Kronika

"RONI~

li

POLSII(Ił

NO~NACJA WICEPREZESA CENTRALNEGO URZĘDU

GEOLOGU

Prezes Rady Millistrów JóZef

Cy-' rankiewicz. mianował z dniem l ma-ja 1955 ·r. dotychczasowego dyrakto-ra Biudyrakto-ra Dokumentacji Geol<Jgicznej

mgr inż. Mieczysława Mrowwskiego· wiceprezesem Centralnego Urzędu Geologii. (A)

XXVID WALNY ZJAZD PTG W dniach 3-5 czerwca 1955 r.,

od-będzie się w Szc'lecillie XXVIII Walny Zjazd PQlskięgo ·

Towarzy-stwa GeologicznegQ. Plrzew<rlniczą­ cym .łromiltetu organizacyjnege

zjaz-du jest prof. di' ZdZisław Pazd.ro. Tymczasowy pr.ogram .przewiduje

w pierwszym dniu zjazdu

po&edze-nie naukowe oraz walne

x.gromadze-. 'lie delegatów PTG, a · w następne dni wyeieczki geologiczne w okolice Szczecina. (a) .

KONFERENCJA NAUKOWA Stowarzyszenie Naukowo :- tech-niczne Inżynierów i Techników

Gór-nictwa 2l0l."ga.nizowało w Stalinogro-dzie w dniu 26 kwietnia 1955 r. kon-ferencję naukowo-techniczną na te-·

mElit "UjaWlilione rezerwy węgla w

pakladach wychodnych i ich

ekoS!Plo-atacja w Pols.ki.ch Zagłębiach Węglo­

wych", na której wygłoszono refe-raty:

mgr inż. Staniosław Dymecki -

"Za-gadnienie e:ksploat~ji na

wy-chodach gokladów węgla w Gómo-ślą-skim' Zagłębiu Węglo­ wym".

302

mgr inż. Albin Wojakowski - "Eks-ploatacja wychodni pokładów

węgla kamiennego w świetle

do-. 'i;ychczasowych dośWiadczeń". mgr lalż. lipowcza n Józef -

,,G.:io-. losia płytko zalegającego ~ar­

bonu górno-śląskiej niecki wę­ . glawej o.raz moi:liwośct dalszych

barlań w celu założenia płyWcn

·kopalń .węgla".

KURS

GEOTECBNIKOW "HYDROGEO" Przedsiębiorstwo Geologic7llle Bu-downictwa Wodnego "Hydrogeo" . zo~anizowalo miesięCZll'ly kurs dla

geotechnilków.

Brog,ram :hmm obejmował 114 go-dzi!n zajęć teoretycznych i 80 pra3>:·

tyc21t1ych. Na wykJadach omawiano nast@Ujące zagadnienia: l) znacze-nie wierceń dla budownictwa

wod-nego, 2) budowa sprzętu wiertni czego, 3) ·proces technologiczny

wier·-cenia, 4) instrtnkcje poslugiwania się sprzętem wiertniczym, 5) czynności

geotechnika w czasie wiercenia, 6) .

wstępne wiadomości o skałach i bu dowie geologkznej Folski .ze szcze-gólnym uwzględnianiem budowy

do·

lin TZeCZll.Ych, 7) wody .podziemne i

ich Zll8C2lenie dla bUdowli wodnych, B) ·klasyfi:kacja i rozpoznanie

grun-tów, 9) instrukcje wykonywania pm~ fili l przekrojów, 10) PI"Ze1Pisy EHP, 11) nauka o Polsce wspólczes.nej.

KU/l'S ukończyło 21 uczestitilków. .(I. I.) . .

SU]tCES WIERTACZY P.R.G. Załoga wiertnicza Przedsiębior-· stwa Robót Geologicznych pod \:ie-rownictwem doświadczonych maj · strów Kazimierza Konopki i Anto-niego · Słoninki odrwierciła . w

prze-ciągu pięciu rmeSlęcy aparatem ręczm.ym .studnię artezyj.9ką głęboko­ ści 280

m

.

