Analiza stanu polonistycznej kadry
naukowo-dydaktycznej.
Biuletyn Polonistyczny 20/3 (65), 1-28
I N S T Y T U T B A D A Ń L IT E R A C K IC H
B I U L E T Y N
P O L O N I S T Y C Z N Y
KWARTALNIK
R ok X X
Wrzesień 1977
Zeszyt 3 (65)
KRONIKA KRAJOWA
ANALIZA STANUPOLONISTYCZNEJ KAD RY NAUKOW O-DYDAKTYCZNEJ
S y tu a c ja p o lo n isty c z n e j k a d ry n au k o w o -d y d ak ty czn ej w k r a ju budzi n a jb a rd z ie j s p rz e c z n e o p in ie : od głosów s k ra jn ie p e sy m isty czn y ch do p e ł n ych optym izm u. K om itet Nauk o L ite r a tu r z e P o ls k ie j PA N , jako k o o rd y n a to r b ad ań lite ra tu ro z n a w c z y c h w P o ls c e , u z n a ł sp o łe c z n ą w agę tego p r o blem u i k o n ie c z n o ść rz e te ln e g o ro z e z n a n ia s ię w ak tu aln ej s y tu a c ji, k tó r a w ażyć b ę d zie n a lo s a c h p o ls k ie j n au k i o li t e r a t u r z e w cią g u n a jb liż s z y c h l a t . T o te ż n a p o sie d z e n iu Kom itetu w c z e rw c u 1975 r . pow ołana z o s ta ła K om isja do sp ra w a n a liz y sta n u p o lo n is ty c z n e j k a d ry n au k o w o -d y d ak ty cz n e j w s k ła d z ie : p r o f . d r T a d e u sz B u jn ick i ( U Ś 1 .) , d o c, d r Z b ig n ie w Go-
liń sk i (IB L PAN) , p r o f . d r Tom asz W eiss ( U J ) , p r o f . d r J e rz y Ziom ek (UAM) - p rz e w o d n ic z ą c y , d r S e w e ry n a W ysłouch (UAM) - s e k r e t a r z . K om isja p ra c o w a ła p r z y pom ocy c z te ro o so b o w e g o z e sp o łu pow ołanego sp o
-2
-śró d p raco w n ik ó w b ib lio te k i In sty tu tu F ilo lo g ii P o ls k ie j UAM.
W yniki p r a c K om isji, tz n . a n a liz a a k tu aln ej sy tu a c ji p o lo n isty c z n e j k a d ry naukow ej o r a z p ro g n o z a n a n a jb liż s z e d z ie s ię c io le c ie , z o s ta ła p r z e d staw io n a p r z e z p rz e w o d n ic z ąc e g o K om isji, p r o f . d r a Je rz e g o Z iom ka, n a p le n arn y m z e b ra n iu KNoLP PAN w d niu 17 m a rc a 1977 r . i słu ż y z a po d
staw ę n in ie js z e g o o p ra c o w a n ia .
In fo rm acje d o ty c z ą c e aktualnego sta n u k a d ry naukow ej z e b ra n o p r z y pom ocy m etody an k ie to w an ia w sz y stk ic h czynnych zawodowo p o lo n istó w w o k r e s ie od m a rc a do lis to p a d a 1976 r . A nkiety z o s ta ły r o z e s ła n e z a p o śre d n ic tw e m placó w ek n au k o w o -b ad aw czy ch , co m iało g w a ra n to w a ć , że d o trą do r ą k w sz y stk ic h pracow ników i d ad z ą o b ra z sy tu a c ji e ta to w e j n a p o sz c z e g ó ln y c h u c z e ln ia c h ^ . Wypełnienie były im ie n n ie . Ogółem u zy sk an o
585 an k iet, w tym 579 odpow iedzi czynnych zawodowo p o lo n istó w (530 p ra c o w ników n au k o w o -d y d ak ty czn y ch o r a z 49 dokum entalistów ), i one sta n o w ić będ ą podstaw ę an alizy . Nie s ą to jednak dane kom pletne: b ra k 3 an k ie t z UG, 12 z U Ś l . , 6 z "UW, 34 z IB L , 4 z W SP w O polu, 3 w S łu p sk u , 3 w S z c z e
-, 3
c in ie , 15 w O ls z ty n ie , 7 w K rak o w ie; ogółem b ra k u je 87 a n k ie t . P o n a d to a n k ie ty n a d sy ła n e były w p r z e c ią g u k ilk u m ie s ię c y (m a rz e c - lis to p a d ) i n a p rz e ło m ie dw óch la t ak ad em ick ich , co może być powodem pew nych n ie d o k ła d n o śc i w s ta ty s ty c e . A n a liz a p o lo n isty c z n e j k a d ry w k r a ju o b r a
zow ać b ę d z ie s t a n n a r o k 1 9 7 6 , poniew aż K om isja n ie m iała m o żli w o ści n o w e liz a c ji d a n y ch , t j . u w zg lęd n ien ia w sz e lk ic h aw ansów , nom ina c ji i zm ian k ad ro w y c h z ro k u 1977. L ic z b a a n k iet poddanych a n a liz ie
(585) stan o w i p o p u la c ję , k tó r e j n ie w a rto było p r z e lic z a ć w p r o c e n ta c h , i d la te g o w sz y stk ie dane p rz y ta c z a n e są w lic z b a c h b ezw zg lęd n y ch .
Jednym z z a g ad n ień in te r e s u ją c y c h K om isję je s t s y tu a c ja k a d ro w a p o sz c z e g ó ln y c h u c z e ln i w P o ls c e , z w ła s z c z a u c z e ln i nowo p o w sta ły c h , k tó r e n ie m ają tr a d y c ji naukow ych i m uszą w łasnym w ysiłkiem w y k s z ta łc ić k a d r ę n a u k o w o -d y d a k ty c z n ą . S y tu a c ję tę o b ra z u ją dwie ta b e le : la (" L ic z b a p r a cow ników naukow ych za tru d n io n y c h n a o k re ślo n y c h sta n o w isk a c h w u n iw e r s y te ta c h i p lacó w k ach PA N ") o r a z Ib ( " L ic z b a p raco w n ik ó w naukow ych z a tru d n io n y c h n a o k re ślo n y c h sta n o w isk ach w W yższych S zk o łac h P e d a g o
g ic z n y c h ’1)^* "Uderza tu d y s p r o p o rc ja m iędzy u n iw e rsy te ta m i a w yższym i szk o łam i p edagogieznym i, k tó re m ają lic z n ą k a d rę m łodych p ra co w n ik ó w , n a to m ia st n ie d y sponują sam odzielnym i pracow nikam i naukowymi (z w y ją t kiem u c z e ln i o d łu g o le tn ic h tra d y c ja c h , ja k WSP w K rakow ie i w O p o lu ).
S z c z e g ó ln ie d r a s ty c z n ą s y tu a c ję u ja w n ia ją dane z O lsz ty n a i S łu p sk a (z u p e łn y b ra k p raco w n ik ó w s a m o d z ie ln y c h ). N a 10 u c z e ln i aż 6 n ie p o s ia d a
ani jednego p r o f e s o r a i ani jednego d o k to ra h ab ilito w an eg o . W św ie tle p rz e d s ta w io n e j tu s ta ty s ty k i m ożna mówić o r o z r z u tn e j g o sp o d a rc e e ta ta m i w nowo p o w sta ły c h W S P , k tó re n ie są w sta n ie same w y k sz ta łc ić m łodej k a d r y , p r z y jed n o czesn y ch tru d n o ś c ia c h etatow ych w p lacó w k ach u n iw e r
s y te c k ic h , m arn u ją c y c h c z ę s to swój p o te n c ja ł naukow y, p oniew aż z b ra k u e ta tó w n ie mogą z a trz y m a ć n a u c z e ln i m łodych zdolnych adeptów . N a le ż a łoby w ięc z a sta n o w ić s ię , c z y nowo p o w sta ją c e placów ki n au k o w o -d y d ak ty czn e n ie pow inny być filiam i u n iw e rsy te tó w , k tó re mogłyby im zap ew n ić kadnę i op iek ę naukow ą.
A nkietow ani z o s ta li p o d z ie le n i w ięc w edług w iek u . K om isja, r e s p e k tu ją c p r z e d z ia ły po k o len io w e, w y o d ręb n iła s z e ś ć grup p raco w n ik ó w :
1) do 30 la t (p okolenie u ro d zo n e w P R L )
2) 31-4-0 la t (p o k o len ie u ro d z o n e tu ż p r z e d w ojną lub w c z a s ie o k u p a c ji)
3) 41 45 la t (p okolenie d o jrz e w a ją c e w c z a s ie wojny) 4) 4 6 -5 4 la ta
5) 5 5 -6 5 la t (p o k o le n ie , k tó re dyplom u z y sk a ło p r z e d w ojną lu b w
c z a s ie wojny) *
6) 6 6 -7 0 la t (pokolenie aktywne zawodowo p r z e d w o jn ą ).
