Warszawa, sierpień 2003
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY
UŻYTKOWANIE
GRUNTÓW
I ICH JAKOŚĆ
KOMITET REDAKCYJNY GŁÓWNEGO URZĘDU STATYSTYCZNEGO PRZEWODNICZĄCY Tadeusz Toczyński REDAKTOR GŁÓWNY Halina Dmochowska CZŁONKOWIE
Wojciech Adamczewski, Maria Bieńkowska, Stanisława Borkowska, Małgorzata Fronk, Iwona Gruczyńska, Bożena Jakóbiak, Janina Janecka, Małgorzata Kałaska, Jacek Kotowski, Liliana Kursa, Lucyna Nowak, Lucyna Przybylska, Grażyna Szydłowska
SEKRETARZ Hanna Poławska
Opracowanie publikacji: Departament Statystyki Rolnictwa i Środowiska
pod kierunkiem: Janusza Witkowskiego – Zastępcy Generalnego
Komisarza Spisowego – Wiceprezesa GUS
Redakcja merytoryczna: Henryka Wanke – Zastępca Dyrektora
Departamentu Statystyki Rolnictwa i Środowiska
Autorzy opracowania: Ewa Cypelt Kazimierz Dziubiński Stanisław Niszczota
Prace obliczeniowe i edytorskie: Lidia Korytkowska Wiesława Rafa Beata Wałuto
Prace projektowe i przetwarzanie danych: COIS Warszawa
pod kierunkiem: Jovity Januszewskiej – Zastępcy Dyrektora Centralnego Ośrodka Informatyki Statystycznej Autorzy prac projektowych
i przetwarzania danych: Anna Rozworowska Hanna Wiśniewska
Maria Zaręba
Graficzne wykonanie wykresów i map: Dariusz Miziołek Beata Wałuto
Projekt okładki: Sylwester Jabłoński
Druk i oprawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych
PRZEDMOWA
Publikacja zawiera wyniki Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r. dotyczące tematyki użytkowania gruntów i ich jakości.
Wyniki Powszechnego Spisu Rolnego i sprawozdawczości zostały przedstawione w zbiorczym rozliczeniu dla kraju według grup użytkowników gospodarstw i według województw. Dodatkowo, dla gospodarstw rolnych, wyniki Powszechnego Spisu Rolnego przedstawiono według grup obszarowych powierzchni ogólnej, użytków rolnych, skali poszczególnych grup upraw i poszczególnych upraw oraz wskaźnika jakości użytków rolnych.
Dla zilustrowania przemian w użytkowaniu gruntów podstawowe informacje spisowe w ujęciu ogólnokrajowym podano w retrospekcji od roku 1980 do 1995 w odstępach 5 letnich, dalej z częstotliwością coroczną. Niektóre dane zaprezentowano na tle wyników poprzedniego spisu rolnego przeprowadzonego w 1996 r.
Publikacja składa się z uwag metodycznych, uwag ogólnych ilustrowanych wykresami i części tabelarycznej. W uwagach metodycznych omówiono podstawowe zasady, definicje i pojęcia obowiązujące w Powszechnym Spisie Rolnym 2002 r. W uwagach ogólnych przedstawiono krótką analizę uzyskanych wyników na tle lat poprzednich w ujęciach sektorowych według stopnia wykorzystania gruntów, rodzaju użytków i ich jakości.
Niniejsza publikacja jest kolejną z zaplanowanych na 2003 r. publikacji dotyczących wyników Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r.
Główny Urząd Statystyczny składa podziękowanie wszystkim osobom i instytucjom uczestniczącym w przygotowaniu i przeprowadzeniu Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r.
Tadeusz Toczyński Generalny Komisarz Spisowy
Prezes Głównego Urzędu Statystycznego
SPIS TREŚCI
Przedmowa... III Uwagi metodyczne ... IX Uwagi ogólne... XVIII
WYKAZ TABLIC
Tabl. Str.
Powierzchnia gruntów oraz struktura ich użytkowania według użytkowników
w 2002 r………... 1 XX
Powierzchnia ogółem i liczba gospodarstw rolnych oraz średnia powierzchnia
gospodarstwa rolnego ... 2 XXIV Przeciętna powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwach rolnych
posiadających użytki rolne w latach 1996 i 2002 ... 3 XXIX Powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwach rolnych, liczba
gospodarstw posiadających użytki rolne oraz średnia powierzchnia użytków
rolnych w gospodarstwach posiadających użytki rolne... 4 XXXII Powierzchnia gruntów ornych, liczba gospodarstw posiadających grunty orne
oraz średnia powierzchnia gruntów ornych w gospodarstwach posiadających
grunty orne... 5 XXXV Powierzchnia zasiewów w gospodarstwach rolnych, liczba gospodarstw
rolnych prowadzących zasiewy oraz średnia powierzchnia gospodarstwa
prowadzącego zasiewy ... 6 XXXVII Powierzchnia odłogów w gospodarstwach rolnych, liczba gospodarstw w
których wystąpiły grunty odłogowane oraz średnia powierzchnia odłogów w
gospodarstwach posiadających odłogi... 7 XXXIX Powierzchnia ugorów w gospodarstwach rolnych, liczba gospodarstw w
których wystąpiły grunty ugorowane oraz średnia powierzchnia ugorów w
gospodarstwach posiadających grunty ugorowane... 8 XL Powierzchnia sadów w gospodarstwach rolnych, liczba gospodarstw rolnych
posiadających sady oraz średnia powierzchnia sadów w gospodarstwach
posiadających sady ... 9 XLII Powierzchnia trwałych użytków zielonych w gospodarstwach rolnych, liczba
gospodarstw rolnych posiadających trwałe użytki zielone oraz średnia powierzchnia trwałych użytków zielonych w gospodarstwach posiadających
trwałe użytki zielone... 10 XLIV
TABLICE ŹRÓDŁOWE
Użytkowanie gruntów 1980 – 2002... 1 2 Użytkowanie gruntów według rodzaju użytków i użytkowników ... 2 3 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni ogółem w
grupach obszarowych użytków rolnych - ogółem ... 3 4 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni ogółem w
V
Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni ogółem w
grupach obszarowych użytków rolnych – sektor prywatny... 3 8 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni ogółem w
grupach obszarowych użytków rolnych – sektor prywatny – gospodarstwa
indywidualne... 3 12 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni gruntów ornych
w grupach obszarowych użytków rolnych - ogółem ... 4 16 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni gruntów ornych
w grupach obszarowych użytków rolnych – sektor prywatny... 4 17 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni gruntów ornych
w grupach obszarowych użytków rolnych – sektor prywatny – gospodarstwa
indywidualne... 4 18 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni gruntów ornych
pod zasiewami w grupach obszarowych użytków rolnych - ogółem ... 5 19 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni gruntów ornych
pod zasiewami w grupach obszarowych użytków rolnych – sektor prywatny... 5 20 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni gruntów ornych
pod zasiewami w grupach obszarowych użytków rolnych – sektor prywatny –
gospodarstwa indywidualne... 5 21 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni odłogów w
grupach obszarowych użytków rolnych - ogółem ... 6 22 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni odłogów w
grupach obszarowych użytków rolnych – sektor prywatny... 6 23 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni odłogów w
grupach obszarowych użytków rolnych – sektor prywatny – gospodarstwa
indywidualne... 6 24 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni ugorów w
grupach obszarowych użytków rolnych - ogółem ... 7 25 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni ugorów w
grupach obszarowych użytków rolnych – sektor prywatny... 7 26 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni ugorów w
grupach obszarowych użytków rolnych – sektor prywatny – gospodarstwa
indywidualne... 7 27 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni sadów w grupach
obszarowych użytków rolnych - ogółem ... 8 28 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni sadów w grupach
obszarowych użytków rolnych – sektor prywatny ... 8 29 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni sadów w grupach
obszarowych użytków rolnych – sektor prywatny – gospodarstwa
indywidualne... 8 30 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni łąk trwałych w
grupach obszarowych użytków rolnych - ogółem ... 9 31 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni łąk trwałych w
grupach obszarowych użytków rolnych – sektor prywatny... 9 32 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni łąk trwałych w
grupach obszarowych użytków rolnych – sektor prywatny – gospodarstwa
indywidualne... 9 33 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni pastwisk
trwałych w grupach obszarowych użytków rolnych - ogółem ... 10 34 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni pastwisk
VI
Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni pastwisk trwałych w grupach obszarowych użytków rolnych – sektor prywatny –
gospodarstwa indywidualne... 10 36 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni pozostałych
gruntów w grupach obszarowych użytków rolnych - ogółem... 11 37 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni pozostałych
gruntów w grupach obszarowych użytków rolnych – sektor prywatny ... 11 38 Gospodarstwa rolne według grup obszarowych powierzchni pozostałych
gruntów grupach obszarowych użytków rolnych – sektor prywatny –
gospodarstwa indywidualne... 11 39 Powierzchnia lasów i gruntów leśnych w gospodarstwach rolnych - ogółem ... 12 40 Powierzchnia lasów i gruntów leśnych w gospodarstwach rolnych – sektor
prywatny ... 12 41 Powierzchnia lasów i gruntów leśnych w gospodarstwach rolnych – sektor
prywatny – gospodarstwa indywidualne... 12 42 Gospodarstwa rolne, w których nie zanotowano powierzchni odłogów i
