Andrzej Mat czak
TU RY STYCZNA BAZA NOCLEG OW A ŁODZI I JEJ W Y K O RZY STA N IE W LATACH 1979-1997 LA BASE TO U RISTIQU E DE COUCHAGE A ŁÓDŹ ET SON EXPLOITATION DANS LES ANNEES 1979-1997 TH E TO U RIST N IG H T A CCOM M ODATION IN LODZ AND ITS EXPLOITATION IN 1979-1997
Dla rozw oju gospodarki turystycznej w Łodzi ważne znaczenie ma aktualna wiel kość, struktura, wykorzystanie i lokalizacja obiektów bazy noclegowej. N a podstawie kwerendy terenowej przeprowadzono analizę lokalizacji poszczególnych obiektów na obszarze Łodzi i jej zmienność w latach 1990-1997. Następnie, korzystając z bieżącej sprawozdawczości statystycznej, omówiono trendy występujące w latach 1979-1997 w wielkości, strukturze i wykorzystaniu tej bazy. W tym zakresie analizowano liczbę osób korzystających z noclegów, udzielone noclegi, przeciętny czas pobytu w obiek tach noclegowych, średni poziom ich wykorzystania i sezonowość. Z kolei przeprowa dzona w 1991 r. kwerenda bezpośrednio w tuiystycznych obiektach noclegowych w Ło dzi dostarczyła danych do zarysowania struktury demograficznej osób korzystających z niej oraz obszarów rynkowych.
Łódź po drugiej w ojnie św iatow ej, podobnie ja k wiele dużych m iast prze mysłowych w Polsce, nie rozw inęła na w iększą skalę turystycznej bazy noc legowej. W ydaje się, że zachow ane sprzed drugiej wojny światowej (w liczbie trzech) oraz w ybudow ane w latach siedem dziesiątych (trzy) hotele nie zabez pieczają w dostatecznym stopniu obsługi napływ ających do m iasta gości. W do tychczasow ych badaniach geograficzno-ekonom icznych problem atyka lokaliza cji, w ielkości, struktury i w ykorzystania turystycznej bazy noclegow ej w Łodzi nie cieszyła się zbyt dużym zainteresow aniem 1. Złożyło się na to w iele przy
1 N ieliczne próby takich badań podejmowali absolwenci Podyplomowego Studium Turystyki Uniwersytetu Łódzkiego w swoich pracach dyplomowych: A. S o b o ń, 1978, Struktura organi
czyn, a w śród nich - niedostatki w zakresie m etodologii badań, braki w m a teriałach źródłow ych, m ałe zapotrzebow anie społeczne (w iążące się ze słabo rozw ijającym i się funkcjam i m etropolitalnym i m iasta), stosunkow o późne, bo dopiero w połow ie lat siedem dziesiątych, pojaw ienie się w Łodzi naukow o- -dydaktycznego ośrodka badań nad turystyką. W iększe zainteresow anie bada niami nad turystyczną bazą noclegow ą Lodzi nastąpiło dopiero w latach dzie w ięćdziesiątych2. Prezentow ane opracow anie podejm uje problem atykę m etodo logii i jej w eryfikacji em pirycznej w zakresie wielkości, struktury i w ykorzys tania turystycznej bazy noclegowej Łodzi rejestrow anej w system ie spraw o zdaw czości statystycznej Kt-1 za lata 1979-1997. M ateriał źródłow y w yko rzystany w badaniach em pirycznych pochodzi z ogólnodostępnych tabel zbior czych grom adzonych w W ojew ódzkim U rzędzie Statystycznym w Łodzi oraz ogólnopolskich publikacji G łów nego Urzędu Statystycznego w W arszaw ie ( Tu
rystyka i w ypoczynek, Turystyka). Ten statystyczny m ateriał źródłow y uzupełnia
przeprow adzona w trakcie ćw iczeń terenow ych w lipcu 1991 r. przez studentów II roku geografii U niw ersytetu Łódzkiego kw erenda w hotelach, dom ach i schroniskach w ycieczkow ych, w wyniku której zgrom adzono dane ilustrujące strukturę dem ograficzną i przestrzenną korzystających z nich gości w całym roku 1990. N ow sze m ateriały w tym zakresie były niedostępne. W analizie lo kalizacji w ykorzystano m ateriał źródłow y pochodzący bezpośrednio z wizji te renowej przeprow adzonej przez autora.
1. M ETODOLOGIA
Jednym z najw ażniejszych elem entów obsługi ruchu turystycznego je st baza noclegow a. Bez niej trudno osiągnąć korzyści z posiadanych w alorów turys tycznych. Jej podstaw ow ą fu n k c ją je s t zapew nienie turyście noclegu i zakw ate row ania w raz z podstaw ow ym i urządzeniam i sanitarnym i. Baza noclegow a jest tym elem entem infrastruktury, który um ożliw ia upraw ianie podstaw ow ych form turystyki oraz w arunkuje rozwój funkcji turystycznej m iejscow ości (regionu). Stanowi decydujące ogniw o zagospodarow ania turystycznego i w zasadzie to jej
dzi; H. K u m o r, 1980, Historia „G rand H otelu" w Łodzi; W. B r o d a, 1980, M onografia ho telu „ Św iatow it" w Łodzi. M aszynopisy wymienionych prac znajdują się w Katedrze Geografii
Miast i Turyzmu Uniwersytetu Łódzkiego.
2 Należy tu wskazać opracowanie A. M a t e z a k a , 1993, Turystyczna baza noclegowa
Łodzi i j e j wykorzystanie w latach 1979-1990, „Kronika miasta Łodzi”, 2, s. 51 -6 7 oraz prace
magisterskie: J. B i e n i e k , 1994, Funkcja turystyczna hoteli łódzkich na przykładzie hoteli
Przedsiębiorstwa Turystycznego „ Ł ó d ź", M. Deląg, 1996, Funkcja turystyczna łódzkiego oddziału PBP „O rbis" Sp. z o.o. i hotelu G rand Orbis s.a. w Łodzi. Maszynopisy wymienionych prac
w ielkość, standard i struktura określają zdolność recepcyjną m iejscow ości (re gionu).
W praktyce spotyka się dużą różnorodność urządzeń noclegow ych, co utrud nia w prow adzenie jednoznacznych definicji i klasyfikacji (zob. O. R o g a l e w s k i 1974)3. O pierając się na obow iązujących w Polsce aktach praw nych4, bazę noclegow ą dzieli się na zakłady hotelarskie i obozow iska turys tyczne. Zakładem hotelarskim je st obiekt prow adzący czasow e w ynajm ow anie podróżnym pokoi lub m iejsc w tych pokojach oraz św iadczący zw iązane z tym usługi za o kreślo ną z góry opłatą. Do zakładów hotelarskich zaliczono nastę pujące rodzaje obiektów : hotele, m otele, pensjonaty, dom y w ycieczkow e, schro niska i pokoje gościnne. N atom iast obozow iska turystyczne d zielą się na kem pingi i pola biwakow e. Przyjęte w 1977 r. przepisy w prow adziły kategoryzację ww. obiektów . Ze względu na stopień luksusu i w ygody w yodrębniono pięć kategorii hoteli i m oteli, trzy kategorie pensjonatów , dom ów wycieczkow ych, schronisk i kem pingów oraz je d n ą kategorię pól biwakow ych, ponadto w yodręb niono kategorię pod nazw ą domki turystyczne. Przedstaw ione nazew nictw o i klasyfikacja nie obejm uje wszystkich w ystępujących w praktyce obiektów tu rystycznej bazy noclegow ej. O granicza się jed y n ie do obiektów ogólnodostęp nych. Stąd też w ystępuje potrzeba w yodrębnienia i klasyfikacji turystycznej ba zy noclegow ej na podstaw ie nie tylko kryteriów praw nych, ale także m eryto rycznych. D la badań w geografii turyzm u szczególnie przydatne są dw a kryteria: wg charakteru pom ieszczeń noclegow ych oraz przystosow ania do potrzeb po szczególnych form ruchu turystycznego.
O pierając się na kryterium charakteru pom ieszczeń noclegowych m ożna (za O. R o g a l e w s k i m 1974) w yróżnić trzy grupy obiektów. Do pierw szej zalicza się obiekty posiadające pom ieszczenia noclegow e stale użytkow ane w turystycznych celach noclegow ych, a więc specjalnie w ybudow ane i stale w yko rzystyw ane w tym charakterze, tj. hotele, motele, pensjonaty, dom y w ypoczyn kowe, schroniska oraz dom y wczasow e, schrony turystyczne, stanice wodne, obiekty m ieszkalno-pensjonatow e itp. Do drugiej zalicza się obiekty nie w ypo sażone w pom ieszczenia noclegow e, a dysponujące jedy nie terenem przystoso wanym do ustaw ienia nam iotów , przyczep turystycznych itd., które określane są 3 Problematykę tę w sposób przystępny i nadal aktualny prezentuje O. R o g a l e w s k i w podręczniku Zagospodarowanie turystyczne, wydanym po raz pierwszy w 1974 r.
4 Zarządzenie M inistra Aprowizacji i Handlu z dn. 29.10.1945 r. w sprawie prowadzenia przem ysłu gospodniego (Dz. Urz. Ministerstwa Aprowizacji i Handlu, nr 13, poz. 67), Zarzą dzenie Przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki z dn. 17.07.1964 r. w sprawie określenia warunków, jakim powinny odpowiadać tereny pod obozow iska turystyczne, Zarządzenie Przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki z 15.10.1976 r. w sprawie wynajmu pokoi gościnnych, Zarządzenie Przewodniczącego Głównego Komitetu K ul tury Fizycznej i Turystyki z dn. 20.10.1977 r. w sprawie określenia rodzajów oraz kategorii za kładów hotelarskich i obozow isk turystycznych, Zarządzenie Przewodniczącego Głównego K om i tetu Turystyki z dn. 24.06.1985 r. w sprawie rodzajów i kategorii zakładów hotelarskich, obozo wisk i domków turystycznych („M onitor Polski”, nr 25, poz. 193).
mianem kem pingów i pól biwakow ych (tzw. obozow iska turystyczne). W grupie trzeciej znajd u ją się obiekty posiadające pom ieszczenia noclegow e czasowo użytkow ane w turystycznych celach noclegow ych (tzw. baza paraturystyczna lub kom plem entarna baza noclegow a). O biekty te zostały w ybudow ane i są eks ploatow ane głów nie w celach nieturystycznych (szkoły, internaty, akadem iki, dom y m ieszkalne itd.), jed n ak w sezonie turystycznym są w całości lub w części w ykorzystyw ane jak o turystyczna baza noclegow a, tj. jak o pokoje gościnne (kw atery pryw atne), stacje turystyczne, ośrodki kolonijne, sezonow e schroniska szkolne itd. T urystyczna baza noclegow a użytkow ana czasow o ma duże znacze nie w obsłudze ruchu turystycznego, zw łaszcza w rozładow aniu letniego szczy tu, i stanow i stały elem ent zagospodarow ania turystycznego wielu krajów.