Dane d o ty czą ce w ieku re sp o n d e n tó w z o sta ły sk o relo w an e ze sta n o w i-; skiem i stopniem naukow ym . K o re la c ję tę u k azu je ta b e la II. U w idacznia o n a z ja w isk a n ie p o k o ją c e : spóźniony wiek p raco w n ik ó w , zbyt pow olne zd o byw anie stopni i tytułów naukow ych. Mamy aż 42 asy ste n tó w w w ieku 31 -4 0 l a t, co stanow i 21% ogółu osó b zaan gażow anych n a a s y s te n tu r z e . Z d a r z a j ą się te ż a s y s te n c i w w ieku 4 1 -4 5 l a t . Je sz c z e g o rz e j w ygląda s y tu a c ja adiunktów : 76 o só b zatru d n io n y ch n a tym stan o w isk u ( t j . 42,9% ad iu n k tów ) p rz e k ro c z y ło 40 (n ie k tó r z y n aw et 5 0 )ro k ży cia* L a ta te to o k r e s szcz y to w ej aktyw ności; zaw odow ej w życiu c z ło w ie k a ; w życiu p ra c o w n ik a
4
-nauki powinny one z n aczy ć etap d z ia ła ln o ś c i sam odzielnej i w s z e c h s tr o n n e j, b ad aw czej i o rg a n iz a c y jn e j. P ra c o w n ik n au k o w o-dydaktyczny w tym w ieku pow inien p e łn ić odpow iedzialne fu n k cje, a n ie być pom ocniczym p r a cow nikiem n a u k i. Jednakże fa k t, że w tym p rz e d z ia le w ieku (46-54-) m ie ś ci się n a jw ię c e j osó b z tytułem d o k to ra h ab ilito w an eg o , ró w n ie ż budzi n ie jak ie w ątp liw o śc i. Wydaje się bow iem , że je s t to g ru p a n a jb a rd z ie j aktyw n a , p e łn ią c a ro z lic z n e funkcje k ie ro w n ic z e ( d z ie k a n i, k ie ro w n ic y z a k ła dów i in s ty tu tó w ), i że n ie ma powodów, by odw lekać je j d a ls z y aw ans zawodowy. T a b e la II w y raźn ie p o k a z u je , że w P o ls c e nom inacje p r o f e s o r skie w n a s z e j d y scy p lin ie o trzy m u je się b a rd z o p ó źn o . N i e m a p r o f e s o r a n a d z w y c z a j n e g o p r z e d 4.0 r o k i e m ż y c i a , a w w ieku 4 1 -4 5 la t ty tu ł p r o f e s o r a o trzy m ały tylko 4- o so b y . Nie ma te ż p r o f e s o r a
zw yczajnego p r z e d 4-5 ro k iem ż y c ia . •
O k re s o czek iw an ia n a nom inację pokazuje ta b e la IV . Z e sta w ie n ie bu dzi n a jw y ższy n ie p o k ó j: re g u łą - a n ie w yjątkiem - je s t w ie lo le tn ie o c z e kiw anie n a ty tu ł p r o f e s o r a . W ydaje s ię , że za późno ro z p o c z y n a się s t a r a n ia o n o m in ację. Z w y czaj, że można w y stąp ić z w nioskiem d o p ie ro po upływ ie 5 la t od h a b ilita c ji, powoduje m arnow anie n a jle p s z y c h la t k a d ry naukow ej, a c z ę s to u tru d n ia p r a c ę u c z e ln i, u n iem o żliw iając p rz e p ro w a d zan ie przew odów h a b ilita c y jn y c h . Nie d a s ię go u z a s a d n ić staw ianym do centom w arunkiem d o p ro w ad z en ia do k o ń ca jednego lub dwóch przew odów d o k to rsk ic h , poniew aż ten w arunek w p rz e c ią g u 5 la t je s t n iew y k o n aln y . D ocent może w ychow ać w tyra c z a s ie d o k to ra tylko p r z y t r z e c h s z c z ę ś l i wych zb ieg ach o k o lic z n o ś c i: je ś li n a swoim p ie rw sz y m sem inarium m a g is te r skim zn ajd zie zdolnego u c z n ia ; je ś li po dw óch la ta c h sem inarium zn ajd zie s ię d la niego e ta t; je ś li ów zdolny u c z e ń z ro b i w c ią g u 3 la t p r a c ę dok to r s k ą . . . S ta ty s ty k a w ięc p o k a z u je , że p ro b le m p r o f e s o r s k ic h n o m inacji s ta ł s ię niepokojącym problem em w s k a li o g ó ln o p o lsk iej i dom aga się r a d y k alnych ro z w ią z a ń .
W brew potocznym m niem aniom , n ie w ystęp u je n a k ie ru n k a c h p o lo n is ty cznych problem wykładowców - lu d z i, k tó rz y n ie m ają am bicji n au kow ych, nie p o d le g a ją r o t a c j i , a k tó ry c h o b a rc z a się w szelkim i obow iązkam i dy daktycznym i i w ychow aw czym i. G lobalna lic z b a wykładow ców j e s t n ie w ie l ka i d aje się u z a s a d n ić niedaw no powołanymi n a u n iw e rs y te ta c h zakładam i
m etodyki n a u c z a n ia . W c z a s ie an k ie to w an ia (m a rz e c - listo p a d 1976) n ie w ielu było doktorów h ab ilito w an y ch b e z e ta tu d o c e n ta . Wypada tylko wy r a z i ć n a d z ie ję , że żad n a z pow ażnych h a b ilita c ji n ie z o s ta ła o d rz u c o n a p r z e z CKK.
P odstaw ow ą k a d rę u c z e ln ia n ą w o k r e s ie n a jw y ż sz e j aktyw ności zaw o dow ej (4 6 -5 4 la ta ) stan o w ią ad iu n k ci i d o c e n c i, a pow inni ją stanow ić d o c e n c i i p ro fe s o ro w ie . Co je s t powodem ta k ic h opóźnień? C zy tylko o p ie s z a łe za ła tw ia n ie sp ra w osobow ych, c z y te ż w ina le ż y po s tro n ie p ra c o w n ik ó w , k tó rz y n ie je d n o k ro tn ie n ie s p ie s z ą się ze zdobywaniem stopni n a u kow ych? L iczb ę la t p o trz e b n y c h n a u z y sk a n ie sto p n ia d o k to ra o r a z do k to r a hab ilito w an eg o u k a z u ją dane z e staw io n e w ta b e la c h l i l a , b , c . A n k ie tow ani p o d z ie le n i tu z o s ta li n a g ru p y , k tó re zdobyw ały stopnie naukow e w an alo g iczn y ch w a ru n k ach :
1) p rz e d w ojną 2) p rz e d 1951 r .
3) w la ta c h 1952-1958, t j . w o k r e s ie , k ied y obow iązyw ała u sta w a o szk o ln ictw ie y^-ższym z 1951 r . W o k r e s ie tym n ie p rzy zn aw an o d o k to ra tów , lo ''" k an d y d atu ry n a u k : d o c e n tu ry otrzym yw ano w ów czas w d ro d ze n o m in ac ji, b ez p rze w o d u h a b ilita c y jn e g o .
4) po 1958 r . , k ied y w e sz ła w życie u s ta w a , k tó r a z niew ielkim i zmianami obow iązuje do d n ia d z is ie js z e g o ; p o n ad to , aby o b ra z był m o żli wie dokładny, w g ru p ie te j ( z r e s z t ą n a jlic z n ie js z e j) w y odrębniliśm y o k r e
sy 3 - 4 - le tn ie .
P o d z ia ł resp o n d en tó w w edług p łc i, sk o relo w a n y z g ru p ą w ieku i czasem p rz y g o to w an ia d o k to ra tu , w yniknął z p o w szech n ie przyjm ow anego z a ło ż e n ia , że k o b iety p ó ź n iej zdobyw ają sto p n ie d o k to rs k ie , że obow iązki r o dzinne i p r a c a domowa n ie k o rz y s tn ie w pływ ają n a ic h ro z w ó j naukow y. T akie p rz e k o n a n ie n ie je d n o k ro tn ie zn ajduje w y ra z w p o lity c e k ad ro w ej in sty tu tó w , k tó re wolą z a tru d n ia ć n aw et m niej zdolnych m ężczyzn n iż k o b ie ty . T ym czasem w św ietle z e b ra n y c h p r z e z K om isję m a te ria łó w (ta b e la lila ) h ip o te zy ta k ie n ie zn ajd u ją u z a s a d n ie ń : k o b ie ty bynajm niej n ie u s tę pu ją m ężczyznom - m ożna co najw y żej p r z y p u s z c z a ć , że p r a c a naukow a wymaga od n ic h w ięce j sa m o z a p a rc ia i w y siłk u .
- 6 .
bio g ram ó w u c z o n y c h , k tó rz y już o d e s z l i ) , p o k a z u ją , że p r a c a n ad dokto ra te m tr w a d z iś o w iele d łu ż e j n iż p rz e d w ojną i w la ta c h 1946-1958. W ię k sz o ść d o k to rató w u z y s k a n a po tr z e c h la ta c h p r a c y p o w s ta ła w ła śn ie p r z e d 1958 r . P ó ź n ie j c o ra z w ięcej c z a s u p o tr z e b a n a u z y sk a n ie sto p n ia . W la ta c h 1959-1961 d o k to ra ty p o w sta ją już po p ię c iu i s z e ś c iu la ta c h p r a c y , w la ta c h 1962-1965 - z n ie lic z n y m i w yjątkam i - po sied m iu , o śm iu , d z ie w ię c iu la ta c h . P ra w d a , że zm ienia się s ta n b ad ań i św iadom ość me to d o lo g ic z n a , że ro z p ra w y d o k to rs k ie z o s ta tn ic h k ilk u n a stu la t p r z e d s ta w ia ją n ie p o ró w n a n ie w y ższy poziom n iż p r a c e p o w sta łe p rz e d w ojną lub w p ie rw s z y c h la ta c h P R L . Mimo to p rz e d łu ż a n ie s ię d ro g i do ty tu łu n a u - kpw ego w ydaje s ię b a rd z o n ie k o rz y s tn e ze w zględu n a p o trz e b y ro z w ija ją c y c h s ię u c z e ln i, a ta k ż e p o trz e b y m łodych lu d z i, k tó ry c h n is k ie a s y ste n c k ie p o b o ry (w o k r e s ie o rg a n iz o w a n ia sam odzielnego ży c ia ) sk a z u ją n a w ie lo le tn ie tru d n o ś c i m a te ria ln e lu b zm u szają do sz u k a n ia dodatkow ych z a ro b k ó w .
