Perspektywy rozwoju rynku bezzałogowych statków powietrznych w Polsce Prospects for unmanned aerial vehicles market development in Poland

Pełen tekst

(1)PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 123. Transport. 2018. Andrzej Kochan, Anna Kruk, Paulina Rutkowska

(2) ! #

(3) &-! $ % #

(4) . PERSPEKTYWY ROZWOJU RYNKU &/0>0+68977=+%0+*/7!689 W POLSCE ) !

(5) , listopad 2018. Streszczenie: &

(6)

(7) .

(8)

(9)

(10) ! !

(11) '!

(12)

(13) + + Age

(14) * stwa Lotniczego EASA 0 !

(15)

(16) 0 !" UAV (Unmanned Aerial Vehicle[ '!

(17) + +

(18) '

(19) strategii zaproponowanych w projekcie dokumentu przygotowanego przez EASA „Wprowadzenie ram. * !

(20)

(21)

(22) "

(23) " %

(24) " ' !'

(25)

(26) - % "!

(27) .

(28) W artykule !

(29) ! " '

(30) .

(31)

(32)

(33) !

(34) '"

(35) "!

(36) &

(37) '

(38)

(39) - ! % Q,&[ rzymywane uprawnienia operatorów zarówno podstawowe, jak i dodatkowe oraz proces ich uzyskania. Ponadto, autorzy przedstawili warunki wykonywania lotów BSP w strukturach przestrzeni powietrznej FIR Warszawa. ! -

(40)

(41) .

(42)

(43)

(44)

(45)

(46)

(47) +, wprowadzonego no "!

(48) *) (New Basic Regulation), ' zarysy projektu nowego Rozpo"!

(49) oraz "! ?

(50) @ !"

(51) "

(52) "" ! stwa na rzecz rozwoju nowych technologii, w

(53) -

(54)

(55) "!

(56) W ramach koncepcji U- edstawiony Centralnoeuropejski Demonstrator D

(57) !" -" + Sieci Demonstratorów U-space. ? .

(58) Centralnoeuropejski Demonstrator Dronów, koncepcja U- G . 1. +7@%

(59)

(60)

(61) .

(62)

(63)

(64) - !

(65) !

(66) !

(67) ' !

(68) !' '

(69)

(70) !

(71)

(72)

(73)

(74)

(75) ! !!

(76) ! ! !" ! !

(77)

(78) .

(79) 42. Andrzej Kochan, Anna Kruk, Paulina Rutkowska.

(80)

(81) .

(82) BSP " +

(83) *

(84)

(85)

(86)

(87)

(88)

(89) ! .

(90)

(91) .

(92) ! "

(93) !

(94) organizacje lotnicze, ' operatorzy, !

(95) czy

(96)

(97)

(98) " !iej spe

(99) %

(100) *

(101) *

(102)

(103) .

(104)

(105)

(106) , co pozwoli na rozwój tego sektora gospodarki. :!

(107)

(108) . owietrznych w Polsce na 2017 rok ªYV« * "

(109) -0 YXX . - -0 rynku dronowego, " ! ! ! ' " VXY -0

(110)

(111)

(112) ! V©Y

(113) ! ! VXY

(114) ! VXX

(115) VXY© – Y

(116) . 2. &/0>0+/77*%0+*/7!/+<+*/7$/ PRZEPISÓW PRAWNYCH 2.1. OGÓLNE ZASADY WYKONYWANIA LOTÓW &/0>0+68977=+%0+*/7!689 ! " '

(117) .

(118) (BSP, UAV) w

(119)

(120)

(121)

(122)

(123)

(124) precyzyjnie uregulowane i

(125) ! '

(126)

(127) !

(128)

(129)

(130) . .

(131) w Polsce jest ustawa Prawo Lotnicze [1], doprecyzowana !!

(132) )"!

(133) – z 2013 roku [9« "

(134) stosowania niektórych przepisów u ªY«

(135) , z 2016,

(136)

(137) )" dzeniu [10]. Zgodnie z tym Rozporz"!

(138) , .

(139) !

(140) dwie kategorie: ! " – .

(141)

(142)

(143) ' Y©X '

(144) "

(145) !

(146) - ,& w celach rekreacyjnych lub sportowych, .

