Znajomość Łodzi, jej architektury i zabytków przez studentów V roku geografii, specjalność geografia turyzmu

SPRAWOZDANIA — COMPTES-RENDUS — REPORTS

„TURYZM" 1991, z. 2

Jolanta Jakóbczyk-G ryszkiewicz

ZNAJOM OŚĆ ŁODZI, J E J ARCHITEKTURY I ZABYTKÓW PRZEZ STUDENTÓW V ROKU GEOGRAFII, SPECJALN OŚĆ GEOGRAFIA TURYZMU

LA CONNAISSANCE DE LA VILLE DE ŁÓDŹ, DE SON

ARCHITECTURE ET DE SES MONUMENTS DÉMONTRÉE PA R LES

ÉTUDIANTS DU V è m e COURS DE GÉOGRAPHIE, SPÉC IA LISTES

DE LA GÉOGRAPHIE DU TOURISME

FAM ILIARITY WITH THE CITY OF ŁÓDŹ, ITS ARCHITECTURE AND HISTORICAL MONUMENTS AMONG 5th YEAR STUDENTS

OF GEOGRAPHY W ITH SPECIA LIZA TIO N IN GEOGRAPHY OF TOURISM

W czasie specjalistycznych studiów z geografii tu ry z m u stu d e n t spo­ ty k a się z bardzo różnorodną problem atyką, k tó ra nierzadko leży na pograniczu w ielu dyscyplin naukow ych. Poszczególne przedm ioty k oń ­ czą się egzam inem bądź zaliczeniem , co daje możliwość egzekw owania w iedzy cząstkowej. B rak n ato m iast inform acji o tym , jak stu d e n t k u m u ­ luje i u trw ala w iedzę in te rd y sc y p lin a rn ą zdobyw aną w czasie różnych

zajęć (np. z geografii osadnictw a, prosem inarium , h istorii a rc h ite k tu ry , na zajęciach „M iasto jako obiekt tu ry sty cz n y ” itp.). Jed y n ą możliwość w tym zakresie stw arza badanie ankietow e.

W śród studentów V roku U niw ersytetu Łódzkiego, specjalności geo­ grafia tu ryzm u , przeprow adzona została an k ieta w m aju 1990 r. Było to w o statnich dniach przed zakończeniem zajęć, a zarazem też i studiów . Na 11 stu den tó w tej specjalizacji 5 pochodziło spoza Łodzi, pozostali m ieszkali na stałe w ty m mieście. W ankiecie brało udział 8 studentów . Miała ona odpowiedzieć na pytanie, jak studenci geografii zajm ujący się przez znaczną część swoich studiów problem atyką geografii tu ry z m u znają Łódź, m iasto, w k tó rym stu d iu ją — jej przeszłość, zabytki, a rc h i­ tek tu rę.

n

K ażdy stu d e n t m iał za zadanie odpowiedzieć pisem nie, w obecności osoby prow adzącej, na 9 pytań. A nkieta była anonim ow a i zaw ierała

n astęp u jącą listę pytań:

1. W k tó ry m w ieku pow stała Łódź jako m iasto? 2. Ja k i jest n a jsta rsz y obiekt zabytkow y Łodzi?

3. N arysuj schem at układu przestrzennego Łodzi z I połowy XIX w. 4. Jak ie budow le z I połowy XIX w. zachow ały się do dziś?

5. Z jakim i stylam i architektonicznym i można się spotkać w Łodzi? Podaj k on k retn e przykłady.

6. J a k nazyw ał się n ajsły n niejszy łódzki a rc h ite k t II połowy XIX w.? 7. J a k i obiekt architektoniczny, zespół obiektów czy frag m ent Łodzi jest w edług ciebie w yróżnikiem p rzestrzen i m iasta?

8. Ja k ie znasz ju ry d y k i przem ysłow e X IX -w iecznej Łodzi? J a k oceniasz ich w alory architektoniczne i u rbanistyczne?

9. Czy twoim zdaniem Łódź jest in teresujący m m iastem ? Co poleciłbyś uw adze tu ry sty , k tóry przy jechał do Łodzi po raz pierw szy?

J a k w y nik a z przedstaw ionego zestaw u pytań, an k ieta zaw ierała zarów no zagadnienia szczegółowe jak i ogólniejsze. P y ta n ie 3 m iało za zadanie spraw dzić o rien tację studentów w teren ie oraz um iejętności o dtw orzenia frag m entu planu m iasta. P y ta n ia 7 i 9 pozw alały studentom na w yrażenie w łasnych opinii.

