• Nie Znaleziono Wyników

Rewizje polskich bibliotek ludowych na Warmii i Mazurach w XIX wieku

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Rewizje polskich bibliotek ludowych na Warmii i Mazurach w XIX wieku"

Copied!
19
0
0

Pełen tekst

(1)

Wróblewski, Jan

Rewizje polskich bibliotek ludowych

na Warmii i Mazurach w XIX wieku

Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3, 361-378

1967

(2)

M A T E R I A Ł Y

J A N W R Ó B L E W S K I

REW IZJE POLSKICH BIBLIOTEK LUDOWYCH

NA WARMII I MAZURACH W XIX WIEKU

I n t e n s y w n y r o z w ó j b ib lio t e k lu d o w y c h n a t e r e n ie W a r m ii i M a z u r w p o ­ c z ą tk o w y m o k r e s ie d z ia ła ln o ś c i T o w a r z y s t w a C z y t e ln i L u d o w y c h w P o z ­ n a n iu h p o d o b n ie ja k w in n y c h d z ie ln ic a c h z a b o r u n a p o t k a ł n a p r z e c iw d z ia ­ ła n ie w ła d z p r u s k i c h 2, k t ó r e s z ło w d w ó c h k ie r u n k a c h : 1) h a m o w a n ia c z y t e ln ic t w a p o p r z e z in g e r e n c j ą w ła d z p o lic y j n y c h i s ą d o w y c h , 2) o r g a n iz a c j i n ie m ie c k ic h b ib lio t e k lu d o w y c h . W n in ie j s z y m a r t y k u le a u to r p r a g n ie z a j ą ć s ię w y łą c z n i e z a g a d n ie n ie m p ie r w s z y m i to o g r a n ic z a j ą c s ię t y lk o d o r e w iz j i p o lic y j n y c h w p o s z u k iw a n iu k s ią ż e k o t r e ś c i p a t r io t y c z n e j . P i e r w s z e ś la d y te j a k c j i s p o t y k a m y ju ż w r o k u 1882 [n r 1 ], a n a s t ę p n e w 1883 r. 3, 1884 4 i d a ls z y c h . Ś w ia d c z ą o t y m z a r ó w n o a r t y k u ły w ó w c z e s n e j p r a s ie p o ls k ie j , j a k i z n a j d u j ą c e s ię d o d z iś w a r c h iw a c h — r a p o r ty p r u s k ic h u r z ę d n ik ó w . W p r z e p r o w a d z a n y c h r e w iz j a c h d u ż ą r o lę o d g r y w a ł b ę d ą c y n a u s ł u g a c h p o lic j i, e m e r y t o w a n y b u r m is t r z H e in r ic h R e x z T o r u n ia , k t ó r y w y s t ę p o w a ł j a k o r z e c z o z n a w c a . J e s z c z e p o j e g o ś m ie r c i, k t ó r a n a s t ą p ił a w 1889 r . 5., s ą d y r o z p a t r y w a ły p r z e d s t a w io n e p r z e z n ie g o k s ią ż k i, m . in . P a n a T a d e u s z a , g d y ż w w y s t ą p ie n i u B airtka P r u s a k a R e x d o p a t r y w a ł s ię a n t y p r u s k ic h a k c e n t ó w M i c k i e w i c z a 6. P o l s k ie g a z e t y w i e l e p is a ły n a t e m a t d z ia ła ln o ś c i R e x a , a n a ­ w e t j e d e n z p o s ł ó w p o ls k ic h in t e r p e lo w a ł w s e j m i e 7. J a k k o l w i e k g łó w n y m t e r e n e m d z ia ła ln o ś c i R e x a b y ły P r u s y Z a c h o d n ie , to , ja k w id a ć z p r z y t o ­ c z o n y c h p o n iż e j d o k u m e n t ó w , k o r z y s t a ł on t a k ż e z z a p r o s z e ń p r e z e s a r e j e n c j i k r ó L e w ie c k ie j. N a j w c z e ś n ie j s z e ś la d y d z ia ła ln o ś c i R e x a n a W a r m ii i M a z u -1 N a t e r e n ie P r u s W s c h o d n ic h T C L z a ło ż y ło w p o s z c z e g ó ln y c h la t a c h b ib lio t e k : 1881 — 4, 1882 — 6, 1883 — 14, 1884 — 9, 1885 — 4, 1886 — 6, 1887 — 10, 1888 — 14. 2 J. K is i e le w s k i, Ś w i a t ło w m r o k u . P i ę ć d z i e s i ą t la t p r a c y T o w a r z y s t w a C z y t e ln i L u d o w y c h 1880— 1930. P o z n a ń Ü930, s . 49 i n. 3 W o j e w ó d z k ie A r c h iw u m P a ń s t w o w e w O l s z t y n i e ( d a le j: W A P O ) IV /5 4 0 a T e le g r a m ' R e x a z 8 m a j a 1883 f . 84/85. 4 „ M a z u r ” 1884, b r 25, s. 2. 5 „ G a z e ta T o r u ń s k a ” 1889, n r 279, s. 2, n o t a t k a b r z m ia ła n a s t ę p u j ą c o : „ D z iś r a n o r o z e s z ła s i ę w T o r u n iu s z y b k a w ia d o m o ś ć o n a g łe j ś m ie r c i k o m i­ s a r z a m in is t e r ia ln e g o p. R e x a . U m a r ł t e ż r z e c z y w iś c i e w c z o r a j w ie c z o r e m p o w r ó c iw s z y z z e b r a n ia (r o ln ic z e g o w C h e łm ż y . W ła ś n ie , g d y p ił w d o m u p o p o iw r o c ie h erb a itę , t k n ą ł g o p a r a liż n a s e r c e , ż e s p a d ł z k r z e s ł a i w j e d n e j c h w ili n i e ż y ł” . G „ G a z e t ą T o r u ń s k a ” 1890, n r HO, s. 1— 2. 7 „ K u r y e r P o z n a ń s k i” 1888, n r 69. M o w a p o s ł a k s. k a n . N e u b a u e r a w d n iu 20 I I I 1888, k t ó r y p r z y t a c z a j ą c d o w o d y s t w ie r d z ił, ż e R e x „ g o s p o d a r u j e w c z y t e ln ia c h lu d o w y c h P r u s Z a c h o d n ic h , j a k p a s z a n a m a łą s k a lę ... a z ły p r z y k ła d w t y m w z g lę d z ie w p ł y w a b a r d z o u j e m n ie n a n ie k t ó r e o r g a n a p o lic y j n e w p r o w in c j i”. 361

(3)

ra c h m a m y z 1883 8, o s t a t n ie z ro k u je g o ś m ie r c i. O to , j a k p r z e d s t a w ia sic; n a t e n t e m a t r e la c j a „ G a z e ty O l s z t y ń s k ie j ” z 1889 r . D: „ W cz o ra j, w e c z w a r t e k p r z e d p o łu d n ie m z w ie d z ił n a p ie r w s z y r a z d r u k a r n ie „ G a z e ty O ls z t y ń s k ie j ” k o m is a r z R e x z T o r u n ia w t o w a r z y s t w i e r a d c y s ą d o w e g o , p a n a H e r m e n a u , s e k r e t a r z a s ą d o w e g o , k o m is a r z a p o lic y j n e g o i j e d n e g o p o lic j a n t a . R e w id o w a n o n ie t y lk o k s ią ż k i z b e z p ła t n e j C z y t e ln i L u d o w e j , k tó r a s ię w d r u k a r n i z n a j ­ d u je , a le n a w e t i b ib lio t e k ę p r y w a t n ą r e d a k to r a . Z a ż ą d a ł p. R e x k s ią ż k i do z a p is k ó w b ib lio t e k a r z a i z a p is a ł z n ie j k ilk a n a ś c ie n a z w is k t y c h , k t ó r z y z C z y t e ln i k s ią ż k i b io r ą . Z C z y t e ln i z a b r a ł p . R e x k s ią ż k ę : N a R o z d r o ż u 10, o p r ó c z te g o p o s ła ł p o lic j a n t a d o d w ó c h w O ls z t y n ie m ie s z k a j ą c y c h c z y t e ln i­ k ó w i k a z a ł s o b ie p r z y n ie ś ć tr z y k s ią ż k i, k t ó r e b y ły w y p o ż y c z o n e z C z y te ln i i to : S i e d m w i e c z o r ó w n ; S t a n i s ł a w c z y l i o w o c e b o g o b o j n o ś c i i p r a c y 12 i Z k u j a w s k i e j z i e m i 13. K s ią ż k i t e z o s t a ły t a k ż e z a b r a n e . O p r ó c z t e g o z a n o ­ t o w a ł s o b ie p . R . z k s ią ż k i d o z a p is k ó w n ie k t ó r e d z ie ła , k t ó r e s ą r o z p o ż y c z o n e , a k t ó r e m a ją b y ć t e ż n ib y z a k a z a n e , c h o ć o t e m n ie w ie m y . K s ią ż k i t e są : M a js te r d z ie d z ic e m 14, D w i e M a z u r k i 15, D a m i a n R u s z c z y c 16, S ą s i e d z i n a g r a ­ n i c y 17, K u b u ś s i e r o t k a 15, P a m i ę t n i k i J a n a K i l i ń s k i e g o ł9, K a m i e n i a r z c z y l i P i o s n k a s w a t e m 20, P o l a c y w D a n i i 21, B i t w a p o d G r u n w a l d e m 22. R e w iz j a c a ła t r w a ła d w i e g o d z in y ” . N ie t y lk o R e x u c z e s t n ic z y ł w r e w iz j a c h n a W a r m ii i M a z u r a c h . O to n p . k ilk a n a ś c ie d n i p ó ź n ie j , „ p r z y b y ł d o d r u k a r n i „ G a z e t y O l s z t y ń s k ie j ” p o lic j a n t i z a ż ą d a ł n a jp r z ó d k a t a lo g u , c z y li s p is u k s ią ż e k , j a k ie s ię w d r u k a r n i n a s z e j d r u k u ją i c z y c z a s e m p o m ię d z y n im i n ie m a „ z a k a z a n y c h ” 23. S o łt y s W e in e r t z a b r a ł w 1890 r. w s w e j g o r liw o ś c i n a w e t k s ią ż k i p r y w a t n e i k s ią ż k ę do n a b o ż e ń s t w a W a le n t e m u B y k o w s k ie m u z W ę g o ja , w p o w . r e s z e l s k i m 24. W 1893 r. o d b y ła s ię r e w iz j a w R a m s o w ie , o c z y m ś w ia d c z y p o n iż s z a n o ta tk a :

