Bartoś, Magdalena
Nie znany portret rodziny Dohnów
pędzla Augusta Enge
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3-4, 477-481
1987
Magdalena Bartos
NIE ZNANY PORTRET RODZINY DOHNÓW
PĘDZLA AUGUSTA ENGE
W z b i o r a c h M u z e u m W a r m i i i M a z u r w O l s z t y n i e z n a j d u j e s ię X I X - - w i e c z n y p o r t r e t r o d z i n y D o h n ó w z Ł a w e k 1 ( D o h n a z u L a u c k ) . N i e b y ł o n p u b l i k o w a n y i n i e j e s ^ z n a n y b a d a c z o m . Z a s ł u g u j e n a w z m i a n k ę ze w z g l ę d u n a t r e ś c i i k o n o g r a f i c z n e , j a k i n a z w i s k o a u t o r a , z w ł a s z c z a że z a c h o w a ł o s ię s t o s u n k o w o m a ł o s y g n o w a n y c h d z i e ł m a l a r z y p o c h o d z ą c y c h z d a w n y c h P r u s . O b e c n i e o b r a z j e s t e k s p o n o w a n y w O d d z i a l e M u z e u m W a r m i i i M a z u r w M o r ą g u , w d a w n y m p a ł a c u D o h n ó w , i s t a n o w i i s t o t n y e l e m e n t w y p o s a ż e n i a s a l i w s t y l u b i e d e r m e i e r . D u ż y c h r o z m i a r ó w p ł ó t n o p r z e d s t a w i a p a r ę m a ł ż e ń s k ą z d z i e c k i e m n a k o l a n a c h , s i e d z ą c ą n a k a n a p i e , n a t l e k o t a r y i f r a g m e n t u p e j z a ż u z p a ł a c e m . K o l o r y s t y k a u t r z y m a n a r a c z e j w c i e m n e j t o n a c j i , w y n i k a j ą c e j z n a s y c e n i a d u ż y c h p l a m b a r w n y c h , n i e j e s t p o z b a w i o n a k o n t r a s t ó w c z y i n t e r e s u j ą c y c h z e s t a w i e ń ( b ł ę k i t - z i e l e ń ) c z y o d m i a n t e g o s a m e g o k o l o r u ( z i e l e ń ) . J a s n a k a r n a c j a c i a ł a k o b i e t y k o n t r a s t u j e z j e j c z a r n ą , a k s a m i t n ą s u k n i ą o d e l i k a t n y c h f i o l e t o w o s z a r y c h r o z j a ś n i e n i a c h . C z a r n ą p ł a s z c z y z n ę s u k n i r o z b i j a c y n o b r o w a p l a m a s z a l a n a k o l a n a c h . M ę ż c z y z n a w c i e m n o n i e b i e s k i e j m a r y n a r c e i c i e m n o s z a r y c h o o l i w k o w y m o d c i e n i u s p o d n i a c h . D z i e c k o u b r a n e w b i a ł ą s u k i e n k ę , s t a n o w i ą c ą z n a c z n y k o n t r a s t k o l o r y s t y c z n y d l a c i e m n y c h , n a s y c o n y c h s t r o j ó w r o d z i c ó w . K a n a p a j e s t t a p i c e r o w a n a t k a n i n ą w k o l o r z e c h r o m o w e j z i e l e n i , a p o w y ż e j z n a j d u j e s i ę d r a p e r i a w c i e m n e j z i e l e n i o z i m n y m o d c i e n i u . K r a j o b r a z w r ó ż n y c h o d c i e n i a c h z i e l e n i , n i e b o w n a s y c o n y m , c i e m n y m b ł ę k i c i e . Z e w z g l ę d u n a i k o n o g r a f i ę p o r t r e t o w a n y c h o s ó b , i s t o t n y m e l e m e n t e m j e s t p a ł a c w t l e . J e d n o p i ę t r o w y , j e d e n a s t o o s i o w y z w y s o k i m , m a n s a r d o w y m d a c h e m i t r ó j b o c z n i e z a m k n i ę t y m r y z a l i t e m ś r o d k o w y m , z w i e ń c z o n y m t r ó j k ą t n y m s z c z y t e m . P o ł o ż o n y n a l e k k i m w z n i e s i e n i u . S c h o d y n a o s i, p r o w a d z ą k u s a d z a w c e . P r z e d f a s a d ą t a r a s o w o z a k o m p o n o w a n a 1 O l e j , p ł ó t n o , w y m i a r y 135X152, i n w . M N O 396 O M O . K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i e , 1987, n r 3 - 4 (1 7 7 -1 7 8 )