W yodrębnienie i klasyfikacja turystycznej bazy noclegow ej oparta na kry terium przystosowania do potrzeb poszczególnych form ruchu turystycznego (zob. O. R o g a l e w s k i 1974) uw zględnia fakt, że urządzenia noclegow e budo wane i w yposażane są na potrzeby określonych użytkowników. W edług tego kry terium w yodrębnia się dw ie grupy obiektów: 1) pobytow e - przeznaczone dla turystów przebyw ających na dłuższym wypoczynku, tj. pensjonaty, dom y w cza sowe, ośrodki w ypoczynkow e oraz pokoje gościnne i niektóre hotele (tzw. wy- poczynkow o-pobytow e) w m iejscow ościach i regionach turystyki pobytow ej, 2) przelotow e - przeznaczone dla turystyki wędrownej, krajoznawczej itp., gdzie turyści zazwyczaj korzystają z jednego lub kilku noclegów, tj. hotele, motele, dom y w ycieczkow e, schroniska i schrony górskie, stanice wodne, kem pingi itd.
Przedstaw ione kryteria w yodrębniania i klasyfikacji turystycznej bazy noc legowej oraz unorm ow ania prawne istniejące w tym zakresie są podstaw ą do objęcia je j bieżącą spraw ozdaw czością statystyczną. W Polsce spraw ozdaw czość tak ą prowadzi się na form ularzu K t-1 , na którym w yróżniono 16 typów obiektów turystycznej bazy noclegow ej: hotel, motel, pensjonat, dom w yciecz kowy, schronisko, schronisko m łodzieżow e, ośrodek w czasow y (bez kw ater pry w atnych), ośrodek kolonijny, ośrodek szkoleniow o-w ypoczynkow y, dom pracy tw órczej, zespół ogólnodostępnych dom ków turystycznych, kem ping, pole bi w akow e, obiekt noclegow y w ośrodku w yłącznie do wypoczynku sobotnio- -niedzielnego i św iątecznego, pokoje gościnne (kw atery pryw atne), inny obiekt w ykorzystyw any dla turystyki. Form ularz ten pozw ala rów nież określić standard obiektów : hoteli i m oteli w g pięciu kategorii, zaś pozostałych obiektów wg czte rech. G rom adzi on też dane o liczbie pokoi i m iejsc noclegow ych, wyposażeniu obiektu w urządzenia gastronom iczne i sportow o-rekreacyjne, jeg o w ykorzysta niu (korzystający z noclegów i udzielone noclegi, a dla hoteli rów nież w ynajęte pokoje) w g m iesięcy i przez turystów zagranicznych wg obyw atelstw a (z w yróż nieniem 24 krajów ). W ten sposób grom adzone dane z poszczególnych obiektów turystycznej bazy noclegow ej są bilansow ane i udostępniane w postaci tabel zbiorczych w W ojew ódzkich Urzędach Statystycznych i w form ie bardziej za gregow anej w roczniku Turystyka wydawanym przez GUS. Zakres tak gro
m adzonych m ateriałów je st jed n ak skrom ny i nie pozw ala na szerszą analizę geograficzno-ekonom iczną turystycznej bazy noclegow ej. Do 1990 r. grom adzo ne przez statystykę m ateriały można było stosunkow o łatw o uzupełnić i po szerzyć poprzez kw erendę w poszczególnych obiektach turystycznej bazy noc legowej. O becnie pryw atyzacja, wolny rynek i będąca jeg o efektem konku rencja, ustaw a o ochronie danych osobowych, pom im o że uw zględniają m ożli wości udostępniania danych (przy odpow iednim zabezpieczeniu ich poufności) dla celów dydaktyczno-naukow ych, to na ogół nie są respektow ane przez przedsiębiorców , co praktycznie w yelim inow ało w tym zakresie kw erendę jak o m etodę pozyskiw ania jednostkow ych m ateriałów źródłow ych. W spółcześnie m ożliw e do pozyskania i w ykorzystania w analizie geograficzno-ekonom icznej turystycznej bazy noclegow ej dane są niepełne, zarów no pod względem ilościo wym, ja k i m erytorycznym (nic obejm ują wszystkich obiektów św iadczących tu rystyczne usługi noclegow e oraz podstawowej problem atyki ekonom icznej, np. uniem ożliw iają identyfikację i charakterystykę pól rynkowych), u trudniają też analizę długookresow ych trendów (pow oduje to m.in. ulegający zm ianom w la tach 1975-1997 zakres danych grom adzonych na form ularzu K t-1). Stąd też ba dania geograficzno-ekonom iczne turystycznej bazy noclegow ej koncentrują się w zasadzie na problem atyce identyfikacji je j w ielkości, struktury i lokalizacji.
W analizie geograficzno-ekonom icznej turystycznej bazy noclegow ej w yko rzystuje się zazwyczaj trzy grupy m ierników: I) m ierniki w ielkości charaktery zujące w ielkość użytkow ą obiektów (lub ich części) bazy noclegow ej, 2) m ier niki usług charakteryzujące rozm iary św iadczonych usług noclegow ych w w iel kościach bezw zględnych i/lub w stosunku do rozm iarów dyspozycyjnych bazy noclegow ej, 3) m ierniki lokalizacji charakteryzujące położenie obiektów turys tycznej bazy noclegow ej względem sieci kom unikacyjnej, w alorów turystycz nych itd. Jednostką m iary bazy noclegowej je s t m iejsce noclegow e. Podstaw ę do określenia liczby m iejsc noclegow ych stanowi liczba łóżek lub innych mebli bądź sprzętu do spania w ykorzystyw ana w obiekcie noclegowym . W hotelach jed n o stk ą miary, obok liczby łóżek, je s t rów nież liczba pokoi. W ynika to z fak
tu, że w trosce o bezpieczeństw o gości w hotelach obow iązuje zasada w ynajm o w ania pokoi (dla klientów sobie obcych), a nie m iejsc (m iejsca tylko dla klien tów będących ze sobą w osobistych zw iązkach). Jednostką miary usługi noc legowej je s t nocleg, który je s t efektem skorzystania przez je d n ą osobę z usługi noclegow ej podczas jednej doby noclegow ej. W ten sposób otrzym uje się liczbę udzielonych noclegów (osobonoclegów ). W analizie statystycznej w ykorzystuje się też nom inalną liczbę noclegów oznaczającą liczbę m iejsc, które m ożna w y nająć w danym okresie. Z kolei dzieląc liczbę noclegów udzielonych w ciągu roku (m iesiąca, kw artału) przez nom inalną liczbę noclegów (tj. liczbę m iejsc stałych w obiekcie noclegow ym pom nożoną przez liczbę dni w przyjętym ok resie) uzyskujem y stopień w ykorzystania m iejsc (tzw. współczynnik frekw encji) w yrażany zazwyczaj w procentach. W przypadku hoteli w praktyce stosow any
je s t też stopień w ykorzystania pokoi. Różnica m iędzy m iernikiem w ykorzys tania m iejsc a m iernikiem w ykorzystania pokoi je s t bardzo istotna. W przy padku hoteli m iernik w ykorzystania m iejsc je s t ważny ze względu statystycz nego, natom iast m iernik w ykorzystania pokoi je s t przede wszystkim ważny z handlow ego punktu w idzenia. W skazuje on, ja k duży je s t odsetek pokoi nie w ynajętych, zw łaszcza w krajach bogatych, gdzie zasad ą je s t zakw aterow anie w oddzielnych pokojach osób nie pozostających ze sobą w osobistych zw iąz kach. Poziom w ykorzystania obiektów turystycznej bazy noclegowej w dużym stopniu uzależniony je s t też od długości i sezonowości pobytów turystycznych5.
W skazane m ierniki ilościow e przedstaw iają wzory ( l ^ ł ) .
N„= Hm x t ' ( I )
Wm = (NuXNn) x 100 (2)
D p = N u \L t (3)
Ws = (Ltm\Lkrtr) x 100 (4)
gdzie:
Nn - nom inalna liczba noclegów,
H m - liczba m iejsc stałych w bazie noclegow ej,
/ - liczba dni w danym okresie,
Wm - stopień w ykorzystania m iejsc,
N u - liczba udzielonych noclegów,
Dp - przeciętna długość pobytu,
Li - liczba turystów ,
Ws - w skaźnik sezonow ości,
Lim - liczba turystów w kolejnym m iesiącu,
L irtr - średnia m iesięczna liczba turystów w ciągu roku.
Efekty handlow e w ykorzystania turystycznej bazy noclegowej w znacznym stopniu są uw arunkow ane jej lokalizacją względem atrakcji i rynków turys tycznych. A naliza tego problem u wym aga jed n ak m ierników jakościow ych i strukturalnych, nie da się je j zilustrow ać prostymi m iernikam i ilościowym i.
