___________________________________________________________________________
Ocena efektu sejsmicznego strzelań grupowych
przodków w warunkach polskich kopalń rud miedzi
Piotr MERTUSZKA
1), Krzysztof FUŁAWKA
1), Marcin SZUMNY
1),
Lech STOLECKI
1)1) KGHM CUPRUM sp. z o.o. – Centrum Badawczo-Rozwojowe, Wrocław, e-mail: pmertuszka@cuprum.wroc.pl
Streszczenie
Podstawowym sposobem prowokowania zjawisk dynamicznych w kopalniach podziemnych Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego są grupowe strzelania przodków. Polegają one na jednoczesnym odpaleniu ładunków materiału wybuchowego w kilku lub kilkunastu przod-kach, co ma na celu uwolnienie energii sprężystej skumulowanej w górotworze. Dokładność stosowanych obecnie systemów nieelektrycznej inicjacji ładunków materiałów wybuchowych jest niewystarczająca, aby w sposób kontrolowany doprowadzać lokalnie do wzmacniania fali sejsmicznej, generowanej detonacją materiału wybuchowego. Oznacza to, że jednoczesne odpalanie ładunków w większej liczbie przodków nie zawsze przekłada się na poprawę sku-teczności profilaktyki tąpaniowej. W ramach niniejszego referatu przeanalizowano przebiegi fal sejsmicznych, generowanych grupowymi robotami strzałowymi w warunkach wybranego oddziału eksploatacyjnego kopalni KGHM. Oceny efektu sejsmicznego strzelań grupowych dokonano w oparciu o zarejestrowane amplitudy prędkości drgań cząsteczek górotworu i wyniki krótkoczasowej transformaty Fouriera.
Słowa kluczowe: technika strzałowa, profilaktyka tąpaniowa, transformata Fouriera
The assessment of seismic effect of multi-face blasting in
Polish copper mines conditions
Abstract
The Group Blasting is one of the most often applied method of dynamic events provoking in underground mines of the Lower Silesian Copper Basin. The synchronised detonation of dozens mining faces are carried out in order to release of energy which is cumulated in surrounding rock mass. The accuracy of currently used initiation systems is insufficient to provide a controlled interference of seismic wave triggered by firing of explosives. As a result, simultaneous detonation of higher number of mining faces does not always correlate with improvement of the effectiveness of rock burst prevention. In this paper, the records of seismic waves generated by detonation of explosives in one of the mining panels within KGHM mine were analyzed. The evaluation of the seismic effect generated by group win-ning blasting was performed based on peak particle velocity values and using short-time Fourier transform analysis.
Wstęp
Złoże rud miedzi w polskich kopalniach, należących do KGHM Polska Miedź S.A., jest eksploatowane na głębokościach sięgających ponad 1200 m. Wysokie ciśnienia eksploatacyjne w skałach otaczających wyrobiska i ciągły wzrost powierzchni wy-branej zwiększają ryzyko występowania samoistnych zjawisk sejsmicznych, prowa-dzących do tąpań, zawałów i opadów skał [3, 7]. W celu zmniejszenia zagrożenia ze strony dynamicznych przejawów ciśnienia górotworu stosuje się szereg zabiegów prewencyjnych w postaci aktywnych i pasywnych metod profilaktycznych [1, 10]. Te pierwsze mają głównie charakter organizacyjny, w związku z tym ich skuteczność należy rozpatrywać w ujęciu długoterminowym. Z kolei metody aktywne, w dużym uproszczeniu polegające na odprężaniu górotworu przy pomocy detonacji materiału wybuchowego (MW) w otworach strzałowych, można traktować jako „doraźne”, a zarazem najbardziej skuteczne [9]. Metody te są podstawowym sposobem prowo-kowania zjawisk dynamicznych w kopalniach podziemnych Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego.
