i... 67

Ć w iczenie 32. D efiniujem y m arże i podatki w h u rto w n i...69

Ć w iczenie 33. G rupujem y d a n e ... 71

Ć w iczenie 34. D efiniujem y arkusz w ynagrodzeń...73

Ć w iczenie 35. Form atujem y arkusz w y n a g ro d z e ń ... 75

Ć w iczenie 36. W prow adzam y w zory obliczania w ynagrodzeń... 77

Ć w iczenie 37. R ozbudow ujem y arkusz w y n a g ro d z e ń ...79

Ć w iczenie 38. D efiniujem y obliczenia w y nagrodzeń...81

Ć w iczenie 39. D efiniujem y obliczenie w arunkow e w y n ag ro d ze ń ... 83

Ć w iczenie 40. O brazujem y w yniki o b lic z e ń ... 85

Ć w iczenie 41. D efiniujem y arkusz b io ry tm ó w ... 87

Ć w iczenie 42. D efiniujem y obliczenia bio ry tm ó w ... 89

Ć w iczenie 43. P ow ielam y form uły b io ry tm ó w ...91

Ć w iczen ie 44. R ysujem y w ykres b io ry tm ó w ...93

Ć w iczenie czyni m istrza ... 95

D odatek ...99

W stęp

W kolum nie lewej przyjęto n astępującą konw encję:

w ytłuszczony, napisany ku rsy w ą tekst zaw iera oddzielone ukośnikam i kolejne poziom y m enu np. MENU: F o rm a t/ K om órkiZ L ic zb y / K ategoria: Data.

Także w tej części podaw ane są w ybrane skróty klaw iaturow e np. Ctrl+ X lub S h ift+ z objaśnieniam i. Prosim y o

zw rócenie uw agi, że po kliknięciu praw ym przyciskiem m yszy pojaw ia się dodatkow e menu zw ane MENU K O N T E K S T O W Y M lub ME NU P O D R Ę C Z N Y M .

Microsoft Excel jest obecnie najpopularniejszym arku­ szem kalkulacyjnym używanym w Polsce. Prezentowany zeszyt ćwiczeń jest wynikiem doświadczeń zgromadzonych podczas zajęć prowadzonych dla stu­ dentów Krakowskiej Szkoły Wyższej im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Zeszyt ten adresowany jest przede wszystkim do słuchaczy tej Szkoły, ale może z niego korzystać każdy początkujący użytkownik programu MS Excel. Ćwiczenia zostały przygotowane dla wersji MS Excel z pakietu MS Office 2000.

W skrypcie przyjęto następujący sposób prezentacji ćwiczeń:

& na stronie parzystej (lewej) prezentowany jest obraz ekranu, jaki powinien powstać w wyniku ćwiczenia oraz ewentualne jego modyfikacje,

na stronie nieparzystej (prawej) są dwie kolumny oddzielone pionową linią. Lewa zawiera pozycje Menu MS Excela użyte do wykonania ćwiczenia, a prawa — opis ćwiczenia oraz dodatkowe uwagi. Wolne miejsce na tej stronie przeznaczone jest na notatki.

Osoby samodzielnie wykonujące ćwiczenia zawarte w niniejszym zeszycie, prosimy o zwrócenia uwagi na ciągi tematyczne występujące w zadaniach związanych, np. z hurtownią lub obliczaniem wynagrodzenia. Szczególnie początkującym użytkownikom arkusza kalkulacyjnego zalecamy wykonywanie ćwiczeń po kolei.

Słuchacze Krakowskiej Szkoły Wyższej otrzym ają niektóre dane do ćwiczeń podczas zajęć. Będzie to oznaczone za pomocą symboli Glfll u góry lewej kolumny na stronie nieparzystej (prawej). Pozostali Czytelnicy będą musieli wpisać dane samodzielnie (pełne dane zawarte są w dodatku A).

Autorzy dołożyli starań, aby w przygotowanych ćwiczeniach konsekwentnie korzystać wyłącznie ze standardowych ustawień programu MS Excel 2000 i systemu MS W indows 98.

Autorzy zw racają uwagę wszystkim Czytelnikom, aby zapisywali wyniki swoich prób jako kolejne pliki na dysku

(MENU: Plik/Zapisz jako... albo ikona U na pasku

narzędzi).

18 Liczba

12,3 L iczba d ziesiętna zapisana z p rze cin k ie m 12.3 L iczba d ziesiętn a zapisana z kropką

dwa T ekst

Ć w iczenie 1. W prow adzam y dane

W arkuszu kalkulacyjnym nie bez znaczenia jest, czy użyjem y kropki czy przecinka pisząc ułam ek dziesiętny. Liczby dziesiętne w pisane z kropką, przy standardow ych ustaw ieniach, Excel rozpoznaje ja k o tekst.

T ekst w kom órkach po w pisaniu w yrów nyw any je s t do lew ej, natom iast liczby w yrów nyw ane są do praw ej. N a ilustracji tekst napisany kursyw ą, je s t objaśnieniem dla czytelnika.

W ybieram y kom órką B2 W pisujem y liczbę 18

W ybieram y kom órkę B3

W pisujem y liczbę 12,3 używ ając przecin ka

W ybieram y kom órkę B4 W pisujem y liczbę 12.3 używ ając kropki

W ybieram y kom órkę B5 W pisujem y dwa

W ybieram y kom órkę B5 W p a sk u fo rm u ły dopisu jem y p rzecin ek trzy

W ybieram y kolum nę B MENU:

F o rm a t/ K o lu m n a / S ze ro k o ść / S zerokość kolu m n y 16

Do kom órki B2 w pisujem y liczbę 18.

D o kom órki B3 w pisujem y liczbę 12,3 (z przecinkiem ).

Do kom órki B4 w pisujem y liczbę 12.3 (z kropką).

P roszę zw rócić uw agę na sposób ustaw ienia w kom órce liczby dziesiętnej napisanej z k ro p k ą albo z przecinkiem .

D o kom órki B5 w pisujem y słow nie dwa.

Do kom órki B5 dopisujem y słow nie p rze cin e k trzy.

n> t n" N

to

to

A B I C i 0 : E f I G t H ... J ... _J 1 I 2 18 Liczba

3 ‘ 12,3 Liczba dziesiętna zapisana z przecinkiem

4 ” 123 Liczba dziesiętna zapisana z kropką

5 dwa Tekst

6 ' dwa przecinek trzy Tekst

7 12 Liczba widziana jako tekst

8 88+B6 Błędny sposób ’f/pisania formuły

9 ' =62+63 Formula

10 -12 Liczba ujemna

11 (12) Sposób wpisania liczby ujemnej

12 1/3 Sposób wpisania ułamka w postaci licznika i mianownika 13 0,33 Wynik, ja ki otrzymamy po vtptsamu ułamka w postaci 1/3 14 15 16' 17 ’ 18 19 20 i 2T 1 Z2

W ybieram y kom órkę B7

W pisujem y liczbę 12 p o p rzed zo n ą apostrofem .

W ybieram y kom órkę B8 W pisujem y wzór =B 2 +B3.

Ć w iczenie 2. W p isujem y liczby

W ybieram y kom órkę B 10 W pisujem y liczbę - 1 2 (m in us 12). W ybieram y kom órkę B i l W pisujem y liczbę (12) W ybieram y kom órkę B12 MENU: ” F o rm a t/ K o m ó rk i/ L ic zb o w y / K ategoria: L iczbow e W pisujem y 1/3. U w aga :

Jeżeli chcem y, aby Excel rozróżniał pisaną p rzez nas liczb ę jak o tekst, to m usim y liczb ę poprzed zić ap ostrofem .

W pisujem y form ułę ob lic za ją cą sum ę danych zaw artych w kom órkach B2 i B 3 .

U waga:

F orm ula zaw sze p ow inn a być

poprzed zon a zn ak iem =.

L iczby ujem ne w Excelu w pisujem y poprzedzone znakiem m inus lub w naw iasach okrągłych.

D o kom órki B 10 w pisujem y liczbę - 1 2

lub

do kom órki B i ł w pisujem y liczbę (12).

W prow adzam y ułam ek 1/3 w postaci licznik i m ianow nik. Excel przedstaw ia go w postaci 0,3333...

dwadzieścia dwieście dwadzieścia jeden dwieście dwadzieścia jeden trzysta osiemdziesiąt siedem scalone komórki

Zavwroffy tekst, poszerzony wiersz

tekst viysrodkoviany w komórce w pionie i w poziomie

Dtugi tekst podzielony na kilka komórek

W ybieram y kom órkę C2

W pisujem y słow o „ d w a d zieśc ia ”. W ybieram y kom órki C2 i D 2 MENU:

FormatZ K o m ó rk i/ W yrów n an ie/ S ca la j kom órki.