S ta ty s ty k a po k azu je te ż inne n ie p o k o jące z ja w isk o : p ra w ie połow a d o k to ra tó w u z y sk a n a z o s ta ła po 10 ( i w ię c e j) la ta c h od d a ty u z y sk a n ia m a g is te riu m . F a k t te n , mimo p o z o ró w , n ie p o z o s ta je w s p r z e c z n o ś c i z p ra g m a ty k ą u n iw e r s y te c k ą , m ów iącą o r o ta c ji po ośm iu la ta c h z a a n g a żow ania n a e ta c ie a s y s te n ta ; w sk azu je ty lk o , że lu d zie c i n ie ro z p o c z y n a li sw ej k a r i e r y n a a s y s te n tu r z e , le c z tr a f ia li n a u c z e ln ię po la ta c h p r a c y zaw odow ej, to te ż n ie z w ła sn e j winy m ieli s t a r t opó źn io n y . U zu p e łn ia te dane ta b e la IV, k tó r a p o k a z u je , że aż 78 d o k to rató w (n a ogólną lic z b ę 318) , t j . 24,5% , p o w stało p o z a u c z e ln ią . O kazu je s ię w ię c , że o p ó ź n i o n y s t a r t n a u k o w y s t a j e s i ę p r o b l e m e m s p o ł e c z n y m , że lu d zie z praw d ziw eg o z d a rz e n ia zbyt późno tr a f i a j ą n a u c z e l n ię .
N ajw ażn iejsz y m jednak p y tan iem , jak ie tr z e b a by tu p o s ta w ić , je s t p y ta n ie : ja k długo w P o ls c e w o b ecnych w aru n k ach p is z e s ię ro z p ra w ę d o k to rs k ą ? Aby m ożliw ie p o p raw n ie n a n ie o d p o w ie d z ie ć , w zięto pod uw a gę je d y n ie d o k to ra ty u zy sk an e w 3 -8 la t po m a g iste riu m , a w ięc m ie s z c z ą ce s ię w w yznaczonym u sta w ą c z a s ie . Nie b ra n o tu pod uw agę p rz y p a d k ó w niety p o w y c h (p r a c e w 9 -1 0 i w ięcej l a t po m a g is te r iu m ) , pon iew aż c z a s p is a n ia d o k to ra tu n ie d a s ię p re c y z y jn ie o k r e ś lić (an k ieto w an y mógł n p .
w 10 l a t po m a g iste riu m z a b ra ć s ię do p r a c y d o k to rs k ie j, a u k o ń czy ć ją w 3 l a t a ) ; n a le ż a ło b y go lic z y ć od d a ty o tw o rz e n ia p rz ew o d u d o k to rs k ie go lub z a a n g a żo w an ia n a u c z e ln i. Mimo to, odpow iedź n ie je s t o p ty m isty c z n a . D la d o k to ra tó w z la t 1959-1976 ś re d n ia m odalna ( tz n . p r z e d z ia ł n a jlic z n ie j re p re z e n to w a n y ) w ynosi o k o ł o 7 l a t , n a to m ia st ś r e d n ia a ry tm e ty c z n a - 6 , 5 ro k u . P o w sta je tu now y p ro b le m : p r o b l e m s t u - j d i ó w d o k t o r a n c k i c h ( zob. ta b e la IV). Tylko je d n a p r a c a (na 39) p o w s ta
ł a w p rz ew id zian y m regulam inem c z a s ie . D o k to raty / z re g u ły p o w sta ją w 2 -3 l a t a p o u k o ń c z e n i u s t u d i ó w . S p ra w a ta o k a z a ła s ię k ło p o tliw a w toku o b lic z a n ia d a n y c h , pon iew aż c z ę s to p r a c e ro z p o c z ę te n a studium
kończone b yły n a a s y s te n tu r z e . S ta ty s ty k a d o ty c z ą c a studiów d o k to r a n - | c k ic h u k azu je p a lą c ą k o n ie c z n o ść z re o rg a n iz o w a n ia te j form y k s z ta łc e n ia m łodej k a d r y , gdyż w ch w ili .o b e c n e j je s t o n a tylko p rz e d łu ż e n iem s t a tu s u s tu d e n ta , n a to m ia st n ie s ta je s ię szk ó łk ą m łodych p racow ników ze
stopniem naukow ym . '
P rz e w id z ia n y u s ta w ą c z a s n a d o k to ra t (8 la t) b lis k i j e s t ś r e d n ie j m o d aln ej, co d ow odzi, że p ra c o w n ic y ro b ią d o k to ra ty "n a o s ta tn ią ch w i l ę " , w yw iązują s ię ze swych obow iązków pod g ro ź b ą r o t a c j i . P o tw ie r d z a to lic z n a g ru p a d o k to rató w u z y sk an y ch w cią g u 9 la t (r o k s ta ż u i 8 la t a s y s te n tu r y ) . W ielo letn ia o b s e rw a c ja p r a c d o k to rs k ic h sk ła n ia K om isję :do w n io sk u , że r o z p r a w y przygotow yw ane w tak długim o k r e s ie s ą o c e
n ia n e albo jako s p e łn ia ją c e wymogi h a b ilita c ji, publikow ane i cytow ane w p r a c a c h naukow ych, albo te ż o d w ro tn ie , o k azu ją s ię p ra c a m i słab y m i, p i
sanym i z n ajw ięk szy m w ysiłkiem p r z e z lu d z i, k tó rz y s ię n ie s p ra w d z ili n a u c z e ln i. N a le ż a ło b y w ięc s k r ó c ić o k r e s u z y sk iw a n ia sto p n ia i s tw o rz y ć jinożliwość n a tu r a ln e j; d o s ta te c z n ie w c z e s n e j s e le k c ji p raco w n ik ó w , by n ie s ta w a ła s ię źródłem o so b isty c h d ra in a tó w ,le c z u m o żliw iała a d a p ta c ję
w innych śro d o w isk a c h i s p e c ja liz a c ja c h . M ożna p r z y p u s z c z a ć , że p r ó b o m te n d ało b y s ię ro z w ią z a ć dwoma sposobam i: p r z e z re o r g a n iz a c ję
studiów d o k to ra n c k ic h o r a z p r z e z zm ianę wymagań (co nie zn aczy - ic h .zaniżenie) wobec p r a c d o k to rs k ic h . S t u d i a d o k t o r a n c k i e winno s ię tra k to w a ć j a k o o k r e s p r e o r i e n t a c j i z a w o d o w e j (n a k s z ta łt d aw n e j a s p i r a n t u r y ) , p o d c z a s k tó re g o k an d y d at o b ciążan y by był p r a c ą d y d ak ty c z n ą i obow iązkiem zd obycia s to p n ia . D opiero po odbyciu studiów o t r z y
8
-m yw ałby e ta t a s y s te n ta c z y a d iu n k ta, co s tw a rz a ło b y -m ożliw ość sz y b s z e j n iż po 8 la ta c h w e ry fik a c ji k ad ry . Z d ru g ie j s tro n y , n a le ż a ło b y z e rw a ć z p rz y ję ty m p o w szech n ie zw y czajem , że p r a c a d o k to rs k a m usi sta n o w ić b a rd z o o b s z e rn ą c a ło ś ć (książkę), le c z p o stu lo w a ć , b y r o z p r a w y d o k t o r s k i e b y ł y k r ó t k i e , ale ro z w iązy w ały is to tn y p roblem naukow y.
W ie lo le tn ia o b s e rw a c ja sk ła n ia K om isję do w niosku, że w P o ls c e z b ió r p r a c d o k to rsk ic h k o n sty tu u je w sp ó łc zesn y s ta n w iedzy o l i t e r a t u r z e , że s ą to w w ię k sz o śc i ro z p ra w y n ie p rzy p o m in ające " ć w ic z e n ia n a s to p ie ń " , ale p r a c e d o jr z a łe , p re z e n tu ją c e n a jw y ż sz y poziom naukow y, k tó r e n ie m ogą być uznane z a h a b ilita c y jn e tylko d la te g o , że a u to r n ie n a p i s a ł p rz e d te m in n e j k s ią ż k i. Znane są w ypadki, że p r a c a d o k to rs k a z o s ta ła u z n a n a z a h a b ilita c y jn ą , ale pod w aru n k iem , że k an d y d at szybko wy- d o k to ry zo w ał s ię n a p o d staw ie in n ej p r a c y . A d m in istracy jn e tra k to w a n ie sto p n i naukow ych jako k olejnych - i k o n ieczn y ch - etapów k a r i e r y u n iw e r sy te c k ie j n ie w ydaje s ię u z a sa d n io n e . O tym , c z y p r a c a je s t " d o k to rs k a " , czy " h a b ilita c y jn a " , pow inien decydow ać jej poziom , a n ie k o le jn o ś ć p r z e d ło ż e n ia R ad zie W ydziału. D latego - w w ypadkach p r a c w ybitnych - n a le żało b y d o p u ś c i ć m o ż l i w o ś ć p r z e s k o c z e n i a s t o p n i a , by nie m arn o w ać s ił i ta le n tu m łodych, św ietn ie zap o w iad ający ch się lu d z i.