8 Z o b . p r z y p is . 3. 2 „ G a z e ta O ls z t y ń s k a ” 1889, inr 21, s. 3 (24 V ). 10 P a s z l iń s k i Κ ., N a r o z d r o ż u . O b r a z e k z ż y c ia w ie j s k ie g o [IV — 41]. U w a g a : C y fr a r z y m s k a o z n a c z a d z ia ł, lic z b a a r a b s k a — n u m e r p o z y c j i w d a n y m d z ia le w k a t a lo g u T o w a r z y s t w a C z y t e ln i L u d o k w y c h w P o z n a n iu . Z o b .: S p i s k s i ą ż e k p o l e c o n y c h p r z e z T o w a r z y s t w o C z y t e l n i L u d o w y c h w P o z n a n i u , P o z n a ń 1902. 11 S ie d e m w ie c z o r ó w . O p o w ia d a n ie z ż y c ia .'sp o łeczn eg o (z a k a z a n a ). 12 K w a ś n i e w s k i B ., S t a n i s ł a w c z y li o w o c e b o g o b o j n o ś c i p r a c y . P o w ie ś ć , P o z n a ń 1881 (N a k ła d S im o n a ) [IV — 79].

13 C h w a lib ó r — Z 'k u ja w s k ie j ziem ii. O p o w ie ś ć o s n u t a n a t l e h is t o r y c z n y m . [IV — 79]. 14 [J o n a s S e r a f in ] . M a j s t e r d z ie d z ic e m , p r z e z a u to r a u w ie ń c z o n e j p o w ie ś c i „ W d o m u n a j le p ie j ” . [IV — 191]. 15 P o d g ó r s k a W ., D w i e M a z u r k i, p o w i a s t k a z c z a s ó w B o i. K r z y w o u s t e g o . W a r s z a w a 1885 (K ilt e r w W a r s z a w ie ) [IV — 172]. 16 S k a r b e k F r y d ., D a m ia n R u s z c z y c . P o w ie ś ć z c z a s ó w J a n a I I I . P o z n a ń 1886 (S im o n ) [IV — 219]. 17 S . J. — S ą s ie d z i n a g r a n ic y , o p o w ia d a n ie o s n u t e n a p r a w d z iw e m z d a ­ r z e n iu . P o z n a ń 1886 (Ż u p a ń s k i) [IV — 192]. 18 S t a s z y c F . (F r a n e k z W ie lk o p o ls k i). K u b u ś s ie r o t k a . P o w ia s t k a lu d o w a . W a r s z a w a 1876 (N a k ł. P r ó s z y ń s k ie g o ) [IV — 29]. 19 P a m ię t n ik i J a n a K iliń s k ie g o . L w ó w 1878 [I I — 19]. 20 K a m ie n ia r z a lb o p io s n k a s w a t e m . K o m e d ja lu d . w δ a k ta c h . P o z n a ń 1884 (N a k ł. K r a s z e w s k ie g o ) [I V — 104]. 21 P o la c y w D a n j i, c z y li c z y n y w o j e n n e S t e f a n a C z a r n ie c k ie g o w e d le p a ­ m ię t n ik ó w P a s k a o p o w ie d z ia n e . P o z n a ń 1886 (K r a s z e w s k i) [II — 59]. 22 B it w a p o d G r u n w a ld e m c z y li z w y c i ę s t w o P o l a k ó w n a d K r z y ż a k a m i 1410 w e d le D łu g o s z a , S z a j n o c h y i in n y c h . P o z n a ń 1886. (N a k ł. K r a s z e w s k ie g o ) [11 — 60]. 23 „ G a z e ta O l s z t y ń s k a ” 1889, n r 24, s. 2. 24 „ G a z e ta O l s z t y ń s k a ” 1890, n r 29. 362

(4)

„Z R a m s o w a d o n o s z ą n a m , ż e w p o n ie d z ia łe k , d n ia 20 lu t e g o z j a w ił s ię ż a n d a r m w t o w a r z y s t w i e s o łt y s a p . S c h ir m a c h e r w p o m ie s z k a n iu b ib lio ­ te k a r z a p. K o b u d z /iń s k ie g o i p y t a ł s ię , c z y m a c z y t e ln ię . Ż o n a b ib lio t e k a r z a o d p o w ie d z ia ła , ż e c z y t e ln ię m a ją , a le m ę ż a n ie m a w d o m u , w ię c k s ią ż e k w y d a ć n ie m o ż e . N ic n i e w s k ó r a w s z y , p . ż a n d a r m o p u ś c ił m ie s z k a n ie , c h o d z ił p o w s i i w y p y t y w a ł s ię , k t o k s ią ż k i c z y t u j e , w i e l e p ła c ą itd ., a n a s t ę p n ie w y j e c h a ł. N a d r u g i d z ie ń , w e w t o r e k , z j a w ił s ię p o w t ó r n ie ż a n d a r m u p. K o - b u d z iń s k ie g o , p o w ie d z ia ł, że j e s t od p. la n d r a t a p r z y s ła n y i ż ą d a ł k s ią ż e k z c z y te ln i. D a n o m u w t e d y 7 k s ią ż e k , k t ó r e o d e b r a w s z y , o d j e c h a ł...” 25.

J a k ie b y ły s k u t k i te j r e w i z j i in f o r m u j e n a s t ę p n a n o t a t k a : „ J a k d o n o s i­ li ś m y , u b ib lio t e k a r z a p. K o b u d z iń s k ie g o w R a m s o w ie z a b r a ł ż a n d a r m s ie d e m k s ią ż e k z c z y t e ln i lu d o w y c h . K s ią ż k i t e z o s t a ły p . K . z p o w r o t e m z w r ó c o n e , b o w id o c z n ie n ic „ n ie b e z p ie c z n e g o ” w n ic h n ie m a . N a t o m ia s t n a ło ż o n o n a p a n a K . 15 m a r e k k a r y za n ie z a m e ld o w a n i e p r o c e d e r u ( G e w e r b e ) , ja k o b ib lio t e k a r z [ a ] . P o n ie w a ż k s ią ż k i z c z y t e ln i lu d o w y c h w y p o ż y c z a j ą s ię b e z ­ p ła t n ie i p. K . od n ik o g o t e ż f e n y g a n ie w z ią ł, w ię c n a ło ż e n i e k a r y j e s t n ie s łu s z n e . P . K . z r o b ił t e ż o d w o ła n ie d o s ą d u , k t ó r y z a p e w n e k a r ę z n ie s i e ” 26. R e w iz j e m u s ia ły o d b y w a ć s ię i w n a s t ę p n y c h la t a c h , b o w 1896 r. d e le g a t T C L n a W a r m ię F r a n c is z e k S z c z e p a ń s k i w z w ią z k u z e s p o d z ie w a n y m i r e ­ w iz j a m i, n a ła m a c h „ G a z e t y O l s z t y ń s k ie j ” z w r a c a u w a g ę n a m a t e r i a ł in s t r u k - c y j n y (ja k n a le ż y p o s t ę p o w a ć w c z a s ie r e w iz j i) i p o d a j e w y k a z k s ią ż e k z a k a ­ z a n y c h 27. J e s z c z e p ó ź n ie j „ G a z e ta O l s z t y ń s k a ” o g ła s z a w s k a z ó w k i w tej s p r a w ie , a w 1908 r. z o s t a j e s k a z a n y n a k o n f i s k a t ę p r z e z s ą d w S z c z y t n ie W y b ó r p i s m M . K o n o p n i c k i e j 28. D o 1911 r. u le g ł y k o n f is k a c ie p r z e z s ą d y o ls z t y ń s k i e n a s t ę p u j ą c e t y t u ł y - 9: 1. J. Z a c h a r j a s ie w ic z , C h l e b b e z s o li , P o w i e ś ć z c z a s ó w r o z b i o r u R z e c z y ­ p o s p o l i t e j P o l s k i e j , P o z n a ń 1871 [1 .3 .1 8 8 8 ]. 2. F r a n c is z e k B a ż y ń s k i, H i s t o r i a s z e w c a J a n a K i l i ń s k i e g o , r a d n e g o m i a s t a W a r s z a w y , p u ł k o w n i k a n a j j a ś n i e j s z e j R z e c z y p o s p o l i t e j p o l s k i e j d o w ó d z c y 20 p u ł k u p i e c h o t y z a c z a s ó w K o ś c i u s z k i , P o z n a ń 1878 [3.1.1888]. 3. H . N o w a k o w s k i, K a s p e r K a r l i ń s k i , o b r a z e k h i s t o r y c z n y z d r u g i e j p o ­ ł o w y X V I w i e k u , L w ó w 1862 [1.3.1888]. 4. P o w i e ś c i d l a l u d u , n a p i s a ł „ M a j s t e r o d P r z y j a c i e l a l u d u ” , P o z n a ń 1883. [T o ru ń 21.2.1888, O ls z t y n 1.3.1888]. 5. Z y g m u n t K r a s iń s k i, P r z e d ś w i t [3.1.1888]. 6. J ó z e f S u p iń s k i, S i e d e m w i e c z o r ó w , O p o w i a d a n i e z ż y c i a s p o ł e c z n e g o , K r a k ó w 1883 [1.3.1888]. 7. L u c j a n S ie m ie ń s k i, W i e c z o r y p o d l i p ą , c z y l i h i s t o r i a n a r o d u p o l s k i e g o , o p o w ia d a n a p r z e z G r z e g o r z a s p o d R a c ła w ic . W y d a n ie n o w e p r z e jr z a n e І p o ­ w ię k s z o n e . P o z n a ń 1863 [3.1.1888]. 8. W y j ą t k i z o p i s ó w i k s i ą g r ó ż n y c h , C ie s z y n 1870. 25 „ G a z e ta O l s z t y ń s k a ” 1893, n r 17, s. 1. 20 „ G a z e t a O l s z t y ń s k a ” 1893, n r 28, s. 2. 27 „ G a z e ta O l s z t y ń s k a ” 1896, n r 20, s. 2— 3. 28 Ź o b .: T . O r a c k i : K o n f is k a t a d z i e ł M . K o n o p n ic k ie j n a M azurach . w r o k u 1908, S ło w o n a W a r m ii i M a z u r a c h , 1955, n r 30, t e n ż e , M a r i a K o n o p ­ n i c k a .. . p r z e d s ą d e m . Ż y c ie O ls z t y ń s k ie , 1956, n r 3. P o r .: J. W r ó b l e w s k i , K s i ą ż k a k s . W a l e n t e g o B a r c z e w s k i e g o . S ło w o n a W a r m ii i M a z u r a c h ; 1964, n r 21. 2Э V e r z e i c h n i s d e r v e r b o t e n e n n i c h t p e r i o d i s c h e n p o l n i s c h e n D r u c k s c h r i f t e n d e r a l s a u f r e i z e n d a n e r k a n n t e n p o l n i s c h e n L i e d e r u n d b i l d l i c h e n D a r s t e l l u n ­ g e n e t c . v o m J a h r e 1850 b is z u r G e g e n w a r t . V I A u f l a g e . N e u z u s a m m e n g e s t e l l t u n d h e r a u s g e g e b e n i n d e r p o l i t i s c h e n A b t e i l u n g d e s K ö n i g l i c h e n P o l i z e i ­ p r ä s i d i u m s i n P o s e n , P o s e n , 1 F e b r u a r 1911. 363