Jak zaznaczają Kabiesz i Lurka [4], pożądanym wynikiem wykonywania robót strzałowych jest zachwianie stanu równowagi naprężeń określonego fragmentu górotworu, umożliwiające dynamiczne wyzwolenie zgromadzonej wcześniej energii sprężystej. Efekt ten można dodatkowo wzmocnić poprzez strzelania grupowe za-kładając, że odpalenie większej liczby (od kilkunastu do kilkudziesięciu) przodków jednocześnie zwiększy amplitudę indukowanych drgań. Aby doprowadzić do interfe-rencji drgań konieczne jest zachowanie odpowiedniej synchronizacji opóźnień po-między odpalaniem ładunków MW w kolejnych przodkach [5]. Niestety dokładność stosowanych obecnie systemów inicjacji jest niewystarczająca, aby w sposób kon-trolowany doprowadzać lokalnie do wzmacniania fali sejsmicznej generowanej deto-nacją materiału wybuchowego. Oznacza to, że jednoczesne odpalanie ładunków w większej liczbie przodków nie zawsze przekłada się na poprawę skuteczności profilaktyki tąpaniowej.
W ramach opracowania przeanalizowano zapisy drgań sejsmicznych, generowa-nych grupowymi robotami strzałowymi w warunkach wybranego oddziału eksploata-cyjnego kopalni KGHM, w aspekcie możliwości zaobserwowania wzmocnienia am-plitudy drgań i skuteczności prowokacji wstrząsów. Ocena efektu sejsmicznego strzelań grupowych polegała na korelacji wybranych parametrów robót strzałowych (liczba odpalanych przodków, całkowita ilość odpalanego materiału wybuchowego) ze spektrogramami i wyznaczonymi parametrami drgań sejsmicznych (czas trwania drgań, maksymalna amplituda).
1.
Aktywność sejsmiczna i skuteczność prowokacji w obrębie
analizowanego pola
Wraz z postępem eksploatacji w rejonie analizowanego pola, zaobserwowano inten-sywny wzrost aktywności sejsmicznej począwszy od trzeciego kwartału roku 2014 (rys. 1).
Rys. 1. Aktywność sejsmiczna w obrębie analizowanego pola eksploatacyjnego w latach 2014-2016
W ostatnich latach aktywność sejsmiczna w obrębie analizowanego pola rosła niemalże liniowo, zarówno w ujęciu ilościowym (R2≈0,90), jak i energetycznym
(R2≈0,95). W związku z powyższym, aby minimalizować zagrożenie sejsmiczne, stosowano aktywne środki prewencyjne w postaci strzelań grupowych przodków. Na rys. 2 przedstawiono skuteczność prowokacji wstrząsów w analizowanym oddziale w ujęciu zarówno ilościowym, jak i energetycznym. Obszary zaznaczone na zielono obejmują czas, w którym wykonywane były roboty strzałowe (30 min), powiększony o czas wyczekiwania, tj. 60 minut. Wstrząsy, które wystąpiły w tym czasie, zakwalifi-kowano jako sprowokowane.
Rys. 2. Skuteczność prowokacji wstrząsów sejsmicznych w ujęciu energetycznym (po lewej) i ilościowym (po prawej) w latach 2014-2016
Jak widać, skuteczność prowokacji wstrząsów wysokoenergetycznych w obrębie analizowanego pola eksploatacyjnego utrzymywała się na stosunkowo niskim po-ziomie. Dotyczy to szczególnie skuteczności w ujęciu energetycznym, gdyż ze względu na czas występowania, większość zdarzeń wykazuje charakter losowy i nie zaobserwowano nasilenia sejsmiczności we wspomnianych okresach wyczekiwania. Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy może być zbyt mały impuls energetyczny, generowany robotami strzałowymi.
