Religie dla pokoju - iluzja czy rzeczywistość? Przykład WRCP - "Światowej Konferencji Religie dla Pokoju" Günther Gebhardt

Günther Gebhardt, Helena

Cieślińska

Religie dla pokoju - iluzja czy

rzeczywistość? Przykład WRCP

-"Światowej Konferencji Religie dla

Pokoju" Günther Gebhardt

Collectanea Theologica 64/1, 134-139

R E L IG IE DLA P O K O JU - IL U Z JA CZY R ZEC ZY W ISTO ŚĆ ?

1. Podwójne oblicze religii

„ T a m g d z ie d o c h o d z i d o p o ru sze n ia religijn ego, p o ja w ia się d ia b eł” - o d ty ch słó w r o z p o c z ą ł p ew ien d zien n ik a rz sz w a jca r sk ieg o ty g o d n ik a sw ój g ru d n io w y a rty k u ł n a tem at k rw a w y ch w y d a rzeń , ja k ie m ia ły m iejsce w in d y jsk im m ieście A y o d h y a 1. Z w o le n n ic y pew nej fa n a ty czn ej grupy h in d u isty cz n e j z n isz czy li ta m m u z u łm a ń sk i m e c z e t, b y n a je g o m iejscu w z n ie ść św ią ty n ię h in d u sk ą . T en o b ja w p rz e m o c y w y w o ła ł w ró żn y ch m iejsco w o śc ia ch Indii k rw a w e ro zru ch y , w k tó r y ch stra ciło ży cie p o n a d ty sią c lu d zi. Z n a w cy sytu acji utrzym u ją, co p ra w d a , że n ie c h o d z iło w c a le o k o n flik t religijny lecz o k w estię w ła d zy p olitycznej. R ze c z y w iśc ie jed n a k n a przestrzen i h isto rii lu d z k o śc i a ż p o d zień d zisiejszy religia była w ie lo k r o tn ie n a d u ż y w a n a d la realizacji in te r e só w n atu ry p o lity czn ej i ek o n o m ic zn ej. T o , co w y d a r z y ło się w In d ia ch d zieje się ró w n ież bliżej n as - n a przyk ład w B o śn i. T a m rów n ież sy m b o le i u czu cia religijne p o d le g a ją p o w ią z a n iu z in n y m i c z y n n ik a m i p o to , b y sk ier o w a ć p r z e c iw k o so b ie ludzi w y w o d z ą c y c h się z ró żn y ch gru p n a r o d o w o śc io w y c h . W a żn ą rolę o d g r y w a p rzy tym p rzy p o m in a n ie a k tó w p r z e m o c y , k tóre m ia ły m iejsce w przeszłości; n ie ste ty , o d g ry w a o n o rolę w ię k sz ą a n iżeli p a m ię ć c z a s ó w u d a n e g o p o k o jo w e g o w sp ó łży c ia . 1 je ż e li przyp atru jem y się arch itek tu rze w ielu m ia st E u ro p y Ś r o d k o w e j.... - j a k w iele sy n a g o g z o s ta ło zb u rzo n y ch w ok resie śr ed n io w ie cza , b y n a ich m iejsce w zn ieść św ią ty n ię ch rześcijań ­ ską! Z e sm u tk iem trzeba, n ie ste ty , p rzy zn a ć, że d o p r a w d y d ia b eł p o ja w ia się n ad er c z ę sto w ó w c z a s, g d y d o c h o d z i d o religijnego p o ru szen ia ; że n ad er c z ę sto religie b yły i są p rzyczyn ą lu b k o m p o n e n tą p rzem o cy i w o jn y .

P o n ie w a ż religia je st p o w ią z a n a z g łęb o k im i tę sk n o ta m i i o b ja w a m i w ła śc iw y m i dla lu d zk iej eg zy ste n c ji, p rzeto je s t w stan ie n a d a w a ć d zia ła n iu sz c z e g ó ln ie g łę b o k ą m o ty w a cję, c z ę sto n ie p o d leg a ją c ą żadnej w ą tp liw o śc i. T a k w ięc religię m o ż n a ła tw o z a sto so w a ć ja k o n arzęd zie d la o sią g n ię c ia in n y c h c e ló w . R elig ia stw a rza b o w ie m p ła szc zy zn ę id en ty fik a cji, w ięc p o w o ła n ie się na nią je st w sta n ie w y w o ła ć fanatyzm : jeżeli c z ło w ie k je st p rz e k o n a n y , że p o stę p u je z g o d n ie z n a k a zem ja k ie g o ś b ó stw a , nie d o p u sz c z a j u ż żadnej o p o z y c ji. W ojn y religijne, p r z e śla d o w a n ia h er e ty k ó w i c za ro w n ic, w o jn y k r zy żo w e sta n o w ią p rzy k ła d y zn an e z h isto r ii, je d n a k p rzy z a sto so w a n iu bardziej su b teln y ch fo rm p rz e m o c y w ystęp u ją o n e nad al. C z y ż n a ta k im tle p o d jęc ie tem a tu „ Ś w ia to w ej K on fe ren cji R elig ie dla P o k o ju ” n ie jest d o w o d e m n a iw n o ści i za ro zu m ia ło ści? C zy religie i ich w y z n a w c y d o p r a w d y są w stan ie z d z ia ła ć c o k o lw ie k n a rzecz p o k o ju , c z y je st to ty lk o iluzja?