(5)

9. Ż y c i o r y s X . M i e c z y s ł a w a L e d ó c h o w s k i e g o , k a r d y n a ł a i a r c y b i s k u p a g n i e ź n i e ń s k i e g o i p o z n a ń s k i e g o . W y d a n ie t r z e c ie 1877. [3.1.1888]. 10. M a r ia K o n o p n ic k a , W y b ó r p i s m , K r a k ó w 1903 [S ą d w S z c z y t n ie 17.9.1908]. T r u d n o d z iś s t w ie r d z ić , w ja k im s t o p n iu p r z e p r o w a d z a n e r e w i z j e n a o m a ­ w ia n y m t e r e n i e w p ł y w a ł y h a m u j ą c o n a r o z w ó j p o ls k ie g o c z y t e ln ic t w a . W p o ­ c z ą t k o w y m b o w ie m o k r e s ie , m im o r e w iz j i, m a m y n a W a r m ii c i ą g ły w z r o s t s ie c i b ib lio t e k . W 1891 r. ic h lic z b a w y n o s i 57 30. N a t o m ia s t w 1913/14 r. is t n ie j e ic h j u ż z a l e d w i e 11 n a W a r m ii i 3 n a M a z u r a c h 31. O c z y w iś c ie , n a p o ­ w y ż s z ą s y t u a c j ą z ło ż y ło s ię w ie l e in n y c h c z y n n ik ó w , n a o m a w ia n ie k tó r y c h mie m a tu m ie j s c a . N ie m n ie j t r z e b a w r a c h u n k u o s t a t e c z n y m b r a ć r ó w n ie ż p o d u w a g ę in g e r e n c j ę w ła d z p r u s k ic h .

P r a s a p o ls k a s t a r a ła s ię te m u p r z e c iw d z ia ła ć p o p r z e z w y j a ś n ie n i a o le g a l­ n o ś c i p o ls k ic h b ib lio t e k , s z c z e g ó ln ie p r z y o k a z j i „ o d w ie d z in ” g o r liw y c h r e w i­ z o r ó w . T a k , n p . „ G a z e ta O ls z t y ń s k a ” z o k a z j i w s p o m n ia n e j ju ż r e w iz j i w R a m ­ s o w i e p is z e :

„ P r o s im y w ię c d o n ie ś ć , c z y p . ż a n d a r m p o k a z a ł p is m o , k to m u d a ł p o le c e ­ n ie do o d b y c ia r e w iz j i, c z y w o w e m p iś m ie s t a ło , j a k ie k s ią ż k i m a ją b y ć w z ię te . N a k a z o d b y c ia r e w iz j i p o w in ie n w y j ś ć od p. p r o k u r a to r a , t r z e b a w ię c n a to u w a ż a ć . — M o ż e r e w i z j e s ię g d z ie ś p o w t ó r z ą , p r o s im y w ię c o tern n a m n ie z w ło c z n ie d o n ie ś ć . W o g ó le o b a w y ż a d n e j n ie p o tr z e b a , b o c z y t e ln ie lu d o ­ w e ju ż w ię k s z e r e w iz j e p r z e s z ły , a n ic im z a r z u c ić n ie b y ło m o ż n a , w ię c i ta r e w iz j a z p e w n o ś c ią mie w y k r y j e n ic , t y lk o p r z y c z y n i s ię d o te g o , ż e lu d z ie s o b ie o o z y t e ln i p r z y p o m n ą i w ię c e j c z y ta ć i s k ła d a ć b ę d ą ” 32.

R ó w n ie ż w z w ią z k u z r e w iz j ą w d r u k a r n i „ G a z e ty O l s z t y ń s k ie j ” a p e l: „ P r z y te j o k a z ji p r o s im y c z y t e ln ik ó w n a s z y c h , ż e b y s ię t a k ie m i r e w iz j a m i n ie z r a ż a li, b o p r z e z to im w ło s z g ło w y n ie s p a d n ie . W ia d o m o p r z e c ie ż , ż e ju ż p r z e d d w o m a la t y o d b y w a ły s ię tu p o d o b n ie u r z ę d o w e r e w iz j e , n p . w B a r tą g u i j e ż e li s ię n i e m y li m y w P u r d z ie , a i ta m lu d z ie ja k c z y t a li ta k c z y ta ć b ę d ą , b o k a ż d y c z ło w ie k p o t r z e b u j e p o t r a w y n ie t y lk o d la c ia ła , a le i d la d u c h a . Z r e s z tą ż a d n a s iła w ś w i a c ie n ie m o ż e n a m z a k a z a ć c z y ta n ia d o b r y c h g a z e t i p o ż y t e c z n y c h k s ią ż e k w j ę z y k u o j c z y s t y m od s a m e g o B o g a n a m d a n y m , d r u k o w a n y c h ” 23. P o n iż e j p r z y t o c z o n a k o r e s p o n d e n c j a w ła d z p r u s k ic h p o c h o d z i z tr z e c h a r c h iw ó w (W A P — O ls z t y n , W A P — P o z n a ń , D e u t s c h e s Z e n t r a la r c h iv A b t . M e r s e b u r g ) 33a i r z u c a w ła ś c iw e ś w ia t ło n a r o z w ó j c z y t e ln ic t w a w P r u s a c h W s c h o d n i c h 34. W a ż n e są tu z a r ó w n o s z c z e g ó ły d o t y c z ą c e lo k a liz a c j i r ó ż n y c h b ib lio t e k ja -к i n a z w is k b ib lio t e k a r z y . S a m e b o w ie m is t n ie j ą c e d z iś s p is y z a k ła d a n y c h b ib lio t e k , d o s t a r c z o n e p r e z y d iu m p o lic j i p o z n a ń s k ie j p r z e z Z a rz ą d

30 „ G a z e ta O l s z t y ń s k a ” 1891, n r n r 90, 91, 92, 93. 31 „ P r z e g lą d O ś w ia t o w y ” 1915, s. 21. 32 „ G a z e ta O ls z t y ń s k a ” 1893, n r 17, s. 1. 33 T a m ż e , 1889, n r 24, s. 2. зза W y m ie n io n y m a r c h iw o m s k ła d a m p o d z ię k o w a n ie z a u d o s t ę p n ie n ie c y t o ­ w a n y c h m a t e r ia łó w . 34 Z e z n a n y c h a u t o r o w i m a t e r ia łó w o p u s z c z o n o t u t a j r a p o r t n a d p r e z y d e n t a P r u s W s c h o d n ic h z d n ia 4 m a r c a d o m in is t r a s p r a w w e w n ę t r z n y c h P u t t k a m - m e r a w s p r a w i e b ib lio t e k i lu d o w e j w B a r t ą g u ( w ię k s z a c z ę ś ć r a p o r tu o p u b l i­ k o w a n a w p r z y p is ie n r 22 a r t y k u łu a u t o r a p t. „ K s ię g o z b ió r p o ls k ie j b ib lio t e k i lu d o w e j w B a r t ą g u ” , „ k o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m iń s k ie ” 1967, n r 1— 2) o ra z o d p o w ie d ź n a p is m o n r 8. N ie w y k lu c z o n e , ż e n a t e n t e m a t m o g ą z n a le ź ć s ię j e s z c z e in n e m a t e r ia ły (c h o ć b y u z a s a d n ie n ie w y r o k ó w n a k s ią ż k i s ą d z o n e w O ls z t y n ie ) , w p o z o s t a j ą c y m tr z o n ie a r c h iw u m k r ó le w i e c k ie g o w G e ty n d z e , a n a w e t w a r c h iw u m w O ls z t y n ie . 36 4

(6)

T o w a r z y s t w a C z y t e ln i L u d o w y c h , p o c h o d z ą z la t 1880— 1888 35 (A k ta Z a r z ą d u G łó w n e g o T C L o r a z p ó ź n ie j s z e d o k u m e n t y w ła d z p o lic y j n y c h z a g in ę ły w c z a s i e oslbaitmiej woijiny). N i e m a j e d n a k w n ic h n a z w is k b ib lio t e k a r z y . N a W a r m ii c z ę ś c io w o lu k ę t ę w y p e łn ia z a m ie s z c z o n y w „ G a z e c ie O l s z t y ń ­ s k i e j ” p r z e z d e le g a t a F r a n c is z k a S z c z e p a ń s k ie g o w y k a z s ie c i b ib lio t e c z n e j w 1891 r . 3G. N a t o m ia s t s t o s u n k o w o m a ło p o s ia d a m y w ia d o m o ś c i o M a z u r a c h . P r z y t o c z o n a t u t a j k o r e s p o n d e n c j a w n o s i k ilk a n o w y c h n a z w is k z a r ó w n o b ib lio t e k a r z y m a z u r s k ic h (K a r o l C h r z e ś o iń s k i, A d a m Ż o łą d ź , W ilh e lm M a c z - k o w s k i (n r 4, 8), ja k i w a r m iń s k ic h (J a k u b J u n k e r , H iit t c h e , K u s iń s k i lu b K o s iń s k i, D e s in g ) (n r 8, 9). P o n a d t o z a w ie r a p e w n e s z c z e g ó ły d o t y c z ą c e „ G a z e t y L e c k i e j ” (n r 1) o r a z p o ls k ie g o t o w a r z y s t w a w K r ó l e w c u 37 (n r 1). A le p r z e d e w s z y s t k im s t a n o w i o n a d o w ó d p o lit y k i w ła d z p r u s k ic h w p r o ­ c e s i e g e r m a n iz a c j i t u t e j s z e j lu d n o ś c i i j e s t o b o k n ie d a w n o o p u b lik o w a n e g o r a p o r tu E i l s b e r g e r a 38 c e n n y m ź r ó d łe m d o h is t o r ii p o ls k ic h b ib lio t e k lu d o ­ w y c h n a W a r m ii i M a z u r a c h .

