Jan Tomczak
"Darstellunges Spiel", Siegfried
Krause, Paderborn 1976 : [recenzja]
Collectanea Theologica 47/3, 208-209
2 0 8 R E C E N Z JE
Ju liu s H e u b e r g e r chce p rzy jść z pom ocą w szystkim za jm u jąc y m się n au czan iem religii i in n y m i fo rm a m i d u sz p a ste rstw a w śród dzieci i m ło dzieży. Z ach ętę do opub lik o w an ia k siążki dostarczyło au to ro w i in te rd y sc y p li n a rn e sem in ariu m , k tó re się odbyło w E ic h sttä t, n a te m at: „Śpiew i u p r a w ian ie m uzy k i w tw órczym n au c za n iu religii i sp raw o w an iu służby Bożej w śró d uczniów .”
K siążka obok d y d aktyczno-m etodycznych rozw ażań podaje m odele p rz e p ro w a d za n ia prop o n o w an y ch zajęć m uzycznych z dziećm i i m łodzieżą w w ie ku aż do klasy dziew iątej. U k azu je m uzykę w o k a ln o -in stru m e n ta ln ą w n a u czaniu religii zgodnie z ram o w y m p ro g ra m em zachodnioniem ieckim . Mówi 0 in stru m e n ta c h m uzycznych dla dzieci i m łodzieży. O piera się n a dorobku niem ieckiego kom pozytora, pedagoga i d y ry g en ta n azw iskiem C arl O r f f , k t ó r y je st tw ó rcą oryg in aln ej m etody w ychow ania m uzycznego dzieci. K ła dzie w 1- niej n ac isk n a ak ty w n e u p ra w ia n ie m uzyki przez śpiew i grę na ła tw y ch technicznie in stru m e n ta c h , głów nie p erk u sy jn y c h .
A u to r idąc za w sp o m n ia n ą m e to d ą p rze d staw ia , ja k na le k cja ch religii m ożna tw orzyć sw obodnie m uzykę w o k a ln o -in stru m e n ta ln ą . Chodzi tu o im p row izow anie m uzyki czyli o jednoczesne w ym y ślan ie i w y k o n y w an ie m uzyki bez bezpośredniego przygotow ania. Dzieci m a ją w tej dziedzinie niem ały d a r inw encji, k tó ry nauczyciel religii p ow inien pomóc im w ydobyć i ro z w inąć. N ależy je d n a k pam iętać, że n a le k cja ch religii celem nie je st ro z w ija n ie u zdolnień m uzycznych, lecz pro w ad zen ie do p rzeży w an ia i u trw a la n ia tre śc i relig ijn y ch p rzy pom ocy środków m uzycznych. K siążka u k a z u je k ilk a m odeli ta k ic h im p ro w izacji dla p a ru roczników dzieci. P ro ste i ła tw e m e lodie p o zw a lają skierow ać głów ny w ysiłek nie n a rozw ojow e elem e n ty m u zyczne, lecz n a tre śc i relig ijn e.
A u to r p ro p o n u je ta k że ta k ie lekcje, k tó ry ch p rzedm iotem są odp o w ied nio d o b ran e p ieśn i relig ijn e. K adzi zw racać w nich szczególną uw agę na treść, gdyż w n a u c za n iu relig ijn y m pierw szeństw o m a słowo, a nie o p raw a m uzyczna. T ak ie sp o tk a n ia nie p ow inny być często przep ro w ad zan e, gdyż m ogłyby stać się m ało ciekaw e i nie w szy stk ie pieśni n a d a ją się do takiego szczegółowego om aw iania. W iele p ieśni je st ta k łatw ych, że m ożna ich n a uczyć w k ró tk im czasie w połączeniu ze zw y k łą lek cją, bez p ośw ięcania im całej godziny. J u liu s H e u b e r g e r p o d aje k ilk a m odeli ta k ic h sp o tk ań o p arty c h n a treśc ia ch różnych pieśni. R o z p a tru je w nich zarów no treść, jak 1 m elodie.
C zytelnik w om aw ianej książce poznaje ra c je p rze m aw ia jąc e za w p ro w ad zan iem now ych p ieśn i i w spółczesnej m uzyki, a ta k że w idzi k ry te ria służące do w y b o ru pieśni czy piosenek, k tó re są stosow ne do u ży w an ia w służbie litu rg iczn e j lub n au c za n iu religii. K siążka p o d aje rów nież u z a sa d n ien ia teo rety czn e i w sk az an ia p rak ty c zn e dla w szystkich, k tó rzy o rg a n iz u ją służbę litu rg iczn ą czy p a ra litu rg ic z n ą dla dzieci i m łodzieży. Z n a jd u jem y w ięc w niej p rak ty c z n e u w agi n a te m a t m uzyki w o k aln o -in stu m en - ta ln ej w litu rg ii i w nabożeństw ach.
Chociaż o m a w ian a książk a u w zględnia zasadniczo w a ru n k i zachodnio- niem ieckie, m oże je d n a k w n ie jed n y m pomóc ta k że czytelnikow i p olskiem u zarów no p ra c u ją c e m u w te re n ie, ja k i przy g o to w u jącem u m łodych ludzi do ta k ie j pracy.
k s . Jan T o m c za k SJ, W arszaw a
S iegfried KRAUSE, D arstellendes S p ie l, P a d e rb o rn 1976, V erlag F e rd in a n d S chöningh, s. 144.