R² = 0,9037 R² = 0,9469 -2,00E+07 0,00E+00 2,00E+07 4,00E+07 6,00E+07 8,00E+07 1,00E+08 1,20E+08 0 500 1000 1500 2000 2500 II k w. / 2 0 1 4 II I k w. / 2 0 1 4 IV k w. / 2 0 1 4 I k w. / 2 0 1 5 II k w. / 2 0 1 5 II I k w. / 2 0 1 5 IV k w . / 2 01 5 I k w. / 2 0 1 6 energ ia w strz ą só w [J ] lic zb a w strz ą só w liczba wstrząsów energia wstrząsów
2.
Ocena efektu sejsmicznego strzelań grupowych
Do określenia efektu sejsmicznego strzelań grupowych wykorzystano zapisy drgań z dwóch stanowisk sejsmicznych. Jedno ze stanowisk (A), zlokalizowane było na północ (ok. 500-600 m) od linii frontu eksploatacyjnego. Drugie stanowisko (B) znaj-dowało się na przedpolu prowadzonych robót i było oddalone od nich o ok. 350-450 m (rys. 3). Taki układ umożliwił obserwację drgań generowanych robotami strzało-wymi zarówno na przedpolu frontu eksploatacyjnego, jak i od strony zrobów. Należy jednak zaznaczyć, że zastosowane sejsmometry umożliwiały pomiar wyłącznie składowej wertykalnej sygnału sejsmicznego. W efekcie wpływa to na pewne przy-bliżenie otrzymanych wyników, jednak w dalszym ciągu możliwe jest uzyskanie in-formacji nt. charakteru drgań indukowanych robotami strzałowymi.
Rys. 3. Lokalizacja stanowisk sejsmicznych względem frontu eksploatacyjnego W analizowanym okresie, w granicach przedmiotowego pola eksploatacyjnego, przeprowadzono łącznie 140 strzelań grupowych. Zestawienie liczby odpalanych przodków oraz całkowitej ilości zastosowanego materiału wybuchowego przedsta-wiono na rys. 4.
Rys. 4. Zestawienie strzelań grupowych prowadzonych w analizowanym polu 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 0 5 10 15 20 25 30 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 1 0 0 1 0 5 1 1 0 11 5 1 2 0 1 2 5 1 3 0 1 3 5 Ilo ść o d p a la n e g o M W [k g ] lic zb a o d p a la n yc h je d n o cz e śn ie p rz o d kó w Numer strzelania
Na potrzeby analizy, spośród wszystkich 140 strzelań, wyodrębniono i przeanali-zowano 17 zdarzeń, różniących się między sobą liczbą odpalanych przodków i ilo-ścią detonowanego jednocześnie materiału wybuchowego. Zestawienie strzelań grupowych, wybranych do analizy, wraz z informacją nt. liczby przodków i masy odpalanego MW przedstawiono na rys. 5.
Rys. 5. Zestawienie strzelań grupowych wybranych do analizy
Przy wyborze poszczególnych strzelań grupowych uwzględniono liczby odpala-nych przodków i całkowitą masę detonowanego ładunku MW – od wartości minimal-nych do wartości maksymalminimal-nych.
2.1. Ocena w oparciu o parametr PPV
Analiza w dziedzinie czasu jest podstawową i najprostszą metodą oceny intensyw-ności drgań i pozwala m.in. otrzymać informacje o wartościach maksymalnych mie-rzonego parametru, np. prędkości drgań cząstek, tzw. PPV (ang. Particle Peak
Velocity). Wartość PPV jest niezbędna m.in. przy opisywaniu intensywności drgań
parasejsmicznych, dlatego też jest jednym z podstawowych parametrów, wykorzy-stywanych w większości norm dotyczących oddziaływania wstrząsów na obiekty. Ponadto, maksymalna wartość prędkości drgań jest wykorzystywana do wyznacze-nia równawyznacze-nia propagacji drgań, co jest podstawą przy określaniu bezpiecznych ilości ładunku MW w odniesieniu do oddziaływania na otoczenie [2]. Metodę wyznaczania parametru PPV przedstawiono na rys. 6.
0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 0 5 10 15 20 25 30 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Ilo ść o d p a la n e g o M W [k g ] lic z b a o d p a la n y c h je d n o cz e śn ie p rz o d kó w L.p.
