Jo l a n t a No g a j- Ch a c h a j, Marta St a sia k
Zn a l e z i s k o s i e k i e r y k r z e m i e n n e j k u l t u r y a m f o r k u l i s t y c h
z
Op o l a Lu b e l s k i e g o, w o j. l u b e l s k i eW roku 1996 państw o W iesław a i Janusz Szczypo- wie, zam ieszkali w O polu Lubelskim przy ul. O grodo wej 16, przekazali do W O PSO Z w Lublinie siekierę krze m ien n ą znalezioną przypadkow o przy budow ie dom u, na terenie swojej posesji.
T rapezow ata, czw orościenna siekiera w ykonana zo stała z krzem ienia pasiastego. Jest ona starannie szlifo wana; na ściankach, przy obuchu i na łukow atym ostrzu w ystępują drobne negatyw y, jed n ak większość z nich ma charakter w spółczesnych uszkodzeń. W ym iary siekiery w ynoszą: długość 192 m m , szerokość ostrza 74 m m , - obucha 14 m m , m aksym alna grubość 25 m m . M a ona przekrój prostokątny (ryc. 2). Ze w zględu n a sw oje ro z m iary znalezisko należy do najw iększych okazów spo
śród dotychczas odkrytych na obszarze Płaskow yżu N a łęczow skiego i K otliny Chodelskiej.
Znaleziska siekier kultury am for kulistych n a obsza rze zachodniej części K otliny C hodelskiej są nieliczne. K w erenda źródłow a i badania A ZP n a przyległych ob szarach w ykazują istnienie tylko 12 stanow isk KAK. W iększość z nich m a charakter śladów osadniczych lub niew ielkich obozow isk (ry c .l). Przedm iot odkryto na obszarze w ystępow ania gleby rędzinnej, w ytworzonej na podłożu skał kredow ych. W ystępuje tu surow iec w apien ny, który w tej części Polski używ any był jak o m ateriał do budow y grobów. Być m oże znaleziona siekiera sta nowi elem ent w yposażenia nieznanego, a ju ż zniszczo nego grobow ca KAK.
K a t a l o g s t a n o w i s k K A K w K o t l i n i e C h o d e l s k i e j
1. Chodlik, stan. 1, gmina Karczmiska; nr obszaru AZP: 78-75; charakter stanowiska: obozowisko? na terenie grodzi ska; materiały: 6 fragmentów ceramiki; zbiory: KA UMCS; literatura: J. Ścibior 1984, s. 4-5, tabl. I i II; M. Matyaszewski 1979, s. 61; S. Hoczyk-Siwkowa 1967, s. 124, tabl. XX.
2. Emilcin, stan. 5, gmina Opole Lubelskie; nr obszaru AZP: 80-76; charakter stanowiska: pracownia?; materiały: 8 odłupków z krzemienia pasiastego; zbiory: KA UMCS/ 3563.
3. Kosiorów, stan. 7, gmina Wilków, nr obszaru AZP: 78- 75; charakter stanowiska: ślad osadnictwa; materiały: 1 frag ment ceramiki; zbiory: KA UMCS/2953; literatura: M. Maty aszewski 1979, s. 55.
4. Kosiorów, gmina Wilków, nr obszaru AZP: 78-75; cha rakter stanowiska: ślad osadnictwa; materiały: ceramika; zbio ry: MO 42A/ML; literatura: J. Gurba 1961, s. 220; B. Okupny
1984, s. 89.
5. Piotrawin, stan. 2, gmina Łaziska, nr obszaru AZP: 80- 74; charakter stanowiska: obozowisko?, osada?; materiały: naczynie; zbiory: kolekcja prywatna?; literatura: M. Sułowska 1984, s. 20.
6. Piotrawin, stan. 7, gmina Łaziska, nr obszaru AZP: 80-74; charakter stanowiska: obozowisko?, osada?; materia ły: fragmenty ceramiki; zbiory:?; literatura: M. Sułowska 1971, s. 97.
7. Trzciniec, gmina Łaziska, nr obszaru AZP: 78-75; cha rakter stanowiska: ślad osadnictwa; materiały: 1 fragment na rzędzia krzemiennego; zbiory: PMA; literatura: B. Okupny 1984, s. 88; B. Balcer, T. Kowalski 1984, s. 127.