W N iem czech Z achodnich od k ilk u la t coraz żyw szą sta je się d yskusja o szkolnych p rze d staw ie n ia ch i dziecięcych te a tra c h . Mimo jej in te n sy w ności i zaplecza naukow ego nie udało się do ro k u 1976 przystosow ać te o rii do p ra k ty k i i pokazać, ja k w y p raco w an e p o stu la ty m ogą być realizo w an e
R E C E N Z JE
2 0 9
w szkole. P o n ad to d o strzega się w y ra źn e zróżnicow anie założeń ideologicz n ych i w ychow aw czych. Je d n i chcą przy pom ocy szkolnych inscenizacji osiągnąć lepsze postępy i w yższą w y d ajn o ść nau czan ia. R e p re z e n tu ją z a p a try w a n ia trad y c y jn e. In n i p ra g n ą przez p rze d staw ie n ia szkolne k sz ta łto w ać św iadom ość polityczną czy społeczną. T rzeciej g ru p ie chodzi głów nie 0 w y tw a rz a n ie u dzieci społeczno-krytycznej św iadom ości i tw órczych sił. C hcą osiągnąć te cele przez w sp ó łd ziałan ie dzieci, prow adzące do osobowego rozw oju i w spółpracy. C elam i p o znania i działan ia je st w ięc k ry ty cz n a r e flek sja, fo rm o w an ie o brazu rzeczyw istości z jej sprzecznościam i, a także a k ty w n a i czynna k o n fro n ta c ja z rzeczyw istością i jej p roblem am i, u ch w y cenie jej m echanizm ów . Te osiągnięcia zdobyw ane w szkolnej inscenizacji m ogą się przyczyniać do p olepszania stosunków m iędzyludzkich. T rzecia grupa zain te re so w an y c h dziecięcym te a tre m , do k tó re j należy S iegfried K r a u s e , w idzi za te m dużą rolę w ychow aw czą w p rze d staw ie n ia ch szkolnych.
P o d staw ę do rozw ażań w om aw ian ej książce sta n o w ią sceniczne o p ra cow ania p rzeprow adzone z uczniam i, stu d e n ta m i i a k to ra m i w D ortm undzie o raz ze b ran e dośw iadczenia dotyczące pedagogicznej roli in scenizacji szkol nych. W pierw szej części a u to r u k a z u je ogólne ro zw ażania o elem e n ta rn y c h fo rm a ch p rzed staw ien ia. O pisuje dow olną i sw obodną grę sceniczną oraz inscenizację u ję tą w zasady i reguły, k tó ry ch dzieci sp o ntanicznie p o szu k u ją 1 p rag n ą. S w oje z a p a try w a n ia s ta ra się zilu stro w ać przy k ład am i. P rz y sw obodnej grze dzieci są n astaw io n e w ięcej na tw o rzen ie niż p rzy grze o b ard ziej określonych elem entach. K r a u s e u k a z u je cechy c h a ra k te ry styczne k ilk u g atu n k ó w p rze d staw ie ń scenicznych, np. ta ń c a czy pantom im y. W d rugiej części k siążki ro z p a tru je podstaw y, s tru k tu r a ln ą p ra w id ło w o ś ć / i fu n k c je e le m e n ta rn y c h fo rm p rze d staw ie n ia . O m aw ia ruch, k tó ry z a jm u je naczelne m iejsce w inscenizacji. O pisuje w łaściw ości różnych ćw i czeń, np. zw iązanych z napięciem w ew n ętrzn y m , rozluźnieniem czy o d p rę żeniem . U k azu je cechy zarów no im prow izacji, ja k i opracow anych in sc en i zacji. K ilk an aście stro n pośw ięca om ów ieniu p rz e d staw ie n ia z zastosow a niem m asek oraz cieni chińskich, sy lw etek ruchom ych rzucanych n a ek ra n . W edług z a p a try w a ń a u to ra in scen izacja p rze p ro w ad z an a w szkole m a za zad an ie nie zabaw ę czy rozryw kę, lecz przede w szystkim w ychow anie. R ozw ija osobowość, pozw ala lepiej zrozum ieć m echanizm y życia, rolę czło w ie k a w św iecie, dzięki czem u dobrze p rzygotow uje uczniów do zn a le zien ia sw ojego m iejsca w św iecie. U dział dzieci i m łodzieży w p rz e d sta w ien iach scenicznych w c h a ra k te rz e ak to ró w zm usza ich do re fle k sji n ad sp raw am i, n ad k tó ry m i nie za sta n a w ia lib y się bez inscenizacji.
P rz y zn a jąc inscenizacji w szkole znaczenie w ychow aw cze, a u to r
uw zg lęd n ia szczególnie pedagogiczne i d y d ak ty czn e elem en ty w p rz e p ro w ad z an iu różnych p rze d staw ie ń z uczniam i. P ok azu je, ja k są one zdolne k sz tałto w ać poznanie, św iadom ość i zachow anie uczestników .
Nie stw orzył now ej m etody w p rze p ro w ad z an iu inscenizacji. Nie m iał tak ieg o celu. C hciał dostarczyć zain te re so w an y m pew ne pogłębienie o m a w ian y c h zag ad n ień oraz zachętę do dalszych przem y śleń i rea liza cji w p rac y szkolnej.
ks. Ja n T o m c za k SJ, W arszaw a
A n to n G RA B N ER -H A ID ER , S prach a n a lyse u n d R eligionspädagogik. W is
se n sch a ftsth e o retisch e u n d d id a k tisc h e Ü berlegungen, Z ü rich —E insiedeln—
—K öln 1973, B enziger V erlag, s. 116.
W ty m sam ym 1973 r. w yd aw n ictw o B enziger opublikow ało dw ie po zycje dotyczące za g ad n ien ia „jęz y k a” w pedagogice relig ijn ej. P ierw sza z tych pozycji b yła w cześniej om a w ian a w „C ollectanea T heologica”. U k a