Ć w iczen ie 3. W p isujem y teksty

W ybieram y kom órkę C2

W p a sk u fo rm u ły w pisujem y tekst, ja k w przykładzie. W ybieram y kom órkę C2 MENU: ’ F o rm a t/ K o m ó rk i/ W yrów n an ie/ Z aw ijaj tekst. W ybieram y w iersz 2 MENU: ’ F o rm a t/ W iersz/ W ysokość/ W ysokość w iersza 28 W ybieram y kom órkę C2 MENU: F o rm a t/ K o m ó rk i/ W yrów n an ie/ P o zio m o / Ś ro d e k / P io n o w o / Środek.

Scalam y kom órki C2 i D2.

Uw aga:

Na ilu stracji w celu p okazania

efektów w yk on yw an ia k olejnych

p oleceń pokazano je w różnych

k om órkach. O soba w yk on u jąca

ćw iczenie w p isu je w szystk ie dane do podanej kom órki.

D opisujem y do kom órki dw ieście przed słow em d w adzieścia oraz je d e n po słow ie dw adzieścia.

Z aw ijam y tekst w kom órkach.

P oszerzam y w iersz 2.

W yśrodkujem y tekst w kom órce C2 w pionie i poziom ie.

W pisujem y liczbę trzysta osiem ­ dziesią t siedem do kom órki C5. A kceptujem y zapis. W ybieram y k o ­ m órkę, do której w pisaliśm y tekst oraz te kom órki, które m a ją zoslać w y­ pełnione tekstem .

1 j Formatowanie tekstu vu komórkach

2 \ Komputer Zwyićy tekst wpisany o'o k&tnóriti

e o 'ic

ł / /

r@^5? od wrócony w komórc# o 90 stopni

Wyrównam# p®foż&aia tekstu w Uo($ó<z<& »v p io m ę i w poziomo- na śro<iko we

Tekstpog/i/foiony i p o d ^ ś b o n y {podk&śf&rtię księgowe podwó/a&)

T&kzi cudwfócony w Uo®órc& p o d Uątew 45 stopni

Zmiana orientami boeitófo na pionow ą

\l

I 9 Ć w ic z e n ie 4

Ć w iczenie 4. O b racam y tekst W ybieram y kom órkę A 2 W pisujem y słow o ko m p u te r W ybieram y kom órkę A 2 MENU: F o rm a t/ K o m ó r k i/ W yró w n a n ie/ O rie n ta cja / 90 sto p n i

W ybieram y kom órkę A2 MENU: F o r m a t/ K o m ó r k i/ W yró w n a n ie/ P io n o w o / Ś r o d e k / P o zio m o / Środek. W ybieram y kom órkę A 2 MENU: " F o r m a t/ K o m ó r k i/ C zc io n k a / P o g ru b io n a / P o d kreślen ie/ K sięgow e p odw ójne.

W ybieram y kom órkę A2 MENU: "

F o r m a t/ K o m ó r k i/ W yró w n a n ie / O rie n ta cja / 45 stopni.

W ybieram y kom órkę A 2 MENU: "

F o r m a t/ K o m ó r k i/ W y ró w n a n ie/ O rientacja

W ybieram y opcję, j a k w przykładzie.

O dw racam y tekst w kom órce o 90 stopni.

U m ieszczam y nasz tekst w środku kom órki.

P ogrubiam y i podkreślam y tekst w kom órce (podkreślenie księgow e).

U staw iam y tekst w kom órce po d kątem 45 stopni.

Z m ieniam y orientację kom órki na pionow ą.

A 8 C

2 : 1002,908743 Normalny zapis S k ib y

3 1002,9087 Z apis iiczby z czterem a m iejscam i p o przecinku 4 1002,91 Z apis liczby z dwoma m iejscam i po przecinku 5 1003 Z apis liczby z 0 m iejscam i po przecinku

1002 10/11 Z apis ułamkowy liczby 1002,40874321 do dwóch

6 liczb

7 1 002,91 Z a p is liczby z separatorem dziesiętnym - 1002,91 Z a p is liczby ujemnej

1 ,2E+13 Z a p is liczby o bardzo dużej wartość/

JO

J i

J 2

j i 14 15

J

6

J I

J8 _ 19 20 21

Ć w iczenie 5. F orm atujem y liczby

W pisujem y liczbę 1002,908743 W ybieram y kom órkę, w której ta liczba się znajduje.

MENU:

F orm at/K om órki/L iczby/K ategoria: L iczbow e

MENU:

F orm at/K om órki/L iczby/K ategoria: U łam kow e

Typ do dw óch m iejsc MENU:

F orm at/K om órki/L iczby/K ategoria: L iczbow e

Użyj separatora 1000 ().

MENU:

F orm at/K om órki/L iczby/K ategoria: L iczbow e/

L iczby Ujemne.

MENU:

F orm at/K om órki/L iczby/K ategoria: Liczbowe.

Z apis liczby z ró żn ą ilo ścią m iejsc po przecinku.

Liczbę ok reśla ją cą m iejsca dziesiętne, zm ieniam y w zależności od potrzeb na cztery, dw a lub zero m iejsc po przecinku

Z apis ułam kow y liczby

W pisujem y liczbę 1002,908743.

Z apis liczby z separatorem dzie­ siętnym .

W pisujem y liczbę -1 0 0 2 ,9 1 . Z apis liczby ujem nej.

Z apis liczby o bardzo dużej w artości D o kom órki A9 w pisujem y liczbę 12000000000000

L iczba zostaje przedstaw iona w zapisie w ykładniczym .

n> 3 g B ? S * Os 8 .,-2 W nvwo Księgowt 3 20 369 zl 20,369 zł Zapis

J _ 263.69 PIN 263,69 PIN Zapis

JL

596,5 € 696,5 € Zapis

6 «2G0Q,6? € 2 000,67 Zap«

7 20.36 EUR 20,38 EUR Zapis

JL

$23,63 S 23,63 Zapis

3 36,98 USD 36.96 USD Zapis

10 IhT •63,36 2ł 63,36 zl Zapis

”iŁ

13 J i

■

is -17 IB 19 20

Ć w iczenie 6. W artości pieniężne MENU:

F o rm a t/ K o m ó rk i/ L ic zb y / K ategoria K sięgow e (kolum na D). K ategoria W alutow e (kolum na A)

W ybieram y kolejne polecenia.

S ym b o l z l/ M iejsca dziesiętn e 3. S ym b o l P L N / M iejsca dziesiętn e 2. S ym b o l € za lic zb ą / M iejsce dziesiętn e je d n o. S ym b o l € p r z e d lic zb ą / M iejsca dziesiętn e 2.

W tym ćw iczeniu przedstaw iam y różne sposoby zapisu w artości pieniężnych. W kolum nie A s ą przedstaw ione liczby z kategorii w alutow e, natom iast w kolum nie D liczby z kategorii księgow e. A by w ykonać to ćw iczenie należy w pisać p o d an ą liczbę, zaznaczyć kom órkę, w której ta liczba się znajduje, a następnie w ybrać odpow iednie polecenia z M enu.

Z apis z sym bolem zł.

Z apis z sym bolem PLN.

Sym bol € za liczbą.

Sym bol € przed liczbą.

W pisujem y liczbę -63,36.

W ’ liczbach w alutowych, w ybieram y za p is liczby ujem nej taki sam ja k w przykładzie, dla liczby w zapisie księgow ym zazn a czm y jedynie, że je s t to liczba typu zapis księgow y.

P odobnie proszę w ybrać sym bol S, oraz USD.

Zapis liczby ujem nej.

Uwaga:

tylko przy zap isie w alu tow ym m am y m ożliw ość różnego sp osobu zapisu liczb ujem nych.

oo 11 A gru 01 2001-12-13 14-12-01 13.01 15-gru-2001 8:00:00 9:00:00 AM 12

l i

17

T§"

19 '20 211 B ... r ...C... I...D...[...£

Różne sposoby przedsiamama daty i czasu

Ć w iczen ie 7. D aty

W E xcelu data je st traktow ana ja k liczba. Jej w ielkość w skazuje, ile dni upłynęło od dnia 1 stycznia 1900. W ybieram y kom órkę A 2 W pisujem y g ru 01 W ybieram y kom órką A 2 MENU: * F o rm a t/ K o m ó rk i/ L ic zb y / K ategoria: D ata

W ybieram y kategorie tak sam o ja k w p rzykładzie W ybieram y kom órką A 7 W pisujem y 08:00:00 W ybieram y kom órkę A 8 W pisujem y 9:00:00 MENU: F o r m a t/ K o m ó rk i/ L ic zb y / K ategoria: Czas

W ybieram y kategorie ta k sam o j a k w przykładzie.

D o kom órki A2 w pisujem y g ru 01.

Form at daty m ożem y zaw sze zm ienić w zależności od potrzeby.

C zas w pisujem y oddzielając godziny, m inuty i sekundy znakiem dw ukropka.

F orm at zapisu czasu m ożem y zm ieniać, p odobnie ja k form at zapisu daty. Jeżeli podając datę nie podam y o kreślenia czasu, to um ow nie zostaje p rzyjęta g odzina 00:00;

PM i A M oznacza, że p osługujem y się zegarem 12-go d zin n y m . PM o znacza godziny popołudniow e, AM oznacza godziny przedpołudniow e.

|NJ O i ~2~ 3* i .

