Lietz, Zygmunt
Wystawa pt. "100 lat bibliotek
polskich na Warmii i Mazurach"
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3, 463-464
K
R
O
N
I
K
A
N
A
U
K
O
W
A
Z Y G M U N T L I E T Z
WYSTAWA PT. 100 L A T B IB LIO TE K POLSKICH
N A W A R M II I M AZU RAC H
O tw a rta sta ra n ie m olsztyńskiego oddziału S to w arzy sze n ia B ib lio tek arzy P o l skich i W ydziału K u ltu ry PW RN w y sta w a pt. 100 lat b ib lio tek p o lskich na W a rm ii
i M azurach je s t pow ażnym w y d arzen iem k u ltu ra ln y m w O lsztynie. W p rzeci
w ień stw ie do dotychczasow ych w y sta w tego ty p u w O lsztynie urząd zan y ch w o sta t nich la ta c h , k tó re u k azy w a ły rozw ój p iśm ien n ictw a M azur i W arm ii n a p rz e strz e ni czterech stu lec i, obecna w y sta w a p o k azu je k sią żk i p o lsk ie z 3 zaborów ro zp o w szechniane w sk ro m n y ch biblioteczkach w iejsk ic h w X IX i I połow ie X X w ieku n a W arm ii, M azurach i Pow iślu. S cen ariu sz w y sta w y o p racow ał d r Ja n u sz J a- s i ń s к i z O środka Badań N aukow ych im. W. K ętrzyńskiego, a ko m isarzem w y s ta w y b y ła m g r H alin a K e f e r s t e i n , p rzew odnicząca oddziału S to w arzy sze n ia B i b lio te k a rz y P olskich, kustosz M uzeum M azurskiego. U rozm aiconą i estetyczną o p raw ę p lasty c zn ą w y k o n ała B a rb a ra R o m a ń c z u k ó w a.
W ystaw ę o tw ie ra ją 3 gab lo ty i p lan sze pop rzed zające chronologicznie ro k 1869. Z księgozbioru К. C. M rongow iusza z jego ek slib rise m pochodzą k siążki, w śród nich w y d an ie p a ry sk ie : P ana Tadeusza, w iersze — K rasick ieg o w y d an e u G rölla w W a r szaw ie, n iezn an a k o m ed ia N iem cew icza oraz P o ku ta dw óch zbójców , w y d a n a w O lsztynie sta ra n ie m G u sta w a G izew ius2a i dedykow ana M rongow iuszow i. W g a blocie pośw ięconej G izew iuszow i zn ajd u jem y m iędzy in n y m i: „P rz y ja c ie la L u d u ” w ydaw anego w L esznie, Die P olnische Spra ch fra g e in P reu ssen i w iele innych książek.
T rzecią g ablotę pośw ięcili o rg an izato rz y p ierw szej b ib lio tece polskiej n a W a r m ii (1863 r.) zaw ierającej książki histo ry czn e, gospodarcze i przypow ieści, w y d a w an e w B rodnicy, L esznie, O strow ie i P oznaniu. B ib lio tek a ta p o w sta ła w S ząb ru k u , p rzy słał ją ta m zn an y działacz pom orski, Ig n acy Ł yskow ski. W łaściw ą w y sta w ę o tw iera g ab lo ta o b razu jąca księgozbiór rze ź b ia rz a ludow ego Jó zefa K upczyka z B a rtą g a , którego b ib lio tek a w la ta c h osiem dziesiątych liczyła 260 książek.
O bjęcie fu n k c ji d e le g a ta T o w arz y stw a C zytelni L udow ych n a W arm ię przez F ra n c isz k a S zczepańskiego z L am k o w a w płynęło n a znaczne rozszerzenie sieci b i blio tek TCL na obszarze południow ej W arm ii. O b razu je ją n a w y sta w ie zarów no m a p k a zasięgu bibliotek, ja k i zeb ran e z różnych b ib lio tek k sią żk i z pieczątk am i TCL. Pod w zględem w arto ści arty sty czn y ch była to lite ra tu r a d ru g o - lu b trz e c io rzędna. Je d n a k ż e z u w agi na duże m ożliw ości p e rc e p c ji tej lite ra tu r y przez w ie j skiego odbiorcę, o d g ry w ała ona ko lo saln ą ro lę w bud zen iu po lsk iej św iadom ości n aro d o w ej, o czym m .in. św iadczy fa k t, że n a T CL złożyło o fia ry w ciągu 10 la t p o nad 1000 czytelników n a W arm ii. O drębne m iejsce pośw ięcono bibliotekom
4 6 4 K R O N IK A N AU KO W A
p olskim w P u rd z ie i w G ietrzw ałdzie. T a o sta tn ia m iejscow ość b yła m iejscem ży wego ru ch u um ysłow ego z uw agi na zam ieszkanie ta m dwóch k sięg arzy i biblio te k a rz y — A n d rzeja S am ulow skiego i A ntoniego Sikorskiego.