Rys. 6. Przykładowy sejsmogram z wyznaczoną wartością PPV
W odniesieniu do aktywnej profilaktyki tąpaniowej, pożądanym efektem zwięk-szania ilości odpalanego MW jest wzrost maksymalnej amplitudy prędkości drgań cząstek górotworu. W przypadku drgań generowanych robotami strzałowymi, które charakteryzują się dużą złożonością, ocena intensywności drgań wyłącznie na pod-stawie parametru PPV może być zbyt dużym uproszczeniem. Dlatego też ocena efektu indukowanych drgań sejsmicznych powinna być uzupełniona o analizę cza-sowo-częstotliwościową, umożliwiającą dodatkową ocenę struktury sygnału, czasu jego trwania i energii sygnału dyssypowanej w otoczeniu.
2.2. Ocena w oparciu o wyniki analizy czasowo-częstotliwościowej z wykorzystaniem krótkoczasowej transformaty Fouriera
Jedną z dostępnych metod czasowo-częstotliwościowych jest krótkoczasowa tras-formata Fouriera (ang. Short-Time Fourier Transform), która umożliwia prezentację rozkładu poszczególnych częstotliwości w czasie [6].
Metoda STFT polega na przesuwaniu okna o zadanej długości z pewnym krokiem wzdłuż sygnału i analizie jego składu częstotliwościowego (FFT) [8]. Analiza tego typu znajduje zastosowanie w ocenie efektu robót strzałowych, gdyż nie bazuje wyłącznie na wartościach maksymalnych amplitud czy dominujących częstotliwości, ale pozwala w sposób graficzny przedstawić dystrybucję mocy sygnału sejsmiczne-go. Schemat ideowy analizy czasowo-częstotliwościowej z wykorzystaniem krótko-czasowej transformaty Fouriera przedstawiono na rys. 7.
Rys. 7. Schemat ideowy analizy czasowo-częstotliwościowej STFT
Ważną cechą tej metody jest możliwość zmiany rozdzielczości czasowo-częstotliwościowej: im większe okno, tym lepsza rozdzielczość częstotliwościowa, ale jednocześnie gorsza czasowa. Z kolei mniejsze okno implikuje dobrą rozdziel-czość czasową i gorszą częstotliwościową. Dla celów niniejszej analizy, wielkość okna dobierano indywidualnie dla każdego przypadku.
3.
Analiza wyników
Maksymalne prędkości drgań cząstek górotworu, zarejestrowane zarówno na sta-nowisku sejsmicznym A, jak i B, nie zmieniają się w zakresie masy odpalanego ła-dunku od 345 kg do 1011 kg, co zostało przedstawione na rys. 8 (czerwona ramka). Wyznaczone wartości PPV mogą zostać opisane niemalże poziomą prostą z wyso-kim stopniem dopasowania (R2 ≈ 0,9), pomimo 3-krotnej różnicy w masie odpalane-go MW. Szczegółowe wyniki analizy w całym zakresie zależności ilości detonowa-nego MW i odpowiadającymi im maksymalnymi prędkościami drgań cząstek góro-tworu przedstawiono na rys. 8.
Rys. 8. Porównanie zarejestrowanych wartości PPV w odniesieniu do ilości odpalanego MW 0,0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 300 500 700 900 1100 1300 1500 PPV [ m m /s ] Masa odpalonych MW[kg] PPV (stacja A) PPV (stacja B)
Znaczny wzrost PPV zaobserwowano w przypadku strzelań grupowych, w któ-rych jednocześnie detonowano ponad 1300 kg materiału wybuchowego. Na stano-wisku sejsmicznym B, znajdującym się na wyprzedzeniu frontu eksploatacyjnego, wartość PPV wzrosła 4-krotnie względem wartości wyznaczonej dla strzelań grupo-wych, w których odpalano łącznie mniej niż 1011 kg, natomiast na stanowisku B, zlokalizowanym za linią zrobów – 2-krotnie. Można zatem stwierdzić, że większy ładunek, a co za tym idzie – większa liczba odpalanych przodków, zwiększają praw-dopodobieństwo wystąpienia interferencji fal indukowanych robotami strzałowymi, jak miało to miejsce w opisywanych wyżej przypadkach. Niemniej przy dokładności opóźnień, obecnie stosowanych w polskich kopalniach rud miedzi zapalników (elek-tryczne i nieelek(elek-tryczne), interferencja fal ma charakter losowy i nie może być w sposób konstruktywny kontrolowana.