ugorów - ogółem... 13 43 Gospodarstwa rolne, w których nie zanotowano powierzchni odłogów i
ugorów – sektor prywatny ... 13 44 Gospodarstwa rolne, w których nie zanotowano powierzchni odłogów i
ugorów – sektor prywatny – gospodarstwa indywidualne... 13 45 Użytkowanie gruntów w gospodarstwach według wskaźnika jakości użytków
rolnych ... 14 46 Charakterystyka gospodarstw rolnych według wskaźnika jakości użytków
rolnych w grupach obszarowych upraw - ogółem ... 15 47 Charakterystyka gospodarstw rolnych według wskaźnika jakości użytków
rolnych w grupach obszarowych upraw – sektor prywatny... 15 52 Charakterystyka gospodarstw rolnych według wskaźnika jakości użytków
rolnych w grupach obszarowych upraw – sektor prywatny – gospodarstwa
indywidualne... 15 57 Struktura własnościowa użytków rolnych według wskaźnika jakości gruntów
w grupach obszarowych powierzchni użytków rolnych - ogółem ... 16 62 Struktura własnościowa użytków rolnych według wskaźnika jakości gruntów
w grupach obszarowych powierzchni użytków rolnych – sektor prywatny... 16 66 Struktura własnościowa użytków rolnych według wskaźnika jakości gruntów
w grupach obszarowych powierzchni użytków rolnych – sektor prywatny –
gospodarstwa indywidualne... 16 70 Gospodarstwa rolne odłogujące i ugorujące według wskaźnika jakości
użytków rolnych i grup obszarowych powierzchni ogólnej – ogółem ... 17 74 Gospodarstwa rolne odłogujące i ugorujące według wskaźnika jakości
użytków rolnych i grup obszarowych powierzchni ogólnej – sektor prywatny ... 17 75 Gospodarstwa rolne odłogujące i ugorujące według wskaźnika jakości
użytków rolnych i grup obszarowych powierzchni ogólnej – sektor prywatny
– gospodarstwa indywidualne... 17 76 Powierzchnia zalesiona w gospodarstwach rolnych według wskaźnika jakości
użytków rolnych w grupach obszarowych powierzchni ogólnej - ogółem... 18 77 Powierzchnia zalesiona w gospodarstwach rolnych według wskaźnika jakości
użytków rolnych w grupach obszarowych powierzchni ogólnej – sektor
VII
Powierzchnia zalesiona w gospodarstwach rolnych według wskaźnika jakości użytków rolnych w grupach obszarowych powierzchni ogólnej – sektor
prywatny – gospodarstwa indywidualne... 18 79 Gospodarstwa rolne według liczby działek i grup obszarowych użytków
rolnych - ogółem... 19 80 Gospodarstwa rolne według liczby działek i grup obszarowych użytków
rolnych – sektor prywatny ... 19 81 Gospodarstwa rolne według liczby działek i grup obszarowych użytków
rolnych – sektor prywatny – gospodarstwa indywidualne... 19 82 Użytkowanie gruntów w gospodarstwach rolnych – ogółem... 20 83 Użytkowanie gruntów w gospodarstwach rolnych – sektor prywatny ... 20 84 Użytkowanie gruntów w gospodarstwach rolnych – sektor prywatny –
gospodarstwa indywidualne... 20 85
WYKRESY
Użytkowanie gruntów ogółem... 1 XVIII Użytkowanie gruntów ogółem w gospodarstwach rolnych... 2 XVIII Użytkowanie gruntów w gospodarstwach rolnych sektora prywatnego ... 3 XIX Użytkowanie gruntów w gospodarstwach rolnych sektora publicznego... 4 XIX Struktura użytkowania gruntów ogółem w 2002 r. Sektor prywatny ... 5 XXI Struktura użytkowania gruntów ogółem w 2002 r. Sektor publiczny ... 6 XXI Liczba gospodarstw rolnych i powierzchnia użytków rolnych według grup
obszarowych użytków rolnych w 2002 r.. ... 7 XXV Udział powierzchni poszczególnych użytków rolnych w powierzchni użytków
rolnych ogółem w gospodarstwach rolnych ... 8 XXVI Udział powierzchni poszczególnych użytków rolnych w powierzchni użytków
rolnych w gospodarstwach rolnych sektora prywatnego... 9 XXVII Udział powierzchni poszczególnych użytków rolnych w powierzchni użytków
rolnych w gospodarstwach rolnych sektora publicznego ... 10 XXVII Przeciętna powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwach indywidualnych
o powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha ... 11 XXX Udział powierzchni zasiewów w powierzchni użytków rolnych wg
województw ... 12 XXXVI Udział powierzchni poszczególnych grup upraw w ogólnej powierzchni
zasiewów... 13 XXXVIII Udział odłogów i ugorów w powierzchni gruntów ornych ogółem w
gospodarstwach rolnych wg województw ... 14 XXXVIII Udział powierzchni sadów w powierzchni użytków rolnych wg województw.... 15 XLI Powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwach rolnych wg odległości od
siedziby gospodarstwa ... 16 L Liczba gospodarstw rolnych posiadających użytki rolne wg odległości od
VIII
RYSUNKI
Liczba gospodarstw rolnych ogółem ... 1 XXII Liczba gospodarstw rolnych o powierzchni powyżej 1 ha użytków rolnych ... 2 XXII Struktura użytkowania gruntów – ogółem rolnictwo ... 3 XXIII Struktura użytkowania gruntów w gospodarstwach indywidualnych ... 4 XXIII Udział powierzchni użytków rolnych sektora prywatnego w powierzchni
użytków rolnych ogółem w gospodarstwach rolnych... 5 XXVIII Udział powierzchni użytków rolnych sektora publicznego w powierzchni
użytków rolnych ogółem w gospodarstwach rolnych... 6 XXVIII Średnia powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwach rolnych... 7 XXXI Średnia powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwach rolnych powyżej
1 ha użytków rolnych... 8 XXXI Powierzchnia gruntów ornych w gospodarstwach rolnych ... 9 XXXIV
SKRÓTY tys. = tysiąc mln = milion zł = złoty szt = sztuka kg = kilogram dt = decytona (kwintal) t = tona ha = hektar l = litr hl = hektolitr r. = rok cd. = ciąg dalszy dok. = dokończenie tabl. = tablica ZNAKI UMOWNE
Kreska (-) - zjawisko nie wystąpiło
Zero: (0) - zjawisko istniało w wielkości mniejszej od 0,5; (0,0) - zjawisko istniało w wielkości mniejszej od 0,05.
Kropka (.) - zupełny brak informacji albo brak informacji wiarygodnych. Znak x - wypełnienie pozycji jest niemożliwe lub niecelowe.
„W tym” - oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy.
„#” - symbol oznacza, że dane nie mogą być publikowane ze względu na konieczność zachowania tajemnicy statystycznej w rozumieniu ustawy o statystyce publicznej.
IX UWAGI METODYCZNE
Wprowadzenie
Dane zawarte w niniejszej publikacji opracowano na podstawie wyników Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r. oraz sprawozdań statystycznych z jednostek administracyjnych stopnia podstawowego (powierzchnia ogółem gminy/miasta).
Powszechny Spis Rolny oraz Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań zostały przeprowadzone na terenie całego kraju, w dniach od 21 maja do 8 czerwca 2002 r. (według stanu w dniu 20 maja 2002 r. godz. 24.00), zgodnie z n/w ustawami podjętymi przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej:
- z dnia 2 grudnia 1999 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2001 r. (Dz. U. z 2000 r., Nr 1, poz. 1) z późniejszą zmianą (Dz. U. z 2000 r., Nr 93, poz. 1026),
- z dnia 9 września 2000 r. o powszechnym spisie rolnym w 2002 r. (Dz. U. z 2000 r., Nr 99, poz. 1072),
- z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 1995 r., Nr 88, poz. 439) z późniejszymi zmianami.
W powyższych aktach prawnych określono termin i zakres tematyczny spisów, zasady organizacji i realizacji prac spisowych, zobowiązanie ludności do udzielania informacji oraz sposób ich zebrania.
Celem Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r. było, między innymi:
- zapewnienie podstawowej bazy informacyjnej o gospodarstwach rolnych i związanych z nimi gospodarstwach domowych, koniecznej dla realizacji krajowej, regionalnej i lokalnej polityki rolnej i społecznej na wsi,
- dostarczenie informacji niezbędnych dla finalizowania procesów stowarzyszeniowych z Unią Europejską (UE), jak i zapewnienia podstaw informacyjnych w pierwszych latach członkostwa zgodnie z wymogami UE oraz wykonanie zobowiązań Polski w zakresie dostarczenia informacji dla potrzeb organizacji międzynarodowych (FAO, OECD, EUROSTAT i inne),
- budowy i aktualizacji statystycznych operatów losowania prób do różnotematycznych badań reprezentacyjnych.
Zakres tematyczny Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r. był bardzo obszerny i dotyczył blisko 3 mln gospodarstw rolnych.
X
Wyniki spisu zostaną przedstawione w kolejno opracowywanych publikacjach krajowych pod następującymi tytułami:
- „Uprawy rolne”, - „Uprawy ogrodnicze”,
- „Budynki i infrastruktura techniczna w gospodarstwach rolnych”,
- „Ciągniki, maszyny i inne środki transportu w gospodarstwach rolnych”, - „Pozarolnicza działalność gospodarstw rolnych”,
- „Systematyka i charakterystyka gospodarstw rolnych”,
- „Wybrane elementy sytuacji ekonomicznej gospodarstw rolnych”, - „Przemiany agrarne”,
- „Metodologia Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r.”,
- „Rolnictwo na terenach górskich i terenach o słabych warunkach glebowych”, - „Cele produkcji w gospodarstwach rolnych”,
- „Charakterystyka gospodarstw prowadzących rachunkowość rolną”, - „Nakłady pracy w gospodarstwach rolnych”
oraz w publikacjach szczebla wojewódzkiego:
- „Użytkowanie gruntów, powierzchnia zasiewów i pogłowie zwierząt gospodarskich”,
- „Budynki i wyposażenie techniczne gospodarstw rolnych”,
- „Wybrane elementy sytuacji ekonomicznej gospodarstw rolnych”, - „Systematyka i charakterystyka gospodarstw rolnych”,
- „Cele produkcji w gospodarstwach rolnych”.