\

V

T

"8

9

jsl

11 12 13 14 15 gru 01 -12-13 14-12-01 13,01 15-gru-2001 8:00 00 9,00:00 AM 16-12-01 12:00 50000 2036-11-21 18-06-03 7:12 ■ ''27-marzec-2010” - "05-październik-2009“ 173

Różne sposoby przedstav/iania daty i czasu

Sposób przedstawiania czasu Sposób przedstawiania daty i czasu

Wpisana liczba 50000

Format liczby 50000 zamieniony na format daty

Liczba 1256,3 zamieniona na format daty i czasu

Sposób zapisu formiĄr obliczającej liczbę dni między dwoma datami

Wynik tej formuły

16 17 18 * 19: 20 Ć w ic z e n ie 8

Ć w iczen ie 8. Czas i data

D o kom órki A 9 w pisujem y datę

16.12.2001 ’

MENU:

F o rm a t/ K o m ó r k i/ L ic zb y / K ategoria: D ata

W ybieram y opcję data i czas

W ybieram y kom órkę A l O W pisujem y do n ie j liczbę 50000

W ybieram y kom órkę A l O MENU:

F o r m a t/ K o m ó r k i/ L ic z b y / D ata W ybieram y odpow iedni fo rm a t daty. Z aznaczam y kom órkę A l 2 W pisujem y 1256,3 MENU: F o rm a t/ K o m ó r k i/ L ic z b y / D ata W ybieram y kom órkę A l 3 W pisujem y = ”2 7-m arzec-2010 ” ”05-p a źd ziern ik-2 0 0 9 "

Do daty dodajem y czas.

W pisujem y do kom órki A 10 liczbę 50000.

Z am ieniam y liczbę 50000 na datę.

Liczby dziesiętne zam ienione na form at daty i czasu p o k az u ją dni (część całkow ita) oraz godziny (część d zie­ siętna).

O bliczam y liczbę dni, ja k a upłynęła p om iędzy dw om a datam i. W pisujem y do kom órki A l 2 form ułę = "2 7 -m a rzec- 2 0 1 0 ” - ”0 5-październik-2009 ”

jt§Q git. Edycja HSdok Wgtaw Bsrmal: Marzędró gane Qfsno Pornos, Acrofeat

_

„I

a:

■

..

.Ą

B C D l E F | G j d " 1 ocena 5,O"

. .

5.0 Kowalski I H | 2 ! 2 ocena 4,5 4,5 4,5 4,5 Nowak 3 1 3 ocena 4.0 4,0 4,0 4,0 Karp 4 4 ocena 3.5 3,5 3.5 3,5 Wielgosz 5 5 ocena 3,0 3.0 3.0 3,0 Niedziela 6 ' 6 ocena 2.5: 2,5 2,5 2,5 Sobota 7 8 ’ 9 -U l 7 ocena 2.0 2,0 2.0 2,0 Makumba

W ybieram y kom órkę A l. W pisujem y do niej cyfrę 5.0 (fo rm a t liczbowy, je d n o m iejsce p o przecinku). U staw iam y kursor w pra w ym dolnym rogu kom órki A 1. P o ukazaniu się czarnego krzyżyka w ciskam y lew y p rzy cisk m yszy i p rze su w a m y się w p ra w o do kolum ny D. Z w alniam y p rzy c is k myszy.

C zynność p o w ta rza m y dla p o zo sta łych ocen.

W ybieram y kolum nę A

MENU: '

W staw / K olum n y Ć w iczen ie 9. Serie danych

W ybieram y kom órki, do których, chcem y w pisać ten sam te kst/ w pisujem y do p ie rw sze j aktyw nej kom órki tekst j a k w przykładzie,

w ciskam y k om b inacje klaw iszy: Ctrl+E nter

W pisujem y oceny.

W staw iam y d o d atk o w ą kolum nę przed kolum nę A.

W pisujem y ten sam tekst ocena do kilku kom órek.

P onow nie w staw iam y d o ­ d atk o w ą k olum nę przed ko lu m n ę A.

W pisujem y do kom órki A Ic y frę 1, do kom órki A 2 cyfrę 2. W ybieram y te dw ie kom órki. W ybieram y p ra w y dolny ró g kom órki A2. P o ukazaniu się czarnego krzyżyka w ciskam y lew y p rzy c isk m yszy i p rze su w a m y się w d ó l do w iersza 7. Z w alniam y p rzy cisk m yszy.

W ypełniam y serią danych 1,2,...kolum nę A.

NJ _ | 3 i 4 5 10: 11 12' 13' 14 15 16' 1?' 18 A

L.P. Przedmiot A Przedmiot B Pizedmiot C Przedmiot D Nazwisko Ucznia

1 ocena 5,0 5,0 5.0 5.0 Kowalski 2 ocena 4,5 4,5 4.5 4,5 Nowak 3 ocena 4,0 4,0 4,0 4,0 Karp 4 ocena 3,5 3,5 3.5 3.5 Wielgosz 5 ocena 3,0 3,0 3.0 3,0 Niedziela 6 ocena 2,5 2,5 2,5 2,5 Sobola 7 ocena 2,0 2,0 2,0 2.0 Makurr.ba

klasyfikowany klasyfikowany klasyfikowany klasyfikowany

Maksymalna liczba punktów za przedmiot !0 20 3D 40 Ć w ic z e n ie 10

Ć w iczenie 10. W yp ełn iam y kom órki serią danych

W ybieram y w iersz p ierw szy

MENU: ’

W staw / W iersze

W staw iam y dodatkow y w iersz nad w iersz 1.

W pisujem y do niego dane, ja k w przykładzie.

W pisujem y do kom órki C9 klasyfikow any.

K opiujem y pow yższy tekst do pozostałych k om órek ta k ą sam ą techniką, ja k przy w pisyw aniu ocen.

W pisujem y do kom órki CIO liczbę 10, natom iast do kom órki D 10 liczbę 20.

W ybieram y kom órki CIO i D 10 U staw iam y kursor w pra w ym dolnym rogu kom órki D 1 0 / Po ukazaniu się czarnego krzyżyka p o d w skaźnikiem m yszy p rzesu w a m y się w p ra w o do kom órki F 10.

Z w alniam y p rzy cisk myszy.

W ypełniam y w iersz se rią danych do liczby 40.

W kolum nie G w pisujem y nazw iska uczniów .

K> ON

; V A B I C ... ;...D . E J...F

1 s Sklep fabryczny

2 i Fabryki Używek Jadalnych "FUJ" 3 ‘

4 :

5 nazwa produktu ilość cena jedn. |edn miary wartość VAT

6 i Kawa ziarnista “Aromat Orientu" 20 paczka

7 i Kawa mielona 10 puszka

8 sKawa in stan! 15 stoik

9 Herbata czarna "Bezksiężycowa noc" 12 pudełko 10 ’Herbata owocowa “Owocowy raj" 17 pudełko

11 i Ciastka z kaka o 2 _kg

12 Ciastka bez kakao 1,5 kq

13 Ciastka z bakaliami 4 kg

14 Lemoniada firmy FUJ "Boski smak" 14 litr 15 16 1 L 18 19 t 201 21 £> i

Ć w iczen ie 11. P rzygotow u jem y tabelę

W ybieram y kolum nę A U staw iam y w skaźnik m yszy na p ra w ą kraw ędź kolum ny A.

(szare pole).

W ciskam y lew y klaw isz m yszy i p rze su w a m y w p ra w o aż w kolum nie A p o ka żą się w szystkie dane.

Zaznaczamy wpisane dane MENU:

F o rm a t/ K o m ó rk i/

O bra m o w a n ie/ K ra w ęd zie/ W ewnątrz i Kontur.

W pisujem y dane do kom órek (w raz z tytułem ).

K olum nę A poszerzam y.

5. <e t 2~-a - ' gh .31 6 ? 8 9 j g ] 11 12 "*! J £ 16 t?; S 3

j l

20 j

1211 1221 1 ■ J J L Sklep fabryczny

Fabryki U iyw ek Jadalnych FU J"

L_c]

.! nazwa produktu

Kawa ziarnista "Aromat Orientu’

ilość

20

cena jedn. jednjtniar^

paczka

wartość VAT

Kawa mielona Kawa instant

Herbata czarna ‘ Bezksiężycowa noc* Herbata owocowa "Owocowy raj*

10 15 12 17 puszka słoik pudełko pudełko Ciastka z kakao

Ciastka bez kakao Ciastka z bakaliami

Lemoniada firmy FUJ 'Soski Smak*

1,5 14 Ił kg fiir

E E

Ć w iczenie 12. Form atujem y tabelę W ybieram y kolum ną A

MENU: ’

W staw / kolu m n y

D o kom órki A 6 w pisujem y I ., do kom órki A 7, w pisujem y 2., zaznaczam y kom órki A 6 i A7, ustaw iam y w skaźnik m yszki w pra w ym dolnym rogu kom órki A 7, w ciskam y lew y klaw isz m yszy i cały czas trzym ając w ciśnięty lew y klaw isz m yszy p rzesu w a m y w skaźnik m yszy do kom órki A 14.