Wykresy czas–częstotliwość–amplituda dla wszystkich przeanalizowanych przypad-ków przedstawiono na rys. 9-13. Zakresy poszczególnych osi, tj. czas trwania, czę-stotliwość i moc sygnału, zostały ujednolicone, co pozwoliło na bezpośrednie po-równanie zmian w dystrybucji energii drgań generowanych grupowymi strzelaniami przodków. Wartości maksymalne poszczególnych osi ustawiono odpowiednio na: oś czasu – 10 sekund; oś relatywnej mocy sygnału – 0,05 dla stanowiska A i 0,15 dla stanowiska B, oś częstotliwości – 100 Hz.
Rys. 9. Spektrogramy STFT strzelania grupowego nr 1 i 2 dla stacji A (z lewej) i B (z prawej)
stanowisko A - od strony zrobów
Strz e la ni e g rupo w e nr 1 9 p rz od k ó w 3 4 5 k g
stanowisko B - na przedpolu fron-tu R el a ty w n a m o c sy g n a łu R el a ty w n a m o c sy g n a łu R el a ty w n a m o c sy g n a łu Strz e la ni e g rupo w e nr 2 9 p rz od k ó w 3 8 4 k g R e la ty w n a m o c sy g n a łu
Rys. 10. Spektrogramy STFT strzelania nr 3, 4, 5 i 6 dla stacji A (z lewej) i B (z prawej) R e la ty w n a m o c sy g n a łu Strz e la ni e g rupo w e nr 4 1 0 p rz o dk ó w – 5 3 4 k g R e la ty w n a m o c sy g n a łu Strz e la ni e g rupo w e nr 5 1 0 p rz o dk ó w – 5 60 kg R e la ty w n a m o c sy g n a łu R e la ty w n a m o c sy g n a łu Strz e la ni e g rupo w e nr 6 1 0 p rz o dk ó w – 5 65 kg R e la ty w n a m o c sy g n a łu R e la ty w n a m o c sy g n a łu
stanowisko B – na przedpolu frontu stanowisko A – od strony zrobów
Strz e la ni e g rupo w e nr 3 1 0 p rz o dk ó w – 4 1 0 k g R e la ty w n a m o c sy g n a łu R e la ty w n a m o c sy g n a łu
Rys. 11. Spektrogramy STFT strzelania nr 7, 8, 9 i 10 dla stacji A (z lewej) i B (z prawej)
stanowisko A – od strony zrobów stanowisko B – na przedpolu frontu
R e la ty w n a m o c sy g n a łu R e la ty w n a m o c sy g n a łu Strz e la ni e g rupo w e nr 9 14 prz o dk ó w – 873 kg Strz e la ni e g rupo w e nr 8 1 4 prz o dk ó w – 642 kg Strz e la ni e g rupo w e nr 7 11 prz o dk ó w – 600 kg R e la ty w n a m o c sy g n a łu R e la ty w n a m o c sy g n a łu R e la ty w n a m o c sy g n a łu R e la ty w n a m o c sy g n a łu Strz e la ni e g rupo w e nr 1 0 1 5 p rz o dk ó w – 914 kg R e la ty w n a m o c sy g n a łu R e la ty w n a m o c sy g n a łu
Rys. 12. Spektrogramy STFT strzelania nr 11, 12, 13 i 14 dla stacji A (z lewej) i B (z prawej) R e la ty w n a m o c sy g n a łu
stanowisko B – na przedpolu frontu
Strz e la ni e g rupo w e nr 1 1 1 8 p rz o dk ó w – 993 kg
stanowisko A – od strony zrobów