(147) – .

(148)

(149)

(150) ' Y©X '

(151) "

(152) !

(153) - ku ,&

(154)

(155)

(156) '

(157) "

(158) realizacja wymaga uzyskania przez operatora - ! % '

(159) - !

(160)

(161) '

(162)

(163) ! !!

(164) nów. :

(165)

(166) . rznym odpowiada jego operator..

(167)

(168) ogowych statków powietrznych w Polsce. 43. 2.2. OPERATORZY &/0>0+68977=+ POWIETRZNYCH :!

(169) "!

(170) ª] a

(171) "" !

(172)

(173) dla operatorów "

(174) " ª]:

(175)

(176) %

(177)

(178)

(179) 0 na bezpieczne wykonywanie lotu, operator jest od!

(180) '

(181) ,

(182)

(183)

(184)

(185) %

(186)

(187) '

(188) wych statków powietrznych w

(189)

(190) '" "

(191) !

(192) !

(193) ! "cych ograni %

(194) "

(195) ! !

(196) !!

(197) wiedzy o zasadach korzystania z

(198)

(199) - !- !!

(200) - ga

(201)

(202) %

(203) odpowiednie %

(204)

(205)

(206) 0 '

(207) ! '

(208) ! stref chronionych, "

(209) !

(210)

(211) '

(212)

(213) !

(214) !

(215)

(216) -0 !

(217) %

(218)

(219) %

(220) " !

(221)

(222) ! !!

(223) -

(224) &$ tora

(225) "

(226) W celu wykonywania lotów komercyjnych wymagane jest od pilota UAV posiadanie - ! kwalifikacji operatora UAVO (Unmanned Aerial Vehicle Operator), które upo '

(227) ! !

(228)

(229)

(230)

(231)

(232) -

(233)

(234) "

(235)

(236) ! - ! ª« Wymóg posiadan - ! !

(237) jest u "

(238) ªY« a !

(239) ,& arte "!

(240) (

(241) #

(242) , Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 3 czerwca 2013 [7] i niej w "!zeniu Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia Y¬ -

(243) VXY ª« :!

(244) " - ! % !

(245) " Prezesa !

(246) $

(247) Q$[. 2.3. <+*/87+0+$**8"*0%/70– UAVO

(248) - ! % "

(249) ! !

(250) , uzyskania orzeczenia lotniczo-lekarskiego !

(251)

(252)

(253)

(254) ' ! 0 -!

(255)

(256)

(257) -!

(258) ULC, a egzamin w miejscu wyznaczonym przez egzaminatora, który figuruje na oficjalnej -

(259) $

(260) k

(261)

(262) !

(263) ,&

(264) 18 lat [7«

(265)

(266)

(267) " ! - ! %

(268)

(269) .

(270)

(271) !

(272)

(273) ! "

(274)

(275) "

(276) ! uprawnienia..

(277) 44. Andrzej Kochan, Anna Kruk, Paulina Rutkowska.

(278)

(279) ! - ! ,& VLOS (Visual Line of Sight) –

(280)

(281) !

(282)

(283) !

(284) wzroku operatora, BVLOS (Beyond Visual Line of Sight) – uprawnienie do wykonywania lotów poza operatora [7]. - ! % ,&

(285)

(286) !

(287)

(288)

(289) !! -! 1.

(290)

(291)

(292) .

(293) – - " mas . " .

(294) 2. uprawnienie instruktora INS '

(295) " ! !

(296)

(297) !

(298) - ! % ,& ' !

(299)

(300) nia instruktora INS, pod warunkiem wyszkolenia co najmniej 10 kandydatów do po "

(301)

(302) - !ectwa kwalifikacji operatora [7].

(303) !

(304) - ! %

(305)

(306)

(307) !

(308)

(309)

(310) !

(311) ! - ! %

(312) ! dat, natomiast warunkiem wydania uprawnienia dodatkowego jest posiadanie co najmniej !

(313) '

(314)

(315)

(316) ! "

(317)

(318)

(319) ! datkowe. ! ,& !

(320)

(321) !

(322) '

(323) -0 '

(324)

(325) ! '

(326) -

(327)

(328) !

(329)

(330)

(331) '

(332) - orzeczenia lotniczo-lekarskiego.