R elig ie m ają o b licze p o d w ó jn e . N a p rzestrzen i d ziejó w sta n o w iły p rzecież jed n a k r ó w n ie ż n arzęd zie p o k o ju . T w ó r c y w szy stk ich religii sk a li św ia to w ej g ło sili n o w in ę p o k o ju i u czy li sp o s o b ó w o so b is te g o d o sk o n a le n ia się c z ło w ie k a (o b ja w ien ie, z b a w ien ie), a le także d ró g d o h a r m o n ijn e g o , sz c z ę śliw e g o ży cia lu d zi m ięd zy s o b ą i w o ta cza ją cy m ich św iecie. C ią g le o d n o w a p o ja w ia ją się p o sz c z e g ó ln e p o sta c i i gru p y, k tó r e p rzy p o m in a ją o tej p ierw o tn ej inspiracji p o k o jo w e j i p rzetw arzają i p rz e n o sz ą j ą w sw e ży cie. P rzy k ła d z o b sza r u religii ch rześcijańsk iej sta n o w ią w a ld en si, F ra n ciszek z A s y ż u i z a k o n y żeb racze, k w ak rzy i m e n n o n ic i, k tó r zy w ręcz są o k reśla n i m ia n e m K o ś c io łó w P o k o ju , o ra z w ie le in icjatyw E k u m en iczn ej R a d y K o ś c io łó w , a lb o o so b is to ś c i i gru p y w K o śc ie le k a to lic k im ja k np. R u ch P a x -C h risti. T a k ie ru ch y sprzyjające la n so w a n iu p o k o ju istn ieją zresztą w e w szy stk ich relig ia ch , ja k np. su fi w ram ach isla m u c z y ruch w y w o d z ą c y się o d M a h a tm y G a n d h ie g o w In d ia ch - b y w y m ien ić c h o ć b y d w a p rzy k ła d y . Istnieje ró w n ie ż o p in ia , że o k r e ślo n e ćw ic z e n ia religijne ja k n p. m ed y ta cje c z y j o g a są w sta n ie n a sta w ić lu d zi bardziej p o k o jo w o .

Ż a d n a religia nie m o ż e b y ć u zn a n a z a n a d rzęd n ą , lep szą religię p o k o ju , ale ró w n ież b e z z a sa d n e je st zn iesła w ia n ie o k r e ś lo n y c h religii j a k o o p o w ia d a ją c y c h się zd e c y d o w a n ie za p r z e m o c ą . N o r w e sk i b a d a cz p o k o jo w y J o h a n G a ltu n g m ó w i raczej o „ tw a rd y ch i m ięk k ich

* R efera t w y g ło sz o n y n a sp o tk a n iu z a ło ż y c ie lsk im p ierw szej g ru p y W C R P (Ś w iatow ej K o n fe ren cji R elig ie d la P o k o ju ) w P o ls c e , W a rsza w a , 12 sty czn ia 1993 roku.

1 R o g e r В e r n h e i m , D e r e x p lo siv e A y o d h y a -K o n flik t. - (E k sp lo d u ją c y k o n flik t A y o d h y a ), W : D ie W e ltw o c h e , 10 11 1992, s. 7.

a sp ek ta ch " każdej religii2. „T w a rd e" e lem en ty sta n o w iły b y np. je d n o str o n n ie tra n scen d en tn e w y o b ra żen ie B o g a , m y ślen ie w k a te g o ria ch A b s o lu tu , d o g m a ty z m u , stru k tu ry h ierarch iczn e, a k c e n to w a n ie s z c z e g ó ln e g o p o w o ła n ia ja k ie jś jednej gru p y w sto su n k u d o in n y ch - a w ięc to w sz y stk o , c o o g ra n icza i u trud n ia p o ro zu fn ie n ie. D o „ m ięk k ich " a sp e k tó w n a leża ło b y za liczy ć np. bardziej im m a n e n tn y o b ra z B o g a , ak cep tację p ra w d y w yzn aw an ej p rzez in n ych , u zn a n ie p lu ralizm u , p o d k reśla n ie c z y n n ik ó w w sp ó ln y c h , g lo b a ln y p u n k t o d n ie sie n ia , stru k ­ tury d em o k r a ty cz n e - a w ięc w sz y stk o , c o je d n o c z y i sprzyja p o ro z u m ie n iu . B a d a n ia n atu ry so c jo p sy c h o lo g ic z n e j sk łan iają d o p rzy zn a n ia , że sk ło n n o ść d o p rzem o cy je st siln iejsza u ludzi rep rezen tu jących religijność w y ra źn ie d o g m a ty c z n ą , u tw ie rd zo n ą a u to r y ta rn ie i hierarch icz­ n ie an iżeli u w ierzących n a sta w io n y c h bardziej lib era ln ie3.