1.

K r ó l e w i e c , 23 w r z e ś n i a 1832. P r e z e s r e j e n c j i k r ó l e w i e c k i e j m e l d u j e n a d p r e z y d e n t o w i p r o w i n c j i P r u s y W s c h o d n i e o w y k o n a n i u p o l e c e n i a o d n o ś n i e d o p o l s k i e j n a r o d o w e j p r o p a g a n d y n a M a z u r a c h , p o r u s z a j ą c s p r a w ę r o z p o w s z e c h n i a n i a „ G a z e t y L e c k i e j ” i r e ­ w i z j i p o l s k i c h b i b l i o t e k l u d o w y c h . W L e w a ł d z i e , U n i e s z e w i e i K l e b a r k u n i e s t w i e r d z o n o i s t n i e n i a b i b l i o t e k , n a t o m i a s t w B a r t ą g u i s t n i e j e t a k a b i b l i o t e k a s k ł a d a j ą c a s ię z 260 t o m ó w u s t o l a r z ą J ó z e f a K u p c z y k a . O r y g . : W A P O l s z t y n , I V / 5 4 0 a f. 84— 89. K ö n ig s b e r g , d e n 2 3 - t e n S e p t e m b e r 1882 35 Z o b . W o j e w ó d z k ie A r c h iw u m P a ń s t w o w e w P o z n a n iu , Z e s p ó ł P r e z y d iu m P o lic j i, s y g n . 4374, t a k ż e D e u t s c h e s Z e n t r a la r c h iv A b t e ilu n g M e r se b u r g , H e p . 77, T it. 78, N r 29, A d h A : D ie p o ln is c h e n V io lk s b ib lio th e k e n , B d . 1, u . 2. M ie j s c o w o ś c i z t e r e n u P r u s W s c h o d n ic h b y ły w y m ie n ia n e w a r t y k u ła c h : T . G r y g i e r , Ś w i a d o m o ś ć n a r o d o w a M a z u r ó w i W a r m i a k ó w w p o l s k i c h r a c h u b a c h p o l i t y c z n y c h w l a t a c h 1870— 1820, K o m u n ik a t y M a z u r s k o - W a r m iń ­ s k ie , 1962, n r 1, s. 50 (są t a m p e w n e n ie ś c is ło ś c i) ; J . W r ó b l e w s k i , Z d z i e j ó w k s i ą ż k i p o l s k i e j n a W - a rm ii w l a t a c h 1880— 1920, P r z e g lą d B ib lio t e c z n y , 1965, z. 4, s. 223. 36 G a z e t a O ls z t y ń s k a , 1891, n r y 90— 93. 37 K ó łk o T o w a r z y s k ie P o l s k ie w K r ó le w c u z o s t a ło z a ło ż o n e w 1877 r. W e d łu g u s t a w m ia ł o o n o n a c e lu : a) w z a j e m n e p o u c z a n ie s ię , b) w z a j e m n ą p o m o c , c) w s p ó ln ą t o w a r z y s k ą z a b a w ę . W c h w i l i z a ło ż e n ia z a r z ą d s k ła d a ł s ię z n a s t ę p u j ą c y c h o só b : L e o n G r a b s k i — p r e z e s , J . H . F r a n k e — z a s t ę p c a , I. J. O s s o w s k i — s e k r e t a r z , M . A n d r y s o n — z a s t ę p c a i b ib lio t e k a r z , P . K o ­ t o w s k i — k a s j e r (zob . U s t a w y K ó łk a T o w a r z y s k ie g o P o ls k ie g o w K r ó le w c u , P e lp lin 1877). K ó łk o to o d e g r a ło p e w n ą r o lę w s z e r z e n iu p o ls k o ś c i. S z c z e g ó ln ie d z ia ła ln o ś ć M . A n d r y s o n a , k t ó r y m ia ł p o w ią z a n ia z T o w a r z y s t w e m C z y t e ln i L u d o w y c h w P o z n a n iu , b y ła z w ią z a n a z W a r m ią i M a z u r a m i.

W 1883 r. lic z b a c z ło n k ó w w z r o s ła z 5 d o 12. B ib li o t e k a s k ła d a ła s ię z 216 d z ie ł. K ó łk o p o s ia d a ło n a s t ę p u j ą c e c z a s o p is m a : „ D z ie n n ik P o z n a ń s k i” , „ K u r ie r P o z n a ń s k i” , „ G o n ie c W ie lk o p o ls k i” , „ O r ę d o w n ik ” , „ P ie lg r z y m ”, „ G a ­ z e ta L e c k a ” i „ P o ln is c h e C o r r e s p o n d e n z ” (Z o b . „ G a z e t a T o r u ń s k a ” , 1883, n r 119, s. 3). 38 Ł u c j a B o r o d z i e j , R a p o r t o w y n i k a c h k u l t u r k a m p f u n a M a z u r a c h i W a r m i i , R o z p r a w y z D z ie j ó w Ośwtilaty, t. 9, W r o c ła w 1966, s s . 146— 187. 365

(7)

D e r K ö n ig lic h e R e g ie r u n g s - P r ä s id e n t N o 3762/9 P I A n d e n K ö n ig lic h e n O b e r p r ä s id e n te n d e r P r o v in z O s t p r e u s s e n H e r r n D r. v o n S c h lie c k m a n n H o c h w o h lg e b o r e n h i e r E u e r H o c h w o h lg e b o r e n b e e h r e ic h m ic h , in E r le d ig u n g d e r n e b e n b e z e i- c h n e t e n h o c h e n E r la s s e u n d in V e r f o lg v o r lä u f ig e n B e r ic h t s v o m 23 M a i d. J h . (N o 3804/5) F o lg e n d e s g e h o r s a m s t zu b e r ic h t e n . B e r e it s in V e r a n la s s u n g d e s v o n d e m H e r r n A m t s v o r g ä n g e r E u e r H o c h ­ w o h lg e b o r e n e r g a n g e n e n E r la s s e s v o m 13 te n D e c e m b e r v . J h . sin d d ie L a n d r ä t h e d er K r e is e N e id e n b u r g 383, O r t e is b u r g 39, O s t e r o d e 393, A l l e n s t e i n 10 u n d R o e s s e l 41 v o n d e n B e s t r e b u n g e n d e r s o c ia l - p o l n i s c h e n P r o p a g a n d a , w ie s o lc h e in d e n N u m m e r n 240 b is 243 d e r G a z e ta T o r u ń s k a s ic h K u n d g e ­ g e b e n h a b e n , v e r s t ä n d ig t w o r d e n . D ie s e lb e n s in d d a b e i in s b e s o n d e r e a u f d en v o n D r. K e n t r z y n s k i b e a b s ic h t ig t e n E r w e r b d e r G a z e t a L e c k a (n a c h d e m a ls b a ld zu g e w ä r t ig e n d e n R ü c k t r it t d e s j e t z i g e n R é d a c t e u r s G ie r s z in L o e - t z e n ) 42 u n d d ie a ls d a n n zu b e s o r g e n d e U m s c h a f f u n g d ie s e r Z e it u n g zu e in e m A g it a t io n s o r g a n e j e n e r P r o p a g a n d a h in g e w ie s e n w o r d e n . Z u g le ic h w u r d e n s i e a n g e w ie s e n , d ie b e z e ic h n e t e B e w e g u n g s o r g s a m zu ü b e r w a c h e n , ü b e r b e m e r k e n s w e r t h e V o r g ä n g e s o f o r t B e r ic h t zu e r s t a t t e n u n d z u n ä c h s t f e s t z u s t e lle n , in w e lc h e r A n z a h l v o n E x e m p la r e n d ie G a z e ta L e c k a in ih r e n K r e is e n v e r b r e it e t , u n d w i e h o c h d e r L e s e r k r e is d e r le t z t e r e n z u s c h ä t z e n s e i. In B e z u g a u f d ie l e t z t e r e F r a g e is t b e r ic h t e t w o r d e n , d a s s j e n e Z e it u n g im K r e is e O r t e is b u r g in 27 E x e m p la r e n u n d z w a r m it e in e m m u t h m a s s lic h e n L e s e r k r e is e v o n n ic h t v i e l m e h r P e r s o n e n , im K r e is e O s t e r o d e in 24 E x e m p ­ la r e n m it e in e m L e s e r k r e is e v o n u n t e r e t w a 67 P e r s o n e n u n d im K r e is e R o e s s e l in 2 E x e m p la r e n v e r b r e it e t , w ä h r e n d in d en K r e is e n N e id e n b u r g u n d A lle n s t e i n v o n ih r e r V e r b r e it u n g b is h e r n ic h t s b e k a n n t g e w o r d e n s e i. F e r n e r h a t d ie d i e s s e it i g e R e g ie r u n g s - A b t h e i lu n g f ü r K ir c h e n u n d S c h u l­ w e s e n d ie K r e is s c h u lin s p e c t o r e n zu O r te is b u r g , S o ld ia u 43, O s te r o d e , W a r ­ t e n b u r g 44 u n d A lle n s t e i n u n t e r U e b e r s e n d u n g j e e in e r A b s c h r i f t d e r in d en N u m m e r n 240 b is 243 G a z e t a T o r u ń s k a e n t h a lt e n e n v o r g e d a c h t e n P u b lik a ­ t io n e n a u f g e f o r d e r t , d a r a u f zu a c h t e n , o b d ie G a z e t a L e o k a in ih r e n A u f ­ s ic h t s k r e is e n v o n L e h r e r n g e l e s e n w e r d e . E in B e r ic h t ü b e r d a s E r g e b n is s d ie s e r M a s s r e g e l is t b is h e r n o c h n ic h t e in g e g a n g e n . In V e r f o lg d e r h o c h e n E r la s s e v o m 13 t e n M a e r z u n d 21 t e n A p r il d . J s . w u r d e n d ie L a n d r ä t h e d e r K r e is e O s t e r o d e u n d A lle n s t e i n m it d e r V o r n a h m e d e r v o n E u e r H o c h w o h lg e b o r e n a n g e o r d n e t e n R e v is io n d e r in L e h w a l d e 45, 383 N id z ic a . 39 S z c z y tn o . 393 O s tr ó d a . 40 O ls z ty n . 41 R e s z e l. 42 G iż y c k o . 43 D z ia łd o w o . 44 B a r c z e w o . 45 L e w a łd , p o w ia t o s tr ó d z k i. 366

