Regionalizacja tektoniczna Polski — stan obecny i próba uporz¹dkowania
Andrzej ¯elaŸniewicz
1Tectonic subdivision of Poland — state of the art and attempt to revision. Prz. Geol. 56: 887–894.
A b s t r a c t . A geological map shows an outcrop pattern of rock units (usually lithostratigraphic) which after hav-ing experienced more or less severe tectonic deformation have become structural parts of the solid earth crust. Thus, such a map along with a complementary cross section(s) depicts tectonic structure of a given region at appropriate scale. While speaking about geology of the region one has to identify tectonic units and their boundaries (i.e. deformational structures) on the map and distinguish them by applying proper tectonic terms. In any region, such terms should be accompanied by geographical names to allow for the distinction between particu-lar, more local tectonic units. Once given name should not be changed or replaced by others without producing jus-tified reasons for that. This is an essence of tectonic regionalization which is often misused in recent practice conducted in Poland. In consequence, some units are addressed by 3 or 4 different terms, not seldom with different genetic connota-tions, or refer to units without determined boundaries. Such an unwelcome practice should be abandoned as it produces serious confu-sions and misunderstandings among geologists and still more, which is even worse, among non-geologists. The geological structure of Poland requires presentation on two maps. One of them is to show the picture available after removing Cenozoic cover and the other showing the picture after removing Permo-Mesozoic strata. A brief glossary of tectonic terms recommended by the Committee for Geo-logical Sciences PAS is attached.
Keywords: tectonic subdivision, Poland, region, geological units, criteria, map, terminology
Badania geologii Polski w granicach po roku 1945, przynios³y du¿¹ liczbê informacji o budowie geologicznej kraju, sk¹din¹d doœæ trudnej do poznania, bo skrytej w 5/6 pod pokryw¹ kenozoiczn¹ i permsko-mezozoiczn¹. Z tego powodu identyfikacja regionalnych jednostek tektonicz-nych, z wyj¹tkiem obszarów po³udniowej Polski, nigdy nie
by³a zadaniem ³atwym. Pojawi³a siê praktyka wydzielania jednostek tektonicznych bez wyraŸnie sprecyzowanych granic, a nawet bez granic w ogóle, choæ w takim przypadku przed-stawienie na mapie ich zasiêgu przestrzennego jest de facto logicznie niemo¿liwe. Stosowane wtedy umieszczenie nazwy jednostki na tle obszaru bez granic jest wybiegiem graficz-nym, pozbawionym racjonalnych podstaw, jednoznacznie œwiadcz¹cym o niskim stopniu rozpoznania struktury tej¿e jednostki.
Z brakiem jednoznacznoœci i trudnoœciami w rozpozna-waniu zakrytych jednostek tektonicznych ni¿u polskiego
887
Przegl¹d Geologiczny, vol. 56, nr 10, 2008
REGIONALIZACJA TEKTONICZNA POLSKI
Warszawa, 28.05.2008
Komitet Nauk Geologicznych PAN wyst¹pi³ z inicjatyw¹ uporz¹dkowania tektonicznej regionalizacji Polski. Po okreœleniu zakresu dzia³añ i wstêpnych ustaleniach, przedstawionych na stronie internetowej KNG PAN, dyskusjê postanowiono przenieœæ na szersze forum i zorganizowano, wspólnie z Wydzia³em Geologii Uniwersytetu Warszaw-skiego, konferencjê naukow¹ poœwiêcon¹ tej problematyce. Konferencja odby³a siê w dniu 28 maja 2008 roku w Warszawie, na Wydziale Geologii UW. W wyg³aszanych referatach przedstawiano zarówno podstawy i kryteria regionalizacji, jak i autorskie propozycje podzia³u kraju na jednostki tektoniczne. Zgodnie z intencj¹ cz³onków KNG, prezentowane propozycje powinny staæ siê zaczynem ogólnopolskiej dyskusji, zmierzaj¹cej do wypracowania z jednej strony ogólnych zasad postêpowania, a z drugiej — do pewnego usystematyzowania regionalnych podzia³ów i wyró¿nianych jednostek. Uznaj¹c wagê problemu, Redakcja Przegl¹du Geologicznego zgodzi³a siê udostêpniæ ³amy czasopisma, by przybli¿yæ treœci konferencyjnych materia³ów spo³ecznoœci geologicznej w Polsce. Organizato-rzy konferencji s¹ wdziêczni za tê decyzjê i licz¹ na udzia³ szerokiego grona geologów w zainicjowanej w ten sposób publicznej dyskusji, rozpoczêtej z pewnym wyprzedzeniem artyku³em M. Narkiewicza i R. Dadleza, który ukaza³ siê w majowym numerze Przegl¹du Geologicznego. Opracowanie redakcyjne materia³ów konferencyjnych publikowa-nych w tym numerze Przegl¹du zosta³o wykonane przez ni¿ej podpisapublikowa-nych. Do artyku³ów poœwiêcopublikowa-nych regionali-zacji tektonicznej Polski postanowiono do³¹czyæ informacjê P. Oziemb³owskiego i P.H. Karnkowskiego o opracowanej przez PGNiG bazie danych geologicznych i geofizycznych PITAKA, zawieraj¹cej dane z blisko 8000 otworów wiertnicznych.
Andrzej ¯elaŸniewicz & Jerzy ¯aba Komitet Nauk Geologicznych PAN