·Majster Konopka (fot. J. Górecki) · Sukces załogi ·polega .na tym, że ·podwarszawskie studnie artezyjskie

ujm-ują wodę z piasków wodonoś · nych dOIPi&o z glębo'kości 250-·

.280 m, a wykonanie takiego obiektu . studziennego tl'Wa 5-8 miesięcy

a'Paratem mechanicznym.

Bioirąc -rćw.niez pod uwagę faht,

że waru·nki geologiczne w m!ejsr:{r waściach podwarszawskich ule Sl.l

łatwe, IDale-ży z \!alym uznaniem podk.reślić wyniki .pracy załngi · wiertniczej tow. Konopki i Słoninki oraz .podać jako przykład dla i11:nych

załóg wiertniczych pracujących w podobnych warunkach. (D)·

Z§RII.

NOWE ZŁOZA R~D ZELAZA

Na nDWych terenach osiedleńczych

Kazachstanu odkryto duże. złoża n.td żelaza, które można będzie

wydoby-wać od.k;rywtkowo.

Dokona-nie odkryci'i zawdzięcza

się .l.otn1k:owi pocztowemu, k.tóry przy .pr;~:elocie nad tymi obszarami

zauważył nadmierne. · wahama . t&lY

magnetycznej, doprowadzające do

całkowitej zmiany kierunku lotu.

· Przeprowadzone przez geologów

badania wykazały, że znajdują· się

tu złoża

rud

żelaza,

a

pobieżne .

obl:.'-czenia pozwalają zaliczyć 'je do na;;-zasobniejs:zych na ·świecie.

Nasuwa się tu· ~-TI41 analogia do

spostrzeżeń ~otni~ów pol.gkich, któ-rzy :podczas pr-z;elotÓ'\V nad Górami

Swiętokrzyskimi stwierdzali

zabu-rzenia igły ma~etycznej (Bud.ryk,

Lesiecki "Zarys gór.mctwa" t. I,

str.

2~29, 11l49). (KOS).

ODKRYOm GORĄCYCH WóD

PODZIEMNYCB

100 m

w

·

serii typowego UW;lrstwo-wanego lessu, 'sta-now'lącego

miejsco-wy dział wodny. Dolna granica

so-czewki popiołu jest. bardzo wyraźna. i równa, bez zagłębień i innych śladów

dawnej erozji, · ku górze na-tomiast

popiól wulkaniczny mniej lub bar-·

dziej stQPniowo •przechodzi w

przy-krywający go· less. . .

Popiól wyraźnie różni się od lessu

1 glin lessowy<:h bardzo jasną

biala-·Wożóltawą bai:wą, lekkością i

zdol-nością twardnienia w wodżie. W

ni~tórych miejscach popiół jest tak

sypki, że rozsypuje się przy' najlżej­ szym dotknięciu i lt"ozwiewa go na-wet slaby wiatr. Przeprowadzone

badanie mikroskopowe wykazało, że

popiół składa się przeważnie z

py-łu wu]kanicznego i drobnych

od-lam'ków szkliwa wulkanicznego o

rozmiarach od 0,06-0,08

.

mm.

W

od-lamkach s:z.kliwa występują liczne

pęcherzyki · gazów wutkanicznych,

które nie zdążyły ulotnić się

z

lawy

w momencie wytbuchu.

Bardzo wyraźne podobieństwo

·te-go popjolu do popiolów

wulkanicz-nych Półoocnego Kaukaiu pozw!łla

przY'puszczać, że pył wulkaniczny

W 1951 · r. w zachodniej części

Gruzji odkryto na głębokości 800 m

silnie zminerali-zowaną wodę o·

tem-peraturze około 82°C. Woda ta

znaj-dowała się .pod ciśnieniem

docho-dzącym do 12 atmosfer. Nieco póź­

niej, w odległości pól km . od

po:-przedniego miejsca wykonano !llowy otwór, który ~ostarczyl wQdę o ta-kim · samym składzie i zbliżonej

ciepłocie. Na podkreślenie zasługuje

fakt, że przez 4 lat.a wydajność,

skład chemiczny · · araz temperatura

nie uległy żadnej zmianie.