O ile je sz c z e p rzed n iew ielu d ziesią tk a m i la t u c h o d z iło za regułę, że ró żn e w sp ó ln o ty religijne i ic h z w o len n icy p o z o sta w a li w o b e c sie b ie w u k ła d a ch k o n k u r en cy jn y ch i o k o lic z n o ś ć ta sta n o w iła p rzyczyn ę częsty ch n ap ięć p o m ię d z y religiam i, o tyle w o sta tn im cza sie w zro sło p rześw ia d czen ie, że d ia lo g i w sp ó łp ra ca są n ie o d z o w n e d la za p ew n ien ia w szy stk im lu d zio m g o d n ej p rzy szło ści. T e o lo g H a n s K iin g je st zd a n ia , że „ n ie m o ż e b yć m o w y o p o k o ju ś w ia to w y m b ez p o k o ju p o m ię d z y relig ia m i” 4. T a k i p o k ó j m ięd zyreligijn y b u d o w a n y je st n a p rzek o n a n iu , że „ to , c o n as łą czy je st w ażn iejsze o d te g o , c o n as d z ie li” , ja k z o s ta ło to sfo r m u ło w a n e p o d c z a s 1. Ś w iatow ej K on fe ren cji R eligie d la P o k o ju w r. 1970. P o d tym sfo r m u ło w a n ie m ro zu m ie się, p o p ierw sze, n iek tó r e w sp ó ln e e lem en ty ju ż w sa m y m zn a czen iu i ety c e r ó ż n y c h religii. C zy n n ik iem łą c z ą c y m jest o b e c n ie jed n a k p rzed e w sz y stk im w y z w a n ie w sp ó ln e dla w szystk ich : k sz ta łto w a n ie ży cia naszej p la n ety Z iem i w p o k o ju , sp ra w ie d liw o ści i c z y sto śc i śr o d o w isk a . T a k ie k a ta stro fy , k tó r e z a g ro ziły o to c z e n iu n a tu ra ln em u ja k w y p a d ek w reak to rze a to m o w y m w C za rn o b y lu d o ty k a ją p o ró w n i w szystk ich : ch rześcijan, m u z u ł­ m a n ó w i a te istó w . P o d o b n ie n ie m o ż e b y ć m o w y o ja k im k o lw ie k o d d z ie ln y m p o k o ju b u d d yjsk im , ch rześcijańsk im a lb o a g n o sty c z n y m . W ła śn ie z p rzek o n a n ia , że m o c ą z a so b ó w sw ej d u c h o w o śc i i etyk i religie w in n y p rzy czy n ić się d o za p ew n ien ia p o k o ju n a ziem i; w ięcej - że o d tej o d p o w ie d z ia ln o śc i nie w o ln o im się u ch ylić - n a p rzestrzen i o sta tn ic h stu łat w y ra sta ły cią g le n o w e in icja ty w y w s p ó łd z ia ła n ia n a rzecz p o k o ju p o d e jm o w a n e p rzez p rzed sta w icieli ró żn y ch religii. W ten cią g w łą cza się ta k ż e u sta n o w ie n ie Ś w iatow ej K o n fe ren cji R elig ie dla P o k o ju (W C R P ) w r. 1970.

2. Powstanie i rozwój W C R P (Światowej Konferencji Religie dla Pokoju)

W p o ło w ie lat sz eśćd ziesią ty c h n iek tó r zy p rzy w ó d cy religijni w U S A w y stą p ili z su g estią p o w o ła n ia - w im ię św ia to w e g o p o k o ju - św ia to w ej k on feren cji z ło ż o n e j z w io d ą cy ch o so b is to ś c i religijnych. Id ea p o w sta ła zra zu w g r o n ie chrześcijan rep rezen tu jących w y zn a n ia ew a n g elick ie, k a to lic k ie i u n ita ry sty c zn e o ra z w śró d Ż y d ó w . W tej gru p ie b y ł je d e n b isk u p m e to d y sty c z n y i je d e n k a to lick i. B y ł to o k res w o jn y w W ietn a m ie i n a ra sta ją ceg o za g ro że n ia a to m o w e g o ; r ó w n o cze śn ie w raz z ro k iem 1968 z b liża ła się 100-na ro czn ica u ro d zin G a n d h ie g o i zw ła szcza w K o śc ie le k a to lic k im , w zw ią zk u z II S o b o rem W a ty k a ń sk im , d o sz ło d o w ie lk ie g o o tw a rcia w k ieru n k u d ia lo g u i za a n g a ż o w a n ia n a rzecz p o k o ju . K rą g o s ó b za in te r e so w a n y c h „ Ś w ia to w ą K o n fe ren cją R elig ie d la P o k o ju ” p o w ię k sz a ł się b a rd zo szybk o: b yły to o so b is to ś c i b u d dyjskie i sh in to isty c z n e z J a p o n ii, ja k ró w n ież w io d ą c y p rzed sta w iciele ch rystian izm u ; ja k o p ierw si p rzy łą czy li się także h in d u si, m u z u łm a n ie i sik h o w ie z In d ii. W rezu ltacie w ro k u 1970 o d b y ła się w K y o to w Ja p o n ii p ierw sza Ś w ia to w a K o n fe ren cja R elig ie d la P o k o ju . P o n a d 2 0 0 p rzed sta w icieli, m ężczy źn i i k o b ie ty rep rezen tu jący 12 religii i 39 k rajów W sc h o d u i Z a c h o d u , P ó łn o c y i P o łu d n ia sp o tk a ło się i d y s k u to w a ło tam n a tem at

2 T a k np. w w y k ła d zie w y g ło sz o n y m w U n iw ersy tec ie P rin c eto n n a tem at: R e lig io n a n d

P e a c e . S o m e R e fle c tio n s (R e lig ia i p o k ó j. P arę u w a g ) - gru d zień 1986.

3 Por.: R ich a rd F r i e d 1 i , Frieden w agen. Ein B e itra g d er R eligion en zu r G e w a lta n a ly se

u n d z u r F ried en sa rb eit. - (O d w a ż y ć się n a p o k ó j. W k ład religii d o a n a lizy p rzem o cy

i d z ia ła ln o śc i n a rzecz p o k o ju .) F rib o u rg , W y d a w n ic tw o U n iw ersy tec k ie 1981, s. 179-186. 4 T u p rzed e w szystk im : H a n s K ü n g , P r o je k t W e lte th o s; W : P ro je k t E to s ś w ia to w y , M o n a c h iu m , P iper 1990.