Zaznaczam y całą tabelę MENU:

F o rm a t/ K o m ó rk i/ O bram ow anie/

S ty l (jak w p rzy k ła d zie )/ K on tu r W ybieram y w iersz nagłów ka tabeli (w iersz 5)

MENU:

F o rm a t/ K o m ó rk i/ O bram ow anie/

S ty l (jak w p rzy k ła d zie )/ K ontur

W ybieram y kom órki MENU:

F o rm a t/ K om órki /

W yrów n an ie/ P o zio m o / Ś ro d e k / P io n o w o / Środek.

W staw iam y d o d atk o w ą k olum nę przed kolum nę A.

W ypełniam y kolum nę A se rią danych.

W kolum ny C i E w pisujem y dane tak ja k na rysunku.

F orm atujem y tekst.

Słowa: Sklep fa b ry czn y , Lp., nazw a produktu, ilość, cena je d n ., je d n . miary,

wartość, VAT, pogrubiam y. F abryka

używ ek ja d a ln y c h „ F U J" zm ieniam y na po grubioną kursyw ę.

W staw iam y now e obram ow anie tabeli.

D ane w kolum nie Lp. ustaw iam y na środku kom órki.

1 " i 3 4 A ...b... i : ; . ... ... Sklep foltiyczny

Fabryki UtyweK Jadalnych TUJ"

. C 2 :... o . ■■ z z i ~ ' n

. .f,. T

VAT-Z3 S T I

22%

5 Lp. nazwa produktu ilość cena jedn. je d li. ini.ny w.ittosc VAT

6 1 Kawa ziarnista "Aromal Orientu" 20 5,60 zl paczka 112,00 zł

7 2 Kawa mielona 10 4,50 zl puszka 45,00 zł

8 3 _{Kawa instant 15 3,90 zl słoik 58,50 zł}

9 4 Herbata czarna "Bezksiężycowa noc" 12 8,78 zł pudełko 105,36 zł

10 5 Herbata owocowa "Owocowy raj" 17 3,24 zł pudełko 55,08 zl

11 6. Ciastka z kakao 2 3,56 zł kg 7,12 zł

12 7 Ciastka bez kakao 1.5 2,56 zł kg 3,84 zl

13 8. Ciastka z bakaliami 4 4,12 zł 16,48 zł

U 9. Lemoniada firmy FUJ ‘ Boski smak’ 14 1,50 zl liii 21,00 zł

15 16 17 18 19 21 22 Ć w ic z e n ie 1 3

Ć w iczen ie 13. D efiniujem y form uły

Wyb i era m y ceny je d n o stk o we M E N U :

F orm at / Kom órkiZ L ic zb y / K sięg o w e/ S y m b o l/ z ł/ M iejsc d zie się tn y ch / 2.

W pisujem y do k om órki F6 n astępu jącą fo rm u łę : =C 6*D 6

(w ielkość liter nie m a znaczenia).

W ybieram y kom órkę F 6

W skaźnik m yszy ustaw iam y w p ra w ym dolnym rogu kom órki F9, w ciskam y lew y klaw isz m yszy i p rze cią g a m y go w d ó ł do kom órki F I 4. W ybieram y w iersze o d 3 do 5 MENU: W staw / W iersze W pisujem y ceny je d n o stk o w e do tabelki (kolum na D).

F orm atujem y ceny jed n o stk o w e.

W ykonujem y obliczenia w tabeli w kolum nie w artość.

Przypom inam y:

K ażda form uła m usi być p op rze­ dzona zn ak iem =.

K opiujem y form uły do pozostałych kom órek.

Uw aga:

A dres k om órki w p isan y w form ie k olum na, w iersz (np. A2) jest od ­

w ołan iem w zględ n ym i przy

k opiow an iu u lega zm ian om do innych k om órek.

A by od w ołania nie u legały zm ia ­ nom przy kopiow an iu form u ły do

innej kom órki, należy sto­

sow ać od w ołania b ezw zględ n e

(np. SAS2), przed ozn aczen iem

w iersza i kolum ny p ow inn y

zn aleźć się zn ak i $.

W staw iam y dodatkow e 3 w iersze nad tabelką.

A

.

...' — '.V C Gffirf 3 - H 1 2 SWe p fabryczny F a b iy k t Uśfytwk J(ulotnych " F U J ” V : 4 5

Z fstu w ifa if magazynu

VAT “ 22%

b

7 =C9*D9 1 =F9*$G$5 I

8 L|». nazwa produktu Ilość f filii jf<llL j f dn. udary w a rto ść^ VAT

9 1 Kawa ziarnista "Aromat Orientu" 20 5,60 & paczka 112,00 z! 24,64 zl

10 2 Kawa mielona 10 4,50 d puszka 45,00 z! 9.90 zl

1) 3 Kawa instant 15 3.90 d słoik 58,50 ń 12,87 d

12 4 Herbata czarna "Bezksiężycowa noc" 12 8,78 d pudełko 105,36 d 23,18 d

13 5 Herbata owocowa ’Owocowy raj' 17 3.24 d pudełko 55.08 zl 12.12 zl

14 6 Ciastka z kakao 2 3,56 zi kg 7,12 z! 1.57 d

15 7. Ciastka be: kakao 1.5 _{2,56 d kg} 3,84 z! 0.84 d

16 8 Ciastka z bakaliami 4 4,12 d k€ 16,48 d 3.63 d

17 9 Lemoniada firmy FUJ * Boski smak" 14 1,50 d itry 21,00 d 4,62 zł

18 R iizfin 424,38 zł 93,56 zl 19 20 21 =SUMA(F9:F17) =F18*$G$5 23 24 25

Ć w iczenie 14. O b liczam y sum y

Do kom órki G5 w pisujem y 22%

Do kom órki G9 w pisujem y form ułą = F 9*$G $5. ' K opiujem y form ułę cło pozo sta łych kom órek tabeli

W vbieram v kom órkę F I 8 PA SE K N A R Z Ę D Z I: Z p a sk a narzędzi w ybieram y znak su m y £ , zaznaczam y obszar danych (kom órki o d F9 do F I 7), naciskam y ENTER

Do kom órki G18 w pisujem y fo rm u łę =SUIV1A(F9:F17)!

N a rysunku w „dym kach” zam ieszczone są form uły, ja k ie zostały użyte przy w ykonaniu obliczeń.

W pisujem y V A T 22% .

O bliczam y VAT.

Uwaga:

Poniew aż w artość podatku V A T zn a j­ duje się w jednej kom órce i podczas kopiow an ia nie ch cem y, aby adres tej kom órki nam się zm ienił, dlatego za­

w sze używ am y tutaj od w ołania

B E Z W Z G L Ę D N E G O (SGS5).

D o kom órki E l 8 w pisujem y słow o R a ze m , pogrubiam y.

O bliczam y sum ę w artości produktów .

W kom órce G18 obliczam y c a łą kw otę należnego podatku VAT.

W kom órkach E l 8, F I 8, G 18 zm ieniam y obram ow anie, podobnie ja k w przykładzie.

OJ 9 _ 10_ n_ J2_' 13

.11

15

JL

17

J i.

19 j 20 : 21 22 23

M iesiąc

Przychody

Koszty

120 000,00 zl 98 000,00 zl 100 000,00 zł 110 000,00 ń 115 000.00 zł 120 000,00 ń 96 000,00 ń 56 000.00 ń 110 000,00 ń 109 000,00 ń 150 000,00 ń 45 000,00 zl Z y s k i

Ć w iczenie 15. Przygotow u jem y dane

W pisujem y dane do kom órek, analogicznie ja k w przykładzie.

F orm atujem y dane w kom órkach.

M E N U : N agłów ki tabelki (m iesią ce, przychody.

F o rm a t/ C z c io n k a /P o g r u b io n e / koszty, zyski) pogrubiam y, rozm iar czcionki

u> ON

W y n ik i F a b r y k i U ż y w ek J a d a ln y ch " F U J " w n p ó łr o czu

I ~JfŹEŁJ(D10>-0 ; "zysk "strata ”f ~ \

-B10-C10

Miesiąc Przychody Koszty Zyski \_f

/

>

hpiec 120 000,00 ń 98 000,00 zl 22 000,00 zł zysk zysk

sierpień 100 000,00 A 110 000,00 zl ■• 10 000,00 A strata strata

wrzesień 115 000,00 ń 120 000.00 zl • 5 000.00 zf strata strata

pażdnermk 96 000,00 ń 56 000,00 z! 40 000,00

ri

zysk zysk

listopad 110 000,00 zł 109 000,00 zl 1 000,00 A zysk zysk

grudzień 150 000,00 zl 45 000,00 zl 105 000.00 zl zysk zysk

-XŹ£U(B10> - CIO,; "zysk"; "strata”)

Ć w ic z e n ie 16

W pisujem y ,, lipiec " w kom órce A l O i tw orzym y serię danych aż do kom órki A l 5 ' '

Ć w iczenie 16. U żyw am y fun kcji „Jeżeli’

K olum nę m iesiąc w ypełniam y serią danych od m iesiąca „ lip ie c"

Tekst w kolum nie zaw ierającej nazw y m iesięcy w yśrodkow ujem y.

