Janusz "wiklak
Wy)sza Szko+a Oficerska Si+ Powietrznych
ZAGRO$ENIE BEZPIECZE&STWA LOTÓW NA
LOTNISKU W D*BLINIE W ASPEKCIE KOLIZJI
STATKÓW POWIETRZNYCH Z PTAKAMI
R8kopis dostarczono: marzec 2014
Streszczenie: Niniejszy artyku+ zawiera wyniki bada? i wnioski ko?cowe z projektu badawczego
realizowanego na lotnisku wojskowym w D8blinie. By+ to pierwszy projekt w Polsce poGwi8cony problematyce kolizji statków powietrznych z ptakami. Lotnisko w D8blinie zosta+o wybrane, poniewa) znajduje si8 w pobli)u ujGcia rzeki Wieprz do Wis+y, jednym z wa)niejszych szlaków migracji ptaków [1]. G+ównym celem projektu by+o opracowanie metod ochrony statków powietrznych przed zagro)eniami ze strony ptaków. Badania zosta+y przeprowadzone przy u)yciu metody transektu i skanowania wybranej powierzchni lotniska. Ró)ne metody by+y uzasadnione potrzeb[ analizy iloGci, dynamiki i rozmieszczenia ptaków na lotnisku. Podczas bada? odnotowano 104 gatunków ptaków, w iloGci oko+o od 36200. Najcz8stszymi z nich by+y: szpak Sturnus vulgaris (31,0 %), kawka Corvus monedula (18,3 % ), gawron Corvus frugilegus (15,9 % ), czajka Vanellus Vanellus (6,2%). Ponadto stwierdzono, )e szpaki stanowi+y najwi8ksze zagro)enie dla bezpiecze?stwa lotów. Wynika+o to z ich stosunkowo wysokiej frekwencji na pasie startowym i w jego pobli)u. Szpaki tworzy+y ogromne stada (oko+o 300 osobników). Analiza koncentracji ptaków w zale)noGci od wysokoGci lotu, pory dnia, roku, cz8Gci lotniska stanowi+y podstaw8 do opracowania krytycznych faz lotu i odpowiednich procedur profilaktycznych.
S-owa kluczowe: kolizje z ptakami, bezpiecze?stwo lotów
WST*P
Problem bezpiecze?stwa lotów jest niezmiernie istotn[ kwesti[ funkcjonowania lotnictwa. Jak wskazuj[ wnioski z przeprowadzonych analiz jednym z czynników, który wp+ywa negatywnie na bezpiecze?stwo lotów, jest potencjalna mo)liwoGe kolizji statków powietrznych z ptakami, szczególnie na lotnisku i w jego pobli)u. Pomimo stosowania ró)norodnych metod, maj[cych na celu minimalizowanie mo)liwoGci kolizji statków powietrznych z ptakami, okazuje si8, )e oferowane sposoby nie daj[ oczekiwanych rezultatów [2]. Dlatego rozwa)any problem w dalszym ci[gu jest otwarty i wymaga kontynuacji bada?. Jako teren bada?, wybrano lotnisko wojskowe w D8blinie, gdy)
statystyki na tym lotnisku odnotowuj[ wi8ksz[ iloGe tego typu zdarze? ni) na innych lotniskach wojskowych w Polsce [3, 4].
W ramach realizacji projektu, mi8dzy innymi, ustalono preferencje siedliskowe odnosz[ce si8 do aktywnoGci ptaków w wymiarze bezpoGrednim (p+yta lotniska), okreGlono krytyczne fazy lotu statków powietrznych w kontekGcie aktywnoGci ptaków na polu wzlotów oraz w pobli)u lotniska. Wskazanie najbardziej niebezpiecznych faz lotu statków powietrznych, w konfrontacji z map[ aktywnoGci ptaków pozwoli+o wyci[gn[e wnioski, s+u)[ce do opracowania procedur profilaktycznych dla pilotów i organizatorów lotów.