8. Trzciniec, stan. 14, gmina Łaziska, nr obszaru AZP: 78-75; charakter stanowiska: ślad osadnictwa; materiały: 2 frag menty ceramiki, fragment siekiery; zbiory: KA UMCS/2910; literatura: J. Ścibior 1984, s. 90.
9. Trzciniec, stan. 15, gmina Łaziska, nr obszaru AZP: 78-75; charakter stanowiska: obozowisko? osada?; materiały: 9 fragmentów ceramiki, 3 wióry; zbiory: KA UMCS/2911; li teratura: J. Ścibior 1984, s. 91.
10. Trzciniec, stan. 20, gmina Łaziska, nr obszaru AZP: 78-75; charakter stanowiska: obozowisko?, osada?; materiały: 2 fragmenty ceramiki, siekiera, 15 odłupków z krzemienia pa siastego; zbiory: KAUMCS/2916; literatura: J. Ścibior 1984, s. 91. 11.
11. Wrzelów, stan. 1, gmina Łaziska, nr obszaru AZP: 78- 74; charakter stanowiska: ślad osadnictwa; materiały: 3 frag menty ceramiki; zbiory:?; literatura: M. Matyaszewski 1979, s. 56. 12.
12. Żmijowiska, gmina Wilków, nr obszaru AZP: 78-75; charakter stanowiska: ślad osadnictwa; materiały: siekiera z krzemienia pasiastego; zbiory: MO 61/A/ML; literatura: B. Okupny 1984, s. 89, J. Ścibior 1984, s. 91.
Zn a l e z i s k os i e k ie r yk r z e m ie n n e jk u l t u r ya m f o rk u l is t y c h 2 5 7
Ryc. 2. Stanowiska kultury am for kulistych z zachodniej części K otliny Chodelskiej. 1 - krawędź Równiny Bełżyckiej; 2 - terasa zalewowa Wisły; 3 - terasa nadzalewowa Wisły; 4 - stawy; 5 - lasy; 6 - obszar występowania gleb rędzinnych; 7 - stanowiska kultury am for kulistych; 8 - miejsce znalezienia siekiery. Numeracja stanowisk ja k w Katalogu.
Zn a l e z is k os i e k ie r yk r z e m ie n n e jk u l t u r ya m f o rk u l is t y c h 259
Lit e r a t u r a
B a l c e r B., K o w a l s k i T.
1978 Z badań nad krzemieniem pasiastym w pradzie jach, WA, t. 43, s. 127-141.
G u r b a J.
1961 Neolithic Settlements on the Lublin Loess Upland, Ann. UMCS, sec. B, vol. 15, s. 211-232.
H o c z y k - S i w k o w a S.
1967 Chodlik, pow. Opole Lubelskie, ZOW, R. 32, s. 124.
M a t y a s z e w s k i M.
1979 Osadnictwo pradziejoweprawobrzeża Wisły mię dzy Kamieniem i Puławami,mps mgr, Lublin.
O k u p n y B.
1984 Zabytki archeologiczne województwa lubelskie go,mps mgr, Lublin.
S u ł o w s k a M.
1971 Osadnictwo wczesnośredniowiecza w Piotrawi-nie, pow. Opole Lubelskie, „Zeszyty Naukowe KUL”, nr 14, z. 1, s. 96-97.
1984 Piotrawin nad Wisłą. Średniowieczny region osadniczy,Warszawa.
Ś c i b i o r J.
1984 Grupa nałęczowska kultury amfor kulistych, mps mgr,Lublin.
Jo l a n t a No g a j- Ch a c h a j, Ma r t a St a s i a k
A Ba n d e d Fl i n t Ax e f r o m Op o l e Lu b e l s k i e, Lu b l i n Vo i v o d s h i p
In 1996, Janusz and Wiesława Szczypa found an axe made axes of this type found in the area of the Nałęczów Plateau and o f banded flint during a house construction. Its careful wor- the Chodel valley. The axe should be assigned to the Globular king and measurements place this artefact among the biggest Amphorae culture.
Katedra Archeologii UMCS w Lublinie