Ten -rzadki wypadek

występowa-· zastal zaniesiony do

D.niepropietrow-ska ;przez ,prądy powiet.rzne z

Kau-kazu. W)'lbuch wu.likanu, · z którego

pochodzą te popioly, nastąpił

praw-dopodobnie o~oł:o 10 tys. lat temu .

. nia wody o ·tak wysokiej

tempera-turze i wydaJności zestal

wykorzy-stany w rolnictwie (cieplarni~

su-szarnie tytoniu· Up). oraz· w ogrzew-nictwie mieszkaniowym. Obecnie

·rozpoczęto · dalsze poszukiwania, a

zwłaszcza .na terenie stolicy

Gruzji-Tbili,si, gdzie jak wiadomo od

daw-na znane są wody siarczane wystę­

pujące na dużej głębokości. . · -. .

· Pierwgzy szyb 11\&Wiercony na te-· · renie · ~odu bota.nicz:nego .

w

TbUi-si dostarczył z ,głębokości. 1100 m

wody o temperaturze 42°C. Dalsze otwo.ry odwiercone . w sąsiedztwie

wykryły na głębokości 1500 ·m

ist-nienie IPOd miastem rozległej niecki · m1ezyjskiej,. zawierają<:ej wody

go-rące do 50

°

C.. ·

Według opinii . geologów

radziec-_kich wody gorące o

temperatu-rze 21bliżo,nej do wód za<'hodnio··

gruzińskich, o dużej zawartości ga-' z6w znajdują Fię pod miastem d() ..

piero na . głębokości 3000-4000 m.

(J. G)

NOWE ODKRYCIE POPIOŁU

WULKANICZNEGO .

. W DNIEPROPIETROWSKU

W .Dniepropietrowsatu znane były dwa miejsca występowania czwar-torzędowych PoPiolów wulkaniez-nych. We wrześnili 1953 r., podczas wycieczki geologicznej zbadano no-we znalezisko •bardzo -czystego i syp"' kie.go czwartorzędowego popiołu wulkanicznego na lewym zboczu

wąwozu kTasno.powsta.nczeskiego, na

terenie cegielni. Popiól tworzy tu

ponad pierwszą warstWą gleby ko~ palnej dość dużą soczewkę o miąż­

szości

oo

0,5 m na przestrzeni pona.d

(a.g.) ~-RD

. WALTBER GOTBAN

W dniu 30 .grudnia 1954 r .. śmierć

wyrwała z szeregów wylbitnych pta_

cowniików na niwie geologii nestora

niemieckiej paleobotaniki, .profesora Uniwer:sytetu Humboldta w Berlinie

wschodnim, członka Niemieckiej

Akademii Nauk i wielu towarzystw naukowych Watthera Gothana. Na-zwisko to · znane jest dobrze pol-skim .geologom {wśród których

znaj-dują się też jego uczniowie) m, in~ z· objaśnień do geologicznych map;

przeglądowej i hipsometrycznej

Gór-no-śląskiego Zagłębia Węglowego (1942) · oraz

z

kapitalnych jego prac z dziedz.i!lly petrogratii węgla.

Jako U9Zeń 2Jll'lal'lego w

r;

1913

prof. H. Fotoniego · ·kontynuował

Gothan jego pracę w dziedzinie

pa-. leobotanilki. W związku . z tym

WY-dal

w

nowym opracowaniu zna.ny

podręcznik paleobOtaniki Potaniego,

Jedyne w tym rodzaju obszerne

op-racowanie podręcznLkowe w Niem-. czech w tej dziedzinie do Toku 1954,

kiedy to A.kademie-Verlag w

Berli-nie wydal nowy pod-ręcznik

paleobo-taniki Gothana i Weylanda.

Już w · rdlru 1913 skierował W. Gothan swe zainteresowa-nia na· bO-gatą florę · · węg~a kamiennego,

roz-poczynając od ;węgla g9mo-śląskie­

go w tym względzie badania trwa-jące do ·końca pracowitego życia. Od węgla górno-śląekiego ,przeszecll

w celach paraleli2acji do obadań na

terenach 7.achodinich albszarów

-w~-. glowych niemieckich i

pozaniemiec-kich; Na wielką .skalę zakrojona

mo-no~rafia poświęcona temu zagadnie-niu ukazała się w pięciu tomach·

w

latach 1929, 1931, 1941 i 1953.