4 8 0 M a g d a l e n a B a rt o s z i e l e ń , w o k ó ł n i e r e g u l a r n y p a r k k r a j o b r a z o w y . W o d r ó ż n i e n i u o d p o s t a c i t e n f r a g m e n t o b r a z u m a l o w a n y j e s t d o ś ć s c h e m a t y c z n i e , j e d n a k ż e z z a c h o w a n i e m d e t a l i . P o r t r e t s t a n o w i d o b r y i t y p o w y p r z y k ł a d m a l a r s t w a s t y l u b i e d e r m e i e r . O k r e ś l e n i e t o z w y k ł o s ię s t o s o w a ć s z c z e g ó l n i e d o s z t u k i d e k o r a c y j n e j i w y p o s a ż e n i a w n ę t r z w l a t a c h 1 8 1 5 — 1 8 5 0 w E u r o p i e ś r o d k o w e j i w s c h o d n i e j . O d n o s i s i ę o n o t a k ż e d o p e w n e g o w z o r c a k u l t u r y t e g o c z a s u 2. P o r t r e t o d d a j e w p e ł n i g u s t a t e j e p o k i , a t m o s f e r ę s p o k o j u , d o s t a t k u . P r z e d s t a w i a p r a w d z i w i e r o d z i n n ą , i n t y m n ą , c h o c i a ż n i e w ą t p l i w i e p o z o w a n ą , s c e n ę . O d k r y c i e a u t o r a p o r t r e t u j e s t w y n i k i e m p r a c k o n s e r w a t o r s k i c h . O b r a z z a b e z p i e c z o n o p o 1 9 4 5 r . B y ł o n z n a c z n i e u s z k o d z o n y , s z c z e g ó l n i e w p a r t i a c h t w a r z y p o s t a c i . P o z d j ę c i u p o ż ó ł k ł e g o w e r n i k s u u k a z a ł a s ię s y g n a t u r a a u t o r a — A . E n g e p i n x . i m . M a y A n o : 1 8 3 8 ., u m i e s z c z o n a n a b a l u s t r a d z i e t a r a s u p o p r a w e j s t r o n i e . K o n s e r w a c j ę o b r a z u p r z e p r o w a d z i ł a E m i l i a M r ó z 3. N a z w i s k o a u t o r a j e s t o d n o t o w a n e w l i t e r a t u r z e 4. A u g u s t E n g e , u r o d z o n y w 1 7 9 7 r . w K r ó l e w c u , b y ł m a l a r z e m i l i t o g r a f e m . S t u d i o w a ł w l a t a c h 1 8 3 0 — 1 8 3 2 w w i e d e ń s k i e j A k a d e m i i S z t u k P i ę k n y c h w k l a s i e m a l a r s t w a h i s t o r y c z n e g o . O d n o t o w a n e są t e ż n a s t ę p u j ą c e j e g o p r a c e : „ P o r t r e t ” ( a u t o p o r t r e t ? ) , „ S w . C e c y l i a ” o r a z „ P o r t r e t m ł o d e j k o b i e t y s i e d z ą c e j n a s o f i e ” , d a t o w a n e n a 1 8 3 4 r . N i e s t e t y n i e u d a ł o s ię u s t a l i ć d a t y ś m i e r c i m a l a r z a a n i s t w i e r d z i ć w i ę k s z e j l i c z b y j e g o s y g n o w a n y c h d z i e ł . W i a d o m o , że „ P o r t r e t r o d z i n y D o h n ó w ” j e s t j e d y n y m d z i e ł e m E n g e g o w n a s z y c h z b i o r a c h R o z p o z n a n i e s p o r t r e t o w a n y c h p o s t a c i u z y s k a n o d z i ę k i n a p i s o m n a o d w r o c i e o b r a z u : „ F r e i d r i e h C a r l A l e x a n d e r G r a f z u D o h n a L a u k . / P h i l i p - p i n e R u d o l p h i n e G r z u D o h n a L a u k / g e b : G r : z u W a l d b u r g T r u c h s e s s . • W i l h M a t h i l d e = H e i n r i G r : z u D o h n a L . / A n o 1 8 3 8 ” . P a ł a c z i d e n t y f i k o w a ł m g r A n d r z e j R z e m p o ł u c h . U w a ż a o n , że j e s t t o e l e w a c j a o g r o d o w a b a r o k o w e g o p a ł a c u w L i p o w i n i e k o ł o B r a n i e w a . W l i t e r a t u r z e , d o t y c z ą c e j a r c h i t e k t u r y p a ł a c u , n i e w y m i e n i a s i ę j e d n a k D o h n ó w j a k o w ł a ś c i c i e l i . P o d a j e s i ę j e d y n i e r o d z i n ę v o n R e s t o r f f 5 o r a z k o l e j n y c h w ł a ś c i c i e l i L i p o w i n y : w l a t a c h 1 5 6 7 — 1 7 0 4 v o n K a l n e i n , d o r . 1 7 3 9 v o n B r e d o w , o d 1 76 8 r . A l b e r t Z y g m u n t Z e i g u t S t a n i s ł a w s k i , n a t u -2 W . G e i s m e i e r , B i e d e r m e i e r , L e i p z i g 1982. 3 E . M r ó z , D o k u m e n t a c j a k o n s e r w a t o r s k a o b r a z u o l e j n e g o n a plo tn ie : « P o r t r e t r o d z i n y D o h n ó w » M N O 396 O M O , 1985, M u z e u m W a r m i i i M a z u r , m a s z y n o p i s , f o t o g r a f i e . 4 T h i e m e - B e c k e r , A l l g e m e i n e s L e x i k o n d e r B i l d e n d e n K ü n s t l e r, L e i p z i g 1914, B d . 10, s . 526. 5 R . D e t h l e f s e n , S t a d - u n d L a n d h ä u s e r i n O s t p r e u s s e n , M ü n c h e n 1918, s. 38, t a b l . 49; C . E. L . v o n L o r c k , L a n d s c f t i ö s s e r u n d G u t s h a ü s e r i n O s t - u n d W e s l p r e u s s e n , F r a n k f u r t a m M a i n 1972, s . 267.
N i e z n a n y p o r t r e t ro d z i n y D o h n ó w