(8)

s o w i e in G r. B e r t u n g 4(5, K l e e b e r g 47 u n d S c h o e n f e l d e 48 a n g e b lic h b e s t e h e n d e n p o ln is c h e n V o lk s b illo t h e k e n u n d m it e in e m B e r ic h t ü b e r d e n B e f u n d , s o w i e ü b e r d ie Z w e c k e d e r a n d e n g em a n n te n O r te n a n g e b lic h b e s t e h e n d e n p o l- m a c h e n B ild u n g s v e r e iin e b e a u f t r a g t . F e r n e r w u r d e in F o l g e d e r b o c h e n E r l a s s e v o m 9 t e n u n d 23 t e n M a i d. J h . d e n L a n d r ä t h e n d e r o b e n g e n a n n t e n 5 K r e is e u n t e r U e b e r s e n d u n g j e e in e s D r u c k e x e m p la r s d e r A u s z ü g e a u s d e n in d e r 16 te n , 17 te n , u n d 18 ten W o c h e d. J s. e r s c h ie n e n e n Z e it u n g D z ie n n ik P o z n a ń s k i m it H i n w e i s a u f d a r in e n t h a lt e n e n e r m lä n d is c h - m a s u r is c h e n N o t iz e n w ie d e r h o l t d ie g e n a u s t e Ü b e r w a c h u n g d e r d a s S t a a t s i n t e r e s s e g e f ä h r d e n d e n p o ln is c h e n A g it a t io n e n zu r P f l ic h t g e m a c h t . D e n s e lb e n w u r d e a u c h a n e m p f o h le n , s ic h z u m Z w e c k e in e r w ir k s a m e r e n D u r c h f ü h r u n g d e r U e b e r w a c h u n g m it g e e ig n e t e n P e r s o ­ n e n in V e r b in d u n g zu s e t z e n u n d zu b e r ic h t e n , in w i e w e i t u n d m it w e lc h e m E r f o lg e s ic h d ie ( n o ta r is c h v o r h a n d e n ) B e s t r e b u n g e n d e r n a t io n a l — p o l ­ n is c h e n A g it a t io n in ih r e n K r e is e n g e lt e n d g e m a c h t h ä t t e n . H ie r a u f h a t z u n ä c h s t d e r L a m d ra th d e s K r e is e s O s t e r o d e a n g e z e ig t , d a ss in G r . L e h w a ld e e in p o ln is c h e r B il d u n g s v e r e i n n ic h t b e s t e h e u n d e i n e p o l ­ n is c h e V o lk sb ib ld o th e k n ic h t v o r g e fu n d a n w o r d e n s e i. M a n h a b e s ic h z w a r s e in e r Z e it v e r a n l a s s t g e s e h e n , d e m f r ü h e r e n G e m e in d e v o r s t e h e r , j e t z ig e m A lt s it z e r S c h m id t d a s e lb s t m e h r e r e p o ln is c h e B ü c h e r u n d S c h r if t e n a b z u ­ n e h m e n , j e d o c h s e ie n d ie s e lb e n a ls b a ld w ie d e r g e g e b e n w o r d e n , n a c h d e m d ie S t a a t s a n w a lt s c h a f t zu A lle n s t e i n d e n I n h a lt d e r s e lb e n f ü r s t r a f lo s e r k lä r t h a t t e . E b e n s o s in d n a c h d e m B e r ic h t e d e s D a n d n a th s d e s K r e is e s A lle n s t e in in S c h o e n f e ld e u n d G r. K l e e b e r g p o ln is c h e V o lk s b ib lio t h e k e n , b e z w . B i l ­ d u n g s v e r e in e n ic h t v o r h a n d e n . In S c h o e n f e ld e u n d S c h o e n b r ü c k 49 s in d n u r k le i n e la n d w i r t h s c h a f t l ic h e V e r e in e u n t e r L e it u n g d u r c h a u s d e u t s c h g e s in n t e r M ä n n e r g e b ild e t , in w e lc h e n e in in p o ln is c h e r S p r a c h e e r s c h e in e n d e s l a n d ­ w i r t s c h a f t l i c h e s J o u r n a l n u r d e s h a lb g e h a lt e n w ir d , w e i l e in T h e il d er d o r t ig e n B e v ö lk e r u n g le d ig lic h p o ln is c h s p r ic h t . D a g e g e n i s t in G r . B e r t u n g im B e s it z e e in e s T is c h le r s u n d W in k e lk o n s u le n t e n K u p c z y k e i n e p o ln is c h e V o lk s b ib lio t h e k v o n 260 N u m m e r n a u s w e i s l ic h d e s in d e r A n l a g e s .p .r . g e h o r s a m s t ü b e r r e ic h t e n V e r z e ic h n is s e s v o r g e f u n d e n w o r d e n . K u p c z y k w i l l d ie s e B ü c h e r a u s e ig n e n M it t e ln a m g e s c h a fft h a b e n , u m s ic h d u r c h A u s le ih e n d e r s e lb e n g e g e n e in e V e r g ü t u n g v o n 4 P f f ü r j e d e s B u c h e in e n k le i n e n E r w e r b zu v e r s c h a f f e n . E r h a t a b e r , n a c h d e r A n n a h m e d es L a n d r a t h s j e d e n f a ll s e in e n T h e il d ie s e r B ü c h e r in s b e s o n d e r e z w e i p o ln is c h e in P o s e n 50 u n d B e u t h e n 51 e r s c h e in e n d e J o u r n a le c l e r ic a l p o ln is c h e n C h a r a k te r s , v o n e in e m p o ln is c h e n C o m ité u n e n t g e lt li c h e r h a lt e n . A u s d e r U e b e r s c h r if t d e s B ü c h e r v e r z e i c h n i s s e s „ V e r z e ic h n is s d e r B ü c h e r z u r P a r o c h ie G r. B e r t u n g g e h ö r ig ” 52 w a r d ie s s e it s g e m u t h m a s s t w o r d e n , d a s s d e r d o r t ig e k a t h o l is c h e P f a r r e r K w a s n i e w s k i d e m U n t e r n e h m e n d e s K u p c z y k V o r s c h u b le is t e . D e r K r e is la n d r a t h h a t j e d o c h b e r ic h t e t , d a s s K w a s n i e w s k i d u r c h a u s d e u t s c h g e s in n t s e i u n d n a c h d e n a n g e s t e ll t e n E r m it t e lu n g e n , s o w i e s e in e n e ig e n e n E r k lä r u n g e n in k e in e r B e z ie h u n g z u j e n e r B ib li o t h e k s t e h e . E s is t b is h e r n o c h n ic h t g e lu n g e n , f e s t z u s t e lle n , w o h e r K u p c z y k d ie B ü c h e r 46 B a r t ą g , p o w ia t o ls z t y ń s k i. 47 K le b a r k , p o w ia t o ls z t y ń s k i. 48 U n ie s iz e w o , p o w i a t o ls z t y ń s k i. 49 S z ą b r u k , p o w ia t o ls z t y ń s k i. 50 P o z n a ń . 51 B y to m . 53 Z o b . J . W r ó b l e w s k i , K s i ę g o z b i ó r p o l s k i e j b i b l i o t e k i l u d o w e j w B a r ­ t ą g u , K o m u n ik a t y M a z u r s k o - W a r m iń s k ie 1967, n r 1— 2, s s . 136— 155. 367