(333)

(334) ! !

(335) © lat, a uprawnienia dodatkowe – na okres 3

(336) '

(337) !

(338) 0 !'

(339) '

(340) -

(341) ! !

(342) ! i

(343) -

(344)

(345) , ! minatorem. Po uzyskaniu pozytyw

(346)

(347)

(348)

(349) !

(350) !'

(351) ! - ! %

(352) '-0

(353) %

(354) - !

(355)

(356) rego dokonuje Prez !

(357) $

(358) ª].

(359)

(360) !

(361)

(362) "!

(363)

(364) " "!

(365) w "

(366)

(367)

(368) – Prawo lotnicze do nie ! .

(369) -

(370)

(371) ! " '

(372) tych statków [6], ! "

(373)

(374) *,& "!

(375)

(376) "!

(377) *,&

(378) VXY¡ !

(379)

(380) "!

(381) ! .

(382) "!

(383) " " cym” [9].. 3. *!7/>8"&/0>0+68977=+ POWIETRZNYCH W POLSKIEJ PRZESTRZENI POWIETRZNEJ

(384) %

(385) ! przestrzeni niekontrolowanej – " od ziemi GND do poziomu lotu FL (flight level) FL 095, tj.: 9500 V¡¬©

(386) ! " -

(387)

(388) 1013 ('

(389)

(390) 0

(391) *.

(392)

(393) ogowych statków powietrznych w Polsce. 45. przestrzeni kontrolowanej – $ " ! ¯ X¬© ! ¯ X - .

(394) !

(395) "

(396) kontroli ruchu lotniczego ATC (Air Traffic control) [3].

(397) '

(398)

(399)

(400) !" -

(401)

(402)

(403) * "

(404) " 0

(405) tylko !" "! "

(406) -

(407)

(408)

(409) ª «. "

(410) " struktury: Elastyczne: ATZ – strefa ruchu lotniskowego cywilnych lotnisk niekontrolowanych, MATZ (Military ATZ), D (Dangerous) – strefa niebezpieczna, TSA (Temporary Segregated Area) – strefa czasowo wydzielona, TRA (Temporary Reserved Area) – strefa czasowo rezerwowana, MRT (Military Routes) – wojskowe drogi lotnicze niskich lotów, EA (Exercise Area) – % 0 R (Restricted) – strefa o ruchu ograniczonym, P (Prohibited) – strefa o ruchu zakazanym.

(411)

(412) – $

(413) " ª « CTR (Control Zone) – strefa kontrolowana lotniska, TMA (Terminal Control Area) – rejon kontrolowany lotniska, MCTR (Military Control Zone) – strefa kontrolowana lotniska wojskowego, MTMA (Military Terminal Control Area) – rejon kontrolowany lotniska wojskowego.

(414) %

(415) !

(416) '

(417) 0 Q:

(418) % wietrznych) dla struktur Q

(419) '

(420)

(421)

(422) [ ! struktur elastycznych [3]. +

(423)

(424) \)

(425) ] '[ ^ VLOS w

(426) ^

(427) >

(428) TM A. CTR. Zakaz wykonywania lotów :

(429) ! G¢(Y na minimum 3 dni robocze przed planowanymi lotami ce -

(430) '- runków wykonania lotów. "

(431) !

(432)

(433) tów ' !

(434)

(435) (ogrodzenia[ %" C#) '

(436)

(437) " .

(438) ! " o masie startowej

(439)

(440) ' 25 kg ! -

(441)

(442) ' YXX nad poziomem terenu, lub wykonywania lotów ' Y !

(443)

(444) (ogrodzenie[ %" $#) '

(445)

(446) " .

(447) ! " o masie startowej

(448)

(449) ' 0,6 kg ! -

(450)

(451) ' X ! -

(452) ' ! , w tym drzew lub obiektów !

(453)

(454) !"

(455) ! YXX m od operatora..

(456) 46. Andrzej Kochan, Anna Kruk, Paulina Rutkowska. cd. tabeli !

(457)

(458) : !" "! statkami powietrznymi, których masa startowa nie przekracza " 0,6 kg w przypadku wykonywania lotów poza terenem obiektów !