W oparciu o przygotowan[ map8 i badania w terenie dokonano analizy poszczególnych elementów lotniska oraz otoczenia lotniska w promieniu kilku kilometrów pod wzgl8dem mo)liwoGci i celowoGci prowadzonych obserwacji aktywnoGci ptaków, bada? awifauny i inwentaryzacji roGlinnoGci wyst8puj[cej na badanym obszarze. Po wykonanej analizie lotnisko i jego otoczenie podzielono na kilkanaGcie cz8Gci (sektorów), którym przypisano atrybuty istotne z punktu widzenia dalszych bada?. LiczebnoGe i rozmieszczenie ptaków okreGlano na podstawie metody kartograficznej (liczenie ptaków na powierzchni próbnej) i metody transektowej (liczenie ptaków wzd+u) wyznaczonych transektów w ró)nych typach zbiorowisk roGlinnych).
1. CZYNNIKI WP/YWAJ0CE NA WZROST POPULACJI
PTAKÓW NA LOTNISKU W D*BLINIE
W czasie planowania budowy lotniska w D8blinie nie brano pod uwag8 sytuacji ornitologicznej w rozwidleniu Wis+y i Wieprza. Doprowadzi+o to do fatalnej lokalizacji lotniska w kontekGcie obecnego oddzia+ywania ptaków na samoloty. Elementem takiego oddzia+ywania jest równie) bliskoGe stawów rybnych w Rykach, Podlodowie, Sobieszynie oraz B[kowcu, Baranowie i U+8)u. W pobli)u obiektu s[ tak)e ulokowane miejsca atrakcyjne dla ptaków, takie jak znajduj[ce si8 na terenie gminy gyrzyn (woj. lubelskie) jezioro „Piskory” (203 ha). W okolicach lotniska znajduje si8 zbiornik wód zrzutowych Zak+adów Azotowych w Pu+awach (20 ha).
Na sytuacj8 dalszego otoczenia lotniska wp+ywaj[ w8drówki ptaków w dolinie Wieprza i Wis+y. Podczas licze? w punkcie obserwacyjnym ko+o wsi Kaliszany (stycze? 2008) wykazano obecnoGe oko+o 23,3 tys. osobników z blisko 30 gatunków ptaków siewkowatych. Najliczniejsze okaza+y si8 czajki. Stanowi+y one prawie 49% wykazanych ptaków, a tylko 2,5% poGród nich by+o kulikami wielkimi.
W D8blinie funkcjonuje du)a, jednak)e trudna do oszacowania populacja go+8bi skalnych (miejskich). Stada ptaków wykorzystuj[ opuszczone obiekty np. wie)a ciGnie? stacji kolejowej. W bezpoGredniej bliskoGci lotniska hoduje si8 go+8bie domowe. W pobli)u lotniska zlokalizowano 2 kolonie gawrona na osiedlach: „Lotnisko” (247 gniazd) i „Masów” (40 gniazd).
Liczenia transektowe wykonane w styczniu 2009 r. w obr8bie osiedla „Lotnisko” okreGli+y sk+ad zespo+u ptaków miasta w pobli)u lotniska w okresie zimy. Z liczby 2203 ptaków najliczniejsze (37%) by+y gawrony, kawki (28%) oraz go+8bie domowe (4%).
Pozosta+e ptaki nale)a+y do pozosta+ych 18. gatunków ptaków Wróblowych [3]. W kontekGcie problematyki bezpiecze?stwa lotów nale)y podkreGlie wysoki odsetek go+8bi domowych.
Przeprowadzone obserwacje terenowe wykaza+y istnienie wielu czynników i miejsc zwabiaj[cych ptaki. Z ptaków, które znane s[ jako sprawcy kolizji na lotniskach Europy mrodkowej nale)y wymienie: krukowate, siewkowate i mewy [2]. Najwa)niejsze czynniki materialne to: koszenie powierzchni trawiastych lotniska, obecnoGe zasobów pokarmu u)ytecznego dla ptaków (w tym zasobów pochodzenia antropogenicznego), obecnoGe zasobów wody, obecnoGe licznie rozmieszczonych czatowni, mo)liwoGe gniazdowania w obr8bie lotniska i jego bezpoGrednim otoczeniu (z uwagi na wyst8powanie licznych niszy gniazdowych) oraz mo)liwoGe tworzenia zbiorowych noclegowisk celem gromadnego sp8dzenia nocy na obszarze lotniska [5,6].