Jak długo w P o ls c e p o w sta ją p ra c e h a b i l i t a c y j n e ? O dpow iedź n a to p y ta n ie s ta r a j ą się p o k a z a ć dwie ta b e le : Illb , w k tó re j zestaw io n o lic z b ę l a t p o trz e b n y c h n a zdobycie sto p n ia od chw ili u z y sk a n ia d o k to ra tu , o r a z I llc , w k tó re j h a b ilita c ja lic z o n a je s t od d aty u z y sk a n ia m a g iste riu m , pon iew aż c z a s ro b ie n ia d o k to ra tu n ie może być m ech an iczn ie sumowany z c z a se m p o trzeb n y m n a h a b ilita c ję (zn an e są wypadki u c z o n y c h , k tó rz y szybko s ię d o k to ry z o w a li, a długo p is a li p r a c ę h a b ilita c y jn ą , o r a z s y tu a cje o d w r o tn e : po długo przygotow yw anym d o k to ra c ie p raco w n ik szybko się h a b ilito w a ł) . Z e sta w ie n ie w ta b e li Illb p o k a z u je , że b lisk o 25« h a b ilita n tów u z y s k a ło sto p ie ń sam odzielnego p ra c o w n ik a nauki p o 1 0 i w i ę c e j l a t a c h od d a ty u z y sk a n ia d o k to ra tu . P r a c e h a b ilita c y jn e przygotow yw ane są ta k samo długo albo naw et d łu ż e j n iż d o k to rs k ie . Je st to znów z ja w i sko n ie p o k o ją c e , tym b a rd z ie j że p ra k ty k a p o k a z u je , iż n ie je d n o k ro tn ie r o z p r a w a h a b ilita c y jn a p r z e d s ta w ia n iż s z y poziom n iż ro z p r a w a d o k to rsk a tego sam ego a u to ra . Z d ru g ie j z a ś s tr o n y , is tn ie je w P o ls c e w iele p ra c
w ybitnych (sz c z e g ó ln ie te o r e ty c z n y c h ) , k tó re stan o w ią podstaw ow y sta n b adań d y sc y p lin y , a k tó re w m yśl o b ecnych zw yczajów (o b ję to ść !) n ie k w alifik u ją się jako p r a c e n a sto p ie ń . D latego te ż n a le ż a ło b y - podobnie jak w w ypadku p r a c d o k to rsk ic h - d o p u śc ić m ożliw ość h a b ilita c ji n ie ty l ko n a p o d staw ie o b s z e rn e j k sią ż k i^ le c z tak że n a p o d staw ie pow ażnego arty k u łu te o re ty c z n e g o .
Je śli s p o jrz e ć n a h a b ilita c ję w r e la c ji do m a g iste riu m , to o k azu je s i ę , że sto p ień sam odzielnego p ra c o w n ik a naukow ego o sią g a n y byw a w 1 0 -1 5 la t po u k o ń czen iu studiów lub w 1 6 -2 0 la t (w ty ch dw óch o k re s a c h o s ią g nęło go 76,5% h a b ilita n tó w ).
Obecnym problem em je s t s y t u a c j a d o k u m e n t a l i s t ó w w P o ls c e . P o k a z u ją ją ta b e le Va i Vb. S z c z e g ó ln ie k ry ty c z n ie p rz e d s ta w ia s ię s ta n k a d ry zajm u jącej s ię b ib lio g ra fią : n ie ma tam p ra c o w n ik a p o n iżej 30 ro k u ż y c ia , a tylko jed en w g ru p ie 3 1 -4 0 l a t . N iew iele le p s z a je s t s y tu a c ja p ra c o w n i sło w n ik o w ej: w ię k sz o ść za tru d n io n y ch m ieści s ię w p r z e d z ia le w ieku 4 6 -5 4 , a w ięc z a 10 la t znakom ita c z ę ś ć k a d ry o d ejd zie n a em e r y tu r ę i w P o l s c e n i e b ę d z i e d o k u m e n t a l i s t ó w . S y tu a c ja j e s t w ięc a la rm u jąca, tym b a rd z ie j że o k re s przy g o to w y w an ia d o k u m en talisty do s a m o d zieln ej p r a c y jest b a rd z o długi (około 10 lat) i o d ch o d zący p ra c o w n ic y (a w w ię k sz o śc i s ą to k o b ie ty , k tó re wiek em e ry ta ln y o s ią g a ją w c z e śn ie j) n ie b ę d ą w stan ie p r z e k a z a ć n astęp co m sw ojej w iedzy i bogatego d o św ia d c z e n i a . D latego podw ojenie k a d ry dokum entalistów w ydaje s ię w chw ili o b e c n e j sp ra w ą n ie s ły c h a n ie p iln ą .
In te re s u ją c e i w ażne d la praw idłow ego ro z w o ju n au k i o lite r a t u r z e j e s t z a g a d n i e n i e s p e c j a l i z a c j i b a d a w c z y c h . Jak p r z e d s ta w ia
s ię o b ra z z a in te re s o w a ń ankietow anych? N a to p y tan ie p o sta ra m y s ię od p o w ie d z ie ć n a p o d staw ie o so b isty c h d e k la r a c ji re sp o n d en tó w (a n k ie ta n ie p ro p o n o w a ła żadnej n o m en k latu ry , to te ż odpow iedzi b yły b a rd z o r ó ż n e ) .
Z r e g u ły p ra c o w n ic y d e k la ro w a li po k ilk a d y sc y p lin c z y o b sz a ró w p r o b lem ow ych, byw ały w ypadki (s z c z e g ó ln ie w g ru p ie a s y s te n tó w ), że r u b r y k i d o ty c z ą c e j s p e c ja liz a c ji w ogóle n ie w y pełniano. By o b ra z był m ożliw ie p e łn y , K om isja sam a w p rz y p a d k u znanych b ad aczy s t a r a ł a s ię u z u p e łn ić te lu k i. O to , jak w ygląda p o d z ia ł s p e c ja liz a c ji h i s t o r y c z n o l i t e r a c k i c h (w n a w ia sa c h podano lic z b ę pom ocniczych p racow ników n a u k i) ;
- 10
-X ite r a t u r a s ta ro p o ls k a - 30 (w tym p r a c . m łodszych 18)
M edie wi sty k a - 2 ( fl " 2) R e n e sa n s - 2 ( II " - ) B a ro k - 7 ( II " 3) O św iece n ie - 35 ( II " 22) W iek XIX - 13 ( II " 4) Romantyzm - 68 ( II " 49) Pozytyw izm - 25 ( II " 13) M łoda P o ls k a - 45 ( 11 " 35) W iek XX - 8 4 - ( " " 55)
X X -le c ie m iędzyw ojenne - 10 ( II " 7)
L i t e r a t u r a w sp ó łc z e sn a - 42 ( II " 36)
O gółem p ro b le m a ty k ą h is to r y c z n o lite r a c k ą zajm uje s ią ponad 300 o só b co stan o w i p r z e s z ło połow ą an k ieto w an y ch . N a jlic z n ie j re p re z e n to w a n a je ^ t l i t e r a t u r a XX w ieku (136 o s ó b , c z y li 25% an k ie to w a n y c h ), p r z y czym 72% z a in te re s o w a n y c h to m łodsi p ra c o w n ic y n a u k i: a s y s te n c i (4-8 o só b ) i ad iu n k c i (47 o s ó b ) . L ite r a tu r a n a jn o w sz a z y s k a ła w ięc zdecydow aną p rz e w a g ą n a d innym i sp e c ja liz a c ja m i h is to ry c z n o lite ra c k im i. N a drugim m ie js c u pod w zglądem lic z b y z a in te re so w a n y c h sy tu u je s ią rom antyzm (68 o s ó b ) , n a to m ia st zdecydow anie n a js ła b s z e j e s t z a in te re s o w a n ie p o zy ty w i zmem (2 5 o s ó b ) . N aw et p r z y z a s tr z e ż e n iu , że a n k ie ta n ie d a je kom plet n eg o o b ra z u i j e s t b a rd z ie j w yrazem o so b isty c h zam iłow ań, z a m ie rz e ń i tą s k n o t b ad aw czy ch n iż rz e c z y w is ty c h p ra k ty k n au k o w y ch , s ta ty s ty k a zmu
s z a do r e f l e k s j i , do p rz e m y ś le n ia p o lity k i k a d ro w ej i k s z ta łc e n ia m łodych w sła b o re p re z e n to w a n y c h d z ie d z in a c h h is to r ii l i t e r a t u r y .
W ydaje s i ą , że w z a k r e s ie s p e c ja liz a c ji p racow ników is tn ie ją dw a d ą ż e n ia ,w z a je m n ie s p r z e c z n e . Z jed n ej s tr o n y , is tn ie je n a tu r a ln a sk ło n n o ś ć do tw o rz e n ia szk ó ł naukow ych, siln y c h o śro d k ó w b ad aw czy ch sk u p io n y ch w okół w ybitnych s p e c ja lis tó w , z d ru g ie j - i n te r e s y p o sz c z e g ó ln y c h u c z e ln i z m u szają praco w n ik ó w do s p e c ja liz o w a n ia sią w edług p o tr z e b dy d a k ty c z n y c h w d z ie d z in a c h , k tó re c z ą s to n ie m ają tr a d y c ji naukow ej w m a c ie r z y s te j p la c ó w c e , a ty111 samym sk a z u ją b a d a c z y n a iz o la c ją i b ra k pom ocy ze s tro n y sam odzielnych p racow ników n a u k i. M ożna s ą d z ić , że te s p r z e c z n o ś c i d ad z ą s ią zlik w id o w ać, je ś l i w s z e rs z y m n iż d o tąd z a
-k r e s ie b ę d z ie s ię w y zy s-k iw ać s t a ż e -k r a j o w e . S ta ż odbyw any p r z e z p ra c o w n ik a w innym o ś ro d k u d a je u c z e ln i s z a n s ę zd o b y cia s p e c ja lis ty w now ej d z ie d z in ie , a młodemu adeptow i n au k i - o p iek ę w ybitnych naukow ców i m o żliw o ść p r a c y pod ic h k ie ru n k ie m .
Obok s p e c ja liz a c ji h is to r y c z n o lite r a c k ie j ponad 100 o só b z a d e k la ro w a ło z a i n t e r e s o w a n i e t e o r i ą l i t e r a t u r y . O to d a n e : T e o r ia l i t e r a t u r y - 90 (w tym . p r a c . m łodszych 65) G en o lo g ia - 7 ( " " 3) Z a g a d n ie n ia p o ety k i - 5 ( " " 4) P o e ty k a te o re ty c z n a - 3 ( " " 2) P o e ty k a h is to r y c z n a - 13 ( " " 11) S ty lis ty k a - 2 ( " " 1) W e rsy fik a c ja - 3 ( " " 2) T e o r ia p ro z y - 5 ( " " 3) T e o r ia p rz e k ła d u a r t y s t . - 4 ( " " 3) T e o r ia te k s tu - 4 ( " " 3) T e o r ia ję z y k a a r t y s t . - 2 ( " " 2) K om unikacja l i te r a c k a - 2 ( " " 2) M etodologia - 8 ( " " 3)
W ięk szo ść an k ieto w an y ch n ie w y s z c z e g ó ln ia ła d ziałó w te o r ii l i t e r a t u -r y , n iem n iej w ydaje s ię sym ptom atyczne, że w e -rs y fik a c ję z a d e k la -ro w a ły je d y n ie t r z y o s o b y . W idać w y ra ź n ie , że ta d z ie d z in a w iedzy n ie c ie s z y s ię o b e c n ie z a in te re so w a n ie m . P odane z e sta w ie n ie sy g n alizu je je s z c z e je d e n c iek a w y fa k t: oto b u d zi s ię św iadom ość o d rę b n o ś c i w ielu now ych d y s c y p lin te o r e ty c z n o lite r a c k ic h : p o ety k i h is to r y c z n e j, t e o r ii p rz e k ła d u a r t y s ty c z n e g o , kom unikacji lite r a c k ie j c z y te o r ii te k s tu .