(459) " %"

(460)

(461) % ! -

(462)

(463) ' X i na warunkach ! -

(464) ' ! , w tym drzew lub obiekprzez niego okretów budowlanych, zna!" promieniu do 100 m od ope-

(465) ratora. : !" "! " !

(466) " %" i na warunkach przez niego okre-

(467) :

(468) %

(469)

(470) ! ! '

(471) % Powietrznej (FIS) w ! - YXX m AGL – 200 m ' VXX '-

(472)

(473) !

(474) "

(475) - ! FIS.

(476) % AIP Polska ENR typie statku powietrznego (BSP typu VLOS), 2.1 pkt. 3.12 miejscu wykonywania lotów, - lotów, przewidywanym czasie lotów, dodatkowe

(477) %

(478) '"!

(479) ¯.. P. R. RM Z. +

(480)

(481) \)

(482) ] '[ ^ $0 strukturach elastycznych przestrzeni klasy G [3] TSA TRA D. ATZ. Struktury elastyczne Zakaz lotów, gdy aktywna

(483) ! "! " %" !

(484) : !" "! " !

(485) " %"

(486)

(487)

(488) -

(489) !

(490)

(491) . .

(492) których masa startowa nie przekracza 0,6 kg w przypadku wykonywania lotów w !-

(493) ' Y od granicy i do -

(494) : !" "! "

(495) ' X ! -

(496) ' !

(497) " %" !

(498) przeszkody, w tym drzew lub obiektów budowi na warunkach przez niego

(499)

(500) !"

(501) ! YXX -

(502) . od operatora lub o

(503)

(504) ' V© w !-

(505) ' od granicy lotniska i do -

(506)

(507) ' 100 m nad poziomem terenu..

(508)

(509) ogowych statków powietrznych w Polsce. 47. cd. tabeli $

(510) - MATZ. MRT. EA. : !" "! " !

(511) " %"

(512)

(513)

(514) -

(515) .. H24 lub zgodnie z AUP lub gdy zapewniane w ' niczego.. Zakaz lotów, gdy aktywna Zakaz lotów, gdy aktywna (w '

(516) - ! !

(517) [ lub

(518) ! "! " %" !

(519) .. Rejony Lotniczej Dzia

(520) - Sportowo Rekreacyjnej.. Zalecane zachowanie szcze

(521) '

(522) -.. . % !

(523)

(524) !

(525) przestrzeni. Jest to forma informacji o rejonach '

(526) !

(527) -

(528) Q [ $ aktywn-

(529)

(530) .. Tymczasowe rejony '

(531) !

(532) - lotniczej.. :

(533)

(534)

(535) pisami depeszy NOTAM (Notice To AirMen) o rodzaju '

(536)

(537)

(538) oraz lotu zachowanie szcze

(539) '

(540) -..

(541) %

(542) '

(543) !

(544) - lotniczej publikowana jest przez NOTAM.. Obecnie l " 0 wykonywane w strefach spe

(545) !

(546)

(547)

(548) ' "

(549) 0 &-!

(550)

(551)

(552) ASM1 Polski

(553) G

(554) G na minimum 120 dni roboczych przed planowanymi lotami. Na tej podstawie wydzielana % # *,& " 0

(555)

(556) " VXY¬ -0 '

(557) )"!

(558) [6]

(559)

(560) - !

(561) racji BVLOS (patrz: 4.2.1). Systemem powszechnie wykorzystywanym przez operator * oficjalnie uznany i rekomendowany ' "!

(562)

(563) G oraz ULC jest aplikacja DroneRadar. Jest to proste

(564) ! "

(565) -!

(566) * przestrzeni powietrznej. Aplikacja

(567) i zintegrowana z systemami G

(568) -

(569) ! !

(570) ,

(571) !

(572) ! "

(573) wietrznej, m.in.

(574) %

(575)

(576) '

(577)

(578) powietrznej AUP czy depes &#( ! '

(579)

(580) " !

(581) "

(582) '

(583) '

(584)

(585) informacji o zgodach, ale i sytuacjach awaryjnych..

(586) 48. Andrzej Kochan, Anna Kruk, Paulina Rutkowska. 4. PERSPEKTYWY ROZWOJU RYNKU BSP 4.1. NOWE 0+*x!*+PRAWIE EUROPEJSKIM ! ! '

(587) *

(588) ' Y©X kg regulowane

(589) ! !