2. LOKALIZACJA, W IELKOŚĆ 1 STRUKTURA TURYSTYCZNEJ BAZY NOCLEGOW EJ W LODZI W LATACH 1979-1997
Turystyczna baza noclegow a Łodzi w 1997 r. składała się z dziesięciu ro dzajów obiektów : hoteli (jedno-, dwu-, i trzygw iazdkow ych), m oteli, pensjona
5 Problematykę tę prezentuje M. T u r k o w s k i w podręczniku M arketing usług hotelo
tów , dom ów wycieczkowych, schronisk młodzieżowych, zespołów ogólnodostęp nych dom ków turystycznych, kem pingów, pól biwakow ych, pokoi gościnnych (kw ater pryw atnych) i innych obiektów w ykorzystyw anych dla celów turystycz nych. W ym ienione rodzaje obiektów świadczących turystom usługi noclegow e
Rys. 1. Lokalizacja turystycznych obiektów noclegowych w Łodzi; stan z 1997 r. I - hotele, 2 - motele, 3 - pensjonaty, 4 - domy wycieczkowe i schroniska młodzieżowe, 5 - po koje gościnne (kwatery prywatne), 6 - kempingi i pola biwakowe, 7 - zespoły ogólnodostępnych
domków turystycznych, 8 - inne obiekty wykorzystywane dla turystyki Dessin 1. Localisation des objets touristique de couchage à Łódź (état de 1997)
I - hôtels, 2 - motels, 3 - pensions, 4 - maisons d ’excursion et abris pour la jeunesse, 5 - chambres à louer dans les maisons privées, 6 - campings et champs de bivouac, 7 - ensembles des maisons
zlokalizow ane były w centralnej części m iasta i w bezpośrednim sąsiedztw ie dw orców kolejow ych (Ł ódź Fabryczna i Łódź Kaliska) - zw łaszcza hotele dwu- i trzygw iazdkow e, oraz na je g o peryferiach, gdzie zlokalizow ano hotele jed n o - gw iazdkow e, kem pingi, pola biw akow e i zespoły dom ków turystycznych działa ją c e w ram ach m iejskich ośrodków sportu i rekreacji (rys. 1).
L okalizacja wymienionych obiektów turystycznej bazy noclegowej na terenie Łodzi uległa znaczącym zm ianom , zw łaszcza w ostatnich kilku latach. Infor
m ują o tym krzywe rozkładu przestrzennego liczby m iejsc noclegow ych (rys. 2) w ykreślone względem centrum m iasta (skrzyżow anie ul. Piotrkowskiej z al. J. Piłsudskiego). W 1990 r. obiekty turystycznej bazy noclegowej skupiały się w 81,2% w prom ieniu do 3 km od centrum miasta. Pom iędzy 3 a 5 km od cent rum nie rejestrow ano w ogóle obiektów noclegow ych. Pojaw iły się one dopiero (18,8% udziału w liczbie m iejsc noclegow ych) na peryferiach Łodzi, w odleg łości 5 do 8 km od jej centrum . W 1997 r. zm iany lokalizacji obiektów turys tycznej bazy noclegow ej (w yrażone liczbą m iejsc noclegow ych) wyraziły się w w yraźnym spadku udziału strefy centralnej do poziomu 73,5% i częściow o peryferyjnej. W ystąpiła tendencja do stopniow ego zagospodarow yw ania strefy przejściow ej, w odległości od 3 do 5 km od centrum , która w 1997 r. zgrom adzi ła 8,4% m iejsc noclegow ych, głów nie w hotelach jednogw iazdkow ych. T enden cję tę potw ierdza też, chociaż nie tak w yraźnie ja k krzywe rozkładu, centroid (punkt ciężkości) rozm ieszczenia obiektów turystycznej bazy noclegow ej
wyra-Udział w liczbie miejsc noclegowych w %
Odległość od centrum miasta
Rys. 2. Zmiany w rozkładzie przestrzennym liczby miejsc noclegowych w obiektach bazy turys tycznej Lodzi w latach 1990-1997 (obliczono w stosunku do centrum Lodzi, tj. skrzyżowania
al. J. Piłsudskiego z ul. Piotrkowską)
Dessin 2. Changements dans la disposition spatiale du nombre des lieux de couchage dans les objets de la base touristique h Łódź dans années 1990-1997 (calculés par rapport au centre de Łódź,
żonej liczbą m iejsc noclegow ych obliczony dla 1990 i 1997 r. (rys. 3). W tych latach centroid wykazywał niew ielkie przesunięcie w kierunku najw iększego zgrupow ania obiektów turystycznej bazy noclegowej w Łodzi usytuowanej w centrum miasta.
W latach 1979-1997 w w ielkości i strukturze rejestrow anej bazy noclego wej Łodzi następow ały dość istotne zm iany (tab. I).
W 1979 r. turystyczna baza noclegow a Łodzi składała się z hoteli (50,3% udziału w liczbie m iejsc noclegow ych), pokoi gościnnych zarządzanych w zasa dzie przez hotele (12,8% ), dom ów i schronisk wycieczkow ych (25,4% ), kem pin gów i zespołów dom ków turystycznych (7,5% ) oraz jedn ego ośrodka hotelow o- -w czasow ego (4% ). Łącznie w w ym ienionych obiektach było 3586 m iejsc
noc-Rys. 3. Zmiany w lokalizacji turystycznych obiektów noclegowych w Łodzi w: A - w 1990 r., B - w 1997 r., C - przesunięcie środka ciężkości (centroidu) z uwzględnieniem
liczby miejsc noclegowych (1) i bez uwzględnienia liczby miejsc noclegowych (2) Dessin 3. Changements dans la localisation des objets touristiques de couchage:
A - en 1990, B - en 1997, C - déplacem ent du centroide avec la prise en considération du nombre des lieux de couchage (1), sans prendre en considération le nombre des lieux de couchage (2)
T a b e l a I Wielkość, struktura i wykorzystanie rejestrowanej bazy noclegowej w Łodzi w latach 1979-1997
G randeur, structure et exploitation de la base de couchage enregistrée à Łódź dans les années 1979-1997
W yszczególnienie Łata
1979 1983 1985 1987 1990 1995 1997
Liczba miejsc noclegowych:
ogółem 3 585 2 901 2 902 4 499 4 421 4 334 3 536
w tym w hotelach 1 805 1 741 1 756 1 811 1 832 1 874 2 024
Liczba osób korzystających z noclegów (w tys.)
ogółem 245,8 244,7 ¿27,7 219,1 167,1 188,5 202,4
w tym w hotelach 199,1 205,9 191,4 187,0 118,4 141,4 151,0
Liczba cudzoziemców korzystających z noclegów (w tys.)
ogółem 50,2 12,9 18,0 25,3 37,4 68,5 69,1
w tym w hotelach 42,8 12,3 16,9 23,9 32,6 57,1 57,9
Liczba udzielonych noclegów (w tys.)
ogółem 720,8 689,5 705,8 743,0 424,9 539,3 376,4
w tym w hotelach 537,6 469,9 493,1 520,7 251,2 232,5 265,2
Liczba udzielonych noclegów cudzoziemcom (w tys.)
ogółem 184,6 44,8 73,9 92,4 87,8 136,6 123,3
w tym w hotelach 165,0 43,2 68,8 86,2 77,6 110,7 104,4
Przeciętna długość pobytu (liczba dni)
ogółem 2,9 2,8 3,1 3,4 2,5 1,9 1,9
w tym w hotelach 2,7 2,3 2,6 2,8 2,1 1,6 1,8
Przeciętna długość pobytu cudzoziemców (liczba dni)
ogółem 3,7 3,5 4,1 3,7 2,3 2,0 1,8
w tym w hotelach 3,8 3,5 4,1 3,6 2,4 1,9 1,8
Przeciętny poziom wykorzystania bazy noclegowej (w %)
ogółem 57,8 69,2 71,0 69,6a 41,5* 34,8 39,0
w tym hoteli 81,0 73,7 76,7 78,6 37,5 34,0 37,9
a W obliczeniach nie uwzględniono komplementarnej bazy noclegowej.
Ź r ó d ł o : O bliczenia autora wykonane na podstawie sprawozdawczości statystycznej Kt-1 z a ła ta 1979-1997.
lęgowych. Znane w ydarzenia z pierwszej połowy lat osiem dziesiątych zreduko wały liczbę m iejsc noclegow ych prawie o 1/5 oraz zm ieniły ich strukturę. W la tach 1980-1986 w strukturze bazy noclegowej m iasta w zrosło znaczenie hoteli (przy niem al nie zm ienionej liczbie m iejsc noclegow ych do 61,4% udziału), kem pingów i zespołów dom ków turystycznych (m aksym alnie do 9,6% ) oraz ośrodka hotelow o-w czasow ego (do 5,4% ), natom iast zm alało znaczenie dom ów i schronisk w ycieczkow ych (przy spadku m iejsc noclegow ych o 1/3, do udziału rzędu 12,6-13% ) oraz pokoi gościnnych (do 11,5%). W 1987 r. zarejestrow ano
w Łodzi po raz pierw szy kom plem entarne obiekty noclegow e (tzw. inne obiekty w ykorzystyw ane dla turystyki), w których znalazło się początkow o 1260 m iejsc noclegow ych. W następnych latach liczba ta powiększyła się o dalszych 140 m iejsc. Ł ączna liczba m iejsc noclegowych w Łodzi wzrosła do 4,5 tys. w 1987 r. Pojaw ienie się kom plem entarnej bazy noclegowej spow odow ało, przy prawie nie zm ienionej liczbie miejsc w dotychczas istniejących obiektach, zmiany w struk turze bazy noclegow ej m iasta. Spad! udział hoteli, przy nie zm ienionej liczbie m iejsc noclegow ych, do poziom u 40,2% , pokoi gościnnych - do 8,1% , kem pin gów, pól biw akow ych i zespołów dom ków turystycznych - do 5,6% , ośrodka hotelow o-w czasow ego do 3,5%. Niewielki wzrost zanotowano w domach i schro niskach w ycieczkow ych - do 14,6%. Udział kom plem entarnej bazy noclegow ej osiągnął w 1987 r. w ielkość rzędu 28%. W latach 1988-1990 łączna liczba m iejsc noclegow ych m iasta ustabilizow ała się na poziom ie ok. 4,5 tys., a ich struktura uległa niew ielkim zm ianom , w yrażającym się spadkiem znaczenia pokoi gościnnych (do 5,1% udziału), dom ów i schronisk w ycieczkow ych (do 10,2%), stab ilizacją liczby m iejsc noclegow ych w hotelach i ośrodku hotelow o- -w czasow ym oraz w zrostem znaczenia kem pingów, pól biwakow ych i zespołów dom ków turystycznych (8,9% ), a także kom plem entarnej bazy noclegowej (30,7% ). P rzedstaw iona dla lat 1988-1990 w ielkość i struktura turystycznej ba zy noclegow ej Łodzi (w yrażona liczbą m iejsc noclegow ych) nie ulega w ięk szym zm ianom do połow y lat dziew ięćdziesiątych. W 1995 r. liczba m iejsc noc legowych utrzym yw ała się na podobnym poziom ie ja k w 1990 r. Udział hoteli w 1995 r. sięgał 43,2% . D rugą pozycję zajm ują różne obiekty w ykorzystyw ane dla celów turystycznych, których udział osiąga 33,3% ; udział pokoi gościnnych wynosi 10%, a odsetek dom ów w ycieczkow ych i schronisk m łodzieżow ych zm alał do poziom u 8,2% , zaś dom ów turystycznych, kem pingów i pól biw ako wych do 4,2% . Udział m oteli i pensjonatów sięgał zaledw ie 1,1%. Jedyny ośro dek hotelow o-w czasow y został przekw alifikow any na pokoje gościnne. W roku
1997 nastapiły duże zm iany w w ielkości i strukturze turystycznej bazy noc legowej Łodzi (tab. II). W 1997 r. zm alała o blisko 1/5 liczba m iejsc noclego w ych do poziom u 3536. W ich strukturze zaszły też istotne zm iany. W zrósł udział hoteli (2024 m iejsca noclegow e) do poziom u 57%, a zm alał różnych in nych obiektów wykorzystywanych dla tuiystyki (do 22%) i pokoi gościnnych (do 5,6% ). U dział pozostałych obiektów turystycznej bazy noclegowej utrzym any został w zasadzie na niezm ienionym poziom ie. W badanym okresie 1979-1997 zm iany w w ielkości i strukturze turystycznej bazy noclegow ej były spow odo w ane brakiem stabilności w grupie kom plem entarnej bazy noclegow ej, zw łasz cza różnych innych obiektów w ykorzystyw anych dla turystyki oraz pokoi goś cinnych. W przyszłości należy spodziew ać się, że częściow o obiekty noclegow e, zarów no z tej grupy, ja k i now o pow oływ ane, będą stopniow o przechodzić na stałą działalność hotelarską rejestrując się jak o hotele jednogw iazdkow e. Jest to dobrze ju ż w idoczny trend w ystępujący po 1995 r.