Na p y tanie „w który m w ieku pow stała Łódź?” ty lko jedna osoba odpow iedziała źle, podając w iek XIX. Wiąże się to niew ątpliw ie z silnym zakodow aniem w pam ięci ran g i w ieku XIX w całej historii rozw oju Łodzi oraz brakiem jakichkolw iek zabytków z okresu średniow iecznej lokacji m iasta. W ym ienione przyczyny nie tłum aczą oczywiście stud enta, k tó ry w ielokrotnie na zajęciach (w ty m rów nież terenow ych) spotykał się z om ów ieniem tych zagadnień.

P rz y w ym ienianiu najstarszego zabytku Łodzi rów nież jedna osoba udzieliła błędnej odpowiedzi, podając Plac Kościelny. Pozostałe odpow ie­ działy popraw nie, chociaż sądząc z licznych przekreśleń tek stu m iały duże w ątpliw ości. Nie w szystkie inform acje w swoich szczegółach b y ły właściwe — np. wezwanie, pod k tó ry m zbudow any był kościół św. Józefa, czy też wiek, z którego pochodzi.

R ysunek 1. pokazuje w szystkie o ryginały (w zm niejszeniu) szkiców planów X IX -w iecznej Łodzi, w ykonanych przez studentów . P la n y te nie najlepiej świadczą o k artograficznych um iejętnościach ich autorów , o orien tacji w terenie oraz o znajom ości samego zagadnienia. W w ięk ­ szości szkiców nie uwzględniono proporcji m iędzy poszczególnym i ele­ m entam i m iasta. Na w ielu błędnie zlokalizowano niektóre jednostki m or­ fologiczne — np. ogrody now om iejskie, Nową Dzielnicę czy Dworzec

Fabryczny. Nie wszyscy zadali sobie tru d podpisania w yróżnionych na planie części. W wielu przypadkach b rak u je Starego M iasta, k tó re p rze­ cież w w ieku X IX stanow iło integ raln y fra g m en t organizm u m iejskiego. Ci, k tórzy uw zględnili tę jednostkę m orfologiczną, rysow ali ją bez jak ie­ gokolwiek naw iązania do jej układu przestrzennego jako p ro sto k ąt pod­ pisany „S tare M iasto” bądź „S tary R y n ek” . N ikt nie zaznaczył ogrodów now om iejskich jako części Nowego M iasta, bezpośrednio z nim sąsiad u­ jącej. Nowe M iasto jest najczęściej utożsam iane z ośm iokątnym ryn kiem

(nie na każdym szkicu ten ch arak tery sty czn y k ształt jest uwzględniony). Osada „Ł ódka” to w edług studentów teren bezpośrednio przylegający do ulicy Piotrkow skiej. B rak w ry su n k ach naw iązania do kształtu osady, jej zasięgu, najczęściej też jest om inięty rynek. Sam a nazw a „Osada Ł ódka” w y stępuje zaledwie w 2 przypadkach. Posiadła w odno-fabryczne nie zostały zaznaczone przez w szystkich, ci zaś, k tórzy je narysow ali, nie naw iązali do ich morfologii. O Nowej Dzielnicy pam iętały dwie osoby, ale tylko jedna potrafiła ją praw idłow o zlokalizować. Bez zastrzeżeń można powiedzieć jedynie o zorientow aniu planów zgodnie z kieru n k am i św iata. W ty m przy p adku n ik t nie popełnił błędu.

Na p ytan ie czw arte tylko jeden s tu d e n t odpowiedział praw idłow o, w ym ieniając nieliczne budow le z I połowy X IX w. zachow ane do dziś. Najczęściej popełniane błędy — to pom inięcie niektó rych zabytków lub w ym ienienie takich, któ re z danym okresem nie m iały nic wspólnego.

Style architektoniczne w ystępujące w Łodzi w obfitości w ym ieniła większość studentów , nie zawsze jednak dobierając odpow iednie p rz y ­ kłady obiektów zbudow anych w danym stylu. N ieliczni w ym ieniali także socrealizm. W n iektórych przypadkach odpowiedź była obarczona b łę­ dem, na przykład w ym ieniano nie istniejący neoklasycyzm . Dwie osoby nie wiedziały, że n ajsłynniejszym łódzkim arch itek tem tw orzącym w II połowie X IX w. był H ilary M ajewski. Jeden ze studentów nie w ym ienił nazw iska, ale w ym ienił jego dzieła architektoniczne, nato m iast in n y przekręcił nazw isko architekta.