(590) '! + : !

(591) z '

(592) jów UE !

(593) ! " '

(594) !

(595) wymaganiom i przepisom w zakresie

(596) '

(597)

(598)

(599) W celu ujednolicenia ! "

(600) !

(601) !

(602) JARUS (Joint Authorities for Rulemaking on Unmanned Systems), w pracach której Polska

(603)

(604) ! ) opracowuje dokumenty wykorzystywane przez m.in. przez EASA i Parlament Europejski, w celu tworzenia nowych regulacji Unijnych. Opubli

(605)

(606) &) °VX ! !

(607) ! " na stworzenie !

(608)

(609)

(610) 0 !" * we

(611) +

(612) +

(613) Bezpie VXY dokument pt.: „Wprowadzenie ram regulacyj

(614) ! "

(615) !

(616) !" ! " ! ! EASA. W lipcu 2018 roku

(617) + nowego "!

(618) bazowego NBR (New Basic Regulation), dla lotnictwa cywilnego, któr - wspólne zasady wykonywania lotów statkami powietrznymi w UE oraz reguluje zagadnienie certyfikacji operatorów BSP. )"!

(619) *) !'

(620) e we wrze-

(621) VXY¡ a

(622) " !

(623) "!

(624) nawcze i delegowane. '

(625) '

(626) tych dokumentów !

(627) trzy kategorie, ze wz!

(628) "

(629) " " '

(630) em, !-ami czy generowanym przez BSP ` ,&¢BVLOS oraz rekre

(631) ¢

(632)

(633) " "

(634) [2, 13]: o " (niskiego ryzyka): !

(635) "

(636) 0 oznaczonych symbolami ! $X ! $ ! !" "!

(637) '

(638) !zaje operacji (w UAV )[ - '! BSP !

(639) ! !

(640) loty wykonywane !" statkami powietrznymi o maksymalnej masie startowej do 25 kg,

(641) ' - YV0 "

(642) z zastosowaniem tzw. geofencingu Q!!

(643)

(644) %

(645) lowanego oprogramowania, którego celem jest ograniczanie stref nawigacji BSP -

(646) % [ dla klas C1 – C4 ! -0

(647)

(648)

(649)

(650)

(651) a od klasy C2 dodatkowy kurs teoretyczny i praktyczny, operator ! !!

(652)

(653) !!

(654)

(655) ! - !

(656)

(657) '

(658)

(659)

(660) ! zobligowany do "

(661) . owietrznym,

(662) ! '

(663)

(664)

(665) ! ! s

(666) " Q-!

(667) [: !

(668) *

(669)

(670) " ,.

(671)

(672) ogowych statków powietrznych w Polsce. 49. " !

(673)

(674)

(675) przed wykonaniem lotu przeprowadzenie analizy ryzyka operacji

(676)

(677)

(678) ! !!

(679)

(680)

(681) !", ! '-0 !

(682)

(683) -

(684)

(685)

(686) '

(687) - !

(688)

(689) Q' ! ! 0

(690) nowanego lotu), !" 0

(691) % "

(692) zezwolenie wykonywania lotów wysokiego ryzyka – LUC (Light UAS Operator Certificate), c %

(693) " (wysokiego ryzyka): ! *,& "'

(694)

(695)

(696)

(697) !

(698) ! "'"

(699) ,

(700) '

(701) ! ! statków powietrznych, .

(702) !" ! % ! " !

(703) - ! lotu [2]. ! .

(704) o maksymalnej masie startowej

(705) ' 250 !" "

(706) !

(707)

(708)

(709) '

(710) " '

(711)

(712)

(713) !

(714) % "

(715)

(716)

(717) % % !" 0

(718) !

(719) '

(720) * '" geograficznej oraz aktualnej - ` '! * ! " '

(721) %

(722)

(723) !

(724)

(725) !

(726)

(727)

(728)

(729) '! + !

(730) 0 % !"

(731) "!

(732)

(733) !

(734) * !" " 0

(735) %

(736) !" '

(737) % ! " '

(738) *

(739)

(740) !'

(741)

(742) -space – infrastruktury BSP, ' " zintegrowane, bezkolizyjne operacje BSP

(743) - komercyjnym. Platforma "!