ro zb ro jen ia , ro zw o ju i p ra w c z ło w ie k a . K o n fe r e n c ja p o tr a k to w a ła sieb ie ró w n ież za religijny p rzy czy n ek w sp ó łd zia ła ją cy n a rzecz sz y b k ie g o za k o ń c z e n ia w o jn y w W ietn a m ie. Jed n ak że za sp raw ę n ajw ażn iejszą n a le ż a ło b y c h y b a u zn a ć n iek tó r e za sa d n ic z e o św ia d cz en ia , ja k np. stw ierd ze n ie zaw arte w D ek la ra cji K o ń co w ej: „ G d y zeb ra liśm y się w im ię sp raw y n adrzędnej, ja k ą je s t p o k ó j, sp o str zeg liśm y , że sp raw y k tóre n a s łą c z ą o k a z a ły się isto tn ie jsze o d tych , k tó r e n a s d z ie lą ” . S p o r z ą d z o n o za tem tak i rejestr w s p ó ln y c h w sz y stk im p rzek o n a ń i sfo r ­ m u ło w a n o o św ia d c z e n ie g o d n e za p a m ięta n ia : „ J a k o w ierzą cy m ężczy źn i i k o b ie ty , pełni p o k o r y i sk ru ch y, w y zn a jem y , że n a d er c z ę s to zd ra d za liśm y n a sz e religijne id e a ły i n a sze z o b o w ią z a n ia n a rzecz p o k o ju . T o nie rełigia w in n a je st ty ch b łę d ó w - ty lk o jej w y zn a w cy . T a zd ra d a w o b e c religii m o ż e i p o w in n a z o s ta ć n a p r a w io n a ” . W p o d o b n y m d u ch u w y p o w ie d z ie ­ li się zresztą ta k ż e, p o d c z a s w sp ó ln e g o sp o tk a n ia w Szw ajcarii p o d k o n ie c listo p a d a o sta tn ie g o ro k u (1 9 9 2 - przyp. tłu m .), serb sk i patriarch a p r a w o sła w n y P a v le, k a to lic k i b isk u p S arajew a o ra z p r z y w ó d c a w s p ó ln o ty m u zu łm a ń sk iej w B o śn i J a k u b S elim o w sk i, o św ia d ­ czając: „ P rzestęp stw a p o p e łn ia n e w im ię religii są n ajcięższym i p rzestę p stw a m i d o k o n a n y m i p rzeciw religii” .

W r. 1990 u ro czy ście o b c h o d z iliśm y 2 0 -lecie p o w sta n ia W C R P , m ając n a u w a d ze d ecyzję p o d jętą na kon feren cji w K y o t o , b y „ Ś w ia to w ą K o n fe r e n c ję R elig ie dla P o k o ju ” p o d n ie ść d o ran gi o rg a n iza cji stałej, m ięd zy n a ro d o w ej i inter-religijnej. W m ięd zy cza sie W C R P , w o d ­ stęp a ch c o 4-5 la t, o d b y ła p ię ć św ia to w y c h k on fer en cji, przy czy m o d b y w a ły się o n e k o le jn o n a w szy stk ich k o n ty n e n ta c h z w y ją tk iem A m ery k i P o łu d n io w e j. C zy ta ją c d o k u m e n ty k o lejn y c h k on feren cji m o ż n a stw ierd zić, że k a ż d o r a z o w o ich ciężar g a tu n k o w y p rzen o sił się na p ro b lem y a k tu a ln e. C zw a rta k on fer en cja w N a ir o b i w r. 1984 o k a z a ła się k am ien iem m ilo w y m W C R P w tym se n sie, że sta ła się b o d ź c e m d o w y r a ź n e g o w z m o c n ie n ia d zia ła ln o ści p o d sta w o w e j, zw ła szcza p rzez p rzy cią g n ięcie lu d zi m ło d sz y c h . O d teg o czasu d zia ła n ia W C R P k o n cen tru ją się w o k ó ł z a k ła d a n ia gru p o rg a n iza cji w p o sz c z e g ó ln y c h krajach i m ia sta c h , p o d o b n ie ja k to p rzew id u je się ró w n ież dzisiaj w ie c z o r e m tu w W arszaw ie.

O sta tn ia z d o ty c h c z a so w y c h k on fer en cji, w r. 1989 w M e lb o u r n e , p o ło ż y ła silniejszy n a c isk n a sp raw y o c h r o n y śr o d o w isk a i p ra w a m n ie jszo ści, i lu d ó w a u to c h to n ic z n y c h , z w ła sz c z a w reg io n ie P a cy fik u . W lip cu 1990 r. W C R P o d b y ła - w sp ó ln ie z U N I C E F - k o n feren cję n a tem a t p raw d zie c k a w P r in c e to n , U S A ; je st to p ro b lem , k tó r em u W C R P w p rzy szło ści n a d a l będ zie p o św ię c a ć uw agę.

W r. 1992 w p rzed ed n iu k o n fer en cji N a r o d ó w Z je d n o c z o n y c h o o c h r o n ie śr o d o w isk a i o ro zw o ju w B razylii, W C R P o d b y ła c o llo q u iu m p rzed sta w icieli religii, ab y p rzed sta w io n e przez n ich racje ety czn e w n ie ść n a p ła sz c z y z n ę p o lity c z n ą . W c ią g u 22 la t sw e g o istn ien ia W C R P zw ięk szy ła liczb ę c z ło n k ó w , sw ój z a się g g eo g ra ficzn y i sp ec tru m tem a ty k i. O b ecn ie utrzym u je sekcje n a r o d o w e i gru p y lo k a ln e w n iem a l 30 krajach , ale p rzez k o n ta k ty in d y w id u a ln e je st o b e c n a w p o n a d 60 krajach p rezen tu ją cy ch różn e u stroje sp o łec zn e. W E u ro p ie d o ch w ili o b ecn ej istn ieją sekcje n a r o d o w e w 8 krajach: B e lg ii, N ie m c z e c h , Francji, W ielk iej B rytan ii, W ło sz e c h , C h o iw a c ji, H o la n d ii, i A u strii. W E u rop ejsk im K o m ite c ie W y k o n a w c z y m , k tó r y zb iera się d w u k r o tn ie w c ią g u ro k u , rep rez en to w a n y je st je d e n p rzed sta w iciel każdej z ty ch gru p n a ro d o w y ch ; za sia d a ją w n im ró w n ież c z ło n k o w ie z kilku in n y ch k rajów , w śró d n ich o d 4 la t ta k ż e p ro f. A lfo n s S k o w r o n e k z W arszaw y. M ię d z y ­ n a r o d o w a sie d z ib a W C R O m ieści się w N o w y m Y o r k u , Sek retariat E u rop ejsk i - p o d m o im k ie r o w n ic tw e m w G en ew ie.