Planuje się również opracowanie publikacji dla szczebla gminnego w formie zestawu tablic zawierających informacje o gospodarstwach rolnych na terenie gminy, o możliwościach produkcyjnych gospodarstw rolnych, o skali upraw rolnych i ogrodniczych, o pogłowiu zwierząt gospodarskich, o źródłach utrzymania gospodarstw domowych, o działalności pozarolniczej itp. oraz o lokacie gminy w województwie dla podstawowych parametrów w rolnictwie.
Ponadto, w Bazie Danych Regionalnych (BDR) prowadzonej przez Urząd Statystyczny w Jeleniej Górze, będą zamieszczone informacje ze spisu dla poszczególnych szczebli podziału terytorialnego kraju, tj. województwa, podregionu, powiatu, gminy, a także dla miejscowości.
XI Zakres i tematyka Powszechnego Spisu Rolnego
Powszechnym Spisem Rolnym objęto:
- gospodarstwa indywidualne o powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha,
- gospodarstwa indywidualne o powierzchni użytków rolnych od 0,1 do 1 ha włącznie,
- osoby fizyczne będące właścicielami zwierząt gospodarskich, nie posiadające użytków rolnych lub posiadające użytki rolne o powierzchni mniejszej niż 0,1 ha, - pozostałe gospodarstwa rolne będące w użytkowaniu osób prawnych i jednostek
organizacyjnych nie mających osobowości prawnej.
Wykaz gospodarstw indywidualnych powstał w oparciu o statystyczny rejestr podatkowy (system SPGC), który aktualizowany był przez rachmistrzów w czasie obchodu przedspisowego oraz uzupełniany o wykaz właścicieli zwierząt gospodarskich nie posiadających użytków rolnych lub posiadających użytki rolne o powierzchni mniejszej niż 0,1 ha. Kartotekę gospodarstw rolnych będących w użytkowaniu osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej utworzono na podstawie Bazy Jednostek Statystycznych.
Dla gospodarstw rolnych, których użytkownicy odmówili udziału w Powszechnym Spisie Rolnym 2002 r. oraz w przypadkach, gdy kontakt z użytkownikami gospodarstw był niemożliwy, dokonano imputacji danych o gospodarstwie.
Tematyka Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r. została ujęta na formularzach spisowych w następujących działach:
- Powierzchnia gospodarstwa,
- Struktura własnościowa użytków rolnych gospodarstwa, - Struktura dochodów,
- Działalność gospodarcza,
- Pracujący w indywidualnym gospodarstwie rolnym, - Powierzchnia zasiewów,
- Powierzchnia inna,
- Pogłowie zwierząt gospodarskich, - Rozdysponowanie produkcji rolniczej, - Infrastruktura gospodarstwa,
- Budynki i budowle,
- Magazynowanie w gospodarstwie, - Nawozy i pestycydy w gospodarstwie, - Maszyny i urządzenia rolnicze,
XII
W ramach spisu, w gospodarstwach indywidualnych o powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha, zebrano następujące informacje:
1) dane o osobach będących użytkownikami gospodarstw rolnych: a) nazwisko i imiona użytkownika gospodarstwa rolnego, b) poziom wykształcenia rolniczego użytkownika,
c) wkład pracy w gospodarstwo rolne w okresie 12 miesięcy poprzedzających badanie – liczba godzin przepracowanych w gospodarstwie,
2) o liczbie pracowników najemnych stałych i pracowników dorywczych zatrudnionych w gospodarstwie rolnym,
3) o użytkowaniu gruntów, a w szczególności:
a) o powierzchni gruntów ogółem, w tym użytków rolnych (gruntów ornych, sadów, łąk i pastwisk trwałych), lasów i gruntów leśnych oraz pozostałych gruntów i nieużytków,
b) o powierzchni zasiewów głównych upraw,
4) o pogłowiu zwierząt gospodarskich według gatunków i grup produkcyjno-użytkowych oraz liczbie pni pszczelich,
5) o rozdysponowaniu produkcji rolniczej,
6) o budynkach, infrastrukturze i wyposażeniu technicznym gospodarstw, w tym: a) rodzaje budynków, budowli i ich powierzchnia,
b) liczba ciągników rolniczych i innych środków transportowych oraz maszyn rolniczych, c) źródła zaopatrzenia w wodę, sposoby odprowadzania ścieków i usuwania śmieci, d) wyposażenie w sieć elektryczną i telefon,
e) rodzaje urządzeń melioracyjnych,
7) o stosowaniu nawozów i pestycydach w gospodarstwie w okresie 12 miesięcy poprzedzających badanie,
8) o zadłużeniu gospodarstw rolnych,
9) o działalności gospodarczej (rolniczej i pozarolniczej) prowadzonej przez użytkownika gospodarstwa rolnego lub osobę dorosłą pozostającą z użytkownikiem we wspólnym gospodarstwie domowym,
10) o ważniejszych wydatkach poniesionych w okresie 12 miesięcy poprzedzających badanie, w tym na:
a) zakup gruntów,
b) budowę lub modernizację budynków, c) powiększenie stada podstawowego,
XIII
Informacje o wieku, płci, poziomie wykształcenia ogólnego, głównych i dodatkowych źródłach utrzymania użytkownika i członków jego gospodarstwa domowego, a także osób pracujących wyłącznie lub głównie w gospodarstwach rolnych pozyskano z Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań, który, jak wspomniano na wstępie, odbył się jednocześnie z Powszechnym Spisem Rolnym 2002 r.
Dla osób fizycznych użytkujących gospodarstwa indywidualne o powierzchni użytków rolnych od 0,1 ha do 1 ha włącznie oraz dla właścicieli zwierząt gospodarskich zebrano w/w informacje, z wyłączeniem tych, o których mowa w pkt. 8 i 10, a w ramach punktów 3b, 6b, i 7 zebrano dane w ograniczonym zakresie tematycznym.
W ramach spisu u osób prawnych i w jednostkach organizacyjnych nie mających osobowości prawnej zebrano informacje, o których mowa w punktach 2-10.
Zgodnie z ustawą z dnia 2 grudnia 1999 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2002 r. (Dz. U. z 2000 r., Nr 1, poz. 1 i Nr 93 poz. 1026) i rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 22 maja 2002 r. w sprawie wylosowanych obwodów objętych spisem kontrolnym (Dz. U. Nr 66, poz. 597) po zakończeniu Powszechnego Spisu Rolnego i Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań przeprowadzono w dniach od 17 do 25 czerwca 2002 r. spis kontrolny w wylosowanych 903 obwodach spisowych, co stanowiło 0,5% ogółu obwodów spisowych. Zasady metodyczne oraz wyniki spisu kontrolnego będą zamieszczone w publikacji „Metodologia Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r.” (grudzień 2003 r.).
Ważniejsze definicje, pojęcia spisowe i zasady spisywania
Za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą oraz prawami i obowiązkami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.
Za gospodarstwo indywidualne uważa się gospodarstwo rolne o powierzchni użytków rolnych od 0,1 ha, będące własnością lub znajdujące się w użytkowaniu osoby fizycznej lub grupy osób.
Za właściciela zwierząt gospodarskich uważa się osobę nie posiadającą użytków rolnych lub posiadającą użytki o powierzchni mniejszej niż 0,10 ha, która ma co najmniej: 1 sztukę bydła lub (i) 5 sztuk trzody chlewnej albo 1 lochę lub (i) 3 sztuki owiec bądź kóz lub (i) 1 konia lub (i) 30 sztuk drobiu lub (i) 5 sztuk samic zwierząt futerkowych (w tym królików) lub (i) 1 pień pszczeli.
XIV
Za użytkownika gospodarstwa indywidualnego uważa się osobę fizyczną lub grupę osób, które faktycznie użytkują grunty, niezależnie od tego, czy są właścicielami, dzierżawcami, czy użytkują je z innego tytułu i niezależnie od tego, czy grunty te są zlokalizowane w jednej, czy w kilku gminach.
Za gospodarstwo domowe użytkownika gospodarstwa rolnego (właściciela zwierząt gospodarskich) uważa się zespół osób mieszkających i utrzymujących się wspólnie, jeżeli wśród nich jest osoba prowadząca gospodarstwo indywidualne (właściciel zwierząt gospodarskich).
Rozliczenie powierzchni użytków rolnych w gospodarstwach rolnych, w niniejszej publikacji, zostało wykonane zgodnie z metodologią krajową, a więc w powierzchni gruntów ornych, a następnie w powierzchni zasiewów uwzględniono ogrody przydomowe, uprawy pod osłonami oraz powierzchnię uprawy wikliny.
Użytkowanie gruntów
Do ogólnej powierzchni gruntów gospodarstwa zaliczono wszystkie bez wyjątku grunty wchodzące w skład gospodarstwa, a więc wszystkie grunty użytkowane rolniczo (grunty orne, sady, łąki i pastwiska), wszystkie związane z nimi grunty użytkowane nierolniczo, jak lasy, podwórza, grunty pod zabudowaniami lub przeznaczone pod zabudowę, ogrody ozdobne, grunty pod wodami, drogi, torfowiska, kamieniołomy, żwirownie itp. oraz nieużytki, niezależnie od tytułu władania (własne, dzierżawione na zasadzie umowy i bezumownie, użytkowane z innego tytułu).
Gospodarstwa indywidualne spisywano w miejscu przebywania użytkownika i tam ujmowano całkowitą, ogólną powierzchnię, niezależnie od miejsca położenia gruntów.
Do gruntów ornych zalicza się grunty w uprawie, tj. pod zasiewami wraz z ogrodami przydomowymi oraz odłogi i ugory.
Za grunty orne w uprawie uważa się grunty zasiane lub zasadzone ziemiopłodami rolnymi lub ogrodniczymi, plantacje wikliny i chmielu, powierzchnie szklarni, inspektów, namiotów foliowych oraz powierzchnię mniejszą od 10 arów zasadzoną drzewami owocowymi i krzewami owocowymi.