Fot. 1. Zagro)enia ze strony ptaków na lotnisku wojskowym w D8blinie – czajki i szpaki (fot. G. Grzywaczewski)
Najpowa)niejszym spoGród czynników zwabiaj[cych ptaki (bo odnosz[cym si8 do kilkunastu gatunków ptaków) jest koszenie trawy na terenach lotniskowych i przylotniskowych. Zabieg koszenia trawy zwabi+ 90,1% z 7154 wykazanych tam osobników oraz 15 (30,6%) z 43 gatunków tam obserwowanych.
Poza faktem zwi8kszenia dost8pu do pokarmu dla szerokiego spektrum gatunków poprzez koszenie, podczas bada? stwierdzono, )e na lotnisku w D8blinie wyst8puj[ tak)e inne zasoby pokarmowe zwabiaj[ce równie) ptaki w sposób bezpoGredni. S[ to na przyk+ad blisko pó+hektarowe zakrzaczenia ró)y pomarszczonej Rosa rugosa, zlokalizowane w cz8Gci obiektu nieopodal wschodniego kra?ca drogi startowej. Ciep+o z instalacji podziemnych gwarantowa+o tam topnienie Gniegu na oko+o 20 m2. Jednorazowo notowano tam stada licz[ce 35-45 kawek i gawronów. Co dawa+o zag8szczenie )eruj[cych osobników w iloGciach 1,75-2,25 osobników/ m2. Krukowate, g+ównie kawki, penetrowa+y
nieszczelne kontenery na Gmieci.
Miejsca obfite w wod8 zwabia+y ptaki na lotnisko w D8blinie. By+y one wykorzystywane do zaspokajania pragnienia, )erowania oraz gniazdowania. Jedn[ z kategorii okresowo wyst8puj[cej s[ wype+nione wod[ zag+8bienia.
W D8blinie obecnoGe czatowni na lotnisku przywabia+a pustu+ki, myszo+owy, myszo+owy w+ochate, srokosze, g[siorki. Wskazanym ptakom czatownie s+u)y+y do wyczekiwania na zdobycz i ataków na ni[. Obserwowane na lotnisku ptaki u)ytkowa+y, jako czatownie, elementy infrastruktury lotniska, zwi[zane z betonow[ drog[ startow[. By+y to: znaki oznaczenia stref krytycznych drogi startowej, znaki kraw8dzi drogi startowej, radiolatarnie TACAN, radiolatarnie ILS, lampy nawigacyjne i oGwietleniowe, fotokomórki, maszty anten radiostacji, kontenery, wysokie lampy oGwietleniowe przy g+ównym stanowisku postoju samolotów. Jako czatownie wykorzystywane by+y równie) blaszane znaki i chor[giewki wyznaczaj[ce kraw8dzie trawiastej drogi startowej.
2. ROZK/AD STOPNIA ZAGRO$ENIA W ZALE$NO3CI
OD ZAG*SZCZENIA PTAKÓW
Na podstawie iloGci obserwowanych ptaków wyró)niono nast8puj[ce poziomy zagro)enia na lotnisku w D8blinie i okresy ich wyst8powania (III2 – miesi[c i dekada) (tab. 1, rys. 1):
" zagro)enie niskie (ZN) <400 ptaków – pojedyncze daty,
" zagro)enie Grednie (Zm) 400-800 ptaków – I-III2, V-VI, IX3-X2, XI3-XII " zagro)enie wysokie (ZW) 800-1200 ptaków – X3-XI2,
" zagro)enie bardzo wysokie (ZBW) >1200 ptaków – III3-IV, VII-IX2
Tabela 1
Poziom zagro4e5 na lotnisku w D6blinie w latach 2007-2009 w zale4no;ci od miesi<ca
Z " Z " Z " Z N ZN Z" Z " Z " Z B W Z " Z " Z " Z " Z " Z " Z " Z " Z " Z W Z W Z W Z" Z" Z" Z" Z B W Z B W Z B W Z B W Z B W Z B W Z B W Z B W Z B W Z B W Z B W
0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 2000 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Zagro+ eni e /r edn ie
Zagro+ eni e wysoki e
Zagro+ eni e bar dzo wyso ki e
Rys. 1. Rozk+ad zagro)e? w poszczególnych miesi[cach wg liczebnoGci ptaków na lotnisku w D8blinie
Z rysunku 1 wynika, )e okres bardzo wysokiego zagro)enia przypada na miesi[ce letnie, a wi8c okres najwi8kszej intensywnoGci lotów. Na powy)szym rysunku pomini8to zagro)enie niskie (poni)ej 400 osobników), poniewa) wyst8powa+o ono bardzo sporadycznie jedynie w kilku pojedynczych obserwacjach.