· O autorytecie naukowym W.

Got-hana 'jako znawcy zagadnień

geolo-gii węgla świadczy

m.

in. fa:kt !PO-wołania go w lkillca

lat

po pierwszej wojnie światowej, jako jednego z trzech, do .zorganizowania Kongresu

Stratygrafii Ka11bonu

w

Heelen. We

wszystkich trzech !kongresach brał

W. Gothan czynny· ud7liał, w ostat-nim, już u schyłku życia (l951),

ja-ko przewodniczący sekcji

stratyga-m

i geologli .regionalnej. . . W sierpniu tt>ieglego roku

oie-·miecki świat nauki obchodził

uro-czyście 75-lecie urodzin

w.

Gotha.,.la m. in. pt"Zez wydanie .nr 5 czooo-pisma .,Geologie" .poświęconego

Gothanowi.

z

,podsumowania ·

wyni-. ków jego ,przeszło 50-letniej pracy naukowej wynikło, że publi:kacje

te

-go niezmordowanego pracownika

nau~i przekroczyły liczbowo 300 :po -. zycji drukowanych. Notatki

biogra-ficme dotyczące zmarłego p:rafesora

wyrażają podziw dla jego . szerokie"-go widnokręgu naukowego, głębokiej wiedzy o niepowtarzalnym w dz ie-jach nauki bogactwie wiadomości.

·W życiorysie zmarłego :na

pod-kreślenie zasługuje fakt, że prof. Gothan :nie traktował nauki w oder-waniu od· zastosowania. pralk:tyczn~-· go, przeci'wnie, · naukowe zaintere-· sowania paleobOtaniczne · skierowal

na dziedzinę praktyczną, na gómi-

-ctwo. Łączyl ·róWillież pracę naukową

z. działalnością peda.gcgkzną i

z

j,)()-ży.tkiem pracowal w terenie na

sta-nowisku· .geologiczno-adminigtracyj.:. nym.

Na podkreślenie zasługuje -:- po

drugie - fakt, że Walther Gothan po załamaniu sił: faszyzmu !niemiec-kiego znalazł· dla siebie miejsce i dla swej działalności naukowej 90

stronie Niemiec demokratycz.nych

i :zasłużył sobie na wysokie wyróż­

nienie, m.

m.

omymał oc:Wla:kę

Le-opolda von Bucha.

(;t w)

ZJAZD TOWARZYSTWA GEOLOGICZNEGO NRD W dniach 1!)-17 ~wietnia odbył

się w Lipsku i dkołicy Zjazd Towa-rzystwa Geologicznego NRD

(Geolo-. gische Gesellschaft in der DDR),

w

którym wziął udział prezes Cen-tralnego Urzędu Geologii prof. dr

inż. Andrzej Bolewski.

Otwarcia Zjazdu dokonar prezes Towarzystwa ·prof. dr F. Deubel. W · trakcie obrad dlu:bsze przemówie-nie wygłosił minister ·przemysłu

cięiltiego NRD Fritz S~lbmam1,

któ-ry wskazał geologąm NRD główne

. kierunki pracy.

Dwa pierwsze dni . o-btad były· .

P'J-święcone na referaty i. dyskusje

na-ukowe. Wygłoszone zostały' nastę­

pujące re.fer!ity:

dr U. Horst (Berlin) "Die

Agrioola-fa.rschung. Zum . 400. Todestag

von Geor,gius Agricola"

dr H. Sarchinger (Lei.pzig)

"Ergeb-nis5e geomagnetischer Vermes-

-;irung im mittleren Thiiringcr Wald und ihre geologische Be-deutu.ng" ·

dr .E. Bein (Berlin) "Gravimetrische Messungen im Gebiet der San-·.ge.rhauser Mulde und ·ihre Be-deutung fili· die Tektonik" prof. ·dr R.. Lauterbach (Leipzig)