(744) . etrznych na ma - b! ! 0 ! "

(745) "!

(746)

(747) *

(748)

(749) !'

(750) U- wykonywanie zarówno prostych lotów BSP, jak i skomplikowanych misji. ! - !" ! ystemy: e-identyfikacji – identyfikacji elektronicznej BSP; e-rejestracji – elektronicznej rejestracji BSP; %

(751)

(752)

(753)

(754)

(755)

(756) -

(757) -

(758)

(759) ªV« U- 0 ! "!

(760) *

(761)

(762) !

(763)

(764)

(765) !

(766)

(767)

(768) %

(769) -

(770)

(771)

(772)

(773) '

(774)

(775)

(776)

(777)

(778) % !

(779) rologiczne oraz interfejs z organem kontroli ruchu ATC..

(780) 50. Andrzej Kochan, Anna Kruk, Paulina Rutkowska. 4.2. INICJATYWY KRAJOWE ! ^ ] jako szansa rozwoju BVLOS

(781)

(782)

(783) !

(784)

(785) )" dzenia [6]

(786) "ego R"!

(787) [10] "

(788) nia niektó '

(789)

(790)

(791) !

(792) !"

(793) ! ! *,& ' ,& !

(794) )"!

(795) [6].

(796)

(797) - ' -

(798)

(799) a koniec stycznia 2019 roku. W przypadku operacji VLOS, dla operatorów *

(800) " 5

(801)

(802)

(803) "

(804)

(805)

(806) -lekarskiego. Uchylony

(807) " !

(808)

(809) zostanie przeniesiony na -!

(810)

(811)

(812) !

(813)

(814) " *

(815) " V kg w lotach z widokiem pierwszej osoby FPV (First Person View), przy czym obserwatorów ' 0 -

(816)

(817) '

(818) *. Dodatkowo zniesiona zostanie granica wieku 18 lat dla '-

(819) ,& dla lotów VLOS. )"!

(820) [6]

(821)

(822) ! jednak dla operacji BVLOS. Za"

(823) ! " *,& ! V© kg

(824)

(825)

(826) . )"!

(827) -i

(828) ! " .

(829) Wprowadzony zosta

(830) " !

(831)

(832)

(833) ! !

(834) . znych w ULC. Loty operacyjne, specjalistyczne, automatyczne (w ramach dozoru, monitoringu,

(835) !

(836) ! !

(837) [ !" 0

(838)

(839) %" !

(840) "

(841) !

(842)

(843)

(844) – TSA. :

(845)

(846) *,& ! 0 !

(847) .

(848) " '

(849)

(850)

(851) !

(852) -

(853)

(854)

(855) -

(856) " !. )"!

(857) -

(858) y '

(859) lizacji lotów operacyjnych, specjalistycznych i automatycznych oraz warunki uzyskania zgody na ich wykonywanie. !

(860)

(861) )"!

(862) [6]

(863)

(864)

(865)

(866)

(867)

(868) .

(869)

(870)

(871) .

(872)

(873) ' "

(874)

(875) ! .

(876) .

(877) or

(878)

(879)

(880) " nia na loty automatyczne BVLOS. Nal' !

(881) 0

(882) ! ' BR oraz jego roz"!

(883) ykonawcze i delegowane !" !

(884) ! !

(885)

(886) + 4.2.2. ProgrQ]

(887) +[” `

(888) " "

(889)

(890)

(891) " !

(892) " G

(893)

(894)

(895)

(896) ' .

(897)

(898) - rozwoju zintegrowa

(899) "!

(900)

(901) "

(902)

(903) !

(904) .

(905) !

(906) ¯

(907) ! ) woju PFR

(908)

(909)

(910) Q

(911) (

(912) $ % .

(913)

(914) ogowych statków powietrznych w Polsce. 51. G $[ %

(915) '

(916) ! G

(917)

(918) % *

(919) ' ! " mów

(920) !

(921)

(922) * '

(923) obszarami, na !

(924)

(925)

(926) -Space

(927)

(928) -! * " 0

(929)

(930)

(931) " !

(932)

(933) .

(934)

(935)

(936) !"

(937) !- !

(938)

(939) (

(940)

(941)

(942)

(943) -

(944)