N a jb a rd z ie j in te re s u ją c y m problem em je s t s p ra w a k o r e l a c j i d w ó c h p o d s t a w o w y c h d y s c y p l i n n au k i o l i t e r a t u r z e : h is to r ii i t e o r ii l i t e r a t u r y , k tó re w o d p o w ie d ziach w ym ieniane były c z ę s to obok s ie b ie i t r a k to w a n e jako w zajem nie s ię w sp o m a g ają ce. O to , jak w ygląda ic h k o r e la c ja : T e o r i a l i t e r a t u r y i l i t . s ta ro p o ls k a - 3 (w tym p r a c . m łodszych 1)
" " i o św ie c e n ie - Ą. ( " " 2)
" " i w iek XIX - 3 ( " " 2)
12
-T e o r ia lite r a tu r y i pozytyw izm " " i M łoda P o ls k a " " i l i t . XX w. " " i l i t , d la d z ie c i i m łodzieży - 4 (w tym p r a c . m łodszych 2) - 27 ( " " 18) - 1 ( " " 1) T e o r ia l i t e r a t u r y n a jc z ę ś c ie j łą c z y s ię z w iekiem XX, z l i t e r a t u r ą n a jn o w sz ą ; z innymi dziedzinam i l i t e r a t u r y s p ra w a w ygląda g o rz e j (n ik t n p . n ie z a d e k la ro w a ł te o r ii l i t e r a t u r y i M łodej P o ls k i) , to te ż o k o r e la c ji m ożna mówić tylko w sp o rad y cz n y ch w ypadkach.
P r ó c z h is to r ii i te o r ii l i t e r a t u r y p ra c o w n ic y nauk o w o -d y d ak ty czn i d e k la ro w a li inne s p e c ja liz a c je :
D okum entali sty k a - 7 (w tym p r a c . m łodszych 4)
E d y to rstw o i te k sto lo g ia - 13 ( II II 5)
C zaso p iśm ien n ictw o - 4 ( tf 11 1)
L it. d la d z ie c i i m łodzieży - 14 ( II II 11)
L ite r a tu r a p o p u la rn a 3 ( II II 1)
D ydaktyka lit e r a t u r y - 19 ( 11 II 16)
S o c jo lo g ia lite r a t u r y - U ( 11 11 8)
K ry ty k a lite r a c k a - 6 ( 11 11 5)
K ulturo znaw stwo - 9 ( 11 11 9)
K u ltu ra re g io n u - 4 ( 11 11 1)
K om paraty sty k a - 9 ( 11 11 3)
F o lk lo r - 24 ( 11 11 20)
T e a tro lo g ia - 19 ( 11 11 17)
H is to r ia te a tr u - 10 ( 11 11 5)
Film o znaw stwo - 12 ( 11 11 11)
R adio - 1 ( 11 11 1)
Inne sfo rm u ło w an ia, w ąskie tem aty i s p e c ja liz a c je z o s ta ją w tym sta w ie n iu p o m in ięte . N iem niej, mimo dużego r o z r z u tu z a in te re s o w a ń , da s ię tu sform ułow ać pewne u o g ó ln ie n ia . W śród d y sc y p lin g ra n ic z n y c h i po k re w n y c h n a jlic z n ie j re p re z e n to w a n a je s t te a tr o lo g ia (łą c z n ie z h is to r ią t e a t r u 29 o só b ) , po n ie j sytuuje s ię fo lk lo r (2 4 osoby) , a d o p ie ro na tr z e c im m ie jsc u - dydaktyka l i t e r a t u r y (19 o s ó b ) , co je s t d o ść za sk a k u ją c e zw aży w szy , że mamy w k r a ju 20 w y ższy c h u c z e ln i (u n iw e rsy te tó w
i WS P ) , n a k tó ry c h pow ołano z ak ład y m etodyki n a u c z a n ia . M ożna więc p r z y p u s z c z a ć , że z a k ła d y m etodyki n ie ro z w ija ją b ad ań naukow ych i w tjmi w zg lęd zie n ie s p e łn iły p o k ład an y ch w n ic h n a d z ie i. P ra c o w n ic y ty c h zakładów w olą sp e c ja liz o w a ć się w in n y ch d y sc y p lin a c h badaw czych i u c i e k a ją od p ro b le m a ty k i d y d a k ty c z n e j. W ydaje s ię , że p rz y c z y n y ta k ie g o s t a nu r z e c z y s ą w ie lo ra k ie . D ydaktyka n ie c ie s z y s ię p re s tiż e m n a u n iw e r
sy te ta c h , n ie ma tr a d y c ji n au k o w ej. B ra k sam odzielnych p raco w n ik ó w , k tó rz y by zap ew n ili o p ie k ę młodym, b ra k p r a c d a ją c y c h d o b re w z o ry , b ra k n aw et c z a s o p is m a , k tó re by um ożliw iało p u b lik a c ję naukow ych r o z p ra w m eto d y czn y ch . N ie s p r z y ja to rozw ojow i d y sc y p lin y , w rę c z p r z e ciw nie - d ecy d u je o je j n ie a tra k c y jn o ś c i.
O p raco w an a p r z e z K om isję a n k ie ta z a w ie ra ła p y tan ie o w arunki m ie s z k an io w e. N a p o d sta w ie odpow iedzi r y s u je się n ie n a jle p s z y o b ra z s y tu a c ji m ieszk an io w ej p raco w n ik ó w n a u k i, a ic h w ym agania o k a z u ją się w ię c e j n iż sk ro m n e. A nkietow ani o ś w ia d c z a li, że m ają pokój do p r a c y n a w e t w p rz y p a d k u , gdy lic z b a osó b z nim i za m ie sz k u ją cy c h p r z e k r a c z a ła dw ie o so b y n a iz b ę , gdy tym czasem pokój do p r a c y to p o w ie rz c h n ia d o d atk o w a, k tó r a p rz y s łu g u je n a u c z y c ielo w i akadem ickiem u n ie z a le ż n ie od p o w ie rz c h n i m ie s z k a ln e j. Nie u d ało s ię n a p o d staw ie z e b ra n y c h in fo rm a c ji z a o b s e rw o w ać z a le ż n o ś c i m iędzy w arunkam i m ieszkaniow ym i a cz a se m zdobyw ania stopni naukow ych.
W skutek n ie w ie lu danych nie z o s ta ły u ję te s ta ty s ty c z n ie sty p e n d ia i s ta ż e z a g r a n ic z n e . N ie u le g a jednak k w e s tii, że n a le ż y ro z w ija ć tę f o r mę k s z ta łc e n ia , tym b a rd z ie j że p o lo n isty k a j e s t d y sc y p lin ą w iodącą d la k ra jo w y c h n e o filo lo g ii.
P ro g n o z a n a ro k 1936
Dane u z y sk a n e p r z e z K om isję do sp ra w a n a liz y sta n u p o lo n isty c z n e j k a d r y n au k o w o -d y d ak ty czn ej p o słu ż y ły do sform u ło w an ia p ro g n o z y d o ty c z ą c e j sy tu a c ji k a d ry w n a jb liż sz y m d z ie s ię c io le c iu . N a d a tę p ro g n o z y w y b ra n o ro k 1986. Z adecydow ało o tym k ilk a w zględów :
1) w 1986 r . n aw et n ajm ło d si p ra c o w n ic y b ęd ą - lub pow inni b y ć - po d o k to r a c ie . D z is ie js z a k a d r a a sy ste n tó w aw ansuje w ięc p rz y n a jm n ie j do g ru p y ad iunktów . L a ta p ó ź n ie jsz e o d n o siły b y się w ięc p rz e d e w s z y s t kim do g ru p y o só b o b ecn ie .je s z c z e stu d iu ją c y c h ;
14
-2) w 1986 r . o d e jd z ie n ą e m e r y tu r ę ro c z n ik 1916, co o c z y w iś c ie n ie o z n a c z a e lim in a c ji z ż y c ia naukow ego k r a j u , o z n a c z a ty lk o , że u le g n ie
w y ra ź n e j zm ianie s tr u k tu r a p o k o len io w a c zy n n y ch o rg a n iz a c y jn ie i dy d ak ty czn ie p o lo n istó w : o d e jd z ie p o k o le n ie , k tó r e dyplom y u z y s k a ło p r z e d w ojną.
Je s z c z e jed n o z a s tr z e ż e n ie w ydaje s ię tu k o n ie c z n e : p ro g n o z a n ie b ę d zie u w z g lę d n ia ła w spółczynników d e m o g ra fic z n y c h . W w ypadku m ałych lic z b - a tak im i o p eru jem y - n ie ta k te m byłoby o b lic z a n ie w sp ó łc z y n n ik a ś m ie rte ln o ś c i. L e p ie j p o p e łn ić w y k ro c z e n ie p rz e c iw k o s ta ty s ty c e i z a ło ży ć , że w s z y s c y d o ży ją w ieku e m e ry ta ln e g o .