(9)

e r h a lt e n h a t , b e z w . ob j e n e U e b e r s c h r if t e t w a e in e w ill k ü h r li c h g e w ä h lt e s e i, d e m L a n d r a t h a b e r a n g e w ie s e n w o r d e n , d ie N a c h f o r s c h u n g e n n a c h d ie s e r R ic h t u n g h in f o r t z u s e t z e n . D e r s e lb e h a t ü b r ig e n s h e r v o r g e h o b e n , d a ss b ei d e r d u r c h a u s g u t e n d e u t s c h e n G e s in n u n g d e r A n g e h ö r ig e n d e s K r e is e s A lle n s t e i n a ll e B e m ü h u n g e n d e r p o ln is c h e n P r o p a g a n d a , j e n e f ü r ih r e B e s t r e ­ b u n g e n zu g e w in n e n , v o ll s t ä n d ig a u s s ic h t s lo s s e ie n . D ie L a n d r ä t h e d e r ü b r ig e n 4 o b e n g e n a n n t e n K r e is e h a b e n d a g e g e n b e r ic h t e t , d a ss s ic h in d e n le t z t e r e n T a g e n d ie T h ä t ig k e it d er n a t io n a l- p o ln is c h e n P r o p a g a n d a in k e in e r W e is e b e m e r k b a r g e m a c h t h a b e . I n s b e s o n ­ d e r e h a t a u c h d e r K r e is la n d r a t h zu O s t e r o d e d ie d e n p o ln is c h - k a t h o lis c h e n B e s t r e b u n g e n a b g e n e ig t e G e s in n u n g d e s z w a r p o ln is c h s p r e c h e n d e n , je d o c h a n s e in e n e w a n g e liis c h - lu t h e r is c h e n G la u b e n m it g r o s s e r Z ä h ig k e it h ä n g e n d e n B a u e r n s t a n d e s , j e n e r G e g e n d b e t o n t , b e z w . b e m e r k t , d a ss d e r s e lb e m át h e r ­ v o r r a g e n d e m S e lb s t g e f ü h l e a n s e in e m P r e u s s e n t h u m e f e s t h a lt e . D e m u n g e a c h t e t w e r d e ic h a u c h h ie r n ic h t e r m a n g e ln , d ie A u f m e r k s a m k e it d e r K ö n ig lic h e n L a n d r ä t h e v o n Z e it u n d zu Z e it a u f d ie s e n w ic h t ig e n G e g e n s t a n d b e s o n d e r s h ln z u le m k e n u n d E u e r H o c h w o h lg e b o r e n V o r tr a g zu h a lt e n f a ll s ih r e B e o b a c h t u n g e n e in p o s i t iv e s E r g e b n is « h a b e n . N e u e r d in g s h a b e ic h d e n s e lb e n n o c h a n e m p f o h le n , d ie F r a g e d e r n a t io n a l- p o ln is c h e n P r o p a g a n d a a u f d e n G e n d a r m e n - C o n f e r e n z e n in v o r s ic h t ig e r W e is e zu r E r ö r te r u n g z u b r in g e n u n d s ic h d e r M it w ir k u n g d ie s e r B e a m t e n zu b e d ie n e n . D e r R e g ie r u n g s - P r ä s id e n t . (— ) p o d p is n ie c z y t e ln y

2.

K r ó l e w i e c , 23 k w i e t n i a 1883. P r e z e s r e j e n c j i k r ó l e w i e c k i e j m e l d u j e n a d p r e z y d e n t o w i p r o w i n c j i P r u s y W s c h o d n i e S c h l i e c k m a n n o w i o b i b l i o t e c e l u d o w e j w B a r t ą g u . K o p . : D Z A M e r s e b u r g , R e p . 77 T i t . 78, n r 29 A d h A , B d . 1, f. 104. K ö n ig s b e r g , d e n 23. A p r il 1833 N o 5092/3 P .I . D e r K ö n ig lic h e R e g ie r u n g s - P r ä s id erut E r. H o c h w o h lg e b o r e n b e e h r e ic h m ic h u n t e r B e z u g n a h m e a u f m e in e n B e r ic h t v o m 16. F e b r u a r d s. J s . g e h o r s a m s t a n z u z e ig e n , w i e n a c h d en ü b e r e in s t im m e n d e n A e u s s e r u n g e n d e s R e g ie r u n g s - P r ä s id e n t e n zu D a n z i g 53 u n d d e s P o l iz e i- P r ä s id e n t e n zu P o s e n b is h e r e in e a u s r e ic h e n d e U e b e r w a c h u n g d er d o r t ig e n p o ln is c h e n V o lk s b ib lio t h e k e n d e r G e s t a lt a u s g e ü b t w o r d e n is t, d a s s d ie K a t a lo g e d e r le t z t e r e n e in e r r e g e lm ä s s ig e n D u r c h s ic h t u n t e r w o r f e n u n d d ie n a c h ih r e m T it e l v e r d ä c h t ig e r s c h e in e n d e n B ü c h e r e in e r n ä h e r e n P r ü f u n g u n t e r z o g e n w o r d e n s in d . B e i j e n e r D u r c h s ic h t h a b e d ie in P o s e n v o r h a n d e n e n V e r z e ic h n is s e d e r v e r b o t e n e n p o ln is c h e n D r u c k s c h r if t e n g u t e D ie n s t e g e l e is t e t . 53 G d a ń s k .

368

(10)

F a l ls d e r I n h a lt d e s e in e n o d e r a n d e r e n B u c h e s d en T h a t b e s t a n d e in e r s t r a f b a r e n H a n d lu n g d a r s t e ll t e , w u r d e d a s s e l b e d e r S t a a t s a n w a lt s c h a f t zu r w e it e r e n V e r a n la s s u n g z u g e s t e llt . A u s s e r d e m h ä lt d e r R e g ie r u n g s - P r ä s i d e n t zu D a n z ig e s f ü r g e b o t e n , a u c h d u r c h g e l e g e n t li c h e R e v is io n f e s t z u s t e lle n , in w ie w e i t e t w a a u s s e r d e n in d e n K a t a lo g e n v e r z e ic h n e t e n B ü c h e r n a n d e r e , v e r b o t e n e D r u c k s c h r if t e n v o n d en b e t r e f f e n d e n B ib lio t h e k e n v o r a u s g a b t w e r d e n , u n d g la u b t d e r s e lb e , d a ss s o lc h e M a s s r e g e l a u f k e in e n W id e r s t a n d s t o s s e n w ü r d e . A n d e r e n f a lls w e r d e in j e d e m e in z e ln e n V e r d a c h t s f a lle b e i d e m z u s t ä n d ig e n G e r ic h t e d ie A n o r ­ d n u n g d e r D u r c h s u c h u n g zu b e a n t r a g e n s e in . B e i d e r g e g e n w ä r t ig e n L a g e d ie s e r A n g e le g e n h e i t im d ie s s e it i g e n R e ­ g ie r u n g s b e z ir k e — w o s e lb s t a u s s e r d e r f r ü h e r m e h r f a c h e r w ä h n t e n B ib li o ­ t h e k zu G r. B e r t u n g n u r n o c h e in e s o lc h e v o r h a n d e n is t , w e lc h e d e m a u s s e c h s M it g lie d e r n b e s t e h e n d e n P o ln is c h e n V e r e in zu K ö n ig s b e r g g e h ö r t u n d n a c h d e m d a r ü b e r e r f o r d e r t e n B e r ic h t e a u s e in e r k le i n e n S a m m lu n g s c h ö n w is s e n s c h a f t lic h e r , u n d g e l e h r t e r W e r k e b e s t e h t — e r a c h te ic h e in e r e g e lm ä s s i g e D u r c h s ic h t d e r B ü c h e r v e r z e i c h n i s s e u n d e i n e K e n n t m s s n a h m e v o n d e m I n h a l t e e in z e ln e r , v e r d ä c h t ig e n W e r k e a ls z u n ä c h s t a u s r e ic h e n d . I c h h a b e d e m e n t s p r e c h e n d e W e is u n g e n d e m h ie s ig e n P o l iz e i- P r ä s id e n t e n e r th e ilt . W a s d ie p o ln is c h e B ib li o t h e k e zu G r. B e r t u n g a n la n g t , so b e a b s ic h t ig e ic h , d a s o n s t ig e g e e ig n e t e P e r s ö n l ic h k e it e n n ic h t e r m i t t e lt w o r d e n s in d , e in e n d e r K r e is s c h u lin s p e k t o r e n d e s K r e is e s A lle n s t e i n m it d e r D u r c h s ic h t e in ig e r B ü c h e r zu b e a u f t r a g e n . D e r R e g ie r u n g s - P r ä s i d e n t g e z : / S t u d t A n d e n K ö n ig lic h e n O b e r - P r ä s id e n t e n d e r P r o v in z O s t p r e u s s e n H e r r n D r. v o n S c h lie c k m a n n H o c h w o h lg e b o r e n h ie r 3. K r ó l e w i e c , 30 k w i e t n i a 18S3. N a d p r e z y d e n t P r u s W s c h o d n i c h m e l d u j e M i n i s t r o w i S p r a w W e w n ę t r z n y c h P u t t k a m m e r o w i o p o l s k i c h b i b l i o t e k a c h n a s w y m t e r e n i e . O r y g . : D Z A M e r s e b u r g , R e p . 77. T i t . 78 n r 29. A d h A , B d . 1 f. 103. K ö n ig s b e r g , 30 A p r il 1883 O .P . 3183 D e r O b e r - P r ä s id e n t d e r P r o v in z O s t p r e u s s e n A n d e n V ic e - P r ä s id e n t e n d e s K ö n ig lic h e n S t a a t s - M in is t e r i u m s u n d M in is t e r d e s I n n e r n H e r r n v o n P u t t k a m e r E x c e lle n z in B e r lin I m V e r f o lg m e in e s g e h o r s a m e n B e r ic h t s v o m 4. M ä r z d. J s . 1313 — b e e h r e ic h m ic h E u e r E x c e lle n z e i n e A b s c h r i f t d e s v o n d e m h ie s ig e n R e g ie r u n g s -2 4 ' K o m u n i k a t u

369

(11)