Do odłogów zalicza się powierzchnie gruntów ornych nie dające plonów, które co
najmniej przez dwa lata nie były uprawiane, natomiast do ugorów - powierzchnie, które w danym roku były przejściowo nie obsiane (nieużytkowane rolniczo).
Do sadów zalicza się grunty o powierzchni nie mniejszej niż 10 arów , zasadzone drzewami i krzewami owocowymi.
XV
Do łąk i pastwisk trwałych zalicza się grunty pokryte trwale trawami, natomiast nie zalicza się gruntów ornych obsianych trawami w ramach płodozmianu. Łąki trwałe są to grunty pokryte trwale trawami, z zasady koszone, a w rejonach górskich również powierzchnię koszonych hal i połonin. Pastwiska trwałe są to grunty pokryte trwale trawami , które z zasady nie są koszone, lecz wypasane, a w rejonach górskich również powierzchnię wypasanych hal i połonin.
Do lasów i gruntów leśnych zalicza się powierzchnię zalesioną oraz powierzchnię
przejściowo pozbawioną drzewostanu. Do powierzchni zalesionej zalicza się grunty pokryte uprawami leśnymi, młodnikami i drzewostanami starszymi oraz plantacjami topoli i innymi gatunkami drzew szybko rosnących prowadzonymi na gruntach leśnych. Do powierzchni przejściowo pozbawionej drzewostanu zalicza się zręby, halizny, płazowizny i plantacje choinkowe prowadzone na gruntach leśnych oraz wylesienia powstałe na skutek oddziaływania emisji przemysłowych i górnictwa (zalewiska, zapadliska).
Do powierzchni pozostałych gruntów wchodzących w skład gospodarstwa wlicza się grunty będące pod zabudowaniami, podwórzami, placami i ogrodami ozdobnymi, pod drogami i liniami podziału powierzchniowego w lasach, powierzchnię wód śródlądowych, rowów melioracyjnych, plantacji leśnych prowadzonych na gruntach nieleśnych, powierzchnię porośniętą wikliną w stanie naturalnym, powierzchnię innych gruntów użytkowych (torfowiska, żwirownie) oraz nieużytków.
Do powierzchni stawów rybnych i jezior (zarybionych i niezarybionych) zaliczono te, na których prowadzona jest gospodarka rybacka, obejmująca produkcję i połowy ryb konsumpcyjnych, jak również produkcję materiału zarybieniowego.
Powierzchnia zasiewów
Dane o powierzchni zasiewów ujmowane w spisie dotyczą powierzchni upraw poszczególnych ziemiopłodów uprawianych w plonie głównym. W powierzchni zasiewów uwzględnia się również powierzchnię zasiewów w sadach.
Do grupy „zbóż podstawowych” zalicza się powierzchnię uprawy poszczególnych
zbóż (pszenicy, żyta, jęczmienia, owsa, pszenżyta) z podziałem na formy jare i ozime przeznaczone do zbioru ziarna.
Do grupy „zbóż podstawowych z mieszankami” zalicza się powierzchnię uprawy
zbóż podstawowych oraz powierzchnię zasiewów mieszanek zbożowych ozimych i jarych. Do grupy „przemysłowych” zaliczono powierzchnię buraków cukrowych, rzepaku i
XVI
leczniczych, wikliny i innych przemysłowych. Uprawy te, w niniejszej publikacji, zaliczono do grupy „pozostałe uprawy”.
Do grupy „pastewnych” zaliczono uprawy okopowych pastewnych, strączkowych
pastewnych łącznie z mieszankami zbożowo-strączkowymi na ziarno, kukurydzy na zielonkę, motylkowych drobnonasiennych, innych pastewnych i traw.
Grupa „pozostałe” obejmuje dane o powierzchni warzyw, truskawek, wysadków roślin
okopowych, łubinu gorzkiego, roślin ozdobnych oraz pozostałych przemysłowych, tj. maku, słonecznika, chmielu, ziół leczniczych, wikliny i innych przemysłowych, a także szklarni i tuneli foliowych oraz ogrodów przydomowych.
Ważniejsze grupowania i zakres publikowanych danych
Dane spisowe zostały ujęte w dwóch podstawowych formach własności, tj. w sektorze prywatnym i publicznym.
W sektorze prywatnym podstawowymi formami własności są: własność prywatna krajowa (gospodarstwa indywidualne, gospodarstwa spółdzielcze i spółki prywatne), własność zagraniczna i własność mieszana.
Do sektora publicznego zaliczono gospodarstwa własności państwowej (Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych), gospodarstwa będące własnością samorządową (gmin) oraz gospodarstwa stanowiące własność mieszaną (spółki z przewagą mienia państwowego).
W ramach sektora prywatnego dane opublikowano dla gospodarstw indywidualnych. Gospodarstwa indywidualne obejmują:
- gospodarstwa o powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha, prowadzone przez rolników na gruntach własnych i niewłasnych,
- gospodarstwa o powierzchni użytków rolnych od 0,1 ha do 1 ha włącznie użytkowane rolniczo przez osoby prywatne,
- osoby fizyczne będące właścicielami zwierząt gospodarskich, nie posiadające użytków rolnych lub posiadające użytki rolne o powierzchni mniejszej niż 0,1 ha. Niezależnie od powyższych zbiorczych grupowań – rozliczeń makroekonomicznych według grup użytkowników – dane Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r., w zależności od tematyki, opracowano według niżej wymienionych klasyfikacji:
♦ grup obszarowych powierzchni ogólnej, wyodrębniając następujące grupy: do 1 ha (0,00-0,10, 0,10-0,20, 0,20-0,50, 0,50-1,00), 1-2, 2-3, 3-4, 4-5, 5-7, 7-10, 10-15, 15-20, 20-30, 30-50, 50-100, 100-200, 200-300, 300-500, 500-1000, 1000 ha i więcej;
XVII
♦ grup obszarowych powierzchni użytków rolnych, wyodrębniając następujące grupy: do 1 ha (0,00, 0,01-0,10, 0,10-0,20, 0,0,50, 0,50-1,00), 1-2, 2-3, 3-5, 5-7, 7-10, 10-15, 15-20, 20-30, 30-50, 50-100, 100-200, 200-300, 300-500, 500-1000, 1000 ha i więcej;
♦ grup obszarowych powierzchni użytków rolnych, według poszczególnych rodzajów użytków, generalnie wyodrębniając następujące grupy: do 1 ha, 1-2, 2-3, 3-5, 5-7, 7-10, 10-15, 15-20, 20-30, 30-50, 50 ha i więcej. W przypadkach występowania niewielkich powierzchni uprawy zastosowano prezentowanie danych wg nieco innych grup obszarowych; ♦ grup obszarowych gruntów pod zasiewami według upraw, wyodrębniając następujące grupy; poniżej 1 ha, 1-2, 2-3, 3-5, 5-7, 7-10, 10-15, 15-20, 20-30, 30-50, 50 ha i więcej;
♦ według wskaźnika jakości użytków rolnych wyliczonego jako iloraz hektarów przeliczeniowych podanych przez użytkowników gospodarstw rolnych do fizycznych hektarów użytków rolnych w gospodarstwach. Wyodrębniono następujące grupy jakości użytków rolnych: poniżej 0,4 ha, 0,4-0,7, 0,7-1,0, 1,0 i więcej.
W tablicach zawierających sumaryczne dane dotyczące użytkowania gruntów i powierzchni zasiewów mogą wystąpić pewne nieścisłości rachunkowe wynikające z zaokrągleń automatycznych (zaokrąglenia od arów do pełnych hektarów oraz od hektarów do tys. ha). Informacje liczbowe w ujęciu odsetkowym zaprezentowano z jednym znakiem po przecinku i z uwagi na elektroniczną technikę zaokrągleń mogą nie sumować się na 100%. Liczby te są poprawne pod względem merytorycznym.
XVIII
UWAGI OGÓLNE
UŻYTKOWANIE GRUNTÓW Grunty ogółem
Rolnictwo polskie charakteryzuje się ciągłym procesem zmian zachodzących zarówno w strukturach własnościowych, jak i kierunkach użytkowania ziemi. W ciągu ostatnich 6 lat, a więc od poprzedniego Powszechnego Spisu Rolnego, zmniejszyła się powierzchnia gruntów w użytkowaniu gospodarstw rolnych z 20,8 mln ha do 19,3 mln ha, a więc o 1,5 mln ha, tj. o 6,9%, wzrosła natomiast powierzchnia gruntów należących do jednostek niestanowiących gospodarstw rolnych, określana jako grunty różne z 10,5 mln ha do 11,9 mln ha.
W ykres 1 . U żytk o w a nie g runtó w o g ó łe m
P ozostałe grunty a/ 16,9% U żytki rolne w gospodarstw ach rolnych 54,0% Lasy i grunty leśne
29,1%
a/ W pozycji "pozostałe grunty" zawarto również 1445,5 tys. ha użytków rolnych nieużytkow anych rolniczo (tereny budowlane, rekreacyjne itp.).
W y k re s 2 . U ży tk ow a nie gruntów ogółe m a/
w gos pod a rs tw a c h rolny c h
Lasy i grunty leśne 6,2% U żytki rolne
87,4%
P ozostałe grunty 6,4%
a/ Bez gruntów różnych niestanowiących gospodarstw rolnych i bez lasów i pozostałych gruntów N adleśnictw i P arków N arodowych.
XIX
Według wyników Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r. na ogólną powierzchnię gruntów znajdującą się w użytkowaniu gospodarstw rolnych wynoszącą 19,3 mln ha, w użytkowaniu jednostek sektora prywatnego znajdowało się 18,1 mln ha, tj. 93,9% gruntów, w tym w użytkowaniu gospodarstw indywidualnych znajdowało się 16,8 mln ha, tj. 86,9% powierzchni gruntów, natomiast jednostki sektora publicznego użytkowały 1,2 mln ha, tj. 6,1% powierzchni gruntów.