T a b e I a II Rejestrowana baza noclegow a w Lodzi w latach 1995-1997
Base de couchage enregistrée à Lódź dans années 1995-1997
Rodzaj obiektu, rok Pokoje M iejsca noclegowe
ogółem w tym z wc ogółem stale sezonowe I lotcie Ogółem 1995 1 128 897 1 874 1 874 _ 1997 1 207 894 2 024 2 024 _ w tym: a 1995 239 68 475 475 _ 1997 353 88 735 735 _ b 1995 328 '2 8 7 554 554 _ 1997 193 168 313 313 _ c 1995 536 542 845 845 — 1997 655 637 976 976 — Motele 1995 15 15 37 37 _ 1997 20 - 56 56 — Pensjonaty 1995 4 4 8 8 1997 7 6 12 12 — Domy wycieczkowe 1995 64 3 206 118 88 1997 53 34 155 70 85 Schroniska młodzieżowe 1995 48 6 148 148 _ 1997 46 6 130 130 _
Zespoły ogólnodostępnych domków turystycznych 1995 11 11 52 24 28 1997 11 11 52 24 28 Kempingi 1995 12 6 81 24 57 1997 14 14 84 57 27 Pola biwakowe 1995 - - 50 — 50 1997 - - 50 _ 50 Pokoje gościnne 1995 172 79 435 435 -1997 101 79 196 196 _
Inne obiekty wykorzystywane dla celów turystycznych
1995 712 2 1 443 98 1 345
1997 379 176 777 141 636
Ogółem 1995 2 166 1 023 4 334 2 766 1 568
1997 1 832 1 832 3 536 2 710 826
a hotele jednogw iazdkowe, b hotele dwugwiazdkowe, c hotele trzygwiazdkow'e.
Ź r ó d ł o : O bliczenia autora wykonane na podstawie sprawozdawczości statystycznej Kt-1 za lata 1995-1997.
D ostępne w 1997 r. obiekty turystycznej bazy noclegow ej w Łodzi są ge neralnie średniego standardu. W 1995 r. blisko 53% pokoi nie posiadało wc. W dw a lata później sytuacja w tym zakresie w yraźnie się popraw iła i tylko 33,5% pokoi nie posiadało jeszcze wc. W turystycznej bazie noclegowej Lodzi dość dużą rolę odgryw ały obiekty noclegow e działające tylko w sezonie letnim. W 1995 r. stanow iły one 36,2% m iejsc noclegow ych w m ieście, a w 1997 r. jeszcze 23,4% . O czyw iście, pod względem standardu najlepsze w arunki o feru ją gościom hotele, zw łaszcza trzy- i dw ugw iazdkow e. Standard pozostałych obiek tów noclegow ych je s t ju ż znacznie gorszy.
3. W YKORZYSTANIE TURYSTYCZNEJ BAZY NOCLEGOW EJ ŁODZI W LATACH 1979-1997
3.1. LICZBA OSÓB KORZYSTAJĄCYCH Z NOCLEGÓW
W latach 1979-1989 liczba osób korzystających z turystycznej bazy nocle gowej Łodzi była w yrów nana i kształtow ała się na poziom ie 2 2 0 -2 5 0 tys. osób rocznie. W yraźne załam anie w ykorzystania obiektów noclegow ych nastąpiło w 1990 r„ kiedy liczba korzystających z nich spadła do 167,1 tys. osób (tab. I). Po roku 1990 liczba gości korzystających z obiektów noclegow ych m iasta po woli r o ś n i e - d o 188,5 tys. osób w 1995 r. i 202,4 tys. w 1997 r. Jest ona jed n ak niższa aniżeli w latach osiem dziesiątych, a zw łaszcza siedem dziesiątych. G oś cie przyjeżdżający do Łodzi w latach 1979-1989 najczęściej nocowali w hote lach (1 9 0 -2 0 6 tys. rocznie), które obsługiw ały 8 1-85,4 % ogółu korzystających z rejestrow anej bazy noclegow ej Łodzi. Dopiero w 1990 r. ich udział spadł do 70,8% , co w liczbach bezwzględnych dało niecałe 120 tys. osób nocujących w hotelach. W latach dziew ięćdziesiątych nastąpił stopniow y w zrost liczby goś ci korzystających z hoteli do 141,4 tys. osób w 1995 r. i 151 tys. w 1997 r. Udział hoteli w obsłudze noclegow ej gości podniósł się do blisko 75%) w roku 1997. Liczby charakteryzujące w ykorzystanie hoteli w latach dziew ięćdziesią tych nadal są znacząco niższe aniżeli w latach osiem dziesiątych i w końcu lat siedem dziesiątych. N a pozostałe obiekty noclegow e w okresie 1979-1989 przy padało blisko 20% korzystających. W 1990 r. udział ten wzrósł do 30% . W la tach dziew ięćdziesiątych ustabilizow ał się na poziom ie 25%. W śród tych obiek tów w iększe znaczenie m iały domy i schroniska w ycieczkow e z udziałem rzędu 7 ,9-11,3% w latach 1979-1989, 26,6% w 1990 r. i 8,5-10 ,1 % w okresie 1995 -1 9 9 7 . Do i 990 r. istotne znaczenie w obsłudze ruchu turystycznego m iały kem pingi, pola biw akow e i zespoły dom ków turystycznych, które obsługiw ały 4,1 -7 ,5 % gości, jed n ak w latach 1995-1997 ich udział spadł do poziom u 2,5 -3 ,5 % . W latach dziew ięćdziesiątych znaczący udział w obsłudze turystów miały je s z cze pokoje gościnne - 3 ,5 -6 ,9 % oraz inne obiekty w ykorzystyw ane dla turys tyki - 4,8% (tab. III).