W Gwietle wykonanych bada? behawioralnych najpowa)niejsze zagro)enie dla ruchu lotniczego, na lotnisku wojskowym w D8blinie, stanowi[ szpaki. Wynika to z ich wysokiej frekwencji stwierdzonej w czasie wykonanych obserwacji oraz formowania du)ych stad (60-300 osobników). Analizuj[c dane zobrazowane na rysunku 1 mo)na stwierdzie, )e w zasadzie w ci[gu ca+ego roku wyst8puje poziom Gredniego zagro)enia, co oznacza przebywanie prawie codziennie oko+o od 400 do 800 ptaków.
Bardzo istotnym rozk+adem rozmieszczenia ptaków ze wzgl8du na okreGlenie krytycznych faz lotu jest rozk+ad wysokoGciowy oraz rysunek przedstawiaj[cy miejsca koncentracji ptaków. Ze wst8pnej analizy wynika (rys. 2 i 3), )e bardzo du)e zagro)enie stanowi[ ptaki podczas startu w kierunku pó+nocno-zachodnim, poniewa) zaobserwowano ich koncentracj8 na wysokoGciach 5-50 m na przed+u)eniu drogi startowej. Startuj[cy samolot w miejscu koncentracji jest w fazie wznoszenia po starcie (15-100 metrów, w zale)noGci od typu). Kolejnym miejscem koncentracji ptaków, która przecina trajektorie samolotów, jest teren znajduj[cy si8 po po+udniowej stronie drogi startowej. W tym miejscu samoloty wykonuj[ manewr do l[dowania zwi[zany z kr8giem nadlotniskowym. Dlatego nale)y skupie wysi+ek na zastosowaniu wszelkich metod maj[cych na celu eliminacje ptaków z tego obszaru. Ponadto, znaczna cz8Ge miejsc koncentracji ptaków jest zlokalizowana w rejonie ujGcia rzeki Wieprz do Wis+y, gdzie wykonywane s[ operacje kr8gu nadlotniskowego.
Rys. 2. Rozmieszczenie ptaków w okolicy drogi startowej pod wzgl8dem wysokoGci
Rys. 3. Miejsca koncentracji ptaków na lotnisku i w jego okolicy w okresie wiosenno-letnim
Wysoko!"#do#oko$o#5# Wysoko!"#powy(ej#5#m#
Rys. 4. Krytyczne fazy lotu w rejonie kr8gu nadlotniskowego
Dlatego nale)y skupie wysi+ek na zastosowaniu wszelkich metod maj[cych na celu eliminacje ptaków z tego obszaru. Ponadto, znaczna cz8Ge miejsc koncentracji ptaków jest zlokalizowana w rejonie ujGcia rzeki Wieprz do Wis+y, gdzie wykonywane s[ operacje kr8gu nadlotniskowego.
" start w kierunku 298° (koncentracja ptaków na przed+u)eniu drogi startowej), szczególnie w okresach: kwiecie? i lato oraz wczesna jesie? (patrz wyniki bada?), szczególnie w okresie koszenia trawy;
" wykonywanie manewru odejGcia z nad drogi startowej do l[dowania z kierunkiem 298° na wysokoGci poni)ej 200 m;
" podejGcie do l[dowania z kierunkiem 118°;
" start i rejon pierwszego zakr8tu kr8gu nadlotniskowego w kierunku 118°, szczególnie w okresie letnim;
" roz+o)enie startu Gmig+owcowego w kierunku po+udniowym oko+o 200° poni)ej 200 m. Powy)sze wnioski powinny bye uwzgl8dnione zarówno podczas okresowych szkole? personelu lotniczego z problematyki dzia+a? profilaktycznych, zwi[zanych z minimalizowaniem ryzyka kolizji statków powietrznych z ptakami, jak równie) nale)y je brae pod uwag8 w czasie organizacji i wykonywania lotów.