W ykre s 3. Uż ytkow a nie gruntów w gospoda rstw a ch rolnych se ktora pryw a tne go
Grunty orne 68,6% Pas tw is ka trw ałe
5,0%
Las y i grunty leś ne 6,1%
Sady 1,5% Łąki trw ałe
12,9%
Poz os tałe grunty 5,9%
W ykre s 4. Użytkow a nie gruntów w gospoda rstw a ch rolnych se ktora publiczne go
Pozostałe grunty 12,7% Lasy i grunty leśne
8,3% Pastw iska trw ałe
9,6% Łąki trw ałe 16,7% Grunty orne 52,5% Sady 0,2%
XX
Tabl. 1. Powierzchnia gruntów oraz struktura ich użytkowania według użytkowników w 2002 r. Użytki rolne
Wyszczególnienie
Powierz- chnia
ogółem razem grunty orne sady łąki pastwiska Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty W tysiącach hektarów Ogółem ... 31268,5 16899,3 13066,5 271,0 2531,3 1030,5 9089,5 5279,7a/ Gospodarstwa rolne: ... 19324,8 16899,3 13066,5 271,0 2531,3 1030,5 1201,2 1224,3 sektora prywatnego ... 18143,7 15965,8 12446,4 268,6 2334,2 916,6 1103,8 1074,1 w tym gospodarstwa indywidualne ... 16792,4 14858,4 11485,6 264,0 2245,1 863,7 1076,5 857,5 sektora publicznego ... 1181,1 933,5 620,1 2,4 197,1 113,9 97,4 150,2 Grunty różne niestanowiące
gospodarstw rolnych sektora
prywatnego i publicznego ... 11943,7 - - - - - 7888,3 4055,4a/ W odsetkach Ogółem ... 100,0 54,0 41,8 0,8 8,1 3,3 29,1 16,9a/ Gospodarstwa rolne: ... 100,0 87,4 67,6 1,4 13,1 5,3 6,3 6,3 sektora prywatnego ... 100,0 88,0 68,6 1,5 12,9 5,0 6,1 5,9 w tym gospodarstwa indywidualne ... 100,0 88,5 68,4 1,6 13,4 5,1 6,4 5,1 sektora publicznego ... 100,0 79,0 52,5 0,2 16,7 9,6 8,3 12,7
Grunty różne niestanowiące gospodarstw rolnych sektora
prywatnego i publicznego ... 100,0 - - - - - 66,0 34,0a/ W procentach ogółem Ogółem ... 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0a/ Gospodarstwa rolne: ... 61,8 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 13,2 23,2 sektora prywatnego ... 58,0 94,5 95,3 99,1 92,2 88,9 12,1 20,4 w tym gospodarstwa indywidualne ... 53,7 87,9 87,9 97,4 88,7 83,8 11,8 16,2 sektora publicznego ... 3,8 5,5 4,7 0,9 7,8 11,1 1,1 2,8
Grunty różne niestanowiące gospodarstw rolnych sektora
prywatnego i publicznego ... 38,2 - - - - - 86,8 76,8a/
a/ W pozycji „pozostałe grunty” zawarto również 1445,5 tys. ha użytków nie użytkowanych rolniczo (tereny budowlane, rekreacyjne itp.).
XXI
Powszechnym Spisem Rolnym objęto łącznie 2933,2 tys. gospodarstw rolnych, w tym 977,1 tys. gospodarstw rolnych o powierzchni do 1 ha użytków rolnych łącznie i blisko 17,0 tys. indywidualnych właścicieli zwierząt gospodarskich nie posiadających użytków rolnych lub użytkujących powierzchnię poniżej 0,10 ha użytków rolnych. W porównaniu do 1996 r. liczba podmiotów zmniejszyła się o 133,3 tys. gospodarstw, tj. o 4,3%. Liczba gospodarstw rolnych o powierzchni powyżej 1 ha użytków rolnych również uległa zmniejszeniu w stosunku do 1996 r. o 90,7 tys. gospodarstw (o 4,4%) i wyniosła 1956,1 tys. gospodarstw. W sektorze prywatnym użytkowało grunty 2932,0 tys. gospodarstw, tj. 99,96% łącznej ich liczby, (w 1996 r. – 3064,5 tys.) w tym 2928,6 tys. gospodarstw indywidualnych (w 1996 r. – 3060,1 tys.). W użytkowaniu sektora publicznego spisano 1,3 tys. gospodarstw rolnych, tj. 0,04% ich łącznej liczby (w 1996 r. – 2,0 tys. gospodarstw).
Wykres 5. Struktura użytkowania gruntów ogółem w 2002 r. Sektor prywatny Gospodarstwa indywidualne 83,7% Spółdzielnie produkcji rolniczej 1,7% Pozostałe jednostki 5,0% Grunty różne niestanowiące gospodarstw 9,6%
Wykres 6. Struktura użytkowania gruntów ogółem w 2002 r. Sektor publiczny Grunty różne niestanowiące gospodarstw 89,5% Gospodarstwa państwowe 10,2% Pozostałe jednostki sektora publicznego 0,3%
Liczba gospodarstw w tys. 300,1 do 373,8 200,1 do 300,0 100,1 do 200,0 55,3 do 100,0 Liczba gospodarstw w tys. 200,1 do 291,8 100,1 do 200,0 50,1 do 100,0 32,1 do 50,0
Rys 1. LICZBA GOSPODARSTW ROLNYCH OGÓŁEM
Rys 2. LICZBA GOSPODARSTW ROLNYCH
Struktura użytkowania gruntów ogółem rolnictwo 100 50 10 Użytki rolne Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty
Struktura użytkowania gruntów
w gospodarstwach indywidualnych 100 50 10 Użytki rolne Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty
Rys 3. STRUKTURA UŻYTKOWANIA GRUNTÓW OGÓŁEM ROLNICTWO
Rys 4. STRUKTURA UŻYTKOWANIA GRUNTÓW W GOSPODARSTWACH INDYWIDUALNYCH
XXIV
Tabl. 2. Powierzchnia ogółem i liczba gospodarstw rolnych oraz średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego.
Ogółem
Grupy obszarowe powierzchni ogólnej
gruntów w ha powierzchnia ogółem w ha powierzchni w % udział w ogólnej gospodarstw liczba
udział w ogólnej liczbie gospodarstw w % średnia powierzchnia ogólna gospodarstwa w ha Ogółem 19324782 100,0 2933228 100,0 6,59 Do 1 ha 424181 2,2 904961 30,9 0,47 Razem powyżej 1 ha 18900601 97,8 2028267 69,1 9,32 1 – 2 687276 3,6 474547 16,2 1,45 2 – 3 695160 3,6 283715 9,7 2,45 3 – 5 1390630 7,2 356435 12,2 3,90 5 – 7 1372047 7,1 231942 7,9 5,92 7 – 10 1925889 10,0 230157 7,8 8,37 10 – 15 2543744 13,2 209170 7,1 12,16 15 – 20 1713402 8,9 99747 3,4 17,18 20 – 30 1906238 9,9 79442 2,7 24,00 30 – 50 1489218 7,7 40014 1,4 37,22 50 – 100 993312 5,1 14946 0,5 66,46 100 – 200 509415 2,6 3737 0,1 136,32 200 – 300 283295 1,5 1162 0,0 243,80 300 – 500 517658 2,7 1322 0,0 391,57 500 – 1000 840506 4,3 1220 0,0 688,94 1000 – 2500 778704 4,0 528 0,0 1474,82 2500 i więcej 1254108 6,5 183 0,0 6853,05 Gospodarstwa indywidualne Grupy obszarowe powierzchni ogólnej
gruntów w ha powierzchnia ogółem w ha powierzchni w % udział w ogólnej gospodarstw liczba
udział w ogólnej liczbie gospodarstw w % średnia powierzchnia ogólna gospodarstwa w ha Ogółem 16792355 100,0 2928578 100,0 5,73 Do 1 ha 424145 2,5 904855 30,9 0,47 Razem powyżej 1 ha 16368209 97,5 2023723 69,1 8,09 1 – 2 687095 4,1 474425 16,2 1,45 2 – 3 694806 4,1 283570 9,7 2,45 3 – 5 1389910 8,3 356254 12,2 3,90 5 – 7 1370957 8,2 231759 7,9 5,92 7 – 10 1924187 11,5 229955 7,9 8,37 10 – 15 2541156 15,1 208960 7,1 12,16 15 – 20 1710747 10,2 99594 3,4 17,18 20 – 30 1901239 11,3 79242 2,7 23,99 30 – 50 1479046 8,8 39757 1,4 37,20 50 – 100 961681 5,7 14516 0,5 66,25 100 – 200 437781 2,6 3253 0,1 134,58 200 – 300 205656 1,2 849 0,0 242,23 300 – 500 303648 1,8 780 0,0 389,29 500 – 1000 405946 2,4 596 0,0 681,12 1000 – 2500 264985 1,6 188 0,0 1409,50 2500 i więcej 89370 0,5 25 0,0 3574,81
XXV
Średnią powierzchnię ogólną spisanych gospodarstw rolnych obliczono na 6,59 ha, przy czym średnia powierzchnia ogólna w gospodarstwach o powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha wynosiła 9,60 ha, a średnia powierzchnia ogólna w gospodarstwach o powierzchni użytków rolnych do 1 ha – 0,55 ha, natomiast średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego o powierzchni ogólnej powyżej 1 ha wynosiła 9,32 ha, a w gospodarstwach o powierzchni ogólnej do 1 ha – 0,47 ha.
Największy udział w powierzchni ogólnej gospodarstw rolnych posiadały gospodarstwa o powierzchni ogólnej gruntów 10-15 ha i było to 7,1% ogólnej liczby gospodarstw oraz 7-10 ha i było to 7,8% ogólnej liczby gospodarstw. Największy zaś udział w ogólnej liczbie gospodarstw odnotowano w grupie obszarowej 1-2 ha powierzchni ogólnej – 16,2% gospodarstw rolnych, posiadających jedynie 3,6% powierzchni ogółem. W kraju odnotowano jedynie 711 gospodarstw rolnych z powierzchnią ogólną powyżej 1000 ha, które użytkowały 10,5% ogólnej powierzchni gospodarstw rolnych.