"ET.gebnisse und Probierne

geo-physikalfscher

Kartierungsar-beit"

dypl. gool. W .. Gotte (Freiberg) ,,Neue Uniersuchungen iiber Stratigrl~­

:phie und Tektonik im Wils-" dtuff-Nossener Schiefergebiet"

dypl. geol. P. Ęngert (Freiberg) ,,Neue . Untersuchungen iiber Stratigra-phie und Tekto<nik im Elbtal-.schiefergebierge"

prof. dr K. Pietzsch (Freiberg) "Die

Elibtalzone" · ·

dr G. Mobus (Berlin) "Zm~ Stellung der Lausitzer Granodiorite"

dr Kodym (P:raga, Czechosłowacja) "Agtur~sche gebirgsbilqende .Pha-·

se im Bohmischen· Massiv und

ihre · Spuren im

permocarboni-sche Sedimentationsbecken" dypl. geol. E. Grumbt (Jena) "Zur

Tektonik am NO-Rand des Thii-ringer Waldes"

dr K. B. Jubitz (Berlin) "Zum. Ar-.beitsstand der saxonischen

Tek-ton.iik im Subherzy.nen wid

Thii-ringer BeCken (Regionalergeu-nisse und Anbei-tsmethodik)"

dypl. geol. . W.· Neumann (Berlin}

"Flaehen - und Achse;n.gefiige

im voroberkarbonen Untergl'Ulld

Thiiringens"

prof. dr A. H. Milller (Jena ,;Ober den ,phasenhaften Verlauf der

stammesgeschichtlichen

Entwlc-klun-g"

dypl. .geol. W. K.rutzsch . (Berlin) "Die Stratigraphie und Alter-· stellung der iilteren .

mittel-304

deutschen Brll'Unkohlenschichten

auf · Grund von -sporenpaliionto-logischen Untersuchungen" pt'Of. dr F. Daubel (Jena) ":Ober die

·kiinstliche Speiche:rung von

In-dusf:riegas"

dypl. geof. H. Militzer (F.reiberg} · "Der Einsatz der elektrischen Eigenpotentialmetho-de als Nah-. verfahren unter Tagę"

dypl. geo;f. G. Postehdoder (Leipzig) "Die G.rundlagen und Ergebnis-se der Erdkrustenforschung mit-tels der Telluri~>chen Strome" dypl. geof .. H. G. Reinhardt

(Leip-zjg) "Steinbruch®rengungen 2ur

Erfor.schung des tieferen

Unter-grundes" .

dr

H

:

Havemann (Borgsdorf) ·"Ein

System von Konvektionsstromen in der Erde und deren Wirkun-gen".

W trzecim dniu Zjazdu odbyły się

wycieczki naukowe:

Wycieczka A •. Prof dr Scheumann (Bonn): "Saśki rejon granulitowy" Wycieczka B. dr Hohl (Lei.Pl'ig)

,.Trżeciorzęd i czwartorzęd w

NW-Saksonii".

Wycieczka·

c.

dypl. g~ol. Engert (Freibe·rg) "Cechsztyn i czerwony

sp!łgowiec w NW-Saksonii"

Wycieczka D. prof. dr A. Schiil!er (Berlin) "Rejon Wildenfels1

'.

Dla gości zagranicznych, . których podejme>wano bardzo serdeczni~,

zcrganizowano dodatkowe wyciecz-ki stoso\vnie do 1ch :zainteresowań.

.Jednocześnie ze Zjazdem otwarta

została wystawa "Geolo·gia a

geofi-zyka" pod . względem naukowym

opracowana przez .. pro{ dr Lau.ter-bacha. Na wystawie tej uwzględnio­

ne były wyniki badań _geofiŻyków polskich.

. . {b)

FRiłlłiCitł.