kr&g
nadlotniskowy
kr&g
3. ZALECENIA DLA ORGANIZATORÓW LOTÓW
Istotnym zagadnieniem jest uwzgl8dnianie stopnia zagro)enia w zale)noGci od pory roku, doby oraz miejsc koncentracji ptaków podczas planowania i wykonywania lotów. Badania terenowe wykaza+y, )e istnieje okres zagro)e? ze strony podwy)szonej frekwencji wszystkich ptaków oraz okres zagro)e? ze strony ptaków krukowatych w okresie jesienno-zimowym. Okresami szczególnie wysokiej frekwencji ptaków (tab. 1) i tym samym wy)szego ryzyka kolizji okaza+y si8 nast8puj[ce przedzia+y czasowe: III dekada marca – II dekada kwietnia w+[cznie, III dekada lipca- III dekada wrzeGnia, III- dekada pawdziernika – I dekada listopada. Zagro)enie wynikaj[ce z przelotów stad krukowatych w okresie jesienno-zimowym z terenu lotniska na noclegowiska zlokalizowane przy ujGciu rzeki Wieprz do Wis+y. Z obserwacji wynika, )e wi8kszoGe przelotów odbywa si8 od godziny oko+o 1400 do zachodu s+o?ca.
W ci[gu ca+ego roku (a w wymienionych okresach w szczególnoGci) zaleca si8 nast8puj[ce dzia+ania profilaktyczne:
1. Stosowae wzmo)one dzia+ania odstraszaj[ce maj[ce na celu zmniejszenie obecnoGci ptaków na lotnisku w miejscach szczególnie wp+ywaj[cych na krytyczne fazy lotu. Plan patrolu nale)y sporz[dzae w oparciu o sytuacj8 ornitologiczn[ lotniska, bie)[ce obserwacje oraz informacje od pilotów.
2. Nale)y rozwa)ye mo)liwoGe redukcji wykonywanych operacji nadlotniskowych (kr8gi, loty na ma+ej wysokoGci, atakowanie celów na ziemnych nad lotniskiem). 3. Przy wykonywaniu operacji nadlotniskowych piloci winni uwzgl8dniae map8
koncentracji ptaków.
4. W odprawie przedlotowej powinna uczestniczye osoba odpowiedzialna za dzia+ania odstraszaj[ce w danym dniu, która powinna przedstawie bie)[c[ sytuacj8 ornitologiczn[, prognozowane miejsca koncentracji ptaków oraz plan patrolu. Za+ogi wykonuj[ce loty powinny wzmóc obserwacj8 szczególnie miejsc koncentracji ptaków i uwzgl8dniae mo)liwoGe potencjalnej kolizji.
5. W okresie jesienno–zimowym od po+owy wrzeGnia do po+owy marca, od godziny 1400 do zachodu S+o?ca, nale)y ograniczye loty na wysokoGciach do 300 m w rejonie po+o)onym na po+udniowy zachód od lotniska do ujGcia rzeki Wieprz do Wis+y. Ponadto nale)y, okresowo w zale)noGci od czasu przelotu ptaków (od oko+o 14), ograniczye starty w kierunku wschodnim. W przypadku koniecznoGci wykonywania takich operacji ka)dy start nale)y poprzedzae dzia+aniami odstraszaj[cymi ptaki. W dzia+aniach tych uwzgl8dniae tak)e informacje przekazywane przez za+ogi, które powinny wzmóc obserwacj8 ptaków.
6. Piloci powinni bye ostrzegani na bie)[co o zaobserwowanych ptakach. Dlatego patrol powinien bye wyposa)ony w Grodki +[cznoGci umo)liwiaj[ce wymian8 informacji pomi8dzy patrolem, pilotem operacyjnym i kontrolerem lotniska.
7. Kontroler powinien wstrzymae starty i l[dowania w sytuacji pojawienia si8 ptaków w sektorze startu i podejGcia do l[dowania. Operacje powietrzne mo)na wznowie po ust[pieniu zagro)enia kolizji.