Ilu d o k to ró w b ęd zie w ro k u 1986? Aby n a to p y ta n ie o d p o w ie d z ie ć , do d a ty m a g iste riu m dodaw ano ankietow anym 7 l a t ( t j . ty le , ile w y n o siła
ś r e d n ia m odalna c z a s u p rz e z n a c z o n e g o n a n a p is a n ie p r a c y d o k t o r s k i e j ) . P r z y dużym r o z r z u c ie c z a s u p is a n ia d o k to ra tu (od 3 do k ilk u n a s tu la t) błąd j e s t jed n ak n ieu n ik n io n y zw a ż y w sz y , że c i , k tó r z y " w y p rz e d z ili" lub w y p rz e d z a ją ś r e d n ią , n ie ró w n o w ażą o p ó ź n ie ń . B łąd te n w y ra ż a s ię l i c z b ą d o k to ra tó w , k tó re pow inny p o w s ta ć , a k t ó r e n ie p o w sta ły p r z e d 1976 r . :
D o k to ra ty , k tó re pow inny W skaźnik D o k to ra ty D o k to ra ty R azem
być z ro b io n e p r z e d 1976 błędu w la ta c h po 1986
1976-1986
39 19,5% 161 - 200
Podobną technikę o b lic z e ń z a sto so w a n o w p rz y p a d k u h a b ilita c ji, d oda jąc do m a g iste riu m 14 la t ( p o r . ta b e la I I I c ) , p o n iew aż te n o k re s
był w śró d h ab ilita n tó w n a jlic z n ie j re p re z e n to w a n y . Oto w yniki
H a b ilita c je , k tó r e pow in n y b y ć u kończone p rz e d 1976 r . W skaźnik b łęd u H a b ilita c je z l a t 1976-1986 Ogółem Po 1986 r . 98 26% 197 295 79
Z a k ła d a ją c , że n ik t n ie z re z y g n u je z p r a c y i nikogo n ie obejm ie r o ta c j a , a p ra c o w n ic y będ ą zdobyw ali sto p n ie naukow e zgodnie ze ś re d n ią , m ożna sk o n sta to w a ć , że w 1986 r . p rz y b ę d z ie 79 d o k to ró w i 295 "now ych"
sam o d zieln y ch p ra c o w n ik ó w n a u k i - łą c z n ie w ięc z p ra c o w n ik a m i, k tó rz y d z iś są c z y n n i i n ie o d e jd ą n a e m e ry tu rę p r ^ e d 1986 r . , b ę d z ie ic h 396. N a stą p i w ięc gw ałtow ne o d w ró c e n ie p r o p o r c ji w s ta n ie k a d r y : n a jlic z n ie j będzie re p r e z e n to w a n a n ie k a d r a p o m o cn iczy ch p ra c o w n ik ó w , le c z d o c e n tów , p r z y n ie w ie lk ie j lic z b ie ad iu n k tó w . N aw et po u w z g lę d n ie n iu p o p ra w e k , wobec o p ty m isty c z n e j b io lo g ic z n ie p ro g n o z y m ożna p r z y p u s z c z a ć , że b ę dzie około 300 docentów i p r o f e s o r ó w . C zy z a sp o k o i to z a l a t 10 p o tr z e by n a u k i o r a z p o tr z e b y ro z w ija ją c y c h s ię u c z e ln i? N ie um iem y d z iś o k r e
ś lić o p tym alnych w ie lk o śc i u c z e ln i, d a s ię co n a jw y żej p o w ie d z ie ć , że wobec ro z b u d o w a n ia stu d ió w s ta c jo n a rn y c h i zao czn y ch o b e c n a lic z b a s a m o d zieln y ch p raco w n ik ó w naukow ych j e s t n a pew no n ie w y s ta r c z a ją c a i p o w oduje p r z e c ią ż a n ie p raco w n ik ó w d y d a k ty k ą : w bieżący m ro k u n ie n a le ż y do w yjątków s y tu a c ja , k ie d y p r o f e s o r lu b d o c e n t p ro w a d z i 40 m a g is tr a n tów! P o w ie rz a n ie ty c h obow iązków adiunktom n ie ro z w ią z u je p ro b le m u , ponadto m oże spow odow ać z k o le i o p ó ź n ie n ie h a b ilita c ji. U c z e ln ie n ie są w c h w ili o b e c n e j p rzy g o to w a n e do p odejm ow ania ta k s z e ro k o z a k ro jo n e j p r a c y d y d a k ty c z n e j (z w ię k s z a n ie lim itó w p r z y ję ć n a stu d ia s ta c jo n a r n e , m asow e s tu d ia z a o c z n e , s tu d ia u z u p e łn ia ją c e w y k sz ta łc e n ie w y ższe n ie p e ł n e ) , o b e c n a z a ś p o lity k a k a d ro w a (n ie lic z n e i późne no m in acje p r o f e s o r
sk ie ) tylko s y tu a c ję u tr u d n ia . Wobec n ie s ta b iln e g o system u o św iato w eg o n ie wiadomo w te j c h w ili, ja k b ę d z ie w yg ląd ać n a jb liż s z a p r z y s z ł o ś ć , j a k ie z a d a n ia s ta n ą z a d z ie s ię ć l a t p r z e d szkolnictw em w yższym i c z y u c z e l n ie p o tr a f ią im s p r o s t a ć . N ie m n ie j, w tr o s c e o p raw id ło w y ro z w ó j k a d ry n a u k o w o -d y d ak ty c zn ej i s ta n n au k i o l i t e r a t u r z e K om isja w y su n ę ła pod
a d re se m w ładz s z e r e g w niosków i p o s tu la tó w . W nioski i p o s tu la ty
l ) S to so w ać d ale k o id ą c ą o s t r o ż n o ś ć w p o w o ł y w a n i u W y ż s z y c h S z k ó ł P e d a g o g i c z n y c h ; tw o rz e n ie now ych p lacó w ek jak o f i l i i u n i w e r y t e t ó w , k tó re m ogą im zapew nić k a d rę i opiekę nau k o w ą.
2) Z m ienić z a sa d y r e k r u t a c j i p raco w n ik ó w . Z re o rg a n iz o w a ć s t u d i a d o k t o r a n c k i e , k tó re pow inny b y ć " a p lik a n tu rą " - o k re se m próbnym» dla k an d y d ata na a s y s te n ta c z y a d iu n k ta , i pow oli w p ro w ad zać go w a r k a n a
pracy zaw odow ej. T ak pojęte stu d ia d o k to ra n c k ie daw ałyby m o ż liw o ść n a tu r a ln e j s e le k c ji i sz y b s z e j n iż po ośm iu la ta c h w e ry fik a c ji k a d r y .
3) Na s z e r s z ą sk alą w y k o rzy sty w ać s t a ż e k r a j o w e , k tó re d a ją młodym okazję do p r a c y pod kieru n k iem w ybitnych uczonych i do zdobycia s p e c ja liz a c ji w innym n iż m a c ie rz y s ty o śro d k u .
4-) Zm ienić w y m o g i s t a w i a n e p r a c o m d o k t o r s k i m i h a b i l i t a c y j n y m z "o b jęto ścio w y c h " n a "ja k o ś c io w e " . N adaw ać stopnie z a p r a c e k r ó tk ie , k tó re ro z w ią z u ją pow ażne p roblem y naukow e ( c z ę s ty w ypa dek arty k u łó w te o re ty c z n y c h , k tó re s ta ją się p o d staw ą d a ls z y c h b a d a ń , u k ieru n k o w u ją te b a d a n ia , a n ie k w a lifik u ją się jako p r a c e n a s to p ie ń ) .
5) Nie tra k to w a ć p r o c e d u ry n ad aw an ia stopni naukow ych w sposób wy łą c z n ie a d m in istra c y jn y : w p rz y p a d k a c h k ie d y p r a c a d o k to rs k a sp e łn ia wy mogi h a b ilita c ji, d o p u ś c i ć m o ż l i w o ś ć " p r z e s k o c z e n i a " s t o p n i a ; n a w niosek re c e n z e n tó w w ybitne p r a c e d o k to rsk ie tra k to w a ć jako p ra c e je d n o c z e śn ie h a b ilita c y jn e (z a b e z p ie c z a ją c odpow iednim i p rz e p is a m i p raw id ło w y tok p r z e w o d u ) ,
6) Z e rw a ć z n ieu zasad n io n y m zw yczajem , że w nio sek o nom inację m ożna sk ła d a ć d o p ie ro po 5 la ta c h od c z a s u h a b ilita c ji, i s k r ó c i ć
o k r e s o c z e k i w a n i a n a p r o f e s u r ę . ~
7) P odw oić k a d r ę dokum entalistów w P o ls c e . X
P rz e d s ta w io n e p r z e z p r o f . d r a J. Z i o m k a n a p o sie d z e n iu K om itetu Nauk o L ite r a tu r z e P o ls k ie j PAN w dniu 17 III 1977 m a te ria ły , a z w ła s z c z a w nioski i p o s tu la ty , sp o tk a ły s ię z p rz y c h y ln ą r e a k c ją i żywą d y s k u
s j ą z e b ra n y c h . Z a r e o r g a n iz a c ją s t u d i ó w d o k t o r a n c k i c h i p o w ro tem do daw nej a s p ir a n tu r y o p o w ied ziała się zdecydow anie p r o f . M . S t r a s z e w s k a . P o s tu la t s z e r s z e g o n iż d otąd w y k o rzy sty w an ia s t a ż y k r a j o w y c h g o rą c o p o p a rli p r o f . p ro f. C z . Z g o r z e l s k i i S tr a s z e w s k a . P r o f . p r o f . S . Ż ó ł k i e w s k i i T . S k u b a l a n k a u z n a li s łu s z n o ś ć zm iany dotychczasow ych k ry te rió w o c e n y p r a c d o k t o r s k i c h ; n a n ie b e z p ie c z eń stw o o b n iż e n ia w a rto ś c i i ja k o śc i ty ch p r a c z w ró c ił uw agę p r o f . J. N o w a k o w s k i . P o s tu la t, by w w ypadkach p r a c w ybitnych um ożliw ić u s t a w o w e p o d n i e s i e n i e s t o p n i a d o k t o r a d o s t o p n i a d o k t o r a h a b i l i t o w a n e g o , ro z w a ż a n y był p r z e z p r o f . p r o f. Ż ó łk ie w sk ie g o , Zgo- rz e ls k ie g o i Z , S k w a r c z y ń s k i e g o , k tó rz y w y ra z ili s o lid a rn o ś ć z wnio skam i K om isji, dom agając się jed n ak z a o s tr z e n ia k ry te rió w w obec p r a c
-d o k to rs k ic h , elim inow ania ro z p ra w słab y ch o r a z p r z e s tr z e g a n ia w arunku p u b lik a c ji ro z p ra w y . Z a sk ró c e n ie m o k r e s u o c z ek iw an ia n a n o m i n a c j ę p r o f e s o r s k ą w ypow iedział s ię p r o f . Ż ó łk ie w sk i, p o d k re ś la ją c a b s u r d a ln o ś ć staw ianego docentom k oniecznego w aru n k u d o k to ry zo w an ia u c z n ia , o r a z p r o f . S tr a s z e w s k a , k tó r a a p elo w ała o szybką d e c y z ję w ty ch s p r a w ach i zlikw idow anie c z ę s te j d z iś s y tu a c ji, że w nioski o nom inacje l a t a mi le ż ą w m in is te r s tw ie . S y tu a c ję d o k u m e n t a l i s t ó w i e d y t o r ó w s z e r z e j omówili d o c . S . F r y b e s i p r o f . Z g o r z e ls k i, z w ra c a ją c z e b r a nym u w ag ę, że te d z ie d z in y od la t tra k to w a n e b yły po m acoszem u i b o r y k a ją s ię z ogrom nym i tru d n o śc ia m i etatow ym i. P odw ojenie k a d ry w ydaje
s ię w ty ch w a ru n k ac h n ieo d zo w n e . P o n ad to d o c . F r y b e s zap ro p o n o w ał, by tem aty z z a k r e s u dokum entacji i e d y to rs tw a p rzy jm o w ać jako tem aty p r a c d o k to rs k ic h ; p r o f . Z g o rz e ls k i w id z ia ł n ie ja k ie ro z w ią z a n ie w z o rg a nizow anym p r z e z IB L podyplomowym k u r s ie e d y to rsk im .