W ybieram y kom órkę E10 M ENU: '

W staw / F un kcję/ K ategoria/ Logiczne/ N azw a funkcji/ Jeżeli/ Test logiczn y/ D 10>=0/

W a r to ś ć je ż e lijn a w d a / zy sk / W a r to ś ć J e ie lif a ts z / strata

Za p o m o c ą funkcji JE Ż E LI określam y, czy firm a w danym m iesiącu m a zysk lub stratę.

K opiujem y form ułę do pozostałych kom órek.

W ybieram y kom órkę FM) M ENU:

W staw / F unkcję/ K ategoria/ Logiczne/ N azw a fun kcji/ Jeżeli/ T est logiczny/ B 1 0 > = C 1 0 / W a rto śćJ e żeli_ p ra w d a / z y s k / W a rto ść J e że li_ fa łsz/ strata

P onow nie za p o m o c ą funkcji JEŻELI określam y, czy firm a w danym m iesiącu m a zysk lub stratę. F orm ułę kopiujem y do pozostałych kom órek

Tytuł W yniki fa b ry ki używ ek jadalnych ,,F U J " w II p ó łro c zu w pisujem y cz cio n k ą pogrubioną, rozm iar 14, kolor czerw ony.

CC

~..'...A... "1... B 7. ... C ' D ' E : F : O ' H ' I j ...J ...j

j |W ynik i Fabryki Używek Jadalnych *'FUJM w II półroczu

3 J b # ; » Ś tk

4 ;KJikmj ta, aby pouczyć si? s* stion^ Fabłykt Używek JttUinych "FUJ*'

hipe rłącze do s tro n y in te rn e to w e j a n n . iiK . f d u . o l

9 : M iesiąc PiTycliody K oszty Zyski

10 lipiec 120 000,00 z! 92 000,00 z! 22 003,00 zl zysk

i i : sierpień i 00 000,00 zł U 0 000,00 zi - 10 003,0) z! strata

M wrzesień 115 000,00 z! 120 000,00 zł . 5 000,00 zl strata

n październik % 000,00 zl 56 000,00 z! 40 000,00 zł zysk

14 Ust opad 110 001,00 z! 109 000,0) zl 1 000,0) zl zysk

1 5> : grudzień 1 JO 000,00 zl 45 000,00 zl 105 000.00 zł zysk 16 24; 25 26 27 Ć w ic z e n ie 17

Ć w iczenie 17. O zdab iam y obliczenia

W ybieram y kom órkę B20 M ENU: *

W staw / F u n k c ję / K a teg o ria / S ta tystyc zn e / N azw a funkcji! M ax/ L ic z b a l/D 1 0 :D 1 5

M ENU:

W staw / R ysunek/ A utokształty. Z aznaczam y elipsę

M ENU: ”

F o rm a t/ A u to k szta łt/ W ypełn ien ie/ K o lo r/ B rak w yp ełn ien ia /

L in ia / K o lo r/ C zerw o n y / G ru b o ść/ 3pkt M ENU:

W staw / R y su n e k / A u to k szta łty / S trzałki blokowe.

Z aznaczam y strzałkę M ENU:

F o r m a t/A u to k s zta łt/K o lo ry i lin ie /K o lo r w yp ełn ien ia / Czerwony.

Z aznaczam y strzałkę M ENU PO D R ĘC ZN E: D odaj tekst.

M ENU:

W sta w /R y su n e k / C łipA rt /In te rn e t - E lem e n ty/ Wstaw.

M ENU:

W staw /H ip erlą cze / Wpisz n azw ę p lik u lub stron ę sieci Web.

W pisujem y w w w .ksw .edu.pl

D o kom órki A 20 w pisujem y tekst m aksym alny zysk.

W kom órce B20 obliczam y m aksym alny zysk.

O taczam y w ynik m aksym alny zysk elipsą.

U suw am y w ypełnienie z elipsy oraz zm ieniam y kolor i grubość linii.

Z autokształtów w staw iam y strzałkę.

W ypełniam y strzałkę kolorem .

W pisujem y tekst N ajw iększy zy sk w IIp ó łr o c z u do strzałki.

W pisujem y w kom órce A 4 tekst K liknij tu, a w kom órce C4. aby p o łą c zy ć się ze stro n ą F abryki

U żyw ek Jadalnych "FUJ". W staw iam y C lip A rt w kom órce B4.

U staw iam y C lipA rt ja k o hiper- łącze do strony internetow ej K rakow skiej Szkoły W yższej.

o 160 000.00 2 140 000,00 z 120000,00 z 100 000,001 & | 80000,00 z 60 000,00 z 40 000,00 z 2001X1,00 z Ć w ic z e n ie 18

Ć w iczenie 18. W yk res stożkow y Zaznaczam y kom órki o d A 9 - C 15

M EN U :

W staw / W y k res/K ro k 1 / Typ w ykresu/ S tożkow y / P odtyp w y k resu / kolu m n ow y o kształcie stożka /

K rok 2 / Z akres dan ych /

= ”A r k u s z l ”!$A $ 9 :$ C $ ] 5 / S erie w /K ołum ny/

S e rie / P rzy ch o d y/ N a zw a / - ”A r k u szl ”!$BS9

W a rto śc i/= ”A r k u s z l ”!$B $10:$B $15/ E tykiety o si kat. ( x ) / = A r k u s z ll SASI0.-SASI5; S e r ie / K o s zty / N a z w a /—”A r k u s z l ”!$C$9 W a r to ś c i/= ”A r k u s z l”!SC $10:$C S15/ E tykiety o si kat. (.x ) /= A r k u s z l! SA $10:$A $15;

K r o k i/ T ytu ły/ T ytuł w ykresu/

W yniki.,F U J"/ O ś k a tegorii (Z )/ K w o ty /

L in ie s ia tk i/O ś w artości Z /G łó w n e lin ie siatki/

L eg e n d a / Z praw ej.

P ozostałe u staw ien ia dom yślnie.

K rok 4 / Jako n ow y A r k u s z /Z y s k i „Fuj. ”

Z aznaczam y dane do w ykresu.

-u to Wyniki "F U J " grudzień listopad październik miesiąc ■ r .... ■ B — i wrzesień m* i r * " * t i sierpień ¥ t * m lipiec _{i r v i - ■’■ r m}

•50 000,00 zł - zl 5 0 0 0 0 .0 0 z ł tOOOOO.OOz! 1 5 0 0 0 0 ,0 0 z ł 200 000,00 zł 2SDOOO,OOzt 3 0 0 0 0 0 , * I ł 3SOOOO.OOZI

kwota a Pfzychody S Kos® □ Zygki o> 2. n' N ro 3

Z aznaczam y kom órki o d A 9-D15. Ć w iczenie 19. W ykres słupkow y

M ENU:

W staw / W y k res/K ro k 1 / Typ w y k re s u /S łu p k o w y / Podtyp w y k resu /S łu p k o w y sku m u low an y (2 )/ K rok 2 / Z akres d a n y c h / - ’’A r k u s z l”!$A $9:$D $15 / S erie w /K ołu m n y/

S e rie / P rzy ch o d y/ N a zw a / = "A r k u s z l ”!$B$9 W a rto śc i/= ”A r k u s z l ”!SBS10:$B S15 / E tykiety osi kat. (x )/ —A r k u s z l! $A $10:$A $15;

S e rie / K o szty / N a zw a / = ’’A r k u s z l ”!$C$9

W a rto śc i/= ”A r k u s z l ”!$C $10:$C $15 / E tykiety osi kat. (x )/ —A r k u s z l! $A $10:$A $15;

S e r ie / Z y s k i/ N a z w a /—”A rk us z 1 ”!$D$9

W a rto śc i/= ”A r k u s z l ”!$ D $ 1 0 :$ D $ 1 5 /E ty k iety osi kat. ( x ) / —A r k u s z l! $A $10:$A $15;

K r o k i/ T ytu ły/ Tytuł w ykresu/ W yniki „ F U J ”/ O ś kategorii (x)/ M iesiące/ O ś kategorii ( y )/ k w o ta / L inie sia tk i/ B ra k /

L eg e n d a / Z praw ej.

P ozostałe ustaw ienia dom yślnie.

K rok 4 / Jako n ow y A r k u sz/ W yniki „ F u j”.

W ybieram y dane do w ykresu.

lip ie c si e rp ie ń w rz e si e ń p a źd zi e rn ik lis to p a d g rud zie ń

*

i

_n N ft

E.