T a b e l a III Wykorzystanie rejestrowanej bazy noclegowej w Łodzi w latach 1995-1997
Exploitation de la base de couchage enregistrée h Łódź dans les années 1995-1997
Korzystający Noclegi
Rodzaj obiektu, rok w tym nominalna udzielone w tym
ogółem cudzo liczba noclegi cudzoziem
ziemcy noclegów ogółem com
Hotele Ogółem 1995 141 406 57 155 682 940 232 481 110 694 1997 151 050 57 872 699 707 265 237 104 444 w tym: a 1995 37 350 6 651 173 375 66 572 12 437 1997 40 476 II 122 ' 245 783 79 663 20 571 b 1995 33 036 14 716 201 586 52 458 23 318 1997 22 033 7 973 106 571 41 828 17 930 c 1995 71 020 35 788 307 979 113 451 74 939 1997 88 541 38 777 347 353 143 746 65 943 Motele 1995 4 064 770 13 505 8 755 1 080 1997 6 252 2 452 20 440 6 594 2 689 Pensjonaty 1995 432 257 3 152 432 257 1997 905 483 4 380 905 483 Domy wycieczkowe 1995 7 585 1 120 56 826 25 925 1 817 1997 9 843 1 860 36 838 17 895 3 048 Schroniska młodzieżowe 1995 8 325 1 084 46 593 16 137 2 371 1997 10 612 756 39 900 20 800 1 448 Zespoły ogólnodostępnych domków turystycznych 1995 2 560 201 13 044 3 834 469 1997 4 732 815 13 044 6 541 1 368 Kempingi 1995 1 818 434 17481 3 383 730 1997 1 825 504 18 332 3 665 776 Pola biwakowe 1995 428 209 6 100 708 384 1997 437 215 7 650 822 535 Pokoje gościnne 1995 13 083 5 273 155 963 50 263 15 353 1997 7 083 1 717 71 540 29 671 3 151
Inne obiekty wykorzystywane dla celów turystycznych
1995 9 064 2 153 37 339 17 395 3 456
1997 9 686 2 392 54 065 24 262 5 308
Ogółem 1995 188 765 68 656 I 032 943 359 313 136611
1997 202 425 69 066 965 896 376 392 123 250
W śród nocujących w rejestrow anej bazie noclegow ej Łodzi byli także cu dzoziem cy. W 1979 r. stanow ili oni 20,4% korzystających z obiektów nocle gowych m iasta, co w liczbach bezw zględnych w ynosiło 50,2 tys. osób. W 2/3 byli to obyw atele daw nych państw socjalistycznych. O bcokrajow cy korzystali w 85,2% z hoteli (42,8 tys. osób) i zaledw ie w 9,9% z dom ów i schronisk w y cieczkow ych (ok. 5 tys. osób) oraz w 4,5% z kem pingów i zespołów dom ków turystycznych (2,3 tys. osób). W okresie stanu wojennego udział cudzoziem ców wśród korzystających z rejestrow anej bazy noclegow ej Łodzi spadł do 5,3% (tj. 12,9 tys. osób). W tym okresie wśród nocujących w Łodzi obcokrajow ców prze w agę mieli obyw atele państw zachodnich. W latach 1986-1987 nastąpił w zrost liczby cudzoziem ców korzystających z noclegów do 25,3 tys. osób, a ich udział w zrósł do 11,8%. Jednak w 1988 r. zanotow ano ponowny ich spadek - do 15 tys. osób i 6,5% udziału. W yraźne ożyw ienie przyjazdów obcokrajow ców do Łodzi nastąpiło dopiero w 1990 r. i nieprzerw anie trw a do 1997 r. W 1990 r. z obiektów noclegow ych m iasta skorzystało 37,4 tys. cudzoziem ców , co stano wiło 22,4% ogółu nocujących. W 1997 r. liczba cudzoziem ców korzystających z bazy noclegow ej Łodzi w zrosła do 69,1 tys. osób, co stanow iło 34,1% ogółu nocujących. Tak w ięc w drugiej połow ie lat dziew ięćdziesiątych liczba cudzo ziem ców korzystających z rejestrow anej bazy noclegow ej Łodzi w zrosła zna cząco (o 19 tys. osób) w porów naniu do najlepszego okresu z końca lat sie dem dziesiątych. W latach osiem dziesiątych obcokrajow cy aż w 9 1,5 -9 5 ,3 % ko rzystali z hoteli, a tylko w 2,5—4,5% z dom ów i schronisk wycieczkow ych, w 1,3-3,3% z kem pingów , pól biwakow ych i zespołów dom ków turystycznych, w 0 ,7 -1 ,9 % z ośrodka hotelow o-w czasow ego. W 1990 r. wyraźnej zm ianie uległa struktura w ykorzystania przez obcokrajow ców bazy noclegow ej Łodzi; udział hoteli spadł do 87,1% , a dom ów i schronisk w ycieczkow ych w zrósł do 11,2%. Trend ten utrzym uje się w latach dziew ięćdziesiątych. W 1997 r. udział hoteli w obsłudze obcokrajow ców zm alał do 83,8%, zaś dom ów i schronisk w y cieczkow ych kształtow ał się na poziom ie 3,8%. Znaczący udział w obsłudze noclegow ej cudzoziem ców w 1997 r. m iały pokoje gościnne i inne obiekty w y korzystyw ane dla turystyki, których udział sięgał praw ie 6%. Od 1985 r. wśród cudzoziem ców korzystających z obiektów noclegow ych Łodzi ponow nie prze wagę uzyskali obyw atele byłych krajów socjalistycznych. W 1997 r. goście z krajów Europy W schodniej i Środkow ej, z w yłączeniem N iem iec i krajów bał kańskich, stanow ili 39,8% , a po ich uwzględnieniu udział ten sięgał niemal 60%.
3.2. LICZBA UDZIELONYCH NOCLEGÓW
W okresie 1979-1989 w obiektach bazy noclegow ej Łodzi udzielano rocz nie 7 0 0 -7 5 0 tys. noclegów . Spadek nastąpił dopiero w 1990 r. do poziom u ok. 425 tys. (tab. 1). Trend spadkow y utrzym ywał się do 1995 r„ kiedy to udzielono
tylko 359,3 tys. noclegów ; w 1997 r. ogólna w ielkość udzielonych noclegów w zrosła do 376,4 tys. N ajw ięcej noclegów udzielano w hotelach - w latach 1979-1989 od 470 tys. do 540 tys. rocznie. W 1990 r. hotele udzieliły tylko 250 tys. noclegów , a w 1995 r. zaledw ie 232,5 tys. W zrost liczby udzielonych w hotelach noclegów do poziom u 265,2 tys. zarejestrow ano dopiero w 1997 r. W końcu lat siedem dziesiątych i w latach osiem dziesiątych udział hoteli w licz bie udzielonych noclegów w ahał się od 68,7% do 74,6% , w 1990 r. spadł do 59,1% , w 1995 r. w zrósł do 64,7% , a w 1997 r. osiągnął 70,5% . W okresie 1983 -1 9 8 8 d u żą liczbę noclegów udzielano w pokojach gościnnych, ok. 120 tys. rocznie, co stanow iło 16,1-17,2% udziału. K w aterow ano w nich osoby przeby w ające w Lodzi po 3 -4 m iesięce, a naw et d^Liżej. W 1990 r. udział pokoi goś cinnych w obsłudze gości był nadal znaczący i w ynosił 11%, co daw ało ok. 47 tys. noclegów . T endencja ta utrzym yw ała się do 1995 r., w którym to w po kojach gościnnych udzielono 50,3 tys. noclegów, co stanowiło 14% udziału ogó łu udzielonych w tym roku noclegów. Jednak w 1997 r. znaczenie tego rodzaju obiektów noclegow ych w obsłudze turystów w Lodzi radykalnie zm alało. Po koje gościnne udzieliły 29,7 tys. noclegów , a ich udział osiągnął 7,9% . W arto nadm ienić, że w 1979 r. ten rodzaj bazy noclegowej miał w Lodzi znikom e znaczenie (1,2% udziału) i obsługiw ał zaledw ie 9 tys. noclegów. W końcu lat siedem dziesiątych dużo noclegów udzielano w dom ach i schroniskach w yciecz kowych, ok. 115 tys., co stanow iło w tedy 15,8% ogółu udzielonych noclegów . W latach 1983-1990 w obiektach tych udzielano 5 0 -6 0 tys. noclegów rocznie, co stanow iło 7 -8 % udziału, a tylko w 1990 r., przy 59 tys. noclegów , udział icli wzrósł do 13,9%. Po roku 1990 znaczenie tych obiektów w obsłudze ruchu tu rystycznego w yraźnie maleje. W 1995 r. dom y i schroniska m łodzieżow e udzie liły 42 tys. noclegów , a w 1997 r. ju ż tylko 38,7 tys., co stanow iło jed n ak 11,7 -1 0 ,2 % udziału. K em pingi, pola biwakow e i zespoły dom ków turystycznych, które w 1979 r. udzieliły 40 tys. noclegów (5,5% udziału), w latach osiem dzie siątych zm niejszyły liczbę udzielonych noclegów do 2 6 ,7 -3 6 tys. rocznie (3,6 -5 ,2 % udziału), w 1990 r. przejściow o zw iększyły do 42,5 tys. (10% udziału), by w latach 1995-1997 radykalnie ograniczyć udzielanie noclegów do poziomu 7,9-11 tys. (tj. 2 ,2 -2 ,9 % udziału). N atom iast w ośrodku hotelow o-w czasow ym udzielono w 1979 r. ok. 20 tys. noclegów (2,9% udziału), w latach osiem dziesią tych na poziom ie 8 -9 tys. (1,2-1,3% ), a w 1990 r. do 12 tys. noclegów (2,9% udziału). W latach 1995-1997 po przerejestrow aniu ośrodka zasilił on bazę po koi gościnnych. Początkow o niski udział w liczbie udzielonych noclegów miały obiekty kom plem entarnej bazy noclegow ej, jed n ak w m iarę upływu lat ich zna czenie rosło. W latach 1987-1989 obiekty te udzieliły 2,5 tys. noclegów (0,3% udziału), w 1990 r. ju ż 13,3 tys. (3,1% ), w 1995 r. blisko 17,4 tys. (4,8% ), a w 1997 r. ponad 24 tys. (6,4% ). W analizow anym okresie 1979-1997 w ystąpił spadek liczby udzielanych noclegów blisko o połow ę, rów nież struktura w yko rzystania bazy noclegow ej uległa istotnym zmianom (utrzym yw ało się znaczenie
hoteli, rósł udział komplementarnej bazy noclegowej, natomiast pozostałe obiek ty noclegow e traciły na znaczeniu).
W obiektach noclegow ych znaczący udział miały noclegi udzielone przyby wającym do Łodzi cudzoziem com . W 1979 r. udzielono im 184,6 tys. noclegów , co stanow iło 25,6% ogółu udzielonych noclegów . Blisko 2/3 noclegów udzie lono obyw atelom byłych krajów socjalistycznych. W latach osiem dziesiątych liczba udzielonych cudzoziem com noclegów zm alała do 4 5-92 ,5 tys. rocznie, a ich udział do 6,5-12,7% . Początkow o w latach 1983-1984 spadek byl bardzo głęboki, do 4 5 -5 0 tys. (6,5 -7 ,4 % ), następnie w latach 1986-1987, liczba udzie lonych noclegów w zrosła do 91-92,5 tys. (12,3-12,7% ), ponow nie spadła w ro ku 1988 do 52,6 tys. (7,2% ) i od 1990 r. w yraźnie rośnie; od 88 tys. (20,7% udziału) do 136,6 tys. w 1995 r. (38% udziału). W 1997 r. w ystąpiło obniżenie udzielonych obcokrajow com noclegów do 123,3 tys. (32,8% udziału). C udzo ziem com udzielano noclegów przede wszystkim w hotelach, których udział w a hał się od 96,5% w 1983 r. do 88,3% w 1990 r. i 81-84,7% w latach 1995 -1 9 9 7 . W liczbie udzielanych cudzoziem com noclegów znaczący udział m iały dom y i schroniska w ycieczkow e; w 1979 r. ok. 15 tys. (8,1% udziału), w 1990 r. około 9 tys. (10% ), a w latach 1995-1997 w granicach 4 ,2-4,5 tys. (3-3,6% ). W latach dziew ięćdziesiątych znaczącą liczbę obcokrajow ców , zw łaszcza z by łych państw socjalistycznych, obsługiw ały kw atery pryw atne i kom plem entarna baza noclegow a, które w 1995 r. udzieliły cudzoziem com 18,8 tys. noclegów (13,8% udziału), jed n ak ju ż w 1997 r. ich znaczenie zm alało, udzieliły bowiem 8,5 tys. noclegów (6,9% ogółu udzielonych cudzoziem com noclegów ). Z nacze nie pozostałych obiektów w liczbie udzielanych noclegów obcokrajow com było znikom e i kształtow ało się na poziom ie 2 -3 % udziału rocznie.