W gospodarstwach indywidualnych 56,9% powierzchni ogólnej znajdowało się w gospodarstwach posiadających 7-50 ha powierzchni ogólnej (22,5% ogólnej liczby gospodarstw), a 4,1% powierzchni ogólnej gospodarstw indywidualnych zajmowały jednostki o powierzchni 1-2 ha (16,2% ogólnej liczby gospodarstw indywidualnych).
10000 510000 1010000 1510000 2010000 2510000 3010000 3510000 4010000 4510000 do 1 ha 1-5 5-10 10-15 15-30 30-50 50 i więcej
Wykres 7. Liczba gospodarstw rolnych i powierzchnia użytków rolnych według grup obszarowych użytków rolnych w 2002 r.
liczba gospodarstw użytki rolne liczba/ha
XXVI
Wykres 8. Udział powierzchni poszczególnych użytków rolnych w powierzchni użytków rolnych ogółem w gospodarstwach rolnych
Łąki trwałe 15,0% Grunty orne 77,3% Pastwiska trwałe 6,1% Sady 1,6% Użytki rolne
Wyniki Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r. wykazały, że powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwach rolnych wynosiła 16,9 mln ha i w porównaniu do 1996 r. zmniejszyła się o około 1 mln ha (o 5,5%).
Dominujące w rolnictwie gospodarstwa rolne sektora prywatnego posiadały w użytkowaniu prawie 16,0 mln ha użytków rolnych, tj. 94,5% ogólnej powierzchni użytków rolnych, natomiast gospodarstwa rolne sektora publicznego użytkowały 0,9 mln ha, tj. 5,5% ogólnej powierzchni użytków rolnych. Powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwach indywidualnych wyniosła prawie 14,9 mln ha, tj. 87,9% ogólnej powierzchni użytków rolnych.
W przekroju terytorialnym największy udział użytków rolnych sektora prywatnego w ogólnej powierzchni użytków rolnych wystąpił w województwach: łódzkim – 99,1%, mazowieckim – 98,4%, świętokrzyskim – 98,8%, małopolskim – 98,1%, podlaskim – 97,9%, kujawsko-pomorskim – 97,5%, lubelskim – 97,3% i śląskim – 95,8%.
Najmniejszy udział użytków rolnych sektora prywatnego w ogólnej powierzchni użytków rolnych wystąpił w województwach: lubuskim – 80,6%, zachodniopomorskim – 86,8% i warmińsko-mazurskim – 86,8%.
XXVII
Udział powierzchni użytków rolnych gospodarstw indywidualnych w ogólnej powierzchni użytków rolnych wyniósł 87,9%. W poszczególnych województwach udział powierzchni użytków rolnych gospodarstw indywidualnych w powierzchni użytków rolnych ogółem kształtował się następująco:
do 70% – zachodniopomorskie, lubuskie;
70% - 90% – opolskie, dolnośląskie, warmińsko-mazurskie, pomorskie, wielkopolskie, kujawsko-pomorskie;
powyżej 90% – śląskie, podkarpackie, lubelskie, podlaskie, małopolskie, mazowieckie, świętokrzyskie i łódzkie.
Wykres 9. Udział powierzchni poszczególnych użytków rolnych w powierzchni użytków rolnych ogółem w gospodarstwach rolnych
sektora prywatnego Pastwiska trwałe 5,7% Łąki trwałe 14,6% Grunty orne 78,0% Sady 1,7%
Wykres 10. Udział powierzchni poszczególnych użytków rolnych w powierzchni użytków rolnych ogółem w gospodarstwach rolnych
sektora publicznego Sady 0,3% Grunty orne 66,4% Łąki trwałe 21,1% Pastwiska trwałe 12,2%
Udział sektora prywatnego w ogółem w procentach 95,1 do 99,2 90,1 do 95,0 85,1 do 90,0 80,6 do 85,0
Udział sektora publicznego w ogółem w procentach
10,1 do 19,5 5,1 do 10,0 2,6 do 5,0 0,9 do 2,5
Rys 5. UDZIAŁ POWIERZCHNI UŻYTKÓW ROLNYCH SEKTORA PRYWATNEGO W POWIERZCHNI UŻYTKÓW ROLNYCH OGÓŁEM
W GOSPODARSTWACH ROLNYCH
Rys 6. UDZIAŁ POWIERZCHNI UŻYTKÓW ROLNYCH SEKTORA PUBLICZNEGO W POWIERZCHNI UŻYTKÓW ROLNYCH OGÓŁEM
XXIX
Spółdzielnie produkcji rolniczej zajmowały 1,9% ogólnej powierzchni użytków rolnych (w 1996 r. – 2,7%) przy zróżnicowaniu terytorialnym:
do 1% – mazowieckie, warmińsko-mazurskie, łódzkie, świętokrzyskie, podlaskie, małopolskie, lubelskie;
1% - 3% – pomorskie, podkarpackie, lubuskie, kujawsko-pomorskie, zachodniopomorskie; 3,1% i więcej – dolnośląskie, śląskie, wielkopolskie, opolskie.
Największy udział użytków rolnych sektora publicznego w ogólnej powierzchni użytków rolnych mają województwa: lubuskie – 19,4%, warmińsko-mazurskie i zachodniopomorskie – po 13,2%. Najmniejszy udział użytków rolnych sektora publicznego w ogólnej powierzchni użytków rolnych mają województwa: łódzkie – 0,9%, świętokrzyskie – 1,2%, mazowieckie – 1,6%, małopolskie – 1,9%.
Wyniki Powszechnego Spisu Rolnego wykazały, że w kraju znajduje się 2916,3 tys. gospodarstw posiadających użytki rolne, w tym 960,1 tys. gospodarstw posiadających powierzchnię użytków rolnych od 0,01 – 1 ha i blisko 1956,2 tys. gospodarstw posiadających powyżej 1 ha użytków rolnych. Odnotowano 17,0 tys. gospodarstw właścicieli zwierząt gospodarskich nie posiadających powierzchni użytków rolnych lub posiadających do 0,10 ha powierzchni użytków rolnych.
Przeciętna w kraju powierzchnia użytków rolnych przypadająca na 1 gospodarstwo rolne w 2002 r. wynosiła 5,76 ha i była wyższa o 1,8% niż w 1996 r., w tym powierzchnia użytków rolnych 1 gospodarstwa posiadającego powyżej 1 ha użytków rolnych wyniosła 8,44 ha (również o 1,8% więcej niż w 1996 r.).
W przekroju terytorialnym zaś największą średnią wielkość użytków rolnych w gospodarstwie rolnym odnotowano w województwie zachodniopomorskim (14,27 ha), warmińsko-mazurskim (14,00 ha) i pomorskim (11,33 ha). Najmniejszą powierzchnię użytków rolnych w 1 gospodarstwie rolnym odnotowano w województwach: małopolskim (2,10 ha) i śląskim (2,15 ha).
Tabl. 3. Przeciętna powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwach rolnych posiadających użytki rolne w latach 1996 i 2002.
Grupy obszarowe użytków rolnych
ogółem do 1 ha 1-2 ha 2-3 ha 3-5 ha 5-7 ha 7-10 ha 10-15 ha 15-20 ha 20-30 ha
1996 r. 5,66 0,37 1,41 2,45 3,91 5,91 8,35 12,12 17,11 23,75 2002 r. 5,79 0,41 1,40 2,44 3,88 5,90 8,34 12,13 17,16 23,98
Grupy obszarowe użytków rolnych
30-50 ha 50-100 ha 100-200 ha 200-300 ha 300-500 ha 500-1000 ha 1000 ha i więcej
1996 r. 36,83 66,99 139,48 245,41 390,62 694,90 2364,46 2002 r. 37,30 66,96 137,12 244,70 392,43 692,23 2611,36
XXX
Przeciętna w kraju powierzchnia użytków rolnych przypadająca na 1 gospodarstwo rolne posiadające użytki rolne (bez właścicieli zwierząt gospodarskich nie posiadających użytków rolnych lub posiadających użytki rolne do 0,10 ha) wyniosła w 2002 r. – 5,79 ha.
Średnia powierzchnia użytków rolnych wzrosła, w stosunku do 1996 r., w gospodarstwach posiadających 15-50 ha użytków rolnych, a także w gospodarstwach posiadających 300-500 ha i powyżej 1000 ha użytków rolnych, przy czym:
w grupie obszarowej 15-20 ha wzrosła z 17,11 ha do 17,16 ha; w grupie obszarowej 20-30 ha wzrosła z 23,75 ha do 23,98 ha; w grupie obszarowej 300-500 ha wzrosła z 390,62 ha do 392,43 ha;
w grupie obszarowej powyżej 1000 ha wzrosła z 2364,46 ha do 2611,36 ha.
Analizując strukturę użytkowania gruntów w poszczególnych grupach obszarowych należy zauważyć, że 13,5% gospodarstw posiadających użytki rolne w grupie obszarowej 7-15 ha użytków rolnych, użytkowało 23,5% areału użytków rolnych w gospodarstwach rolnych. Gospodarstwa indywidualne w analogicznej grupie obszarowej użytkowały 26,7% powierzchni użytków rolnych znajdujących się też w 13,5% liczby gospodarstw indywidualnych.
Wykres 11. Przeciętna powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwach indywidualnych o powierzchni
użytków rolnych powyżej 1 ha
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170 180 razem 1-2 ha 2-3 ha 3-4 ha 4-5 ha 5-7 ha 7-10 ha 10-15 ha 15-20 ha 20-30 ha 30-50 ha 50 ha i więcej Grupy obszarowe u żytków rolnych W hektarach 2002 r. 1996 r.