Wyniki " F U J ” g ... 1 2 2 0 0 0 ,0 0 z! □ P rzy ch o d y ■ K oszty □ Zyski

•50 000,00 Ił zl 50 000,00 zł tOOOOO.OOlt 150 0 0 0 ,0 0 :1 200 000,00 i i 2S0 000,00 zt JOOODO.OOlł 350 000,00 a

Z aznaczam y na w ykresie dane dotyczące zysków M ENU PO D R ĘC ZN E:

F orm atu j serię d a n ych / O bra m o w a n ie/ G ru bość/ Jak w p rzy k ła d zie /

E tykiety d a n y c h / P okazu j wartości.

Ć w iczenie 20. M od yfiku jem y w ykres słupkow y

Zaznaczam y oś x M ENU PO D R ĘC ZN E:

F orm atu j o s ie / w yró w n a n ie/ 90 stopni.

Z m ieniam y obram ow anie dotyczące zysków i d o d a­ jem y etykiety danych.

F orm atujem y oś x (U w aga w tym w ykresie oś x, to oś b iegnąca pionow o).

____ ___ A,.

,

, B | C... J

W y iiik i F a lir v k i U ż y w e k J .id a in v tli *'i*TJ

I

3

JL

M ieshic

Przychody

K oszty

JL

tipsec 120 000.00 ń - 98 000,00 zł 6 sierpień 100 000.00 z! - 110 000,00 ń 7 wrzesień 115 000,00 z! - 120 000,00 ń 8 październik 96 000,00 zł - 56 000,00 zł 9 listopad 110 000,00 zł - 109 000,00 zł 10 grudzień 150 000,00 zl - 45 000,00 zł 11 R 13 i i

Ji

i t , I I 18 19

Zyski

Ć w iczenie 21. P rzygotow u jem y dane

W pisujem y dane do tabeli w przykładzie).

. 4

A . ....-±

... B "

L...C

j j W v i u k i F a b r y k i l ż v « e k J n i U i l m c h 2 !

3

4 A JL 7

Miesiąc

Isptec sierpień wrzesień paidaemik listopad grudzień JM 10

11

i

12 Średni przychód 13 i m Przychody 120 000,00 ń 100 000,00 z! 115 000,00 zl 96 000,00 zl 110 000,00 z! 150 000,00 zl FIU" w II półroczu Zyski K oszty 93 000,00 z! 22 000,00 z! 110 000,00 zl < ^ J p i ó £ t o 3 > 120 000,00 zł - 5 MO,00 zl 56 000,00 zl 40 000,00 zl 109 000,00 z! 1 000,00 z! 45 000,00 zl 105 000,00 ń t 15 j 16 : 17 18 19

Ć w iczenie 22. R ed agujem y dane i obliczenia D o kom órki D 5 w pisujem y fo rm u łę =B 5+C 5.

W ybieram y kom órkę B I 2. M ENU:

W staw / F u n k c ja / K ategoria fu n k c ji/ Statystyczn e/ Ś re d n ia / L iczba 1 / B 5 :B 1 0.

W ybieram y kom órkę A l 5. M ENU: "

F o rm a t/ K o m ó rk i/ W yrów n an ie/ O rientacja tekstu 90 sto p n i/ W yrów nanie w p io n ie / Ś ro d e k / W yrów nanie w p o zio m ie/Ś ro d e k .

W ybieram y kom órkę B I 5. M ENU:

W staw / F u n k cję/ K ategoria fu n k c ji/ S ta tystyc zn e / N azw a f u n k c ji/ M in /L ic z b a l/ D5:D 10.

Zaznaczam y Strzałkę

M ENU: '

F o r m a t/A u to k szta łt/K o lo ry i lin ie /E fe k t w ypełn ien ia/ G ra d ie n t/D w a k o lo ry / K olor / / C iem n ozielon y/

K olor 2 / J a sn o zie lo n y / S tyl c ien io w a n ia / Pionowo.

O bliczam y zyski.

K opiujem y form ułę do p o zo ­ stałych kom órek.

W kom órce A 12 w pisujem y Średni przychód.

O bliczam y średni przychód.

W pisujem y M inim alny zysk do kom órki A l 5 i odw racam y tekst o 90 stopni.

O bliczam y m inim alny zysk.

W staw iam y strzałkę z A uto- kształtów , w pisujem y do niej tekst

N ajm niejszy zy sk w II p ó ł­ roczu.

W ypełniam y strzałkę kolorem zielonym .

K w otę m inim alnego zysku otaczam y zielo n ą elipsą.

Wyniki "FUJ" 200 000 .CO 2ł 150 000,00 zł 100 000,00 zi 50 000,00 zł 50 000,00 zł -•100 000,00 Zł lip e c . p<iżda I L

I

S Przychody □ Koszty OZysM •150 000,00 zi miesiąc

J

Ć w iczenie 23. W ykres kolum now y

W ybieram y kom órki o d A 4-D 10 W ybieram y dane

do w ykresu.

MENU:

W staw / W ykres/ K rok 1 / Typ w y k resu / K o lu m n o w y / Podtyp w yk resu / K olu m n ow y g ru p o w y (1 )/

K rok 2 / Z akres d a n y c h /= " A rku szl ”.'5/1 $ 4 :$ 1 )8 1 0 /serie w kolum ny/

S e rie / P rzych o d y/ N a zw a / = "A r k u s z l ”!$B $4

W a rto śc i/= ”A r k u s z l ”!$ B $ 5 :S B $ 1 0 /E tyk iety osi kat. (x )/ = A r k u s z l! $A$5:$A S10;

S e rie / K o s zty / N a z w a /="A r k u s z l ”!$C$4

W a rto śc i/= ”A r k u s z l ”!$C $5:$C $ 1 0 / E tykiety osi kat. (x )/= A r k u s z l! $A $5:$A $10;

S e r ie / Z y sk i/ N a zw a / = "A r k u s z l ”!$D $4

W a rto śc i/= ”A r k u s z l ”! $ D $ 5 :$ D $ 1 0 /E ty k iety o si kat. (x )/= A r k u s z l! $A $5:$A $10;

K r o k i/ T ytu ły/ Tytuł w ykresu/ W yniki ,,F U J ’7 O ś k ategorii (x)/ M iesiące/ Oś kategorii (y ) / k w o ta / Linie sia tk i/ B ra k /

L eg e n d a / Z p r a w e j/

P ozostałe u staw ien ia dom yślnie. K rok 4 / Jako obiekt w A rk u szl.

Ć w ic z e n ie 2 4 rnd wMm ł? 00’ODO OSI- OO'OQGOCK' t* oucm OS' |2 -a 00*000 os łz OCTDOOOGt ł* (XJ'COO OS i |2 07 000 OCE (N

Ć w iczenia 24. W ykres liniow y Z aznaczam y kolum ny na w ykresie oznaczające zyski

M ENU P O D R Ę C Z N E :

Typ w y k resu / K a te g o ria / L in io w e / Z e zn aczn ikam i danych

w yśrodkow an ym i p r z y każdej wartości.

Z aznaczam y kolum ny na w ykresie oznaczające zyski.

M ENU P O D R Ę C Z N E :

F orm atu j serię d a n y c h / E tykiety d a n y c h /p o k a zu j wartości. Zaznaczam y oś x

M ENU P O D R Ę C Z N E : F orm atuj o sie / D esenie/E tykiety znaczników o s i/ n isk o / w y rów nanie/

90 stopni

Z aznaczam y obszar w ykresu M ENU PO D R Ę C Z N E :

F orm atu j obszar w y k re s u /D e se n ie / C ień / Z aokrąglon e rogi.

Z aznaczam y obszar kreślenia M ENU PO D R Ę C Z N E :

F orm atu j obszar k re śle n ia / O b sza r/ K o lo r/ N iebieski

Z aznaczam y kolum ny na w ykresie oznaczające koszty.

M ENU PO D R Ę C Z N E :

F orm atu j S erie d a n y c h /D e se n ie / Cień.

Z m ieniam y typ w ykresu zyski na liniowy.

D odajem y etykiety danych.

O pis osi x przesuw am y na sam dół w ykresu.

Z m ieniam y obszar w ykresu.

Z m ieniam y obszar kreślenia.

D o kolum n w ykresu oznaczających koszty dodajem y cień.

Ć w iczenie 25. Z ad anie tekstow e

Fabryka U żyw ek Jadalnych w roku 2002 zaplanow ała następujące zyski w poszczególnych kw artałach (w m in zł):

I kw artał 0,5, II kw artał 0,75, III kw artał 0,9, IV kw artał 1,1.