ODKRYCIE ROPY I GAZU ZIEMNEGO

Roza:ioczęte w .. listopadzie 1953 r.

wiercenia poszukiwawcze :z.a ropą

naftową w .. · południow<rzachodni~j

Francji (Etang de Parentis)

natra-fiły w· marcu · 1954

r:.

pa· głębdkości ·

2200 m na źródło naftowe. Dalsze badania wykazały, że miążswść

z1o-7.a

roponośnego wynosi 150 m, a

-=lśnienie 210 a'tmosier.

PaTentls I i sześć

nowonawierco-nych otwO'rów dostarczą .

prawdo-podobnie w bieżącym roku milivn ton ropy naftowej, tj. przeszlo 2 ra-zy więcej, nit- produkują . obecnie wszystkie szyby naftowe Francji.

Po

:dalszym rozwie.rceniu pola naftowe

-go znajdującego się między

wybrze-żem I;..andes i rzeką Garonną pro-dukcja może osi~ąć do. 3,75 mi -liona

tc...>'l,

tzn~ pc;k.ryje 25%·

zapo-trzebowania Franeji.

Wiercenie· w Lec q w zachodnich Pirenejach· ·natrafiły na bardzo bo

-gate źródła gazu ziemDego. Gaz ten

zawiera jednak dużo slarki;.

posia-da temperaturę 500°C przy ciśme­

niu 630 atmosfer.

Według wstępnych obliczeń

od-siarczanie gazu dostarczy około 201} tys. ton siarki rocznie. Odsiarczony

gaz magazynowany będzie w

wy-eksploatowanych złoiach gazu w St. Marcet, Skąd ·będzie rozprowad2any ·

istniejącym orur()Ciągiem do TulU'.lY

i Bordeaux.

".lłJGOSL~ 11 l

li

BARYT

(xt}

Wydobycie barytu w Jugoolawii

wzrosło w o.kresie powojennym z

5 tys.

ton

do przeszlo 100 tys. ton

rocznie. Przeszło 908_{/o wydobytego}

surowca Jugosławia eksportuje

głównie do USA, Wielkiej Brytanii i Austrii. (Xt)

łJS~ .

METALE

w

1954 r. wiele uwagi poświęConv

pr()blemowi wykortystania · ubogich .

·rud żelaza. ·

· Produkcja cynku· w 1954 r.

wyno-siła 855 tys. ton (o 12'/o poniżej pro-dukcji 1953 r.). Produkcja tytanu metaliellilego . wynosiła w 1954 r.

5 tys. ton. W związku z

zapotrzebo-waniem pr2;emysłu wojennego pró- · dukcja tego metalu wzrośnie

po-ważnie i osiągnie przeszlo 37 ty~.

ton w 1956 r. (xt)

SIARKA

Wydobycie siarki metodą. Frascha

za· · 10 miesięcy 1954 r. WyDQsiłi}

4.570 536 tan. Produkcja za ten sam

okres w 1953 r. wynosiła 4 347 375

to."'l. Uzysk siarki r.egenerowanej .w

tych· samych okresach osiągnął

295 800 ton l 281 099 ton. (xt)

Mlł"'ADłl

PRODUKCJA SUROWCOW MINERALNYCH w 1954 R.

Wartość produkcji surowc.ów mi-neralnych w Kanadzie wynosiła w

1954 r. 1454 miln. dolarów.

Spośród· 54 wydobywanych surow_

ców na czoło wysuwają ·się nastę­

pujące: ropa naftowa (246 miln.

dol.), nikiel (180 miln. dol.}, miedź

(174 miln. dol.) węgiel (96 miln. dol.), azbest (93 miln. dol.), cynk (89 miln.

dol.), ołów (59 mi).n. dpi.); żelazo (50 miln. dol.), srebro (26

miln.

dol.).

Produkcja siarki elementarnej re

-generowanej z gazów i siarczków

poflotacyjnych wynosiła 503 237 ton .

(w· 1953 r. 358 850 ton.). · Produkcja niklu osiągnęła 143

tys. ton (wzn:osła o

ll,S

%

w

porów-nani.u do 1953 r.).

Nowe zloża rudy miedzi w Gaspe

(zasoby 70 miln. tan> średnia

:zawar-tość Cu. 1,3%) wkrótce dostarczać

będą 125 ton miedzi metalicznej dziennie •