3.3. PRZECIĘTNY CZAS POBYTU W OBIEKTACH NOCLEGOWYCH
Przeciętny czas pobytu gości w rejestrow anych obiektach noclegow ych Łodzi w ynosił: w okresie 1979-1984 od 2,8 do 2,9 dnia, w latach 1985-1989 od 3,1 do 3,4 dnia, w 1990 zm alał do 2,5 dnia i w 1995-1997 r. w yniósł tylko 1,9 dnia. W badanym okresie zróżnicow anie przeciętnego czasu pobytu gości w po szczególnych obiektach turystycznych było duże. N ajkrócej przebyw ano w hote lach: w okresie 1979-1989 przeciętnie 2 ,3 -2 ,8 dnia, w 1990 r. tylko 2,1 dnia, a w latach 1995-1997 zaledw ie 1,6-1,8 dnia. Podobnie krótko przebyw ano na kem pingach, polach biw akow ych i w zespołach dom ków turystycznych. W tych obiektach przeciętny czas pobytu gości w latach 1979-1989 wynosił zaledw ie 2,1-3 dni, w 1990 r. wydłużył się do 3,4 dnia i w okresie 1995-1997 spadł aż do 1,4-1,6 dnia. Dom y i schroniska w ycieczkow e rów nież charakteryzow ał w ba danym okresie w yraźny spadek przeciętnej długości pobytu; od 2,9 dnia w roku
przeciętny czas pobytu w dom ach i schroniskach w ycieczkow ych w ynosił 4,1 dnia. Długi okres pobytu charakterystyczny był dla gości nocujących w ośrodku hotelow o-w czasow ym : od 3 tygodni w 1979 r. do 2,5 tygodnia w 1990 r. (orga nizow ano tu turnusy w ypoczynkow e). Podobnie długie pobyty notow ano w po kojach gościnnych: od 1 m iesiąca w 1979 r. do 3 -4 m iesięcy w latach osiem dziesiątych i zaledw ie 1 tygodnia w 1990 r. oraz 3,8 -4 ,2 dnia w okresie 1995 -1 9 9 7 . N atom iast w kom plem entarnych obiektach noclegow ych Łodzi prze ciętny czas pobytu gości w zrósł z 2,9 dnia w 1987 r. do 10,4 dnia w 1990 r. i zm alał do 1,9-2,5 dnia w latach 1995-1997. W om awianym okresie 1979 -1 9 9 7 zaznacza się w yraźnie trend spadkowy przeciętnego czasu pobytu gości niem al we w szystkich rodzajach obiektów noclegow ych Lodzi.
Przeciętny czas pobytu cudzoziem ców w rejestrow anych obiektach nocle gowych Łodzi był na ogól dłuższy aniżeli Polaków. W latach 1979-1989 utrzy mywał się na poziom ie 3,4-4,1 dnia, ale w 1990 r. spad! do 2,3 dnia, a w okresie
1995-1997 obniżył się do poziom u 1,8-2,0 dnia. W latach 1979-1989 w hote lach Lodzi cudzoziem cy przebywali stosunkow o długo: 3,5-4,1 dnia. Jednak w okresie późniejszym zanotow ano w yraźny spadek, do 2,3 dnia w 1990 r. i 1,8 dnia w 1997 r. Podobnie w yglądała przeciętna długość pobytów cudzoziem ców w dom ach i schroniskach wycieczkow ych; w latach 1979-1989 w ynosiła ok. 3 dni, w 1990 r. spadła do 2,2 dnia, w 1995-1997 do 1,7-1,9 dnia. O bcokrajow cy najkrócej przebywali na kem pingach, polach biwakow ych i w zespołach dom - ków turystycznych, przeciętnie 1,2-1,6 dnia. Od 1988 r. czas ten nieco wydłużył się, ale nie przekroczył 2 dni. N ajdłużej w latach osiem dziesiątych, od 1 do 1,5 tygodnia, trw ały pobyty cudzoziem ców w ośrodku hotelow o-w czasow ym . W la tach dziew ięćdziesiątych tak długich pobytów nie notow ano w żadnym obiekcie noclegow ym Łodzi. N aw et w pokojach gościnnych i innych obiektach w yko rzystyw anych dla turystyki przeciętny czas pobytu nie przekroczył 2,5 dnia. Reasum ując należy stw ierdzić, że w badanym okresie przeciętna długość poby tów cudzoziem ców w obiektach noclegow ych Łodzi w ykazyw ała w iększą dyna mikę spadku, aniżeli m iało to m iejsce w odniesieniu do Polaków.
3.4. PRZECIĘTNE WYKORZYSTANIE MIEJSC NOCLEGOWYCH
W analizow anym okresie 1979-1997 poziom w ykorzystania posiadanych m iejsc noclegow ych w rejestrow anych obiektach turystycznych Łodzi był zm ienny. Szczególnie wysoki był w latach 1979-1989, kiedy w ykorzystanie obiektów kształtow ało się na poziom ie 2/3—3/4 ich zdolności noclegow ych. W y raźne obniżenie w ykorzystania posiadanych m iejsc noclegow ych zanotow ano ju ż w 1990 r., które w yniosło tylko 41,5% , a zw łaszcza w 1995 r. kiedy było najniższe (34,8% ). W 1997 r. zaobserw ow ano niewielki wzrost - do 39% (rys. 4). W latach 1979-1997 w ykorzystanie m ożliwości noclegow ych poszcze gólnych rodzajów obiektów kształtow ało się na różnych poziom ach. N ajw yższe
M iesiące
%
Rys. 4. Poziom wykorzystania turystycznych obiektów noclegowych (miejsc noclegowych) w Ło dzi w 1997 r.
A - Poziom wykorzystania hoteli (miejsc noclegowych) w Łodzi w 1997 r. 1 - hotele ogółem, 2 - hotele jednogw iazdkow e, 3 - hotele dwugwiazdkowe, 4 - hotele trzygwiazdkowe); B - po ziom wykorzystania obiektów pozahotelarskich (miejsc noclegowych) w Łodzi w 1997 r. 1 - do my i schroniska wycieczkowe, 2 - pokoje gościnne, 3 - ogólnodostępne domki turystyczne, kem
pingi i pola biwakowe, 4 - inne obiekty wykorzystane dla turystyki
Dessin 4. Niveau de l’expolotation des objets touristiques de couchege (des lieux de couchage) à Łódź en 1997
A - Niveau de l’exploitation des hôtels (des lieux de couchage) à Łódź en 1997 1 - hôtels au total, 2 - hôtels à une étoile, 3 - hôtels à deux étoiles, 4 - hôtels à trois étoiles; B - Niveau de l’exploatation des objets touristiques (des lieux de couchage) autres que les hôtels à Łódź en 1997
1 - maisons et abris d ’excursion, 2 - chambres à louer dans les maisons privées, 3 - maisons touristiques accessibles à tout le monde, campings et champs de bivoac, 4 - autres objets servant
le tourisme
było w okresie 1979-1990 w przypadku kem pingów, pól biw akow ych i zes połów dom ków turystycznych: w latach 1979—1987 w ynosiło pełne 100%. Skut kiem tego było pow iększenie w 1988 r. liczby m iejsc w tych obiektach, które
w 1990 r. były w ykorzystyw ane nadal w 88,6%. Dopiero w okresie 1995-1997 spadło do poziom u 21,6-28,3% . W latach osiem dziesiątych prawie w 100% w y korzystyw ano pokoje gościnne, natom iast w 1990 r. ich w ykorzystanie spadło do 56,6% , a w latach 1995-1997 do 32,2-41,5% . Początkow o wysoki poziom obłożenia m iejsc noclegow ych występował w hotelach: w 1979 r. na poziom ie 81,0% , w latach osiem dziesiątych nic spadł poniżej 73,2% , natom iast w 1990 r. osiągnął zaledw ie 37,5% . Jeszcze niższa wartość w ystąpiła w 1995 r., 34% ; dwa lata później (1997 r.) odnotow ano w zrost do 37,9% . W skaźnik w ykorzystania m iejsc noclegow ych w hotelach był zróżnicow any w zależności od ich stan dardu. W latach dziew ięćdziesiątych wyższy w hotelach trzygw iazdkow ych (3 6 ,8 -4 1 ,4 % ) aniżeli w dw u- (26 -3 9 ,2 % ) ¡/jednogw iazdkow ych (3 8,4-32,4% ). W dom ach i schroniskach w ycieczkow ych wykorzystyw ano w skali roku od 1/3 do 1/2 posiadanych m iejsc noclegow ych w całym badanym okresie. Na podob nym poziom ie utrzym yw ało się w ykorzystanie m iejsc noclegow ych w ośrodku hotelow o-w czasow ym w okresie je g o funkcjonow ania, po przekw alifikow aniu na pokoje gościnne jeg o w ykorzystanie obniżyło się do nieco poniżej 40% . N a tom iast kom plem entarną bazę noclegow ą wykorzystyw ano początkow o na po ziom ic 1/5 je j m ożliw ości, dopiero w latach dziew ięćdziesiątych popraw iło się jej w ykorzystanie do 4 4,9-46,6% . G eneralnie w latach dziew ięćdziesiątych po ziom w ykorzystania m iejsc noclegow ych w rejestrow anych obiektach turystycz nych Łodzi bardzo w yraźnie się obniżył (o ponad połowę) w stosunku do lat w cześniejszych.