P r ä s id e n t e n an m ic h e r s t a t t e t e n B e r ic h t v o m 23 A p r il d. J s. e h r e r b ie t ig s t zu ü b e r r e ic h e n . D ie n a c h d e m I n h a lt e d e s s e lb e n z u r U e b e r w a c h u n g d e r in d em R e g ie r u n g s b e z ir k K ö n ig s b e r g g e g e n w ä r t ig v o r h a n d e n e m z w e i p o ln is c h e n B i ­ b lio t h e k e n g e t r o f f e n e n u n d b e a b s ic h t ig t e n A n o r d n u n g e n d ü r f t e n f ü r z w e c k ­ m ä s s ig u n d a u s r e ic h e n d zu e r a c h te n s e in . Im R e g ie r u n g s b e z ir k G u m b in n e n S4 s in d p o ln is c h e V o lk s b ib lio t h e k e n , w ie ic h b e r e it s a n g e z e ig t h a b e , n a c h d en s t a t t g e h a b t e n E r m it t e lu n g e n n ic h t v o r h a n d e n . D ie A n g e le g e n h e it w ir d v o n m ir b e s o n d e r s im A u g e b e h a lt e n w e r d e n ; ic h w e r d e n a c h e in ig e r Z e it a u f s n e u e E r m it t e lu n g e n d iarüber v e r a n la s s e n , ob e t w a n e u e V o lk s b ib lio t h e k e n g e g r ü n d e n t w o r d e n s in d u n d w e lc h e s E r - g e b n is s d ie K o n t r o lle d e r b e s t e h e n d e n g e h a b t hart. U e b r ig e n s h a lt e ic h B e s t r e b u n g e n d e r n a t io n a l- p o ln is c h e n A k t i o n s - P a r t e i in M a s u r e n u n d E r m la n d f ü r z i e m lic h a u s s ic h t s lo s , n a m e n t lic h d a d e r e r m lä n d is c h e k a t h o lis c h e K le r u s d e n s e lb e n n ic h t s y m p a t is c h g e g e n ü b e r s t e h t . D e r O b e r - P r ä s id e n t d e r P r o v in z O s t p r e u s s e n (— ) p o d p is n ie c z y t e ln y 4. G ą b i n , 29 m a r c a 1885. P r e z e s r e j e n c j i g ą b i ń s k i e j S t e i n m a n n p r z e s y ł a d o P r e z y d i u m P o l i c j i w P o z ­ n a n i u s p i s k s i ą ż e k z b i b l i o t e k i T C L w I n u l c u , p o w . m r ą g o w s k i , w c e l u z a s i ę g ­ n i ę c i a o p in ii . O r y g .: W A P P o z n a ń P P , 4374, k. 223. G u m b in n e n , d e n 29 M ä r z 1835 С. В . 504 R e g ie r u n g s - P r ä s id e n t zu G u m b in n e n B e i d e m W ir th C a r l C h r z e ś c iń s k i zu I n u lz e n , K r e is e s S e n s b u r g 53 s in d d ie in d em h ie r s . c f. r. b e ig e s c h lo s s e n e n V e r z e ic h n is s e d. d. S e n s b u r g , d e n 16 d. M ts. a u f g e f ü h r t e n p o ln is c h e n B ü c h e r v o r g e f u n d e n . D ie s e l b e n t r a g e n d e n S t e m p e l d er .G e s e lls c h a f t „ T o w a r z y s t w o C z y t e ln i lu d o w y c h ” in P o s e n u n d s in d n a c h d e r A n g a b e d e s... C h r z e ś c iń s k i d ie s e m v o n d e r g e n a n n t e n G e s e lls c h a f t zu r u n e n t g e lt lic h e n le ih w e is e n W e it e r v e r b r e it u n g z u r V e r f ü g u n g g e s t e llt . E s h a n d e lt s ic h d e m n a c h u m e in e v o n d e m p o ln is c h e n V o lk s b ib lio t h e k e n - V e r e in e d o r t s e lb s t g e g r ü n d e t e Z w e ig b ib lio t h e k u n d e r s c h e in t e s e r fo r d e r lic h d ie s e lb e e in e r s o r g f ä lt ig e n C o n t r ô le zu u n t e r s t e lle n . Z u d ie s e m Z w e c k e e r s u c h e ic h d a s K ö n ig lic h e P o l iz e i- P r ä s id iu m u m e in e b a ld g e f ä ll ig e A e u s s e r u n g d a r ü b e r z u e r g e b e n o b d ie in d e m b e ig e s c h lo s s e n e n V e r z e ic h n is s e a u f g e f ü h r t e n B ü c h e r v o n W o h ld e m s e lb e n w ie b e h a u p t e t w ir d , 34 G ą b in . 55 I n u le c , p o w ia t m r ą g o w s k i. 37 0

(12)

t h a t s ä c h lic h b e r e it s v o r h e r a u f ih r e n I n h a lt g e p r ü f t w o r d e n s in d , s o w i e ob L e t z te r e r v o n s ä m m t lic h e n p o ln is c h e n B ü c h e r n a n z u n e h m e n is t , w e lc h e m it d e m S t e m p e l d e r v o r g e n a n n t e n G e s e lls c h a f t v e r s e h e n s in d . D e r R e g ie r u n g s - P r ä s i d e n t (— ) S t e in m a n n A n D a s K ö n ig lic h e P o l iz e i P r ä s id iu m zu P o s e n . 5. P o z n a ń , 8 k w i e t n i a 1885. P r e z y d i u m P o l i c j i w P o z n a n i u o d p o w i a d a p r e z e s o w i r e j e n c j i g ą b i ń s k i e j w s p r a w i e k s i ą ż e k z b i b l i o t e k i w I n u l c u . O r y g , : W A P — P o z n a ń , P P , k . 223 b, c'. A n d e n K ö n ig lic h e n R e g ie r u n g s p r ä s id e n t e n H e r r n S t e in m a n n H o c h w o h lg e b o r e n G u m b i n n e n P o s e n , d e n 8. A p r il 1885. E u e r H o c h w o h lg e b o r e n b e e h r e ic h m ic h a u f d a s g e f ä l lig e S c h r e ib e n v o m . 29 M ä r z N o 504 C. B . b e i R e m is s io n d e r A n l a g e f o lg e n d e s g a n z e r g e b e n s t zu e r w id e r n : D ie K o n t r o le d e s h ie s ig e n p o ln is c h e n V o lk s b i b l io t h e k e n v e r e i n s ( T o w a ­ r z y s t w o c z y t e ln i lu d o w y c h ) w ir d d ie s s e it s in d e r W e is e g e h a n d h a b t , d a ss v o m V o r s t a n d e a llj ä h r lic h d e r K a t a lo g d e r in d e r V e r e in s b ib lio t h e k b e f in d ­ lic h e n , zu r V e r b r e it u n g b e s t im m t e n B ü c h e r e r fo r d e r t u n d e in e r g e n a u e n D u r c h s ic h t u n t e r w o r f e n w ir d . D ie ih r e m T it e l n a c h v e r d ä c h t ig e r s c h e in e n d e B ü c h e r n a m e n t lic h a u s d er I I - t e n A b t h e ilu n g d e s K a t a lo g e s ( B ü c h e r h is t o r is c h e n I n h a lts ) u n d d e r I V A b t h e ilu n g ( E r z ä h lu n g e n u n d G e s c h ic h t e ) w e r d e n h ie r n ä c h s t e i n g e k a u f t o d e r v o m V o r s t a n d e e r f o r d e r t u n d a u f ih r e n I n h a l t g e p r ü f t . D ie A b s t e m p e lu n g d e r B ü c h e r w ir d v o m V o r s t a n d e z u d e m Z w e c k e v o r g e n o m m e n , u m s e in E ig e n t h u m a n d e n B ü c h e r n z u d o c u m e n t ir e n , s ie b e w e is t a b e r n ic h t , d a s s d ie le t z t e r e n h ie r s ä m t lic h g e p r ü f t w o r d e n s in d . D ie im a n lie g e n d e n V e r z e ic h n is s s u b 1 b is 60 a u f g e f ü h r t e n B r o s c h ü r e n s in d h ie r f a s t s ä m t lic h s c h o n b e k a n n t u n d v e r s t ö s s t d e r e n I n h a l t n ic h t g e g e n d a s S t r a f g e s e t z . Z u b e m e r k e n is t n u r , d a s s w e g e n d e r s u b lf d . N o 25 b e z e ic h n e t e n B r o s c h ü r e : S e n T u r k a w k i , o n g i w o ź n i c y k r ó l a J a n a I I I z n o c y p o o d s i e c z y w i e d e ń s k i e j se (d er T r a u m d e s T u r k a w k a e h e m a lig e n L e ib k u t s c h e r s d e s K ö n ig s J o h a n n I I I (S o b ie s k i) in d e r N a c h t n a c h d e m E n t s ä t z e W ie n ’s) z w a r e in S t r a f v e r f a h r e n a u s § 130 S t r a f g e s e t z b u c h e s b e i d e m L a n d g e r ic h t in G n e

-56 Ł e b iń s k i W ła d y s ła w , S e n T u r k a w k i o n g i w o ź n i c y k r ó l a J a n a III. O p o w . W ł. S a ła w a . P o z n a ń 1883 (N a k ł. K r a s z e w s k ie g o ) . W o g ó ln y m k a t a lo g u T o w a ­ r z y s t w a C z y t e ln i L u d o w y c h w P o z n a n iu , k s ią ż k a t a z n a j d o w a ła s ię w d z ia le IV , p o z. 144.

(13)

s e n 57 g e s c h w e b t h a t. D ie A n g e k la g t e n , D r R a d o j e w s k i u n d P r o b s t B r y s ie - w ic z zu J a n o w it z sin d a b e r d u r c h r e c h tk r ä f t ig e s U r t h e il d. d. G n e s e n 21 F e b ­ r u a r 1884 f r e ig e s p r o c h e n w o r d e n . K .P .P (— ) p o d p is n ie c z y t e ln y

6

.

O l s z t y n , 10 l i p c a ISSO. P r o k u r a t o r s ą d u w O l s z t y n i e w y j a ś n i a p r e z e s o w i r e j e n c j i p r o c e d u r ę p r z e - p r o w a d z a n i a r e w i z j i p o l s k i c h b i b l i o t e k . K o p .; D Z A M e r s e b u r g , R e p 77, T i t . 78, n r 29 A d h . A , B d . 2, f. 240— 41. A lle n s t e i n , d e n 10 J u li 1889. S t a a t s a n w a lt s c h a f t * b e i d e m K ö n ig lic h e n L a n d g e r ic h t II. N o 31.1. 4539/89 V e r t r a u l i c h ! E u e r H o c h w o h lg e b o r e n b e e h r e ic h m ic h a u f d a s g e e h r t e S c h r e ib e n v o m 1. J u li a. N o 1467 с g a n z e r g e b e n s t f o lg e n d e s zu e r w id e r n .