Średnia powierzchnia użytków rolnych w ha 10,01 do 14,27 7,51 do 10,00 5,01 do 7,50 2,10 do 5,00 Średnia powierzchnia użytków rolnych w ha 15,01 do 24,11 10,01 do 15,00 5,01 do 10,00 3,31 do 5,00
Rys 7. ŚREDNIA POWIERZCHNIA UŻYTKÓW ROLNYCH W GOSPODARSTWACH ROLNYCH
Rys 8. ŚREDNIA POWIERZCHNIA UŻYTKÓW ROLNYCH W GOSPODARSTWACH ROLNYCH
XXXII
Tabl. 4. Powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwach rolnych, liczba gospodarstw
posiadających użytki rolnea) oraz średnia powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwach
posiadających użytki rolne.
Ogółem Grupy obszarowe użytków rolnych w ha powierzchnia użytków rolnych w ha udział w powierzchni użytków rolnych ogółem w % liczba gospodarstw posiadających użytki rolne udział w ogólnej liczbie gospodarstw posiadających użytki rolne w % średnia powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwie w ha Ogółem 16899297 100,0 2916260 100,0 5,79 Do 1 ha 396526 2,3 960119 32,9 0,41 Razem powyżej 1 ha 16502771 97,7 1956141 67,1 8,44 1 – 2 725335 4,3 517040 17,7 1,40 2 – 3 684999 4,1 281161 9,6 2,44 3 – 5 1354219 8,0 348689 12,0 3,88 5 – 7 1279332 7,6 216818 7,4 5,90 7 – 10 1752281 10,4 210051 7,2 8,34 10 – 15 2215957 13,1 182685 6,3 12,13 15 – 20 1440380 8,5 83938 2,9 17,16 20 – 30 1541151 9,1 64265 2,2 23,98 30 – 50 1181449 7,0 31678 1,1 37,30 50 – 100 829897 4,9 12394 0,4 66,96 100 – 200 460312 2,7 3357 0,1 137,12 200 – 300 271619 1,6 1110 0,0 244,70 300 – 500 506631 3,0 1291 0,0 392,43 500 – 1000 752453 4,5 1087 0,0 692,23 1000 i więcej 1506755 8,9 577 0,0 2611,36 Gospodarstwa indywidualne Grupy obszarowe użytków rolnych w ha powierzchnia użytków rolnych w ha udział w powierzchni użytków rolnych ogółem w % liczba gospodarstw posiadających użytki rolne udział w ogólnej liczbie gospodarstw posiadających użytki rolne w % średnia powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwie w ha Ogółem 14858425 100,0 2911767 100,0 5,10 Do 1 ha 396482 2,7 960041 33,0 0,41 Razem powyżej 1 ha 14461943 97,3 1951726 67,0 7,41 1 – 2 725041 4,9 516836 17,7 1,40 2 – 3 684603 4,6 280996 9,7 2,44 3 – 5 1353354 9,1 348466 12,0 3,88 5 – 7 1278301 8,6 216644 7,4 5,90 7 – 10 1750830 11,8 209876 7,2 8,34 10 – 15 2213745 14,9 182505 6,3 12,13 15 – 20 1437827 9,7 83790 2,9 17,16 20 – 30 1536608 10,3 64080 2,2 23,98 30 – 50 1171762 7,9 31432 1,1 37,28 50 – 100 799707 5,4 11977 0,4 66,77 100 – 200 394247 2,7 2907 0,1 135,62 200 – 300 189293 1,3 779 0,0 242,99 300 – 500 291240 2,0 746 0,0 390,40 500 – 1000 351494 2,4 515 0,0 682,51 1000 i więcej 283890 1,9 177 0,0 1603,90
a/ bez właścicieli zwierząt gospodarskich nie posiadających użytków rolnych lub posiadających do 0,10 ha użytków rolnych.
XXXIII
Odnotowano 577 gospodarstw posiadających 1000 ha i więcej użytków rolnych. Użytkowały one 8,9% powierzchni użytków rolnych. Gospodarstw indywidualnych w tej grupie obszarowej było 177 i użytkowały one 1,9% ogólnej powierzchni użytków rolnych w gospodarstwach indywidualnych (w 1996 r. było 738 gospodarstw ogółem w tej grupie obszarowej w tym 134 gospodarstwa indywidualne).
Grunty orne
Grunty orne w gospodarstwach rolnych, według wyników Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r., zajmowały 13,1 mln ha i stanowiły 67,6% ogólnej powierzchni gruntów w gospodarstwach. Jednostki sektora prywatnego użytkowały 12,4 mln ha, tj. 95,3% ogólnej powierzchni gruntów ornych, w tym gospodarstwa indywidualne 11,5 mln ha, tj. 87,9% ogólnej powierzchni gruntów ornych, a jednostki sektora publicznego 0,62 mln ha, tj. 4,7% ogólnej powierzchni gruntów ornych.
Liczba gospodarstw rolnych posiadających grunty orne wyniosła 2721,2 tys. gospodarstw, przy średniej powierzchni gruntów ornych przypadającej na 1 gospodarstwo wynoszącej 4,80 ha. W poszczególnych grupach obszarowych użytków rolnych udział procentowy gospodarstw władających powierzchnią gruntów ornych, w ogólnej liczbie gospodarstw z gruntami ornymi przedstawia się następująco: do 1 ha – 30,7%, powyżej 1 ha – 69,3%. W grupach obszarowych powyżej 1 ha użytków rolnych najwięcej gospodarstw posiadających grunty orne odnotowano w grupie obszarowej 1-2 ha użytków rolnych – 481,3 tys. gospodarstw użytkujących zaledwie 541,1 tys. ha gruntów ornych. Największą powierzchnię gruntów ornych wynoszącą 1676,0 tys. ha użytkowało 180,7 tys. gospodarstw rolnych posiadających 10-15 ha użytków rolnych.
Liczba gospodarstw sektora prywatnego posiadających grunty orne wynosiła 2719,9 tys., przy średniej powierzchni gruntów ornych w 1 gospodarstwie rolnym – 4,58 ha, natomiast w gospodarstwach indywidualnych grunty orne występowały w 2716,9 tys. gospodarstw, przy średniej wielkości gruntów ornych w 1 gospodarstwie – 4,23 ha. W jednostkach sektora publicznego średnia powierzchnia gruntów ornych w gospodarstwie wynosiła 509,14 ha, a grunty orne występowały w 1,2 tys. gospodarstw.
Powierzchnia gruntów ornych w tys. ha 1 000,0 do 1 610,4 750,0 do 999,9 500,0 do 749,9 369,3 do 499,9
Rys 9. POWIERZCHNIA GRUNTÓW ORNYCH
W GOSPODARSTWACH ROLNYCH
XXXV
Tabl. 5. Powierzchnia gruntów ornych, liczba gospodarstw posiadających grunty orne oraz średnia powierzchnia gruntów ornych w gospodarstwach posiadających grunty orne.
Rolnictwo ogółem Grupy obszarowe gruntów ornych w ha powierzchnia gruntów ornych w ha udział w ogólnej powierzchni gruntów ornych w % liczba gospodarstw posiadających grunty orne udział w ogólnej liczbie gospodarstw posiadających grunty orne w % średnia powierzchnia gruntów ornych w gospodarstwie w ha Ogółem 13066504 100,0 2721152 100,0 4,80 Do 1 ha 413928 3,2 1014881 37,3 0,41 1 – 2 687763 5,3 496617 18,3 1,38 2 – 3 648828 5,0 269282 9,9 2,41 3 – 5 1234269 9,4 320593 11,8 3,85 5 – 7 1131571 8,7 193008 7,1 5,86 7 – 10 1414661 10,8 170991 6,3 8,27 10 – 15 1555556 11,9 129636 4,8 12,00 15 – 20 887374 6,8 52010 1,9 17,06 20 – 30 921743 7,1 38605 1,4 23,88 30 – 50 742247 5,7 19876 0,7 37,34 50 i więcej 3428564 26,2 15653 0,6 219,04 Gospodarstwa indywidualne Grupy obszarowe gruntów ornych w ha powierzchnia gruntów ornych w ha udział w ogólnej powierzchni gruntów ornych w % liczba gospodarstw posiadających grunty orne udział w ogólnej liczbie gospodarstw posiadających grunty orne w % średnia powierzchnia gruntów ornych w gospodarstwie w ha Ogółem 11485587 100,0 2716854 100,0 4,23 Do 1 ha 413860 3,6 1014740 37,3 0,41 1 – 2 687440 6,0 496386 18,3 1,38 2 – 3 648417 5,6 269110 9,9 2,41 3 – 5 1233367 10,7 320364 11,8 3,85 5 – 7 1130547 9,8 192834 7,1 5,86 7 – 10 1413304 12,3 170827 6,3 8,27 10 – 15 1553338 13,5 129455 4,8 12,00 15 – 20 885259 7,7 51887 1,9 17,06 20 – 30 917218 8,0 38419 1,4 23,87 30 – 50 731881 6,4 19610 0,7 37,32 50 i więcej 1870957 16,3 13222 0,5 141,50
W przekroju terytorialnym największą powierzchnię gruntów ornych odnotowano w województwach: mazowieckim – 1,6 mln ha, wielkopolskim – 1,5 mln ha (po 11,9% powierzchni gruntów ornych w kraju) oraz lubelskim – 1,2 mln ha (9,6% powierzchni ogólnej gruntów ornych).
Największy udział sektora prywatnego i gospodarstw indywidualnych w powierzchni gruntów ornych odnotowano w w województwach: łódzkim (odpowiednio 99,1% i 98,2%), świętokrzyskim (98,9% i 97,8%) i mazowieckim (98,5% i 97,3%), zaś największy udział sektora publicznego w powierzchni gruntów ornych odnotowano w województwach: lubuskim – 14,9%, warmińsko-mazurskim – 11,9% i zachodniopomorskim – 10,5%.