R e la ty w n a m o c sy g n a łu Strz e la ni e g rupo w e nr 1 2 1 8 p rz o dk ó w – 1 0 1 0 kg R e la ty w n a m o c sy g n a łu R e la ty w n a m o c sy g n a łu Strz e la ni e g rupo w e nr 1 4 2 2 p rz o dk i – 1 3 9 3 kg R e la ty w n a m o c sy g n a łu R e la ty w n a m o c sy g n a łu Strz e la ni e g rupo w e nr 1 3 2 2 p rz o dk i – 1 3 9 2 kg R e la ty w n a m o c sy g n a łu R e la ty w n a m o c sy g n a łu
Rys. 13. Spektrogramy STFT strzelania nr 15, 16 i 17 dla stacji A (z lewej) i B (z prawej) W oparciu o obliczone spektrogramy sygnałów parasejsmicznych stwierdzono, że w większości przypadków grupowe strzelania przodków nie doprowadziły do zwięk-szenia mocy sygnału na stanowiskach pomiarowych. Zaobserwowano jednak, że zwiększenie ilości odpalanego ładunku MW może przekładać się na rozkład energii indukowanych fal sejsmicznych. Ponadto, jednoczesne odpalenie większej liczby przodków wpływało na zakres obserwowanych częstotliwości sygnału, natomiast, zwiększenie ilości MW w trakcie strzelań grupowych, w niektórych przypadkach skutkowało intensyfikacją występowania pików relatywnej mocy sygnału, co zostało
R e la ty w n a m o c sy g n a łu Strz e la ni e g rupo w e nr 1 6 2 5 p rz o dk ó w – 1 4 6 5 kg R e la ty w n a m o c sy g n a łu R e la ty w n a m o c s y g n a łu
stanowisko A – od strony zrobów
Strz e la ni e g rupo w e nr 1 5 2 1 p rz o dk ó w – 1462 kg
stanowisko B – na przedpolu frontu
R e la ty w n a m o c sy g n a łu Strz e la ni e g rupo w e nr 1 7 2 2 p rz o dk ó w – 1 4 7 0 kg R e la ty w n a m o c sy g n a łu R e la ty w n a m o c sy g n a łu
przedstawione na rys. 12 i 13. Prawdopodobnie związane to było z nakładaniem się kilku pakietów fal sejsmicznych w trakcie jednego strzelania grupowego. Jest to wyraźny sygnał, przemawiający za tym, że w warunkach polskich kopalń rud miedzi możliwe jest doprowadzenie do interferencji fal sejsmicznych indukowanych robo-tami strzałowymi.
Podsumowanie i wnioski
Celem niniejszego opracowania było określenie efektu sejsmicznego strzelań gru-powych przodków na przykładzie wybranego pola eksploatacyjnego. Oceny sku-teczności realizowanych prac dokonano w oparciu o szczegółową analizę sygnałów sejsmicznych, zawierających zapisy drgań indukowanych robotami strzałowymi.
W wyniku analizy zaobserwowano, że pomimo dużej zmienności masy odpala-nego ładunku MW w kolejnych robotach strzałowych, w 13 z 17 analizowanych zda-rzeń, wartość PPV nie zmieniała się i pozostawała na niskim, niezadowalającym poziomie, co widoczne jest również na spektrogramach uzyskanych przy pomocy krótkoczasowej transformaty Fouriera. W większości przypadków, energia sygnału niemalże nie wykraczała poza poziom szumu sygnału sejsmicznego. Można więc przypuszczać, że w wyniku wspomnianych 13 strzelań grupowych (345 kg do 1011 kg MW) nie doszło do interakcji indukowanych fal, co w znacznym stopniu obniżyło skuteczność aktywnej profilaktyki tąpaniowej.