8. Co najmniej raz w roku piloci, a podchor[)owie przed rozpocz8ciem szkolenia w powietrzu, powinni uczestniczye w szkoleniu zwi[zanym z problematyk[ ryzyka
kolizji statków powietrznych z ptakami i innymi zwierz8tami. Zakres szkolenia powinien obejmowae:
" sposoby rozpoznawania gatunków ptaków typowych dla lotnisk na poziomie podstawowym (klucze do oznaczania ptaków);
" behawior wyst8puj[cych gatunków;
" rodzaje podstawowych technik odstraszania ptaków;
" skutki zderze? statku powietrznego z ptakami i innymi zwierz8tami;
" zdarzenia zaistnia+e na lotnisku spowodowane kolizjami statków powietrznych z ptakami i innymi zwierz8tami;
" sytuacja ornitologiczna lotniska;
" fazy krytyczne lotu w zale)noGci od cyklu sezonowego i dobowego ptaków;
" system zarz[dzania ryzykiem kolizji z ptakami i innymi zwierz8tami obowi[zuj[cy na lotnisku;
" procedury post8powania w przypadku wyst[pienia zagro)enia spowodowanego ptakami i innymi zwierz8tami, w tym procedury raportowania zdarze?.
4. PODSUMOWANIE
Wyniki bada? przeprowadzonych w ramach projektu oraz doGwiadczenia innych lotnisk wskazuj[ potrzeb8 powo+ania zespo+u ds. zarz[dzania ryzykiem kolizji statków powietrznych z ptakami i innymi zwierz8tami na szczeblu bazy lotniczej. Jak wynika z praktyki na lotniskach wojskowych jest bardzo ró)nie w zale)noGci od znaczenia lotniska, rodzaju statków powietrznych - problematyk[ obecnoGci ptaków na lotnisku zajmuj[ si8 przewa)nie wyznaczone do tego osoby w ramach dodatkowych obowi[zków. Dzia+ania tych osób cz8sto s[ nieskoordynowane. W ostatnich latach na niektórych lotniskach wojskowych pracuje sokolnik, który g+ównie zajmuje si8 odstraszaniem ptaków podczas lotów. Jednak na wielu lotniskach brak jest takiej osoby i dzia+ania profilaktyczne ograniczaj[ si8 do wykorzystania biernego armatki gazowej oraz startu i l[dowania z w+[czonym reflektorem. Ponadto w ramach swoich etatowych obowi[zków problematyk[ unikania kolizji statków powietrznych z ptakami zajmuj[ si8 inspektorzy ds. bezpiecze?stwa lotów. Bior[c pod uwag8 wymienione uwarunkowania wydaje si8 zasadne wyrawne okreGlenie sk+adu zespo+u ds. zarz[dzania ryzykiem kolizji statków powietrznych z ptakami i innymi zwierz8tami.
W sk+ad takiego zespo+u powinni wchodzie przedstawiciele bazy lotniczej, jako organu zarz[dzaj[cego lotniskiem, przedstawiciele personelu lataj[cego i in)ynieryjno-lotniczego z jednostki lotniczej stacjonuj[cej na danym lotnisku oraz osoby odpowiedzialne za dzia+ania odstraszaj[ce ptaki podczas lotów (sokolnik, jeGli wyst8puje, pirotechnik, inne osoby przeszkolone odpowiedzialne za odstraszanie ptaków czasie lotów). Zespó+ powinien miee okreGlone zadania, kompetencje i obowi[zki. W zale)noGci od stopnia ryzyka kolizji oraz typów statków powietrznych zespó+ mo)e bye etatowy lub nieetatowy. Dopuszcza si8 mo)liwoGe sk+adu, w którym tylko niektóre osoby b8d[ na etacie. Przewodnicz[cym zespo+u powinien bye inspektor ds. bezpiecze?stwa lotów lub cz8Gciej
kompetentna osoba cywilna zatrudniona na utworzonym w tym celu etacie. Cz+onkowie zespo+u powinni przejGe odpowiednie szkolenie. Obecnie osoby odpowiedzialne za profilaktyk8 kolizji statków powietrznych z ptakami przechodz[ tylko dorawny instrukta). Osoba wchodz[ca w sk+ad zespo+u powinna miee co najmniej nast8puj[c[ wiedz8 i umiej8tnoGci:
" umiej8tnoGe rozpoznawania gatunków ptaków typowych dla lotnisk na poziomie podstawowym z wykorzystaniem dost8pnej literatury krajowej (klucze do oznaczania ptaków);
