Ewa Prusicka
Hrubieszów, st. 2, gm. loco, woj.
zamojskie, AZP
86-94/-Informator Archeologiczny : badania 25, 132-133
Okres nowożytny
pozostałości dworu — siedziby rodu Dobrzyskich, ówczesnych właścicieli m iasta i najbliż szej okolicy Prawdopodobnie dwór otaczał wal drewniano-ziemny, którego zachowane fragm. stwierdzono w wykopach VI11/90 i 11/91. Wal ten funkcjonował również po wybudo waniu budynku murowanego w 2 pol. XVI w., być może do pol. XVIII w.
Pierwotne założenie murowane (16,5 x 14 m) z dobudowanym nieco później od strony wschodniej, na miejscu dworu drewnianego (12 x 8 m) aneksem było w ciągu następnych 250 lat kilkakrotnie przebudowane. Ślady tych przebudów i reperacji uchwycono w trakcie badań; pozwoliły one m.in. na określenie rozplanowania wewnętrznego budynku w XVI i XVII w. Ostateczny wygląd nadał pałacowi jako letniej rezydencji Augustyna Gorzeńskie- go Stanislaw Zawadzki w końcu XVIII w.
Podczas eksploracji wykopów natrafiono na znaczną ilość ułamków naczyń glinianych, kafli, szklą, głównie XVI/XVII-XIX-wiecznych. Wydobyto m.in. fragm. kafla ozdobionego postacią młodzieńca podtrzymującego tarczę herbową z 2 poł. XVI w.
Materiały znąjdują się w Pracowni Naukowo-Badawczej PKZ Sp. z o. o. w Poznaniu. Badania winny być kontynuowane.
E lb lą g -S ta re M iasto, patrz późne średniowiecze G d ań sk -Ś ró d m ieśc ie, patrz późne średniowiecze
G niezno, st. 13b, woj. poznańskie patrz wczesne średniowiecze G niezno, st. 15d, woj. poznańskie patrz wczesne średniowiecze
H ru b iesz ó w -m iasto , koścół św. Stanisława Kostki, gm. loco, woj. zamojskie patrz późne średnio wiecze
H ru b ieszó w , s t. 2 Państwowa Służba Ochrony Zabytków gm. loco, w oj. z a m o jsk ie w Zamościu
AZP 86-94/—
Badania prowadziła mgr Ewa Prusicka. Finansowane przez Towarzy stwo Regionalne Hrubieszowskie w Hrubieszowie. Pierwszy sezon badań. Późne średniowiecze i okres nowożytny.
Badania wykopaliskowe przy kościele Św, Stanisława Kostki są pierwszymi tego typu pracami w obrębie staromiejskiej zabudowy Hrubieszowa. Wykonane zostały w ramach zaplanowanych na kilka sezonów badań.
Kościół Sw. Stanisława Kostki położony jest na wysokiej skarpie otoczonej od północy korytem rzeki Huczwy, od zachodu przeciętej głębokim wąwozem lessowym. Głównym celem badań było zlokalizowanie i zbadanie pozostałości cerkwi istniejącej tu przed 1620 r., wzmiankowanej w 1693 r., w miejscu której w 1. 1795-1828 wzniesiono murowaną cerkiew unicką, zamienioną przed 1870 r. na prawosławną, a po rekoncyliacji w 1918 r. do dziś funkcjonującą jako kościół katolicki. Celem badań była również lokalizacja ewentual nych reliktów obronnych jako pozostałości zamku, o istnieniu którego wiadomo z przeka zów pisanych. Zamek istniał od co najmniej pocz. XIV w. i został zniszczony w 1648 г. рггег Kozaków i Tatarów. Jego lokalizacja nie jest znana.
Zrealizowano 5 wykopów badawczych o łącznej powierzchni 40 m^. Wykopy badawcze usytuowane obok prezbiterium obecnego kościoła (I i II), na przedłużeniu osi poprzecznej kościoła (III) oraz na północnym skraju skarpy (V) nie zarejestrowały żadnych reliktów architektury. Odsłoniły natom iast przemieszany, silnie zniszczony m ateriał kostny oraz 11 dobrze zachowanych grobów, co naieży interpretować jako relikty cmentarza przyko ścielnego. Liczne fragm. kości ludzkich zarejestrowano już pod warstwą humusu, której miąższość wynosiła 20-30 cm. Spąg warstwy grobowej znąjdował się na gł. 2-2,5 m poniżej poziomu gruntu. Z poczynionych obserwacji wynika, że zmarłych składano do grobów usytuowanych dłuższą osią w kierunku wschód-zachód, w pozycji na wznak, z nogami wyprostowanymi i głową skierowaną na zachód. Ręce zmarłych układano w dwu pozy cjach: zgięte w łokciu pod kątem rozwartym, z dłońmi w okolicach kości krzyżowej oraz
Informator Archeologiczny 133
zgięte w łokciu z dłońmi złożonymi na piersiach. W kilku przypadkach stwierdzono, iż zmarli znajdowali się w trumnach, z których pozostały nikle ślady drewna bądź jedynie gwoździe żelazne.