P y tanie siódme zaw ierało zadanie bardzo indyw idualne. W ym ieniając obiekty bądź frag m en ty m iasta, k tó re stanow iły w yróżniki przestrzeni w ich opinii, studenci podaw ali często P lac Wolności (czyli R ynek No­ wego M iasta), ulicę Piotrkow ską. Nieliczne osoby w skazały na ju ry d y k ę przem ysłow ą Izaaka Poznańskiego oraz posiadła w odno-fabryczne, n a to ­ m iast jedna — k ated rę łódzką. N ikt nie w ym ienił pałaców łódzkich fa ­ brykantów .

Na p ytanie o ju ry d y k i przem ysłow e X IX -w iecznej Łodzi nie wszyscy studenci odpowiedzieli popraw nie. W ymieniono tylko jedną jurydykę. K ilka osób spolszczyło pisownię nazw iska Scheibler. N iektórzy błędnie nazw ali ju ry d y k ą tere n y należące do L udw ika G ayera. W p y tan iu tym

A |L1|_

Rys. 2. W ła ś c iw y plan Łodzi z I p o to w y XIX w.

A — Stor« M iasto , B — N ow e M iasto , C — o g rody m ie jsk ie, D — o sad a „ Ł ó d k a " , E — po siad ła w o dno-fabrycznej F — N ow a D zielnica

należało także ocenić w alo ry architektoniczne i urb anisty czne ju ry dy k. Ocena ta w ypadła słabo — n iek tó rzy w ogóle ją pom inęli. Pozostali pod­ kreślili rozległość (często o kreślenie „państw o w p ań stw ie”), jak też unikalność tych założeń przestrzennych.

O statnie pytanie polegało na w yrażeniu opinii o Łodzi jako mieście będącym obiektem tury styczn ym . W szyscy zgodnie stw ierdzili, że jest ono interesujące, ale różna była skala ocen — od średnio do bardzo in te ­

resującego. Podkreślano, że jest to zw iązane z w ystępow aniem zabytków przem ysłow ych. Jed n a osoba stw ierdziła, iż Łódź jest ciekawa, ale ty lk c dla znawców, a nie dla „zw ykłych, p rostych tu ry stó w ”. Zw racano uw agę na unikalność a rc h ite k tu ry przem ysłow ej i założeń urbanistycznych X IX -w iecznej Łodzi. P ad ła także propozycja by dla k o n tra stu pokazy­ wać jakąś nowoczesną fabrykę włókienniczą. Godne polecenia tu ry sto m były rów nież — w opinii stu den tó w — pałace pofabrykanckie oraz cała

ulica Piotrkow ska. N ikt nie w spom niał o łódzkiej secesji.

Poniew aż ank ieta była anonim ow a nie m ożna ocenić, któ re z błędnych odpowiedzi popełnili studenci spoza Łodzi. Łodzianie m ieli z pewnością ułatw ione zadanie, chociaż trzy letn ie specjalistyczne studia, w ty m ró w ­ nież dotyczące zagadnień zw iązanych z Łodzią, pow inny gw arantow ać

popraw ne odpowiedzi na w szystkie pytania.

Popełnione przez studentów błędy i nieścisłości będą cenną w skazów ­ ką dla prow adzących zajęcia na specjalizacji geografii tu ry zm u na U ni­ w ersytecie Łódzkim.

Dr Jola n ta J a k ó b cz y k -G r y sz k iew ic z Z a k ład G eo g ra fii M iast i Turyzm u

In sty tu t G eografii E k on om iczn ej i O rgan izacji P rzestrzen i U n iw er sy te t Łódzki al. K o ściu szk i 21 90-418 Łódź

Sy lw ia Kaczmarek

ĆW ICZENIA TERENOW E Z G EOGRAFII TURYZMU W POLSCE GRUPY PRACOW NIKÓW I STUDENTÓW FRANCUSKICH Z UNIW ERSYTETU W ANGERS

LES EXERCICES DE GÉOGRAPHIE DU TOURISM E FA ITS EN POLOGNE PA R DES GROU PES DE TRAVAILLEURS

SCIENTIFIQUES ET D’ÉTUDIANTS DE L’UNIVERSITÉ D’ANGERS FIELD STUDIES IN G EOGRAPIIY OF TOURISM IN POLAND OF A GROUP OF FRENCH RESEARCHERS AND STUDENTS FROM THE UNIVERSITY IN ANGERS

Pom iędzy 8 a 22 lipca 1990 r. Z akład G eografii M iast i T uryzm u In sty tu tu G eografii Ekonom icznej i O rganizacji P rzestrzen i U niw ersytetu Łódzkiego po raz kolejn y (czw arty) p rzy jął grupę pracow ników i stu

-W p ły n ęło : 31 sty c zn ia 1991 r.