3 . C zym jest W C R P ?

W C R P nie je st ani „ P a rla m en tem R e lig ii” an i „ Ś w ia to w ą R a d ą R e lig ii” a n i też „ O N Z R e lig ii” . L u d zie p rzy b y w a ją cy n a k on feren cje W C R P a lb o w sp ó łd z ia ła ją c y z grupach lo k a ln y c h , nie są z reguły ża d n y m i fo r m a ln y m i d eleg a ta m i sw y ch w s p ó ln o t w y z n a n io w y c h , le c z w p ierw szy m rzęd zie są to o s o b y p ry w a tn e, n a w et jeżeli w sw ej w sp ó ln o c ie p iastu ją

5 M a ria A . L ü с к e r , (W y d .), R e lig io n en , F rieden, M e n sch en re ch te . D o k u m e n ta tio n d er

e rste n W e ltk o n feren z d er R e lig io n en f ü r den F rieden. W u p p erta l, 1971, s. 110-111. - (R elig ie,

w y so k ie urzęd y. T a k ja k to w in n o b y ć i je s t o c z y w iste d la organ izacji interreligijnej, d ą żen iem je st w y ró w n a n a reprezentacja p o sz c z e g ó ln y c h religii n a w sz y stk ic h p ła szc zy zn a ch . Ze w z g lę d u n a sk ład lu d n o ści je st t o - n a p ła szc zy źn ie n a ro d o w ej i lok aln ej - c z ę sto za d a n ie b a rd zo tru dn e i n ie z n a la z ło o n o d o ty c h c z a s z a d o w a la ją c e g o r o zw ią za n ia . W k a żd y m razie d aje się o n o lepiej ro z p o z n a ć na p o d sta w ie sk ła d u g rem ió w . T a k w ięc w o b ecn y m 1 6 -o so b o w y m m ię d z y n a r o d o w y m P rezy d iu m W C R P , z ło ż o n y m z m ężczy zn i k o b ie t, z a sia d a 6 ch rześcijan, 3 m u z u łm a n ó w , d w ó c h b u d d y stó w , d w ó ch sik h ó w i p o je d n y m rep rezen tan cie h in d u izm u , ju d a iz m u i sh in to izm u . W sk ali m ięd zy n a ro d o w ej najbardziej zn a n y m i czło n k a m i p rezy d iu m są z a p ew n e a rcy b isk u p D e s m o n d T u tu z A fryk i P o łu d n io w ej i A b d u lla h N a sse e f, sekratarz gen era ly Ś w iatow ej L igi M u zu łm a ń sk iej. O cen iając k o m p le k so w o , w W C R P d ziałają w ierni reprezentujący n a stęp u ją ce religie: b a h a ’i, b u d d y z m , c h ry stia n izm , h in d u izm , isla m , ja in iz m , ju d a iz m , k o n fu cjo n izm , sh in to iz m , religie sik h ijsk ą, ta o iz m , zo ro a str ia n izm , ja k ró w n ie ż a u to c h to n ic z n e religie A fry k i, A m ery k i i r eg io n u P a cy fik u .

F o r m a ln e c z ło n k o stw o istn ieje ty lk o n a p ła szc zy źn ie n a ro d o w ej i lo k a ln ej, g d z ie W C R P d zia ła c z ę sto ja k o zarejestrow ane sto w a rzy szen ie. Z reguły nie istnieje w W C R P ża d n e c z ło n k o w stw o ca ły ch o rgan izacji c z y w s p ó ln o t religijnych, jed n a k że W C R u trzym u je d o b re sto su n k i z w ielk ą liczb ą p o k r e w n y c h o rg a n iza cji i ru ch ó w p o k o jo w y c h .

4. Cele, wytyczne i specyfika działalności W CR P

1. W C R P p ragn ie b y ć organ izacją u k ieru n k o w a n ą n a a k cy jn o ść. U w a ż a się z a foru m w y z n a w c ó w ró żn y ch religii, k tó r zy m o c ą sw y ch w ła sn y ch tradycji c h cą w sp ó ln ie d zia ła ć n a rzecz p o k o ju . W C R P jest org a n iza cją interreligijną p o k o jo w ą , jej celem n ie jest jed y n ie p ro w a d z e n ie d ia lo g u w śró d ludzi w ierzą cy ch , ja k k o lw ie k p rzez w sp ó łd z ia ła n ie taki d ia lo g zysku je n a zn a czen iu . C h o d zi o d ia lo g p r o w a d z o n y w to k u a k ty w n e g o d zia ła n ia . P o lem d z ia ła ln o śc i W C R P są sp ra w y w sp ó ln e w sz y stk im lu d z io m i w ła śn ie w im ię u p o ra n ia się z n im i c z ło n k o w ie W C R P b udują w s p ó ln o tę o d p o w ie d z ia ln o śc i i w sp ó łp ra cy . T a k ie n a sta w ien ie, ta k ie sta n o w isk o sp raw ia, że ró żn ice n atu ry teo lo g iczn ej w kon k retn ej d z ia ła ln o śc i W C R P u legają n ieja k o w y łą czen iu , ja k k o lw ie k n ie n egu je się ich istn ien ia.