XXXVI
Powierzchnia gruntów ornych pod zasiewami w 2002 r. wyniosła 10,8 mln ha i była
mniejsza o 1,5 mln ha (o 12,5%) w porównaniu do danych z 1996 r. W ogólnej powierzchni zasiewów udział sektora prywatnego zwiększył się do 97,9% (o 1,8 pkt. procentowego), a powierzchnia zasiewów w gospodarstwach rolnych sektora prywatnego wynosiła 10,5 mln ha, w tym w gospodarstwach indywidualnych 9,7 mln ha. W sektorze publicznym grunty pod zasiewami zajmowały 0,2 mln ha (2,1% ogólnej powierzchni zasiewów w gospodarstwach).
Liczba gospodarstw posiadających grunty pod zasiewami wynosiła 2006,9 tys., tj. 68,4% ogólnej liczby gospodarstw rolnych (w 1996 r. – 2717 tys., tj. 88,6% ogółu gospodarstw), średnia powierzchnia gospodarstwa prowadzącego uprawę roślin wyniosła 5,4 ha, w tym w gospodarstwach rolnych powyżej 1 ha użytków rolnych średnio 6,9 ha, zaś do 1 ha – 0,32 ha. Średnia powierzchnia 1 gospodarstwa posiadającego grunty orne pod zasiewami w sektorze prywatnym wyniosła 5,3 ha, w tym w gospodarstwach indywidualnych 4,8 ha, zaś w sektorze publicznym 344,9 ha, w tym w gospodarstwach państwowych 545,0 ha.
Wykres 12. Udział powierzchni zasiewów w powierzchni użytków rolnych wg województw 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 Dolno śl ą skie
Kujawsko- Pomorskie Lubelskie Lubuskie
Ł ódzkie Ma łopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Ś lą skie Ś wi ętokrzyskie Warmi ń sko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie w %
XXXVII
Tabl. 6. Powierzchnia zasiewów w gospodarstwach rolnych, liczba gospodarstw rolnych prowadzących zasiewy oraz średnia powierzchnia gospodarstwa prowadzącego zasiewy.
Rolnictwo ogółem Grupy obszarowe powierzchni pod zasiewami w ha powierzchnia pod zasiewami w ha udział w ogólnej powierzchni zasiewów w % liczba gospodarstw prowadzących uprawę
udział w ogólnej liczbie gospodarstw prowadzących uprawę w % średnia powierzchnia zasiewów w gospodarstwie w ha Ogółem 10764289 100,0 2006854 100,0 5,36 Do 1 ha 271181 2,5 706709 35,2 0,38 1 – 2 444803 4,1 323690 16,1 1,37 2 – 3 455565 4,2 190411 9,5 2,39 3 – 5 946483 8,8 245920 12,3 3,85 5 – 7 939923 8,7 160431 8,0 5,86 7 – 10 1229513 11,4 148682 7,4 8,27 10 – 15 1394538 13,0 116280 5,8 11,99 15 – 20 806891 7,5 47314 2,4 17,05 20 – 30 844249 7,8 35379 1,8 23,86 30 – 50 678067 6,3 18187 0,9 37,28 50 i więcej 2753075 25,6 13851 0,7 198,76 Gospodarstwa indywidualne Grupy obszarowe powierzchni pod zasiewami w ha powierzchnia pod zasiewami w ha udział w ogólnej powierzchni zasiewów w % liczba gospodarstw prowadzących uprawę
udział w ogólnej liczbie gospodarstw prowadzących uprawę w % średnia powierzchnia zasiewów w gospodarstwie w ha Ogółem 9650584 100,0 2003695 100,0 4,82 Do 1 ha 271134 2,8 706593 35,3 0,38 1 – 2 444609 4,6 323548 16,1 1,37 2 – 3 455298 4,7 190298 9,5 2,39 3 – 5 945849 9,8 245757 12,3 3,85 5 – 7 939340 9,7 160330 8,0 5,86 7 – 10 1228657 12,7 148579 7,4 8,27 10 – 15 1393247 14,4 116174 5,8 11,99 15 – 20 805557 8,3 47235 2,4 17,05 20 – 30 841687 8,7 35273 1,8 23,86 30 – 50 672067 7,0 18030 0,9 37,27 50 i więcej 1653138 17,1 11878 0,6 139,18
W strukturze powierzchni zasiewów według grup obszarowych powierzchni zasiewów 25,6% powierzchni zasiewów znajduje się w gospodarstwach posiadających 50 ha i więcej areału pod uprawami. Powierzchnię zasiewów w powyższej grupie obszarowej użytkuje 0,7% ogólnej liczby gospodarstw prowadzących uprawy, natomiast w grupie obszarowej 1-2 ha powierzchni zasiewów 16,1% gospodarstw prowadzących uprawę użytkuje tylko 4,1% ogólnego areału zasiewów. Podobne relacje obserwuje się również w gospodarstwach indywidualnych.
XXXVIII
W strukturze użytkowania gruntów należących do gospodarstw rolnych wzrosła
powierzchnia odłogów i ugorów – z 1,5 mln ha w 1996 r. do 2,3 mln ha w 2002 r. Liczba
gospodarstw, które wykazały powierzchnię odłogów i ugorów wyniosła 1157 tys. ( w 1996 r. – 592 tys. gospodarstw).
Powierzchnia odłogów i ugorów w gospodarstwach rolnych sektora prywatnego w 2002 r. wyniosła 1,9 mln ha, z czego odłogi zajmowały prawie 1,5 mln ha (w 1996 r. – 1,1 mln ha) i wystąpiły w 909,8 tys. gospodarstw rolnych sektora prywatnego, zaś ugory ok. 0,4 mln ha (w 1996 r. również 0,4 mln ha) i wystąpiły w 294,2 tys. tych gospodarstw.
Wykres 14. Udział odłogów i ugorów w powierzchni gruntów ornych ogółem w gospodarstwach rolnych wg województw
0 5 10 15 20 25 30 35 40 Dolno śl ąskie
Kujawsko- Pomorskie Lubelskie Lubuskie
Łódzkie Ma łopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Ś lą skie Ś wi ętokrzyskie Warmi ń sko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie
w % średnia dla kraju 17,6
W y k r e s 1 3 . U d z ia ł p o w ie r z c h n i p o s z c z e g ó ln y c h g r u p u p r a w w o g ó ln e j p o w ie r z c h n i z a s ie w ó w Z b o ż a 7 7 ,1 % Z ie m n ia k i 7 ,5 % P a s te w n e5 ,2 % P r z e m y s ło w e 7 ,0 % S tr ą c z k o w e ja d a ln e 0 ,4 % P o z o s ta łe 2 ,8 %
XXXIX W gospodarstwach indywidualnych powierzchnia odłogów i ugorów łącznie wynosiła 1,8 mln ha i wystąpiła w 1154,9 tys. gospodarstw rolnych. Powierzchnia odłogów i ugorów w gospodarstwach rolnych sektora publicznego wyniosła 0,4 mln ha, z czego odłogi zajmowały 386,4 tys. ha, a ugory 12,6 tys. ha.
Największy udział odłogów i ugorów łącznie w gospodarstwach rolnych w powierzchni gruntów ornych odnotowano w województwach: podkarpackim (35,8%), śląskim (34,3%), lubuskim (32,8%), zachodniopomorskim (27,1%), małopolskim (26,4%) i warmińsko-mazurskim (24,5%), zaś najmniejszy w województwach: wielkopolskim (5,9%), kujawsko-pomorskim (6,3%) i opolskim (8,4%).
Tabl. 7. Powierzchnia odłogów w gospodarstwach rolnych, liczba gospodarstw w których wystąpiły grunty odłogowane oraz średnia powierzchnia odłogów w gospodarstwach posiadających odłogi. Rolnictwo ogółem Grupy obszarowe powierzchni odłogów w ha powierzchnia gruntów odłogowanych w ha udział w powierzchni gruntów odłogowanych ogółem w % liczba gospodarstw z odłogami udział w ogólnej liczbie gospodarstw z odłogami w % średnia powierzchnia odłogów w gospodarstwie w ha Ogółem 1882773 100,0 910474 100,0 2,07 Do 1 ha 206823 11,0 525692 57,7 0,39 1 – 2 267881 14,2 199139 21,9 1,35 2 – 3 186703 9,9 78955 8,7 2,36 3 – 5 223146 11,9 59594 6,5 3,74 5 – 7 121007 6,4 20941 2,3 5,78 7 – 10 100752 5,4 12301 1,4 8,19 10 – 15 83354 4,4 7029 0,8 11,86 15 – 20 39396 2,1 2323 0,3 16,96 20 – 30 42162 2,2 1771 0,2 23,81 30 – 50 44558 2,4 1173 0,1 37,99 50 i więcej 566990 30,1 1556 0,2 364,39 Gospodarstwa indywidualne Grupy obszarowe powierzchni odłogów w ha powierzchnia gruntów odłogowanych w ha udział w powierzchni gruntów odłogowanych ogółem w % liczba gospodarstw z odłogami udział w ogólnej liczbie gospodarstw z odłogami w % średnia powierzchnia odłogów w gospodarstwie w ha Ogółem 1444622 100,0 908727 100,0 1,59 Do 1 ha 206757 14,3 525561 57,8 0,39 1 – 2 267675 18,5 198993 21,9 1,35 2 – 3 186473 12,9 78856 8,7 2,36 3 – 5 222645 15,4 59468 6,5 3,74 5 – 7 120400 8,3 20837 2,3 5,78 7 – 10 100000 6,9 12210 1,3 8,19 10 – 15 82029 5,7 6920 0,8 11,85 15 – 20 38058 2,6 2246 0,2 16,94 20 – 30 38854 2,7 1637 0,2 23,73 30 – 50 37177 2,6 984 0,1 37,78 50 i więcej 144554 10,0 1015 0,1 142,42