D yskutanci w y su n ę li ta k ż e w iele now ych w niosków i p o stu la tó w . P o ru s z o n o m .in . p ro b lem n ie z a d o w a lają c y c h w arunków m a te ria ln y c h k a d ry i p o stulow ano z m i a n ę s i a t k i p ł a c (p r o f . S k w a r c z y ń s k i) . P rz e d y s k u tow ano p r o b l e m n a d m i e r n y c h o b c i ą ż e ń a d m i n i s t r a c y j n y c h i d y d a k t y c z n y c h p racow ników w y ższy ch u c z e ln i ( p r o f . p r o f . S kuba- la n k a , B . Z a k r z e w s k i , Z g o r z e ls k i, S tr a s z e w s k a ) , k tó re w y ra ż a ją s ię n ie tylko w ilo ś c i p ro w ad zo n y ch z a ję ć tygodniow o, le c z tak że w stopniu tr u d n o ś c i ty ch z a ję ć (k w e s tia p rz y g o to w a n ia i p r a c y ze s tu d e n ta m i), w lic z b ie studentów p rz y p a d a ją c y c h "na głow ę" p ra c o w n ik a i zn ajd u ją w y ra z w ogrom nym o b c ią ż e n iu egzam inam i, kolokw iam i i p ra c a m i k o n tro ln y m i, a ta k ż e czynnościam i niezgodnym i z k w alifik acjam i (n p . in w e n ta ry z a c ja ). T o te ż w tr o s c e o p ra w id ło w y ro zw ó j naukow y m łodej k a d ry p ro ponow ano, by o b n i ż y ć p e n s u m d o 2 1 0 g o d z i n r o c z n i e i by p raco w n ik naukow y co 3 - 4 - 5 l a t m iał p r a w o d o u r l o p u n a u k o w e g o , a obo w iązkiem d y re k c ji by było u d z ie le n ie tak ieg o u rlo p u . P o stu lo w an o te ż ho n o ro w an ie z a ję ć p ro w ad z o n y ch d la sta ż y stó w i a sy ste n tó w .
N ie s te ty an k ieto w an ie n ie p rz e b ie g a ło s p ra w n ie . K om isja zm uszona b y ła w y sy łać d w u k ro tn ie a n k ie ty do w sz y stk ic h o śro d k ó w naukow ych, a
18
c z te ro k ro tn ie - im ienne m onity do o p ie s z a ły c h re sp o n d e n tó w . Ankietowa^ niem n ie z o s ta ły o b jęte In sty tu ty K s z ta łc e n ia N a u c z y c ie li: n a tę lukę z w ró c ił uwagę d oc. S ta n isła w F ry c ie po z e b ra n iu KNoLP w dniu 17 III 77. jed n ak że z pow odu k ró tk ie g o te rm in u w ydaw niczego n ie u dało się tego b ra k u u z u p e łn ić ,
2 , ,
S z e ś ć p o z o sta ły c h to odpow iedzi em ery to w an y ch (w zględnie o s ią g a ją c y c h w iek em ery taln y w 1976 r . ) p racow ników u c z e ln i, k tó rz y , ja k k o l w iek nie zw iąz an i eta to w o , n a d al b io rą czy n n y u d z ia ł w życiu naukowym śro d o w isk a (4- an k ie ty ) o ra z 2 b o le sn e w ypadki o só b , k tó re zm arły w tra k c ie p rz e p ro w a d z a n ia n in ie js z y c h b a d ań . Ze z ro z u m iały ch w zględów an a k iety te w yłączono z o p ra c o w a n ia . Językoznaw cy ankietow aniem n ie z o s ta li o b ję c i.
3 , . .
B ra k i te udało s ię s tw ie rd z ić n a p o d sta w ie sp isó w p racow ników p rz e s ła n y c h K om isji p r z e z d y re k c je p o sz c z e g ó ln y c h in sty tu tó w .
^ D zięki u p rz e jm o śc i p r o f . d r a Jana N ow akow skiego, k tó r y o s o b iś c ie w liś c ie z 20 III 77 p r z e s ł a ł n a r ę c e p rz e w o d n ic z ą c e g o K om isji dane d o ty c z ą c e WSP w K rak o w ie, możemy p o d ać do p o w sz e c h n e j, w iadom ości, że stan ta m te jsz e j k a d ry we w rz e ś n iu 1976 w yglądał n a s tę p u ją c o : 9 a s y s te n tów , 5 adiunktów , 1 s ta r s z y w ykładow ca, 2 d o cen tó w , 3 docentów h a b ili tow anych, 1 p r o f . n a d zw y czajn y , 1 p r o f . z w y czajn y . Ł ączn ie 22 o so b y , a n ie jak po d aje n a s z a ta b e la - 15. W m a te ria ła c h K om isji b ra k w ięc 7 a n k iet (z k tó ry c h 4 - to św ieżo zaan g ażo w an i a s y s te n c i) . Z decydow aliśm y się n a p r z y p is , a n ie n a zm ianę ta b e li Ilb , p o n iew aż b ra k danych doty*- cząc y cli 7 osó b zajm ujących ró ż n e sta n o w isk a u n iem o żliw ia skorygow anie innych ta b e l (p o d ział pracow ników w edług p łc i, w iek u , c z a s u u zy sk iw an ia stopni) .
5 ,
S ta r a ją c s ię zachow ać te rm in o lo g ię re sp o n d e n tó w , n ie p rz e p ro w a dzam y podziałów lo g ic z n y c h , to te ż w y szc zeg ó ln io n y ch n iż e j danych n ie m ożna sum ow ać, tym b a r d z ie j że n ie k tó rz y re s p o n d e n c i w ym ieniali po k il k a d z ie d z in te j sam ej d y sc y p lin y .