" behawior wyst8puj[cych gatunków oraz znajomoGe sytuacji ornitologicznej lotniska. " znajomoGe podstawowych technik zarz[dzania ryzykiem kolizji z ptakami;
" podstawowy zakres wiedzy zawieraj[cy problematyk8 infrastruktury lotniskowej, zasad i przepisów ruchu lotniczego, techniki lotniczej;
Osoby odpowiedzialne za dzia+ania profilaktyczne w czasie lotów powinny posiadae dodatkowe umiej8tnoGci:
" monitorowania sytuacji ornitologicznej w czasie lotów; " planowania patrolu w odniesieniu do planowanych lotów;
" doboru technik odstraszania w zale)noGci od bie)[cej sytuacji ornitologicznej lotniska i rodzaju wykonywanych operacji lotniczych;
" efektywnego wykorzystania technik odstraszania; " sporz[dzania raportu z patrolu;
" wspó+pracy z odpowiednimi osobami funkcyjnymi s+u)b lotów (kontrolerem lotniska, pilotem operacyjnym lotów, innymi).
Bibliografia
1. Busse P. (red.). 1990.: Ma+y s+ownik zoologiczny. Ptaki. Wiedza Powszechna, Warszawa.
2. Battistoni V., Montemaggiori A., Iori P.: Beyond Falconry Between Tradition And Modernity: A New Device For Bird Strike Hazard Prevention At Airports.
3. fwiklak J., Grzywaczewski G., Kitowski I., Krop S.: Ryzyko kolizji statków powietrznych z ptakami w aspekcie sytuacji ornitologicznej lotniska w D8blinie – cz. II. Journal of Aeronautica Integra 2009. 4. Dzik T. and Kiernicki A.: Ptaki - u)ytkownicy przestrzeni powietrznej, PSP Nr 8 2005.
5. Dolbeer R.A, Wright S.E. (2006): Wildlife strikes to civil aircraft in the United States 1990–2005. U.S. Dept. Of Agriculture. Federal Aviation Administration. National Wildlife Strike Database Serial Report 12.
6. Klich E.: Bezpiecze?stwo lotów w transporcie lotniczym. Wydawnictwo Naukowe In-stytutu Technologii Eksploatacji. Radom 2010.
HAZARDS OF FLIGHT SAFETY AT THE DEBLIN AIRPORT IN A CONTEXT OF BIRD STRIKES
Summary: The first project in Poland devoted to study on bird strikes at military airfields was conducted
from 2007 to 2010. The studies were carried out at the Deblin airfield, Eastern Poland. This airfield was chosen since it is located close to the valley of the Vistula River, one of the most important pathways of birds’ migration. The main aim of this project was to develop methods of aircraft protection against threats from birds. The studies were carried out using two methods. One by transect and the other one by selected sector scanning. Different methods were justified by the need of analysis of quantity, dynamics and birds’ distribution at the airfield, on the other hand, there was a need to recognize factors that influenced birds’
behavior in scope of aircraft movements in the examined area. During the research, it was recorded, that 104 species of birds in the number about of 36200 were observed. The most frequent ones were starling Sturnus
vulgaris (31.0%), jackdaw Corvus monedula (18.3%), rook Corvus frugilegus (15.9 %), lapwing Vanellus vanellus (6.2%). Moreover it was found, that starlings constituted the most serious threat. It resulted from
their relatively high attendance at the runway and creating huge flocks (about 300 individuals). The most dangerous seemed to be rooks. The flocks consisted of 3-6 thousand individuals. Possible repellent techniques concerning of the Deblin military airfield were discussed. The analysis of the birds concentration depending on the altitude, part of the day, year, part of the airfield constituted a base to work out critical flight phase and appropriate procedures to prevent bird strikes.