2. W C R P n ie ch ce ż a d n e g o sy n k itty z m u ! U ż y w a m tutaj teg o sło w a w je g o p o p u la rn y m r o zu m ien iu ja k o sp ły w u w ie lu religii w je d n ą n o w ą . W ż a d n y m w y p a d k u W C R P n ie zm ierza w k ieru n k u p o w o ła n ia jak iejś sw e g o rod zaju zu n ifik o w a n ej religii św ia to w ej, lecz traktuje p lu ra lizm ja k o w za jem n e w z b o g a c a n ie się, d o m a g a ją c się jed y n ie w za jem n e g o p o sz a n o w a n ia . C z ło n k o w ie W C R P w in n i ży ć z g o d n ie z z a sa d a m i sw o ic h w ła sn y ch religii, ale w y zn a w a ć o tw a r to ść i z d o ln o ść w czu w a n ia się w religie in n y ch i p o d ziela ć za in tereso w a n ie d la w spóln ej d z ia ła ln o śc i n a rzecz p o k o ju .

3. Z te g o c o p o w ied zia łem w y n ik a jed n o z n a c zn ie: n ie m a m o w y o ża d n y m p ro zelity zm ie. S p o tk a n ia W C R P n ie m o g ą sta n o w ić p la tfo r m y dla ja k ic h k o lw ie k w za jem n y ch p rób n a w ra ca n ia lecz w in n y b y ć terenem b e z w z g lę d n e g o w za jem n e g o p o sz a n o w a n ia , b ez k tó r eg o n ie m o ż liw e je st za u fa n ie p o tr zeb n e w e w s p ó ln y m d z ia ła n iu . P o n a d to W C R P ży w i p r z e k o n a ­ n ie, że k a żd e u czciw e sp o tk a n ie się w y z n a w c ó w ró żn y ch religii m o ż e m ieć m iejsce jed y n ie na p o d sta w ie sa m o k ry ty k i n ie d o sta tk ó w w ła sn e g o w y zn a n ia i w in ien m u to w a rzy sz y ć d ia lo g d o k o n y w a n y w ew n ą trz każdej religii: p raca n a rzecz p o k o ju p o d e jm o w a n a przecież na zew n ą trz w y m a g a ró w n o c z e śn ie d z ia ła ln o śc i p o k o jo w e j skierow anej k u w ew n ątrz.

4. W C R P u w a ża sieb ie za r o b o c z ą w sp ó ln o tę z w o le n n ik ó w religii tra d y cy jn y ch , c o nie m u si b y ć id e n ty fik o w a n e z religiam i w ielk im i w sen sie liczb o w y m . O zn a cza to je d y n ie , że d o ty c h c z a s W C R P n ie w sp ó łp ra cu je z tzw . religiam i m ło d z ie ż o w y m i czy n o w y m i rucham i religijnym i. M im o postęp u jącej p rzem ia n y w k rajobrazie religijnym św ia ta n a d a l o g ro m n y w p ły w na w ię k sz o ść w ierzących w w ielu częścia ch św iata w yw ierają religie trad ycyjn e i d la te g o w ła śn ie trzeb a n a n o w o o d k ry ć i d o p r o w a d z ić d o o w o c o w a n ia w a rto ści tych religii w z a a n g a ż o w a n iu na rzecz p o k o ju . Z tą decyzją jed n a k , k tó r ą - o c z y w iśc ie - trzeba zg o d n ie z u p ły w em cza su cią g le n a n o w o sp ra w d za ć w asp ek cie jej c e lo w o ś c i i k tó r a m u si także p rzy sta w a ć d o lo k a ln y c h sytu acji, nie w ią że się je d n a k ża d n a o cen a i o są d w a rto ści ru ch ó w religijnych, z k tó r y m i-W C R P nie w sp ó łp ra cu je.

5. W C R P n ie je st org a n iza cją li ty lk o ch rześcijańsk ą. O d sw e g o p o c z ą tk u była org a n iza cją interreligijną i d zięk i tem u ró żn i się n p. o d d z ia łó w d ia lo g o w y c h w r ó ż n y c h K o ś- c io ła c h . W W C R P w szy stk ie religie fu n k cjo n u ją n a tej sam ej p ła szc zy źn ie, n a w et jeżeli - co

n atu ra ln e - zn ajdu ją w niej sw e o d b ic ie sto su n k i d em o g r a fic z n e p an u jące w różn ych reg io n a ch św iata. T a k w ięc w E u ro p ie fa k ty c z n ą w ię k sz o ść w W C R P sta n o w ią ch rześcijanie i ch rześcijank i. A u ten ty czn ie in terreligijn y ch arak ter W C R P w yw iera w p ły w n a sp irytu alizm , język;, o b rzęd y , sp o s ó b b y cia , fin a n so w a n ie i stru k tury organ izacji. T u n a le ż y je sz c z e d o d a ć , że w sk ali św ia to w ej W C R P n ie je st z d o m in o w a n a p rzez eu ro p ejsk o -a m er y k a ń sk ą P ó łn o c , lecz w o w iele w ięk sz y m sto p n iu n a org a n iza cję o d d zia łu ją w p ły w y a zja ty ck ie, w y w o d z ą c e się z w ła szcza z J a p o n ii i Indii.