Po zam knięciu bilansu 2002 roku zyski firm y w yniosły: I kw artał 0,39,

II kw artał 0,75, III kw artał 0,99, IV kw artał 1,5. O blicz :

1) sum ę planow anych oraz w ykonanych zysków firm y,

2) różnicę pom iędzy w ykonanym i a planow anym i zyskam i,

3) m aksym alny zysk firm y (w ykonany), 4) m inim alny planow any zysk,

5) średni zysk dla kw artałów (w ykonany),

6) przy użyciu funkcji JE Ż E L I oblicz, w którym kw artale w ykonany zysk był w yższy bądź niższy niż średnia, (w tabeli w staw odpow iednio słow o w yższy bądź niższy),

R ysujem y tabelkę do zadania tekstow ego, w pisujem y do niej dane, form atujem y

ją-W staw w ykres liniow y p rzedstaw iający planow ane i w ykonane zyski firm y FU J (tytuł: różnice, oś kategorii Y : w m in zł).

Ć w iczenie 26. R ozw iązujem y zad an ie W ybieram y kom órkę B28 Pasek narzędzi: Z n ak £/ Z akres B4:B27. W ybieram y kom órkę C28 Pasek narzędzi: Z n a k 2 / Z akres C4:C27. W ybieram y kom órkę D 24 W pisujem y form u lę= C 24-B 24. W ybieram y kom órkę H 23 MENU:

W staw / F u n k c ję / K a teg o ria / S ta tystyc zn e / N azw a f u n k c ji/ M aksim u m / L iczba 1 / C24: C2 7.

W ybieram y kom órkę H23 MENU:

W staw / F u n k c ję / K a teg o ria / S ta tystyc zn e / N azw a

fu n k c ji/M in im u m / Liczba 1 / C24:C27. W ybieram y kom órkę H 23

MENU: '

W staw / F u n k c ję / K a teg o ria /

S ta tystyc zn e / N azw a f u n k c ji/ Ś re d n ia / L ic z b a l/ C24-.C27

W ybieram y kom órkę H23 MENU:

W staw / F u n k c ję / K a teg o ria / L o g ic zn e / N azw a f u n k c ji/je ż e li/ Test lo g ic zn y/ C 24 > $ H $ 2 5 / W artość_jeieli_praw daZ w y ższy / W artość_jeżeli_fałszZ niższy.

R ozw iązujem y zadanie tekstow e. O bliczam y sum ę p lanow anych zysków .

O bliczam y sum ę w ykonanych zysków .

O bliczam y różnice m iędzy planow anym i w ykonanym zyskiem . O bliczam y m aksym alny zysk.

O bliczam y m inim alny zysk.

O bliczam y średni zysk.

W yznaczm y za p o m o c ą funkcji je że li, czy zysk był w yższy czy niższy od średniej.

Ć w iczenia 27. P rzed staw iam y graficzn ie rozw iązan ie

W ybieram y kom órki o d A 23 do C 27 W ybieram y dane do w ykresu.

MENU: '

W staw / W ykres/ K rok 1 / Typ w y k resu / L in io w y / P odtyp w y k re su /L in io w y ze zn aczn ikam i danych w yśw ietlan ym i p rzy każdej w artości/

K rok 2 / Z a k res d a n ych /

= ”A rkusz.l ”!$A $23:$C $2 7 / S erie

w kolu m n y/

S e r ie / P la n o w a n e / N a zw a / = ”A r k u s z l ”!$B$23

W a rto śc i/= ”A r k u s z l ”!$B $24:$B $2 7/ E tykiety osi kat. (x )/= A r k u s z l! $A $24:$A $27;

S e rie / W y k o n a n e/N a zw a / = ”A r k u s z l ”!$C$23

W a rto śc i/= ”A r k u s z l ”!$ ’C $ 2 4 :$ C $ 2 7 / E tykiety osi kat. (x )/ =A r k u szl! $A $24:$A $27;

K r o k 3 / T ytu ły/ Tytuł w y k resu / R óżn ice/ O ś k a tegorii (Y ) / w m in z l / L in ie sia tk i/ Oś kategorii (X )/G łów n e lin ie sia tk i/ L eg e n d a / Z p r a w e j/

P ozostałe u staw ien ia dom yślnie. K rok 4 / Jako n ow y A rk u sz/R ó żn ice .

ON O m aria ogóarta 0,2 marża promocyjna 0.1 t«nit jikunu r»**w owłtu 7 netto V Bator* kokosowy 0,74 9 Baśon nadziewany 0,65 10 Buton i ołiecMm- 0.75 i i Balon s nxfiynkaffa 0,74 12 Cbahva sezamowa M 7 13 Cftałwa zwykła 1.38 14 C iśjer kryształ 1,22 I S Cukier puder 0,5kg 1 16 Czefceiada mleczna 1<<

i? Czefcciada nadziewana (kokos) 1,5

10 Czefcołada nadziewana (totti) 1,5

19 Czeioiada nadziewana (truskawka) 1,$

20 Czekolada naturalna 1,55 21 Czekoiada z orzecharT* 1,56 22 Czekolada z rodzynkami 1* 23 Draże kakaowe 0,45 24 Draże kokosowe 0,44 25 Draże orzechowe 0,44 26 Draże śmietankowe 0,4 27 v*ogurt brzoskwiniowy 0,56 28 Jogurt jagodowy 0,57 29 Jc&jrt m&fenowy 0,56 30 naturalny 0,5 31 Jogurt wiśniowy 0.56 32 Lody bafcaiowe 3,16 H.N i H W\ Koszty a ałe\Sprzedaź / o.... i E i 7 i... G... [ ...h | i j j ; ... _K HfcMięczny zysk r a n a w i h

Boś« VAT Tyj>m «źy « p u « d 4 y *|»fze<t*iy Z y s k txutto netto brutto 200 0,22 150 °-22 i. 300 0.22 ^ I 300 0.22 50 0.22 ... j. 25 0,22 ] 200 0.07 15 0,07 250 0,22 * 200 0.22 ’ S ' * ~ l... —I 150 0,22 ! 2001 0,22 . . . ____ 3001 0,22 _ , 350: 0.22 ... ... .... ^ . . 1 .... 200 0.22 ...* 600 0,22 _ _ _ 500 0 ^ 2 _ ^ ...^ ... 200 0.22 ’ 160 0.22 500 0.07 550 0,07 ^ 250 0,07 100 0,07 500 0.07 250 0.07 Ć w ic z e n ie 2 8

Ćw iczenie 28. K onstruujem y arkusz hurtow ni

y®

W ybieram y p o trzeb n y arkusz M E N U : * "

F orm at/A rkusz/Z m ień nazwę.

W ybieram y w szystkie wiersze tabeli

M E N U :

F orm at/W iersz/W ysokość/ W ysokość w ierszy 15. W ybieram y odpow iednie kolum ny tabeli

M E N U :

F orm at/K olum na/Szerokość.

W ybieram y wszystkie kom órki arkusza

M E N U :

F orm at/K om órki/C zcionka R ozm iar 8pkt.

W ybieram y w iersz nagłów ka M E N U : *

F orm at/K om órki/W yrów n an ie/ Z aw ijaj tekst.

W ybieram y kom órki B 7-J7 M E N U : ”

F orm at/K om órki/C zcion ka/ S tyl p o g ru b io n y /D esen ie/

W ybieram y kolor szary. W ybieram y w iersz nagłów ka M E N U : *

F orm at/K om órki/W yrów n an ie/ Poziom o Ś ro d e k /

Pionow o Środek.

Z m ieniam y nazw y arkuszy: A rkusz 1 na ,JCoszty S ta łe”, A rkusz2 na ..Sprzedaż”.

Przechodzim y do arkusza ,, S przedaż " W ysokość w ierszy ustaw iam y na 15.

Z m ieniam y szerokość kolum n: kolum na B - 28,

pozostałe kolum ny - 10.

U staw iam y w ysokość w iersza nagłów ka na 38.

Z m ieniam y w ielkość czcionki w całym arkuszu na 8pkt.

Z aw ijam y tekst w w ierszu nagłów ka.

F orm atujem y w iersz n agłów ka tj. p o g ru ­ biam y czcionkę i w staw iam y szary deseń do kom órek.

Z m ieniam y w yrów nanie tekstu w w ierszu nagłów ka do środka.