3.5. SEZONOWOŚĆ WYKORZYSTANIA OBIEKTÓW NOCLEGOWYCII
W ykonana dla lat 1979-1997 analiza w ykorzystania obiektów noclegow ych Łodzi w ciągu roku w skazuje na brak w yraźnie zaznaczającej się sezonowości w ich użytkow aniu. W m iarę upływu lat naw et to słabe sezonow e zróżnicow anie w ykorzystania obiektów noclegow ych w Łodzi ulega coraz w yraźniejszem u za tarciu (rys. 5). R ejestrow ana baza noclegow a m iasta, w której hotele obsługiw a ły, w zależności od roku, 70,8-85,4% gości, była użytkow ana niem al iden tycznie ja k obiekty hotelow e w całym kraju. W Polsce obiekty noclegow e zloka lizow ane w dużych m iastach, zw łaszcza hotele, dotychczas wykorzystyw ano niem al rów nom iernie w ciągu całego roku, a decydujący wpływ na to m iała do m inacja „turystyki służbow ej” i wycieczkow ej oraz częściow o niew ystarczająca podaż m iejsc noclegow ych. W ykorzystanie obiektów noclegow ych w Łodzi w porów naniu z całym krajem różni się w iększym spadkiem udziału sezonu letniego (lipca i sierpnia), zw łaszcza w ostatnich latach (1990-1997). Pewne różnice obserw uje się także w w ykorzystaniu przez cudzoziem ców obiektów noclegow ych Łodzi i Polski. W tym przypadku w m iesiącach letnich (od czerw ca do w rześnia) zaznaczył się zw iększony ich udział w przyjazdach. M ożna
Korzystający z obiektów noclegow ych w % o/o M iesiące 1986 / .. F r i i --mm " ‘s ^ V , i... j
I II III IV V V I V II V III IX X X I XII
M iesiące
Miesiące
%
M iesiące
Rys. 5. Krzywe sezonowości wykorzystania obiektów noclegowych w Łodzi i hoteli w Polsce w latach 1979-1997
1 - ogółem nocujący w Łodzi, 2 - ogółem nocujący w hotelach w Polsce, 3 - cudzoziemcy nocujący w Łodzi, 4 - cudzoziemcy nocujący w hotelach w Polsce
Dessin 5. Courbes du caractère saisonnier de l’exploitation des objets de coutche à Łódźet des hôtels en Pologne dans les années 1979-1990
1 - découchants à Łódź au total, 2 - découchant dans les hôtels en Pologne au total, 3 - étrangers découchant à Łódź, 4 - étrangers découchant dans les hôtels en Pologne
zatem sądzić, że obcokrajow cy przyjeżdżający do Łodzi, a także do Polski, i no cujący zw łaszcza w hotelach, w większym stopniu aniżeli Polacy kierują się motywam i turystyczno-poznaw czym i. W 1990 r. w łódzkich hotelach w sposób radykalny urealniono ceny za św iadczone usługi, co spow odow ało w połowie tego roku (w sezonie letnim ) duży spadek liczby klientów. Zjaw isko to w ystą piło rów nież w następnych latach, czego potw ierdzeniem są dane dla 1997 r. W okresie 1990-1997 wyraźnem u spłaszczeniu uległa też krzywa sezonowości przyjazdów do Łodzi cudzoziem ców . Podobne w ahania, lecz o m niejszej am pli tudzie, obserw ow ano w latach 1990-1997 w hotelach całej Polski (rys. 5).
W okresie 1986-1997 różnica pom iędzy najsłabszym i najlepszym pozio mem w ykorzystania w ciągu roku obiektów bazy noclegowej Łodzi w ykazyw ała tendencję m alejącą. W połow ie lat osiem dziesiątych różnica ta w przypadku hoteli w ynosiła 3,1% , w zrosła w 1990 r. do 9%, a w 1997 r. pow róciła niemal do poprzedniego stanu 3,9%. Podobnie było w przypadku dom ów i schronisk w ycieczkow ych; w 1986 r. różnica pom iędzy m iesiącem o największej i naj m niejszej frekw encji w yniosła 6,1%, w 1990 r. w zrosła do 12,6%, a w 1997 r. pow róciła do poprzedniego poziomu 6,3%. W okresie 1986-1997 zm alały rów nież roczne różnice w wykorzystaniu kem pingów, pól biwakow ych i zespołów ogólnodostępnych dom ków turystycznych - z 9% w 1986 r. do 7,8% w 1997 r., a w przypadku pokoi gościnnych z 37,3% aż do 9,9% . Również roczne różnice w w ykorzystaniu bazy noclegowej Łodzi przez cudzoziem ców wykazywały trend spadkow y z 10,6% w 1986 r. do 9% w 1990 r. i 4,4% w 1997 r. Z a m ieszczone w ykresy (rys. 6) jednoznacznie w skazują na w yraźnie w ystępującą tendencję do spłaszczania krzywych sezonowości w ykorzystania bazy nocle gowej Łodzi, co ze w zględów ekonom icznych je s t korzystne.
3.6. STRUKTURA DEMOGRAFICZNA GOŚCI KORZYSTAJĄCYCH Z OBIEKTÓW NOCLEGOWYCH ŁODZI W 1990 r.
W śród osób nocujących w obiektach turystycznych Łodzi w 1990 r. prze ważali m ężczyźni (71% ogółu nocujących gości), zw łaszcza w wieku 26—45 lat (42,8% ). U dział kobiet był dużo m niejszy i wynosił 29%o. Z noclegów najczęś ciej korzystały kobiety w wieku 16-45 lat (24,6% udziału). W bazie noclegowej Łodzi w ogóle nie zarejestrow ano w 1990 r. dzieci do lat dziesięciu oraz nie zm iernie m ałe udziały (poniżej 1%) osób w wieku em erytalnym . Potw ierdza to w cześniejszy w niosek, że obiekty noclegow e Łodzi obsługują głów nie „turys tykę służbow ą” . P otw ierdzają to rów nież badania ankietow e przeprow adzone w obiektach noclegow ych Przedsiębiorstw a Turystycznego „Łódź” ( B i e n i e k 1994). C ele podróży zw iązane z interesam i i szkoleniami były powodem odw iedzin Lodzi 71,7% gości krajowych i 55,1% gości zagranicznych. N ato m iast cele turystyczne przyciągnęły 7,8% gości krajow ych i 15,4% gości
zagra-M ie s ią c e
D H otele 1997
M ie s ią c e M ie s ią c e
Rys. 6. Krzywe sezonowości wykorzystania poszczególnych grup turystycznych obiektów noclegowych w Łodzi w latach 1986-1997
Oznaczenia dla rys. A -C : 1 - hotele, 2 - domy i schroniska wycieczkowe, 3 - zespoły ogólnodostępnych domków turystycznych, kempingi i pola biwakowe, 4 - pokoje gościnne (kwatery prywatne), 5 - inne obiekty wykorzystane dla turystyki, 6 - goście cudzoziemscy; oznaczenia dla rys. D: 1 - hotele
jedno-gwiazdkowe, 2 - hotele dwujedno-gwiazdkowe, 3 - hotele trzyjedno-gwiazdkowe, 4 - hotele ogółem
Dessin 6. Courbes du caractère saisonnier de l’cxploitacion des groupes particuliers des objets de couchage à Łódź dans les années 1986-1997 Désignations pour les dessins A, B, C: 1 - hôtels, 2 - maisons et abris d'excursion, 3 - ensembles des maisons touristiques accessibles à tout le monde, cam
pings et champs de bivouac, 4 - chambres à louer dans les maisons privées, 5 - autres objets servant le tourisme, 6 - hôtes étrangers. Désignations pour le dessin D: 1 - hôtels, à une étoile, 2 - hôtels à deux étoiles, 3 - hôtels à trois étoiles, 4 - hôtels au total
o
I II III IV v VI VII VIII IX x XI XII
nicznych. Sporządzona tzw. piram ida pici i wieku osób nocujących w Łodzi (rys. 7A) w sposób graficzny obrazuje silną deform ację ich struktury dem ogra ficznej. C iekaw e, że praw ie we w szystkich obiektach noclegow ych następuje wśród gości podobny typ zdeform ow anej struktury pici i wieku, zarów no w ho telach, ja k i na kem pingach, polach biwakow ych, w zespołach dom ków turys tycznych, w pokojach gościnnych, a także w bazie kom plem entarnej. U ogól nieniem graficznym stopnia zdeform ow ania struktury dem ograficznej gości no cujących w w ym ienionych obiektach je st piram ida pici i wieku reprezentująca osoby nocujące w hotelach (rys. 7B). Zdecydow anie in ną klientelę m iały w
ro-Rys. 7. Struktura pici i wieku gości nocujących w turystycznych obiektach noclegowych w Łodzi w 1990 r.
A - ogółem, B - w hotelach, C - w domach i schroniskach wycieczkowych Dessin 7. Structure du sexe et de l’âge des hôtes passant la nuit dans les objets
touristique de couchage à Łódź en 1990
ku 1990 tylko domy i schroniska w ycieczkow e (rys. 7C). W śród osób tutaj no cujących przew ażały kobiety (58,2% udziału) w wieku 16-30 lat (47,7% ), udział m ężczyzn w ynosił 41,8% . Podobnie ja k w przypadku kobiet, rów nież w śród m ężczyzn przew ażały osoby w wieku 16-30 lat (27,1% ). Z tego typu ba zy noclegow ej korzystały najczęściej osoby odbyw ające podróże krajoznaw cze po Polsce, m łodzi ludzie przyjeżdżający do Łodzi w różnych celach (interesy, kształcenie), często handlow ych (także obyw atele byłych krajów socjalistycz nych). Stąd też bierze się odm ienna struktura dem ograficzna gości nocujących w 1990 r. w dom ach i schroniskach w ycieczkow ych m iasta.
3.7. ZASIĘG ODDZIAŁYWANIA PRZES TRZENNEGO OBIEK TÓW BAZY NOCLEGOWEJ ŁODZI W LATACH 1990-1907
W latach 1990-1997 z noclegów w obiektach turystycznych Łodzi korzys tali zarów no Polacy, ja k i cudzoziem cy. W 1990 r. udział gości krajow ych sięgał 77,6%. W kolejnych latach udział ten zm alał do 63,6% w 1995 r. i 65,9% w 1997 r. W obiektach noclegow ych Łodzi w okresie 1990-1997 stopniow o na znaczeniu zaczęli zyskiw ać goście zagraniczni. W 1990 r. ich udział w ynosił 22,4% , w 1995 r. w zrósł do 36,4% , a w 1997 r. w yniósł 34,1%.