Największą miąższość warstwy grobowej, dochodzącej do 2,3 m, zarejestrowano w wy kopach I i II. W obu zauważono również poważnie zakłócony układ grobów w górnej partii cmentarza, co wynika zapewne z działań budowlanych przy wznoszeniu obecnego kościoła.
Najniżej położony grób w wykopie V wydatowany został na podstawie miedzianego szeląga (tzw. boratynki) na 2 pol. XVII w. Identyczną monetę znaleziono w wykopie I w przedostatnim poziomie cmentarza. W trakcie badań natrafiono także na liczny, prze mieszany z kośćmi materiał ruchomy w postaci fragm. ceramiki, kafli i wyrobów metalo wych. Obok zabytków datowanych na XIV-XV w., których zebrano największą ilość, zare jestrow ano także m ateriały pradziejowe w postaci 2 fragm. ceram iki neolitycznej i 20 fragm. ceramiki okresu wpływów rzymskich, także sporą ilość ceramiki wczesnośre dniowiecznej oraz materiałów nowożytnych.
Można sądzić, że cmentarz przykościelny, którego relikty odsłonięto w czasie badań, założony został co najmniej w 1 poł. XVII w. Stopniowo rozrastał się w kierunku północne go skrąju skarpy, a jego południowy zasięg był pierwotnie większy W badanym miejscu istniało starsze osadnictwo, szczególnie rozwinięte w okresie średniowiecza, zniszczone w okresie funkcjonowania cmentarza. Nienaruszony, pierwotny układ stratyfikacyjny za rejestrowano jedynie w wykopie IY gdzie odsłonięto także zarys obiektu (pieca?) datowa nego na podstawie ceramiki na młodszą fazę wczesnego średniowiecza. Cmentarz został założony w okresie istnienia pierwszej świątyni, którą najprawdopodobniej należy lokali zować w południowej części skarpy, w miejscu obecnie istniejącego kościoła oraz na terenie przyległym do kruchty świątyni.
W południowej części skarpy należy w związku z tym kontynuować badania wykopaliskowe.
J a n k o w o D obie, st. 20 i 21, gm. Gniezno, woj. poznańskie patrz późne średniowiecze Ja w o r, gm. loco, woj. legnickie patrz późne średniowiecze
K rajkow o, st. 4, gm. Mosina, woj. poznańskie patrz późne średniowiecze
K raków -K azim ierz, ul. Meiselsa-pl. Nowy, ul. Józefa 25-33 patrz późne średniowiecze K rak ó w -K lep arz, ul. Św. Filipa 7, ul. Zadsze 8 patrz późne średniowiecze
K ra k ó w -S tn re M iasto patrz wczesne średniowiecze
K ra k ó w -S ta re M iasto, Brama Floriańska patrz wczesne średniowiecze
K raków -W aw el, rejony IV, V/B, VI/C-V1H, VII, IX, XI, XIV patrz wczesne średniowiecze
L e g n ic k ie P o le Wojewódzki K onserw ator Zabytków gm. loco, w oj. le g n ic k ie w Legnicy
AZP 79-21/—
Badania prowadzili dr Jerzy Romanow i mgr Romuald Piwko. Finan sowane przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Legnicy. Kościół z 1 pol. XIV w., zespół krypt renesansowych i barokowych. Na przełomie stycznia i lutego 1991 r. przeprowadzono badania archeologiczno-archi- tektoniczne w obrębie średniowiecznego kościoła z 1 pol. XIV w. Badania podjęto w związ ku z realizowanym remontem kościoła. Program badań przewidywał rozpoznanie ewentu alnego założenia, mianowicie wzmiankowanego w przekazach kościoła wotywnego, wzniesionego dla uczczenia poległych w bitwie z Tataram i w 1241 r.
Obecny kościół jest budowlą murowaną, trójprzestrzenną, zbudowaną z łamanego kamienia, spojonego zaprawą wapienną. Na założenie kościoła składa się prostokątne prezbiterium, jednonawowy, prostokątny korpus z przyległą od strony zachodniej wieżą oraz kaplicą od strony południowej. Stwierdzono, że prezbiterium, korpus i wieża stanowią konstrukcyjnie związaną budowlę jednofazową. Kaplica wydaje się zrealizowanym skrzy dłem południowym planowanego transeptu. Wyjaśnienie tej kwestii wymaga badań od