Ov K>

B C D E F G H

mar ogótna 20% M*etnfczr>y 2 ysk

fn«f2a wo*nocyjn* 10% Bose produktów w cent* pr«?iOCy»t*j

t&5ć produktów w cerse ogóinej

1&JEŹEŁI(G d ^5 9 ;-p 7 I --- _ , J -LICZJEŹBL I(G0:GS8; "0 ?| O ' I . o ’ N 5* K> 7 .

rtic w tto w a iu ten * zjfcUfKt

netto S0& VAT

cen* zakupu brutto t y p m at i y s p fz e d iiy netto cena sp rz e d a ły brutto Zysk btutto 8 Salon kokcsovry 0,74 zł 300 22% P

9 Baton nadziewany o,es zł 150 22% 0

to Bftłon z o?zecnami 0,75 zł 300 22% P

11 Baton z rodzynkami 0,74 zł 300 22% P

12 Cfcałwa sezamowa t .47 Zł 50 22%

0

13 Chahva zwykła 1,38 zł 25 22% O

14 Cukier kryształ 1,22 zł 200 ?% p

15 Cukier puder O.Skg 1.00 zł 15 7% 0

16 Czekoteda mleczna 1.40 zł 250 22% O

1 7 , Czekctada nadziewana ('kokos) 1.50 zł 200 22% O

1 8 ! Czekołsda nadziewana ftolti) 1.50 ił 150 22% O

1 9 i Czekołada nadziewana (truskawka) 1,50 Tł 200 22% O

2 0 i Czekolada nalurakta 1,55 rł 300 22% 0 2t i CzHcofesda z orzechami 1,56 zł 350 22% 0 22 Czekolada z rodzynkami *.60 zł 200 22% O 2 3 : Draże kakaowe 0,45 z* 600 22% 0 24 Draże kokosowe 0,44 z* 500 22% O 2 5 : > a ie orzechowe 0.44 zł 200 22% O 26 : > a ż e śmietankowe 0.40 rt 160 22% O

27 Jogurt brzoskwiniowy O.SSrł 500 7% O

28 Jogurt sagcdowy 0.57 zł 550 7% O

29 jogurt mataowy 0.5$ zł 250 7% O

30 J-cgijrl nafożralny 0,50 z* 100 7% O

31 Jogurt -Miniowy 0.5S zł 500 7% O

Ć wiczenie 29. U zupełniam y dane hurtow ni MENU: F o rm a t/ K o m ó rk i/ L ic zb y/ K ategoria: W alutowe, M iejsca D ziesiętne 2, sym bol zl. Z aznaczam y dane MENU:

F orm at/K om órki/O bram ow a­ n ie / K on tu r i Wewnątrz. MENU: W staw /F un kcja.. Z akres/G 8:G 58 K ry te ria /”p ” MENU: W staw /F u n kcja.. Z akres/G 8:G 58 K ryte ria /”o ”

JLicz-Jeżeli

./Licz.Jef,eli

Z m ieniam y w kolum nach ,, Cena za ku p u netto ", ,, Cena zakupił brutto ”, „ Cena sp rzed a ży netto ”, ,,C ena sprzedaży b ru tto " i ,,Z ysk b ru tto " zapis na w alutow y, z dw om a m iejscam i po przecinku i sym bolem zł.

K olum nę „ V A T ” przedstaw iam y w zapisie procentow ym bez m iejsc dziesiętnych.

W staw iam y obram ow anie tabel m arży i tow aru.

W pisujem y w kolum nie ,,T yp m a rży " w ybrany typ m arży dla danego produktu:

o — ogólna, p - prom ocyjna.

Jeżeli stosujem y m arżę ogólną, w pisujem y literkę „o” , p ro m o c y jn ą -,,p ” .

Środkujem y zaw artość kolum ny ,, Typ m a rży ".

K om órki C2 i C3 przedstaw iam y w zapisie procentow ym , bez m iejsc dziesiętnych.

Scalam y kom órki F3-H 3, F4-H 4, 13-J3 i I4-J4. W kom órce F3 w pisujem y „ Ilość p ro d u k tó w w cenie p r o m o c y jn e j” , a w kom órce F4 w pisujem y „ Ilo ść p ro d u k tó w w cenie o g ó ln e j”. W kom órce F3 obliczam y - za p o m o c ą funkcji L IC Z .JE Ż E L I - ilość p roduktów sprzedaw anych w cenie prom ocyjnej.

W kom órce F4 ilość produktów sprzedaw anych w cenie ogólnej.

O' 4^ 1 : 2 3 ; 4 I 5 I

6 : Nazwa Kos 21 y State

7 Prąd 80,00 z) 8 : Czynsz 100,00 zł 9 Telefon 50,00 zł 10 11 RAZEM 230,00 zł 12 ■ 13 14 i l« i i6 17 18 19 2 0 21 i 2 2 i 23 24 25 2 6 27 : 28 29 3 0 ' 31 32 3 3 : 34 ^ < < > ' _{\K o s ? ty s t a ł e / S B ra ś *C /} j S \ = S U M A ( C 7 : C 1 0 ) | 111 Ć w ic z e n ie 3 0

Ć w iczenie 30. D efiniujem y kolejny ark u sz hurtow ni

W ybieram y kom órką C l i arkusza ,, K oszty stale ” M ENU:

W staw /F unkcja/M atem atyczne /S u m a

W ybieram y kom órkę C l i M ENU:

W staw/N azwa/D efiniuj...

F orm atujem y arkusz „ K o szty stałe

Szerokość kolum n 10, czcionka 8pkt, kolum na ,,K o szty stałe " w zapisie w alutow ym z dw om a m iejscam i po przecinku z sym bolem zł.

W kom órce C l i obliczam y sum ę w szystkich kosztów stałych zaw artych w tym arkuszu, tj. sum ę kom órek C 7-C 9.

K om órce C l 1 nadajem y nazw ę ..K osztystałe

UW AG A :

ON ON

A B c D E F G H I

1 | =jeŻ£U(G8= 'o"r-C8+C9*C$Z-C9+C9 *CS3;) |

2 marża ogdirta 20% M»$*czny zysk J

3 ' marla promocyjna 10% •ość produktów w cef*t« promocyjnej / 12

J K

\~D3*(W-f0)\

8©ść prodilctów w cene o<jółrtej

~C9+C8*68

i

/ j = H S*H S“f S " \

».W\

n * z w * to w * u cena zakupu

itetto iteść VAT

--- - 4

cena zakupu brutto Typ mat iy

e«tta sprzedaży netto c em •fM zedaiy brutto Zysk brutto Balon kokosowy 0,74 zł 200 22% 0.90 zł P 0,8t zł 0,99 zł 16,06 21 Baton nadziewamy 0,65 zł 150 22% 0,79 zł 0 0,78 zł 0,95 zł 23,79 zl Baton 2 orzechami 0.75 zł 300 22% 0,32 zł P 0,83 zi 1,01 zł 27.45 zł 8 ad on z rodzynkami 0.74 ii 300 22% 0,90 zł p 0.81 zl 0,99 zł 27.08 zł

Chałwa sezamowa 1,47 zł 50 22% 1.79 ił 0 1,76 Zł 2,15 zł 17.93 zł

Chałwa zwykła 1,38 z> 25 22% 1,6811 0 1,66 zł 2,02 zł 8.42 zł

Cukier fcryształ 1.22 zł 200 7% 1,31 a p 1,34 zł 1,44 Zł 26,11 zł

Cuk*f puder O.Skg 1.00 zł 1S 7% 1,07 zł 0 1.20 zł 1.28 zł 3,21 21

Czekolada mśeczfwi 1.40 Zł 250 22% 1.?1 zł 0 1.63 zł 2,05 zł 85.40 zł

Czekolada nadziewana (kokos) 1.50 zl 200 22% 1,83 zł 0 1.80 zł 2.20 zł 73.20 zl

Czekolada nadziewana (toffi) 1,50 zł 150 22% 1,83 zł 0 1.80 zł 2.20zł 54,90 21

Czekolada rsadzsewarva (truskawka) 1,50 zł 1 . 200 22% 1.83 Zł 0 1,80 a 2,20ił 73,20 zł

Czekolada rwłuraina 1,55 zł' ' 300 22% 1.83 zł 0 1,86zł 2,27 zł 113.46 21 Czekolada z orzechami 1.56 zł 350 22% 1.90 zł 0 1,87 2t 2,28 zł 133,22 zł Czekolada z rodzynkami 1,60 zł 200 22% 1*5 a* 0 1.92 zł 2,34 zł 78.06 zt Draże kakaowe 0,45 3 600 22% 0,55 » 0 0,54 zł 0,66 zł 65,88 zl Draże kokosowe 0.44 zł 500 22% 0,54 zł 0 0,53 Zł 0,64 zł 53,68 zł Or aze orzechowe 0,44 a 200 22% 0,54 zł 0 0,53 Zł 0,64 zł 21.47 zł Draże śmteiankowe 0,40 Zł 160 22% 0.49 zł 0 0.48 Zł 0.59 zł 15.62 21

Joqurt brzoskwiniowy o,5ez» 500 7% 0.80 zł 0 0.67 zł 0.72 zł 59.92 zł

J o o j r t j a g o d o w y 0,57 zł 550 7% 0.61 zł 0 0,65 zł 0,73 zł 67,09 zt

JQ'2ji\ mahr^WY 0,56 zł 250 7% o.ecz* 0 0.6? zł 0,72 zł 2 9 . 9 6 zł

Jogurt n-,ł?uratny 0,50 zł 100 7% 0,54 zł 0 0,60 21 0,64 zł 10,70 zl

Jogurt w^ryfcwy 0,56 zł 500 7% 0.60 Zł 0 0 , 6 7 Z ł 0 , 7 2 zł 5 9 . 9 2 zi

L o d y b a k a h o w e 3 , 1 6 z * 250 7 % 3 , 3 3 T ł p, , 3 4 8 z ł 3 . 7 2 z ł 84.53 z*

Kosity stałe ) S p r/p d a^ / _{I "I}

Ć w ic z e n ie 31