N ocujący w Łodzi obcokrajow cy pochodzili niemal ze w szystkich krajów świata. W 1990 r. 44 kraje reprezentowane były przez co najmniej 50 osób (rys. 8). Blisko 86,4% cudzoziem ców pochodziło z Europy i krajów byłego ZSRR. Ten wysoki udział Europy utrzym ywał się rów nież w latach 1995-1997 (tab. IV). N ajczęściej z noclegów w Łodzi korzystali m ieszkańcy państw Europy Środko w o-W schodniej (kraje ościenne), których udział w 1990 r. wyniósł 46,8% ogółu gości cudzoziem skich, a w latach 1995-1997 w zrósł do 55,4-56,9% . Spośród obyw ateli krajów ościennych w rejestrow anej bazie noclegow ej Łodzi w 1990 r. gościło najw ięcej N iem ców (22,3% ), Rosjan (8% ) i przedstaw icieli innych na rodów byłego ZSRR (9,8% ), oraz C zechów i Słow aków (2,8% ). W latach 1995 -1 9 9 7 udział N iem ców spadł do 17,3-17,6% , a w zrósł Rosjan do poziom u 16,4 -2 3 ,4 % , U kraińców 7,8-10,3% , B iałorusinów 1,8-5,5% i Litw inów 2 ,7 -4 ,0 % oraz C zechów i Słow aków 2,6-3,1% . G oście z Europy Zachodniej i Północnej stanow ili w 1990 r. 34,0% ogółu nocujących w Łodzi cudzoziem ców . Ich udział w latach 1995-1977 spadł do 25,4-27% . Z krajów Europy Zachodniej w 1990 r. i 1997 r. najliczniej Lódź odwiedzali W łosi (5,2 -4 ,6% ), Francuzi (4 ,6-4,7 % ), B rytyjczycy (4 ,1 -3 ,8 % ), Holendrzy (2 ,8 -3 ,7 % ) i A ustriacy (2 ,8-1,9% ). Począt kowo znaczący udział obyw ateli pochodzących z krajów skandynaw skich, który w 1990 r. w yniósł 10,3%, zm alał w 1995 r. do 4,9% , a w 1997 r. do 4,5% . Spo śród m ieszkańców pozostałych kontynentów w 1990 r. najczęściej w Łodzi re jestro w an o obyw ateli różnych państw Azji (7% ) oraz Stanów Zjednoczonych
Rys. 8. Kraje pochodzenia gości cudzoziemskich korzystających z turystycznej bazy noclegowej w Lodzi w 1990 r.
Dessin 8. Pays d ’origine des hôtes étrangers profitant de la base touristique de couchage à Lódź en 1990
ustabilizow ał się na poziom ie 3,2-2,9% . Z Afryki (głównie północnej) w 1990 r. pochodziło 1% osób odw iedzających Łódź, a z A ustralii i Am eryki Południowej po 0,4% . W latach 1990-1997 wśród obcokrajow ców nocujących w Lodzi naj liczniej byli zatem reprezentow ani obyw atele państw ościennych i Europy Za chodniej. Im dalej znajdujący się kraj od Lodzi, tym m niejsza liczba obywateli reprezentow ana była w obiektach noclegow ych m iasta.
T a b e l a IV Pochodzenie gości korzystających z turystycznej bazy noclegowej w Łodzi w latach 1990-1997 Origine des hôtels profitant de la base touristique de couchage h Łódź dans les années 1990-1997
Korzystający w latach
W yszczególnienie 1990 1995 1997
liczba osób odsetki liczba osób odsetki liczba osób odsetki
Ogółem 167 100 100,0 188 569 100,0 201 796 100,0
Polacy 129 693 77,6 120 025 63,6 132 981 65,9
Cudzoziemcy 37 407 22,4 68 544 36,4 68 915 34,1
z krajów ościennych, w tym: 16 098 9,7 38 004 20,2 39 169 19,4
Niemcy 8 342 5,0 1 1 856 6,3 12 118 6,0 Czesi i Słowacy 1 098 0,7 1 665 0,9 2 134 1,1 Rosjanie, Ukraińcy, Białorusini, Litwini 6 658 4,0 24 483 13,0 24 917 12,3 z krajów Europy Północnej i Zachodniej 12 721 7,6 17 405 9,2 18 405 9,2 z krajów Ameryki Północnej I 795 U 2 193 1,2 1 983 1,0 z pozostałych krajów 6 793 4,0 10 942 5,8 9 110 4,5
Ź r ó d ł o : O pracowanie na podstawie kwerendy w obiektach noclegowych dla 1990 r. i sprawozdawczości statystycznej za lata 1995-1997.
G oście krajow i korzystający w 1990 r. z noclegów w turystycznych obiektach noclegow ych Lodzi (łącznie 129,7 tys. osób) pochodzili ze w szystkich w o jew ództw . N ajliczniej reprezentow ani byli m ieszkańcy Łodzi, którzy stanowili aż 1 1,6% ogółu nocujących gości krajow ych. N a pozostałe m iasta w ojew ództw a łódzkiego przypadało ju ż zaledw ie 1,9%. W śród osób nocujących w Lodzi w y sokie udziały mieli mieszkańcy województw ościennych (skierniewickiego, płoc kiego, konińskiego, sieradzkiego, piotrkowskiego), którzy łącznie stanowili 15,3% gości. W ysokie udziały wśród nocujących w obiektach turystycznych Lodzi mieli rów nież m ieszkańcy trzech silnie zurbanizow anych w ojew ództw : w ar szaw skiego (9,8% ), gdańskiego (7% ) i katow ickiego (4,8% ), a ich łączny udział wyniósł 21,6% . Z w ym ienionych grup w ojew ództw stanow iących 14,2% po w ierzchni kraju pochodziła przeszło połow a (50,4% ) krajow ych gości nocują cych w obiektach turystycznych miasta. Dobrze to ilustruje stosunkow o wysoka w artość w skaźnika koncentracji r| = 0,6 (rys. 9A).
Dla 1990 r. dokonano w sposób losowy wypisu m iejsc stałego zam ieszkania 1608 gości krajow ych nocujących w obiektach turystycznych Lodzi. Pochodzili
Rys. 9. M iejsca zamieszkania gości krajowych korzystających z turystycznych obiektów noclegowych w Łodzi w 1990 r.
A - mapa koncentracji miejsc zamieszkania (wg w ojew ództw ) ogółu gości krajowych (129,7 tys.) korzystających z turystycznych obiektów' noclegowych w Łodzi w 1990 r.; B - miejsca zamieszkania gości krajowych (próba losowa n = 1608 osób) korzystających z turystycznych obiektów
noclegowych w Lodzi w 1990 r.
Dessin 9. Lieux d ’habitation des hôtes du pays profitant des objets touristiques de couchage à Łódź en 1990
A - carte de concentration des lieux d ’habitation (selon les voïvodies) du total des hôtes du pays profitant des objets touristiques de couchage à Łódź en 1990 (129,7 mille); B - lieu d ’habitation des hôtes du pays (donées obtenues par recours au hasard (n = 1608 personnes) profitant des objets touris
tiques de couchage à Łódź en 1990 T u ry st y cz n a ba za noclegow a Ło dz i i je j w y ko rz y st a ni e w la ta ch 1 9 7 9 -1 9 9 7
oni z 278 m iejscow ości. Ilustruje to rys. 9B. N ajw ięcej gości (poza Łodzią) po chodziło z najw iększych m iast kraju: W arszawy, Poznania, Krakowa, Gdańska, G dyni, Szczecina oraz dwóch m niejszych, ale dość blisko Łodzi położonych miast: Płocka i Konina. N atom iast stosunkow o niew iele osób nocujących w ro ku 1990 r. w obiektach turystycznych Łodzi pochodziło z dobrze rozw iniętego gospodarczo regionu G órnego i Dolnego Śląska. N ajw ięcej jed n ak osób nocują cych w Łodzi zam ieszkiw ało na stałe położony w zapleczu m iasta obszar Polski Środkowej (tj. w schodnią W ielkopolskę i zachodnie M azowsze).
4. WNIOSKI
Zgrom adzone dużym nakładem pracy m ateriały źródłow e w eryfikują w spo sób pozytyw ny możliwości przeprowadzenia analizy ilościowej zmienności w iel kości, struktury, w ykorzystania i lokalizacji turystycznej bazy noclegow ej w Ł o dzi w latach 1979-1997. N atom iast trudno dziś podjąć jakiekolw iek analizy w yjaśniające w zakresie społecznym i ekonomicznym zarejestrowane lakty ujaw niające się w analizie zebranych danych ilościowych. Aby podjąć analizę ja k o ś ciową, potrzebne są z kolei szerokie badania prow adzone we w spółpracy (an kiety) i przy pełnym udostępnieniu danych grom adzonych w poszczególnych obiektach bazy noclegow ej Łodzi (m.in. wypis z ksiąg m eldunkowych itp.). Do piero te dane um ożliw iają analizę i typologię klienteli łódzkich obiektów noc legowych, identyfikację przestrzenną obszarów rynkowych łącznie z ich seg m entacją i charakterystyką dem ograficzną, społeczną i psychologiczną, co po winno być podstaw ą do przem yślanych działań m arketingow ych.
Pod w zględem w ielkości turystyczna baza noclegow a Łodzi, dużego cent rum m iejskiego w środkowej Polsce, je st skrom na. Problem jej rozwoju, m.in. poprzez budow ę nowych obiektów noclegow ych, zw łaszcza hotelow ych, w ym a ga głębszego przem yślenia, a co w ażniejsze przeprow adzenia badań w zakresie lokalizacji, stanu w ykorzystania i charakterystyki klientów turystycznej bazy noclegow ej Lodzi. W zakresie lokalizacji obiektów noclegow ych w latach dzie w ięćdziesiątych w ystępuje w yraźna tendencja (zob. rys. 2 i 3) do otw ierania m ałych obiektów poza strefą centralną m iasta (ale nie bezpośrednio w jeg o stre fie peryferyjnej). W 1990 r. (w porów naniu z latami siedem dziesiątym i i osiem dziesiątym i) w yraźnie pogorszyły się param etry w ykorzystania turystycznej bazy noclegow ej Łodzi. W latach dziew ięćdziesiątych niski poziom w artości pa ram etrów w ykorzystania tej bazy w ykazyw ał w yraźną tendencję do utrw alania się. Turystyczna baza noclegow a Lodzi służy przede w szystkim gościom odw ie dzającym m iasto w celach służbow ych, co preferow ało przyjazdy ludzi młodych i w średnim wieku, w tym blisko 3/4 m ężczyzn. Zasięg oddziaływ ania prze strzennego obiektów noclegow ych Lodzi je s t stosunkow o rozległy terytorial