6. W C R P g ło si sz ero k ie r o zu m ien ie id ei p o k o ju i usiłu je j e w c ie la ć w sw e form y d z ia ła n ia . P o k ó j ro zcią g a się n a in d y w id u a ln ą , so c ja ln ą , p o lity c z n ą , e k o lo g ic z n ą i d u ch o w ą strefę rz ec zy w isto ści. Z aw iera w so b ie w ie lo ść asp ek tó w : ro zb ro jen ie, w y c h o w a n ie d la p o k o ju , p ra w a c z ło w ie k a , sytu ację k o b ie t, p ro b lem y d zieci i m ło d z ie ż y , sp raw y o c h r o n y śr o d o w isk a , rasizm i w r o g o ść , w sto su n k u d o o b c y c h , d y sk ry m in a cję w d zied zin ie socjaln ej, p ro b lem y m n ie jszo ści etn iczn y ch i w y z n a n io w y c h o ra z lu d ó w a u to c h to n ic z n y c h , d zia ła n ie na rzecz p o r o z u m ie n ia i z g o d y w rejon ach a k tu a ln y ch k o n flik tó w , d ą żen ie d o n o w e g o uk ładu sto su n k ó w g o sp o d a r c z y c h w św iecie, p ro b lem y ro zw o ju - a le ta k ż e m o d litw ę , m ed y ta cję i sp irytu alizm . O p rio ry teta ch w d z ia ła ln o śc i i m e to d a c h p o stę p o w a n ia d ecy d u ją o czy w iście ró żn ice u w a ru n k o w a n e sytu acją. W C R P u siłu je k iero w a ć sw e d zia ła n ia z a r ó w n o na sy m p to m y ja k i p rzy czy n y k o n flik tó w ; p o d k reśla ich a sp ek t z a r ó w n o m ię d z y n a r o d o w y ja k i m ię d z y w y z n a n io w y , p o d ejm u je p racę n a p ła sz c z y ź n ie teo rety czn ej, p o lity cz n e j, etycznej i d u ch o w ej.

7. W C R P w żad n ej m ierze n ie zam ierza w z n o sić ja k ie g o k o lw ie k fro n tu p rzeciw k o in n ym św ia to p o g lą d o m a lb o p rzeciw k o sp o łe c z n o śc i laickiej. O w iele isto tn ie jsze je st w sp ó ln e z d e c y d o w a n e o p o w ie d z e n ie się religii n a rzecz p o k o ju i w łą czen ia ich g ło su w c h ó r tych w szy stk ich lu d zi i grup, k tóre a u te n ty czn ie, szczerze d ziałają na rzecz p o k o ju , sp ra w ie d liw o ści i z a c h o w a n ia śr o d o w isk a n a tu ra ln eg o . W ła śn ie ta k a p o sta w a religii w o b e c zsek u la ry zo w a n ej k u ltu ry i la ic k ie g o sp o łe c z e ń stw a u zysk u je w sp ó łc z e śn ie ran gę sz czeg ó ln ą . Z a led w ie b o w iem n a p rzestrzen i o sta tn ic h d ziesię cio le ci u d a ło się relig io m p o z b y ć w y o b r a ż e n ia - sz e r o k o o n ich r o z p o w sz e c h n io n e g o - że w p ierw szy m rzęd zie za leży im n a z a c h o w a n iu ich w łasn ej Władzy i u tr zy m a n iu lu d zi w stan ie zn iew o len ia ; z a le d w ie b o w ie m - o p iera ją cy ch się n a różn y ch p o z y ty w n y c h d o św ia d c z e n ia - religie z o sta ły za a k c e p to w a n e ja k o siły d zia ła ją ce na rzecz w y z w o le n ia c z ło w ie k a , n p. w A m ery ce Ł aciń sk iej - a ju ż w e w sz y stk ic h religiach b u d zą się, od ra d za ją w z m o c n io n e nu rty w stecz n e , tzw . fu n d a m en ta listy cz n e i to w ta k im w y m ia rze, że fran cu sk i so c jo lo g G ille s К e p e 1 m ó w i o „ p o n o w n y m p o d b o ju św ia ta p rzez relig ie” 6. T a m jed n a k gd zie religia zm ierza d o p o z y sk a n ia w ła d zy d la sieb ie sam ej i d o z a w ła d n ięcia sp o łe c z e ń stw e m , tam sieje o n a p rzem o c. N ie c h o d z i b o w ie m o sp o łe c z e ń stw o religijne, lecz o sp o łe c z n o ść sp ra w ie d liw ą i p o k o jo w ą . N a tej d ro d ze religie w in n y lu d z io m o fe r o w a ć funkcje u słu g o w e , a m ia n o w ic ie p r o p o n o w a ć zn ajd u jące się w ła śn ie w p o sia d a n iu religii d o b ra n atu ry e ty c z n o -d u c h o w e j, je d n o c z e śn ie p o z o sta w ia ją c lu d zio m w o ln o ść w y b o r u tej o ferty . T y lk o w ta k im ch arak terze religie m o g ą w n ieść sw ó j w k ła d n a rzecz p o k o ju .

8. D z ia ła ln o ść W C R P o b ja w ia się w ró ż n y c h d zied zin a ch . D o ty c h c z a s m ó w iłe m g łó w n ie 0 sp ra w a ch o g ó ln y c h i d zia ła n ia ch n a p ła sz c z y ź n ie m ięd zy n a ro d o w ej. L ecz ca łe to d zia ła n ie b y ło b y b ezk rw iste, g d y b y W C R P n ie b u d o w a n o o d d o łu , o d fu n d a m e n tó w , k tó r e w z n o sz ą gru p y w ró żn y ch krajach i m ia sta ch . P o k ó j b o w ie m za czy n a się o d z w ią z k ó w p o m ię d z y k o n k retn y m i lu d źm i i z e sp o ła m i lu d zi, nie inaczej zresztą p o k ó j m ięd zy w y z n a n ia m i. N a tym w ła śn ie p o le g a o d p o w ie d z ia ln o ść p o sz c z e g ó ln y c h gru p W C R P . S ą o n e w sw y ch p ro g ra m a ch 1 s p o s o b a c h d zia ła n ia sa m o d z ie ln e , b o w ie m k a żd a lo k a ln a sy tu a cja stw arza sw e w ła sn e p ro b lem y i w y m a g a n ia . M im o to je d n a k c z y n n ik iem isto tn y m d la ży cia W C R P jest p o d e jm o w a n ie p rzez lo k a ln e g ru p y cią g le o d n o w a su g estii p ły n ą c y c h o d k iero w n ictw a o rg a n iza cji i p rzek a zy w a n ie ty ch ce n n y c h im p u ls ó w n a d a lsze ob sza r y .