E in e p o liz e ilic h e R e v is io n d e r p o ln is c h e n V o lk s b ib lio t h e k e n d u r f t e , d a d ie U e b e r w a c h u n g d e r P r e s s e a u f d ie H a n d h a b e n b e s c h r ä n k t is t , w e lc h e d a s R e ic h s s t r a f g e s e t z b u c h , d a s R e ic h p r e s s g e s e t z u n d d ie R e ic h s s t r a f p r o z e s s o r ­ d n u n g g e w ä h r t , n u r u n te r d e n V o r a u s s e t z u n g e n e in e r D u r c h s u c h u n g s t a t t h a f t s e in . W e n n n u n , w ie d ie M o t iv e zu r s t. P .O . b e m e r k e n (S. 154 v e r g l. a u c h E r k e n n t n is s d e s R e ic h s g e r ic h t s v o m 1. M a i 1882 R e c h ts p r . B d . IV s. 415) d ie V o r a u s s e t z u n g e in e r D u r c h s u c h u n g ü b e r a ll d ie W a h r s c h e in lic h k e it is t , d a ss e in e s t r a f b a r e H a n d lu n g b e g a n g e n s e i, so w ir d d ie s e V o r a u s s e t z u n g b e i je d e r p o ln is c h e n B ib lio t h e k a n z u n e h m e n s e in , d a e r f a h r u n g s m ä s s ig in d e n s e lb e n w e n ig s t e n s e in z e ln e s c h o n g e r ic h t lic h b e s c h la g n a h m t e o d e r e in g e z o g e n e B ü c h e r v o r h a n d e n sin d u n d a u s g e lih e n w e r d e n . D ie v o n E u e r H o c h w o h lg e ­ b o r e n b e a b s ic h t ig t e a ll g e m e i n e p o liz e il ic h e R e v is io n d e r p o ln is c h e n V o lk s b i­ b lio t h e k e n m e in e s B e z ir k s h a lt e ic h j e d o c h dm H in b lic k a u f § 105, S tr . P .O . n u r b e d in g u n g s w e is e f ü r z u lä s s ig . D a d i e A n o r d n u n g v o n D u r c h s u c h u n g e n u n d B e s c h la g n a h m e n g r u n d s ä t z lic h d e m R ic h t e r u n d n u r b e i G e f a h r im V e r z ü g e d e r S t a a t s a n w a lt s c h a f t u n d d e n j e n ig e n P o l iz e i- u n d S ic h e r h e it s b e ­ h ö r d e n z u s t e h t , w e lc h e a ls H i lf s b e a m t e d e r S t a a t s a n w a lt s c h a f t d e n A n o r d ­ n u n g e n d e r s e lb e n F o lg e zu le is t e n h a b e n , so w e r d e n E u e r H o c h w o h lg e b o r e n n u r in d e r L a g e s e in , d ie le t z t e r e n B e a m t e n a u f d ie G e f ä h r lic h k e it d e r p o l ­ n is c h e n V o lk s b ib lio t h e k e n h in z u w e is e n u n d s ie zu v e r a n la s s e n n a c h L a g e d es F a l le s z u p r ü f e n ob G e f a h r im V e r z ü g e v o r l ie g t u n d a u f G r u n d e ig e n e r E n t s c h e id u n g zu r D u r c h s u c h u n g zu s c h r e it e n , w a s u m s o w e n ig e r e in e m B e d e n k e n u n t e r lie g e n w ü r d e , a ls d ie v o n d e r D u r c h s u c h u n g B e t r o f f e n e n v o r a u s s ic h t lic h s ic h d e r s e lb e n f r e i w i l l i g u n t e r w e r f e n u n d d ie s a u s d r ü c k lic h e r k lä r e n w e r d e n , d ie s e E r k lä r u n g a b e r u n t e r a ll e n U m s t ä n d e n d ie r i c h t e r lic h e A n o r d n u n g e r s e t z (M o tiv e S . 154) D e r A u s d r u c k „ G e f a h r dm V o r z ü g e ” w ir d 57 Gniezno. 372

(14)

in d e n m e is t e n F ä l le n k e in e S c h w i e r i g k e it e n b e r e it e n , d a e r ü b e r a ll z u t r if f t , w e n n a n z u n e h m e n is t , d a s s d e r A u f s c h u b d e r D u r c h s u c h u n g d e n E r fo lg d e r M a s s r e g e l ( B e s c h la g n a h m e g e f ä h r lic h e r o d e r v e r b o t e n e r D r u c k s c h r if t e n d u r c h v o r h e r ig e B e s e i t ig u n g d e r s e lb e n ) v e r e it e l n w ü r d e . D ie s V e r f a h r e n m ö c h t e s ic h a u c h d e s h a lb e m p f e h le n , w e i l e s e in e m ö g lic h s t g le ic h z e i t ig e o d e r d o c h r a s c h a u f e in a n d e r f o lg e n d e R e v is io n m e h r e r e r V o lk s b ib lio t h e k e n d u r c h d e n B ü r g e r m e is t e r a. D . R e x , d e s s e n Z u z ie h u n g n a c h m e in e n E r f a h r u n g e n u n b e d in g t e r fo r d e r lic h s e in w ü r d e , g e s t a t t e t . E v e n t l. b in ic h g e r n e b e r e it , in d e n e i n z e ln e n m ir m it z u t h e ile n d e n F ä lle n e i n e . D u r c h s u c h u n g a n z u o r d n e n o d er A n o r d u n g e in e r s o lc h e n d u r c h d e n R ic h t e r h e r b e iz u f ü h r e n . D ie R ic h t e r s in d s t e t s m e in e n d e s f a lli g e n A n t r ä g e n b e r e it w i ll ig e n t g e g e n g e k o m m e n , d e n W e g d e r r i c h t e r lic h e n A n o r d n u n g h a b e ic h b is h e r g e w ä h lt , w e i l e r a ll e W e it e r u n g e n a b s c h n e id e t , a u c h n ic h t v o n d en g e h ä s s ig e n E r ö r t e r u n g e n , w i e s ie v ie lf a c h in d e r p o ln is c h e n P r e s s e a n d ie R e v is io n e n d e s B ü r g e r m e is t e r s R e x g e k n ü p f t w e r d e n , b e g le it e t is t. D e r E r s t e S t a a t s a n w a lt I.V . g e z . N ie t z k i A n d e n K ö n ig lic h e n R e g ie r u n g s - P r ä s id e n t e n R it t e r h o h e r O r d e n H e r r n F r e ih e r r n v .d . R e c k e H o c h w o h lg e b o r e n zu K o e n i g s b e r g . 7. K r ó l e w i e c , 13 s i e r p n i a 1889. P r e z e s r e j e n c j i k r ó l e w i e c k i e j d o n o s i M i n i s t r o w i S p r a w W e w n ę t r z n y c h o p r o j e k t o w a n y c h r e w i z j a c h p o l s k i c h b i b l i o t e k i p r o s i o z e z w o l e n i e n a w c i ą g ­ n i ę c i e d o w s p ó ł p r a c y R e x a . О г у д . : D Z A M e r s e b u r g , R e p . 77, T i t . 78, n r 29, A d h . A , B d . 2, k . 238— 239. K ö n ig s b e r g , d en 13 A u g u s t 1889. N o 1740 C. D e r K ö n ig lic h e R e g ie r u n g s - P r ä s i d e n t A n d e n K ö n ig lic h e n S t a a t s m in is t e r u n d M in is t e r d e s I n n e r n H e r r n H e r r f u r t h E x c e le n z

B e r l i n

W ä h r e n d d e r le t z t e n Z e i h a t d e r p o ln is c h e B ib li o t h e k e n v e r e i n in P o s e n a u c h im h ie s ig e n R e g ie r u n g s b e z ir k e in e g r o s s e R ü h r ig k e it e n t w ic k e l t , d ie v o n ih m e r r ic h t e t e n B ib lio t h e k e n n e h m e n t r o t z a ll e r h ie r g e g e n a n g e w a n d t e n B e m ü h u n g e n a n Z a h l im m e r m e h r zu , d a s a n lie g e n d e V e r z e ic h n is s e r g ie b t d ie n a c h d e n a n g e s t e ll t e n E r m it t e lu n g e n o d e r n a c h z u v e r lä s s ig e n N a c h r ic h t e n in d en K r e is e n A lle n s t e i n , O s t e r o d e u n d N e id e n b u r g b e s t e h e n d e n p o ln is c h e n B ib lio t h e k e n . E s is t a b e r w a h r s c h e in lic h , d a s s n o c h v i e l m e h r B ib lio t h e k e n

Cytaty

Powiązane dokumenty

• kurhan kultury ceramiki wstęgowej, faza starosznurowa lub klasyczna Ratownicze badania wykopaliskowe, przeprowadzone w październiku przez Marka Florka (autor sprawozdania,

warstwa III – 3047 fragmentów ceramiki, 331 krzemieni, 136 fragmentów kości, 59% zabytków uznano za wydzielone, dominuje materiał KPL, nieliczne zabytki Ha-La

Tegoroczne badania archeologiczno-architektoniczne, przeprowadzone w wykopach nr 13, 13a i 15 zlokalizowanych w obrębie nawy i prezbiterium (po stronie południowej kościoła) oraz

Serce i dusza oznaczają również „duchowe pomieszczenia”, pojemniki, w których rozgrywają się pewne rzeczy na skutek pojawienia się w nich czegoś z zewnątrz lub

31 sierpnia 1939 r., na kilka godzin przed atakiem Niemiec na Polskę, ambasador niemiecki w Eire - Eduard Hempel - spotkał się z premierem Irlandii w jego

Analiza porównawcza doświadczeń praktycznych różnych krajów w zakresie oddziaływania władz państwowych na KTN skłania ponadto do wniosku, że zapew- nienie przez

Choć sformułowanie takie jest niezgodne z prawem – a tym samym PUP i prasowe biura ogłoszeń nie przyjmują zgłoszeń pracodawców zawierających takie kryterium

Standardy  międzynarodowe  przewidują  szerokie  możliwości  wyko‐ rzystania  wartości  godziwej  jako  podstawy  wyceny  aktywów  (Frendzel  2011b,  s.