Wyraźną intensyfikację drgań i wzrost wartości PPV zaobserwowano w przypadku 4 strzelań grupowych, w których liczba odpalanych przodków była większa niż 20, a całkowita masa ładunku MW przekraczała 1300 kg. Zarejestrowana maksymalna amplituda drgań wzrosła w tych przypadkach nawet 4-krotnie względem strzelań, w których ilość MW nie przekraczała 1011 kg. Można zatem przypuszczać, że zwiększenie liczby odpalanych przodków doprowadziło do nałożenia się fal parasej-smicznych. Podobne konkluzje można wysnuć w oparciu o otrzymane spektrogramy drgań. W przypadku robót strzałowych z największą liczbą odpalanych jednocześnie przodków, obserwuje się wyraźny wzrost mocy sygnału zarówno pod względem wartości częstotliwości, amplitudy, jak i ilości pików energetycznych.
Reasumując, w oparciu o szczegółową analizę efektu sejsmicznego strzelań grupowych stwierdzono, że istnieje możliwość takiej konfiguracji opóźnień odpalania poszczególnych przodków, aby w sposób istotny wzmocnić efekt sejsmiczny, a tym samym zwiększyć skuteczność aktywnych metod profilaktyki tąpaniowej. Niestety, obecnie stosowane zapalniki, ze względu na swoją dokładność, uniemożliwiają ste-rowanie tym zjawiskiem i w ostatecznym rozrachunku, uzyskiwany efekt sejsmiczny jest daleki od oczekiwanego.
Aby doprowadzić do konstruktywnej interferencji fal konieczna jest odpowiednia synchronizacja odpalania poszczególnych przodków, poprzedzona szczegółową analizą. Ważne jest również zastosowanie precyzyjnych środków inicjujących, np. zapalników elektronicznych.
Bibliografia
[1] Butra J., Kudełko J., 2011, Rockburst hazard evaluation and prevention methods in
[2] Dehghani H., Ataee-pour M., 2014, Development of a model to predict peak particle velocity in a blasting operation, vol. 48, iss. 1, s. 51-58.
[3] Fuławka K., Pytel W., Mertuszka P., 2018, The effect of selected rockburst prevention
measures on seismic activity – Case study from the Rudna copper mine, Journal of Sus-tainable Mining, vol. 17, iss. 1, 2018, s. 1-10.
[4] Kabiesz J., Lurka A., 2014, Assessment of the possibility to obtain constructive vibration
interference from blasting, Przegląd Górniczy, 70(12), s. 59-66.
[5] Kabiesz J., Lurka A., Drzewiecki J., 2015, Selected methods of rock structure
disintegra-tion to control mining hazards, Arch. Min. Sci., vol. 60, no. 3, s. 807-824.
[6] Politis N.P., 2010, Advanced time–frequency analysis applications in earthquake
engi-neering, in: Seismic Design and Analysis of Structures, s. 23-29.
[7] Saharan M.R., Mitri H., 2011, Destress Blasting as a Mines Safety Tool: Some
Funda-mental Challenges for Successful Applications, Procedia Engineering, vol. 26, s. 37-47.
[8] Sołtys A., 2010, Skale SWD – Zastosowanie wyników analizy Matching Pursuit do oceny
oddziaływania drgań na obiekty, Górnictwo i Geoinżynieria, r. 34, z. 2, s. 573-584.
[9] Wojtecki Ł., Konicek P., Mendecki M.J., Zuberek W.M., 2017, Application of Seismic
Parameters for Estimation of Destress Blasting Effectiveness, Procedia Engineering, vol. 191, s. 750-760.
[10] Wojtecki Ł., Konicek P., Schreiber J., 2017, Effects of torpedo blasting on rockburst
prevention during deep coal seam mining in the Upper Silesian Coal Basin, Journal of Rock Mechanics and Geotechnical Engineering, vol. 9, iss. 4, s. 694-701.