N a p o d staw ie m a te ria łó w K om isji o p ra c o w a ła d r S e w e ry n a W ysłouch
Ia . L IC Z B A P R A C O W N IK Ó W N A U K O W Y C H ZAT RU DNIONYCH NA O K R E ŚL O N Y C H S T A N O W IS K A C H 52 < CL. X O < 'O O < P Cu X O < H w H >« CD Pi w
t
X p £ R a z e m o ~ x t tH 15 2 c n c o co 1 5 CO v t OJ tHtH otH V t B i b l i o t e k i 1 i r-ł i i rH t i 1 OJ IB L 2 1 CO OJ i i rH 21 LD <N 86 U W r. 17 13 tH i i rH OJ co CM 39 K U L I D 1 i i 1 OJ rH CM 1 7 U M C S <y\ t i i 1 rH I k 1 7 <0$ P tH (N U lt—1 1 ( i <N OJ tH 1 tV tH U L 1 6 1 5 t <—i OJ rH OJ - v t ł OJ U G 12 16 1 i i CO OJ rH ia
W s p 00 m 1 rH i OJ OJ 1 tH 1 9 U A M n 1 1 1 1 rH l V t CO 1 3 3 >—> P 17 xr 1 1 1 co OJ tH tH V t U W m 17 rH 1 LD CM 39 S ta n o w is k o A s y s te ri t A d iu n k t D r h a b il it o w a n y W y k ła d o w c a S t. w y k ła d o w c a D o c e n c i D oc . h a b il . P ro f. n a d z w . P ro f. z w y c z . Ra ze m20 p p
u
<
w cn 01
H CO PCu
o
hJ 'C O sw u
Pi! w o w§
z>-Z O N U
<
z PCu
z
o
Z P P Pi H<
N isj — co O O O<
p
w
Pu PC U<
po
X u>-N CO •N
£ *
' O Ou
<
pi Pu <3 PQ N U »—I P R a z e m 5 3 2 5 i 15 15 CO r—ł 1 2 0 B y d g o s z c z j r—ł i 1 CM r—ł i- H 1 1 CTi S ie d lc e T—1 r “ł i 1 CO CM 1 1 1 t''-S łu p sk vr CM i 1 CO 1 1 1 1 K ra k ó w m m i 1 1 CM <N 1 r—ł 1 5 O ls z ty ń 10 rH i CS CO 1 1 t 1 16 K ie lc e o. CO i 1 co CM 1 1 I 1 5 R z e s z ó w 1 0 i CS 1 CO 1 1 1 CM CM O p o le LD vT i 1 1 1—ł <N r-ł I 1 3 Z ie l. G ó ra 'Ct 1 i 1 1 CO r—ł 1 1 00 S z c z e c in 00 t—1 i 1 i-H 1—ł I 1 ( c o S ta n o w is k o A s y s te n t A d iu n k t D r h a b il it o w a n y W y k ła d o w c a S t. w y k ła d o w c a D o c e n t D o c . h a b il it . P ro f. n a d z w . P ro f. z w y c z a jn y Ra ze mII . S TA NO W IS K O ZE S T O P N IE M N A U K O W Y M A P R Z E D Z IA Ł W IE K U R a z e m 7 0 1 3 0 1 7 7 O 1 8 3 0 cr> 5 2 2 5 12 1 2 8 6 6 -7 0 la t i i i 1 1 CM t rH c o CM o o 5 5 -6 5 la t i i vo 1 r—ł s i 1 00 00 2 7
a
„ i aj VO <“1 v t i i 38 , 1 5 CM o CM o CM (TiMt ID ^ t J i cd r-t l~ > mT i c o 3 2 V t 0 0 00 Mt 61 Mt 1 3 5 i cd i—i <—> CO CM O CO CM 1 t—ł CO LO l 1 <t i do 3 0 la t 6 8 f-'. 0 0 N ti-t i 1 1 1 1 l 1 i S to p ie ń A s y s te n t S ta rs z y a s y s te n t A d iu n k t W y k ła d o w c a S ta rs z y w y k ła d o w c a D o c e n t (b ez h a b il .) Do kt or h a b il it o w a n y D o c . dr h a b il it o w a n y P ro f. ; n a d z w y c z a jn y P ro f. z w y c z a jn y O gó łe m s a m o d z ie ln y c h p r a c . n a u k iIl ia . L IC Z B A L A T P O T R Z E B N Y C H NA ZDO B YC IE S T O P N I N A U K O W Y C H A P Ł E Ć (da n e h is to ry c z n e ) - 22 -R a z e m rH i—ł LO 1 6 lo LO CM 33 32 1 6 1 1 8 ? 3 5 o 2 3 27 1 3 1 8 10 la t i w ię c e j -1 -1 Nt co rH i COG\ 1 9 rH rH CTi LOCM 20 23 ___ 1 LO in rH 9 lat 1 1 1 CM 1 i rH co CO CM LOLO LO LO LO xl-+-» OD cd 1"^ 1 1 1 rH 1 t t CM LO COLO rH CMLO 3 3 +■» cd 1“^ rH rH 1 I t i rH CM LO 'śf CMr-'- rH CO CMLO 35 6 lat I I 1 rH 1rH c Nt 1 rH 1 CO CMco sf 2 3 +J in Cd 1 1 1 1 r-H rH 1 CO 1 1 1 '4 rH CO rH CO 1 7 4 la ta t 1 1rH rH co 1 1 rH 1 1 2 1 -3 lat K I 1—1 co rH 1 1 1 1rH 1 1 rH 1 I 1 P łe ć 4-*cd V •fł rO 0 X | m ę ż c z y z n a k o b ie ta | m ę ż c z y z n a k o b ie ta | m ę ż c z y z n a k o b ie ta m ę ż c z y z n a | k o b ie ta m ę ż c z y z n a | k o b ie ta m ę ż c z y z n a | k o b ie ta m ę ż c z y z n a | k o b ie ta m ę ż c z y z n a | R a z e m D O K T O R A T P r z e d 1 9 3 9 r . P r z e d 1 9 5 1 r . 1 9 5 2 -1 9 5 8 1 9 5 9 -1 9 6 1 LO LO o\ rH 1 CM LO o\ rH 19 6 6 -1 9 6 9 1 9 7 0 -1 9 7 3 LO o\ 1—ł 1 r^ ■Cl rH
Il lb . L IC Z B A L A T P O T R Z E B N Y C H NA Z D O B Y C IE S T O P N I N A U K O W Y C H A P Ł E Ć (d an e h is to ry c z n e ) R a z e m t 1 i 1 1 r—1 T—1 r-H CM00 c o CO rH 12 n ^ i n rH 81 10 la t i w ię c e j 1 1 i 1 1 1 r—ł 1 r-H <N CM i CO rH 21 H-> cd 1 1 i t 1 r-H t 1 1 CM 1CO rH rH t 12 +-» o o cd 1 1 i 1 1 1 1 1 I l CM vo rH 1 1 13 7 lat 1 1 i 1 1 1 1 1 1 1 rHco 1 rH 1 1 i n 6 lat 1 I i 1 1 1 1 1 I rH CM N t rH rH f—f rH 5 lat t 1 i 1 t 1 1 1 ( 1 1 CO l rH 1 1 cd % r-H 1 1 i 1 1 1 1 K 1 T—1 rH rH 1 CM 1 CM 1 -3 lat l 1 i 1 1 1 t rH rHCM t 1 rH 1 I 1 LD P łe ć k o b ie ta | m ę ż c z y z n a k o b ie ta | m ę ż c z y z n a i k o b ie ta | m ę ż c z y z n a k o b ie ta m ę ż c z y z n a | k o b ie ta m ę ż c z y z n a | k o b ie ta m ę ż c z y z n a | k o b ie ta m ę ż c z y z n a [ k o b ie ta m ę ż c z y z n a | Ra z e m H a b il it a c ja P rz e d 19 39 r . P rz e d 19 51 r . 1 9 5 2 -1 9 5 8 1 9 5 9 -1 9 6 1 1 9 6 2 -1 9 6 5 en CO cn rH $ Oi 1—ł 19 7 0 -1 9 7 3 u r c r N r-c 3 h H 1 t h H
II Ic . L IC Z B A L A T P O T R Z E B N Y C H NA P R Z Y G O T O W A N IE H A B IL IT A C JI - 24 -u CU +■>m *5ł> cd e Td O
&
O N U <u u. o R a z e m i—c CN 1 o t 1 2 6 i 2 3 19 81 cd jo £ ^ O o Pu <N f—ł 1 CM LD m 17 1 6 -2 0 la t i i—i i 10 CT\ O T 3 0 1 0 -1 5 la t i ł-rt UD 13 CO vt CMco i 1 l i i 1—ł 8 lat i 1 i r-ł 1 i r—\ 4_J cd r-^ i 1 l 1 I i 1 i 1 1 1 I i 1 lT> cdi—< i 1 1 1 1 i 1 4 la ta i 1 1 1 1 i I e -i i 1 i 1 1 i 1 D at a h a b il it a c ji 1 9 5 6 -1 9 5 7 1 9 5 8 -1 9 6 1 1 9 6 2 -1 9 6 5 1 9 6 6 -1 9 6 9 1 9 7 0 -1 9 7 3 1 9 7 4 -1 9 7 6 Raz emIV . C Z A S P R Z Y G OT O W AN IA D O K T O R A T U L IC Z O N Y OD MAGIST ERIU M A RO DZ AJ WY KONYWANEJ P R A C Y (o b li c z o n o wg m ie js c a p ra c y w mome nc ie obr on y p ra cy d o k to rs k ie j) R a z e m
3
9
IS
I
a co31
8
10 l a t i w ię c e j e n52
LZ 15
7
U
5
•M O» «d H CN3
Vo N t coN t c o $ OJ2
7
CO i—ł3
3
* t ? I LKi-1
9
I D f '*35
■4-» cd P-H rH tH 0 0 O l CM2
3
■M i n cdr—4 O ' c o CO X t ł"H cd * 3^-4 co ID CM CM1
2
co +j i <d i-, i—1 co CM ł"Hsr
a •i—i td N 'O0
Pi S tu d ia d o k to ra n c k ie w PA N i n a u c z e ln i A s y s te n tu ra a) na u c z e ln i b) w P A N P ra c a p o z a u c z e ln ią R a z e mVa. D O K U M E N T A L IŚ C I - B IB L IO G R A F O W IE - 26 -R a z e m i—1 1 m|- r ^ 2 1 I D 3 8 P o w y ż e j 70 la t 1 1 1 1 i i i 6 6 -7 0 la t 1 1 1 1 t i i 5 5 -6 5 la t 1 1 CM r —1 CO i ^ 0 i KO I—1 1 l CM 17 co 26 1_D J . r-H i—1 1 1 1 CM r—1 O J L O 3 1 -4 0 la t r-H 1 1 1 1 1 r-H d o 30 la t I 1 1 I 1 1 K S to p ie ń M ło d s z y d o k u m e n ta li s ta D o k u m e n ta li s ta S ta rs z y d o k u m e n ta li s ta 2 %
2
a
*s
%01 i 0 X ^p
St. d o k u m e n ta li st a d y p lo m o w a n y A d iu n k t Ra ze mV b . D O K U M E N T A L IŚ C I - S Ł O W N IK R a z e m CO CN co ł—1 rH i—i 6 6 -7 0 la t 1 i i 1 1 i 5 5 -6 5 la t 1 i i 1 1 i
a
* . i (d KO >-1 s t 1 i co rH rH rH LO •vt « CNJ i 1 f 1 • td rH 1—^ co 1 1 i 1 1 1 d o 30 la t CO 1 i 1 k 1 S to p ie ń A s y s te n t S t. a s y s te n t D o k u m e n ta li s ta d y p lo m o w a n y S t. d o k u m e n ta li st a d y p lo m o w a n y D o c e n t I * S t. d o k u m e n ta li - s ta28 -O 0 w