Ja p o strzeg a m w o d n ie sie n iu d o g ru p W C R P trzy za sa d n icz e zadania:

a ) sp o tk a n ia p o m ię d z y c z ło n k a m i p o sz c z e g ó ln y c h w s p ó ln o t religijnych ce le m lep sz eg o w z a je m n e g o p o z n a n ia się; je st to n a jlep sza d r o g a d o elim in acji u p rzed zeń i o b a w , d o

6 T a k w ty tu le dzieła: G ille s К e p e 1 , L a revan ch e d e D ie u , C h rétien s, j u i f s e t m usu lm an s

à la re co n q u ê te du m o n d e. P a ris, S eu il 1991 (p rzek ład n iem ieck i: D ie R a c h e G o ttes. M o n a ch iu m , P ip e r 1991 - ( Z e m s ta B o g a . C h rześcija n ie, Ż y d z i i m u zu łm a n ie i ich u d zia ł w p o n o w n y m p o d b o ju ś w ia ta ).

p o z y sk a n ia p ra w d ziw y ch in form acji i ich ro zp o w szech n ia n ia . Tutaj m o g ą o k a z a ć się p o m o c n e p rzem ien n e o d w ie d z in y w ró żn y ch w s p ó ln o ta c h religijnych, w sp ó ln e o b ­ c h o d z e n ie św ią t, ale ta k ż e referaty i ro z m o w y n a tem at w y b ra n y ch p ro b lem ó w ; b) w sp ó ln e d zia ła n ia n a rzecz lo k a ln y c h p r o b le m ó w sp ołeczn ych : ta m gd zie z a g r o ż o n e są w e

w ła sn y m k ręgu ale ta k ż e w in n y ch p u n k ta ch św ia ta p o k ó j i sp ra w ie d liw o ść - a lb o ju ż zo sta ły o n e n aru szo n e - gru p y W C R P form u łu ją cią g le n o w e w sp ó ln e p u b lic zn e o św ia d c z e n ia i w y stą p ien ia lu b im prezy. W y w o łu ją p o słu c h d la g ło su lu d zi religijnych, k tó r y zysku je w ięk szą siłę i w a g ę p rzez to , że je st w y rażan y w sp ó ln ie i n ie sta n o w i p o g lą d u jed nej ty lk o religii. W a żn ą rolę od g ry w a ją ta k ż e w sp ó ln e g o d z in y m o d litw y o p o k ó j p o d e jm o w a n e p rzez ró żn e religie. J ed n ym z n ajw ażn iejszych p ro b lem ó w , d o k tórych r o zw ią za n ia p o w in n y się z a a n g a ż o w a ć gru p y W C R P , są narastające w p rzerażającym s to p n iu w w ielu k rajach E u rop y rasizm i n ien a w iść d o ob cych ;

c) funkcje o b r o ń c y m n ie jszo ści religijnych.

W w ie lu k rajach n ieliczn e w s p ó ln o ty religijne nie k o rzy sta ją w co d zien n ej prak tyce ży cio w ej z ty ch sa m y ch praw , c o gru p y u zn a n e, ja k np. w ielk ie K o śc io ły ch rześcijańsk ie. N ie b e z p ie c z e ń stw o to w y stęp u je sz czeg ó ln ie w ty ch krajach, w k tó ry ch p e w n a o k r e ślo n a religia c z y w y zn a n ie o d g ry w a rolę d o m in u ją cą . C z ło n k o w ie ta k ich religijnych m n ie jszo ści d zia ła ją jed n a k ta k ż e w gru p ach W C R P . G ru p a W C R P w in n a w ięc sta ć się d la n ich o r ę d o w n ic z k ą w ich tru d n o ścia ch n p. w o b e c w ła d z, a także w o d n iesien iu d o śr o d k ó w m a so w e g o p rzek azu . Z je d n y m z n ajp ięk n iejszych z n a k ó w w sp ó łp ra cy interreligijnej m a m y d o czy n ien ia w ó w c z a s g d y c z ło n k o w ie jed nej religii w ystęp u ją n a rzecz p raw in n eg o w y zn a n ia ; ja k ż e c z ę sto k a żd a gru p a tro szc zy się ty lk o o sw e w ła sn e in teresy i n ie b o li ją n iesp ra w ie d liw o ść, której d o zn a li inni! W sz y stk o o czy m m ó w iłe m , to w gru n cie rzeczy k rok i n a d ro d ze w y c h o w a n ia n a rzecz p o k o ju . U w a ż a m je z a tak w a żn e d la te g o , p o n ie w a ż d zięk i nim m o ż n a w ja k ie jś sp o łe c z n o śc i p rzy czy n ić się d o zapobieżenia k o n flik to m . Jeżeli je d n a k g w a łto w n y w y b u ch k o n flik tó w ju ż n a stą p ił, je st za zw yczaj z b y t p ó ź n o na u ra to w a n ie c z e g o k o lw ie k . A le gru p y W C R P m o g ą p rzy czy n ia ć się d o b u d o w y interreligij- n e g o i in te rk u ltu ro w eg o k lim a tu p o k o ju n a w et w ó w c z a s, gd y n astęp u je to w o g r a n ic z o ­ n y ch ra m a ch i w sk ro m n y m zak resie.

T y m sp o śr ó d W a s, k tó r zy w stęp u ją n a tę d ro g ę interreligijnej w sp ó łp r a c y , życzę w iele n a d ziei, o d w a g i i w y o b ra źn i. O b y p rzy czy n ili się d o teg o , b y ju ż w ięcej sz a ta n nie p o ja w ia ł się ta m , g d zie d o c h o d z i d o p o ru sze n ia religijnego - i żeb y iluzja „religie dla p o k o ju ” k ro k p o k ro k u sta w a ła się rzeczy w isto ścią .