W drugiej części w y sta w y zobrazow ano księgozbiory m azurskich działaczy w o sta tn iej ćw ierci X IX stu lec ia — M a rcin a G iersza i Ja n a K a ro la Sem brzyckiego. K sięgozbiory te po siad ały c h a ra k te r b ard ziej w yselekcjonow any, zaopatrzone były p rzew ażnie w klasy k ó w lite ra tu ry polskiej.
W ładze p ru sk ie w ydały o strą w alk ę słow u polskiem u, czego w y razem było w ycofanie z obiegu licznych książek, ja k : B itw a pod G runw aldem , W yb ra n e P ism a M arii K onopnickiej lub P rze d św it Z ygm unta K rasińskiego.
Dużo m iejsca na w y sta w ie pośw ięcono b ibliotece M ichała K a jk i, z n ajd u jącej się w zbiorach S ta c ji N aukow ej P T H w O lsztynie. N a b ib lio tek ę tę złożyły się za rów no książki w łasne poety, pochodzące z TCL oraz z B ezpłatnej C zytelni Zenona Lew andow skiego, działacza M azurskiej P a rtii Ludow ej. W o kresie p leb isc y tu dużą ro lę w zak ład an iu b ibliotek od eg rał prezes W arm ińskiego K o m itetu P leb iscy to wego, ks. L udw iczak oraz p rezes TCL, a n astęp n ie Zw iązek T o w arzy stw M łodzieży w P ru sach W schodnich.
K olejne te m a ty w y sta w y o b razu ją biblioteki TCL w B rąsw aldzie. na Pow iślu, w Bemow ie, pow. sztum ski, gdzie sp o ty k a m y głów nie k sią żk i w y d aw an e przez ,.K ato lik a” w B ytom iu oraz bib lio tek i w pow iecie biskupieckim .
W latach trzydziestych daw ne bib lio tek i TCL przeszły pod zarząd C e n traln ej B iblioteki Polskiej w Niem czech. O ddział P ru sy W schodnie obejm ow ał p ra w ie 50 bibliotek sponad 5 tys. tom ów . 70% tego księgozbioru składało się z lite ra tu ry pięknej. N a p lanszy uw idoczniono zdjęcia 38 b ib liotekarzy. C iekaw ym ew en e m e n tem je s t zachow ana p ra w ie w całości b ib lio tek a K ra k o ra z L eszna. Osobne m iejsce pośw ięcono w ydanym w oficynie Pieniężnych w O lsztynie K rzy ża k o m , W p u sty n i
i w puszczy oraz B a rtk o w i Z w ycięscy.
O sta tn ie gabloty, zam y k ające w y sta w ę pośw ięcili o rg an izato rz y rozw ojow i W o je w ó d z k ie j B iblioteki Publicznej, W ojew ódzkiej B iblioteki P edagogicznej o raz B i
b lioteki G łów nej WSR.
U dostępnione n a w y sta w ie k sią żk i pochodzą z b ib lio tek i S ta c ji N aukow ej P T H (dzisiaj w depozycie OBN), B iblioteki PA N w G dańsku, z K siążnicy M iejskiej w T oruniu, z B iblioteki G łów nej UMK o raz ze zbiorów p ry w a tn y c h Ja n a W r ó- b l e w s k i e g o .
W-ystawa 100-lecia b ib lio tek sp o tk a ła się z życzliw ym p rzy jęciem zw ied za ją cych. S tan o w i ona cenne uzupełnienie organizow anej jednocześnie n a te n te m a t se sji naukow ej.
