Edward Rymar
Skorygowana lista opatów cystersów
z Bierzwnika (1294-1539)
Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny nr 4, 309-313
1997
N a d w a r c i a ń s k i Ro c z n i k Hi s t o r y c z n o- Ar c h i w a l n y
N R 4 - ROK 1997
Edward Rymar
PyrzyceSkorygowana lista opatów cystersów z Bierzwnika
(1294-1539)
W wydanej niedaw no książce o now om archijskich konw entach cy sterskich, Grzegorz Jacek Brzustow icz zawarł też „poczet opatów ” z Bierzw nika.1 Do pocztu wkradły się błędy, a ponadto nie uw zględniono całego dostępnego już m ateriału źródłow ego. W szystko to uzasadnia opubliko wanie poniższej listy opatów. D o num erow anej listy Brzustow icza, ozna czonej syglem B odnoszą się, z użyciem sygla R, nasze ustalenia.
B 1. W ern er 1 1294 - zm. przed 3 I I 1296 r., uznaw any za pierw szego opata, bo pod jego kierow nictw em ruszyła w 1294 r. w ypraw a m nichów z Kołbacza do Bierzwnika.
R 1. Werner (?), być m oże opat, gdyż w roczniku kołbackim w ym ie niono go jako kierującego pracą braci przy likw idacji licznych płazów w wodach okalających budow ane opactw o, zaś p óźniejsza ręka dopisała przy imieniu słowa: scilicet m o n a ch u s}
B 2. Ja n 1, w spom niany 6 I I 1296 r. i w 1303 r. być m oże bezim iennie w 1306 r. i 1310 r. Zm arł długo przed 2 2 IX 1314 r.
R 2. Jan I przed 3 II 1296 - długo przed 28 IX 1303 r., gdyż: R 3. L udolf (>de N em ore Sancte M a rie) w raz z opatam i z Oliwy, G- J. B r z u s t o w i c z. K lasztory cysterskie w Bierzwniku, Pełczycach i Reczu,
Choszczno 1995. s. 4 9 -5 2 , o ra z p o n o w n ie w : Z e s z y ty B ie rz w n ic k ie z 1 9 9 4 -9 5 , , wyd. Poznań 1997. s. 9 3 -9 9 , 105.
310 E d w a rd Rymar B ukow a, P aradyża, A m elu n g sb o rn
i
z L a c u s S. M a ń a e (za p ew n eMarien
see, potem C horin w B rand en b u rg ii), tra n su m o w a ł p rzy w ile j papieża Bo nifacego V III z 18 X II 1302 r. w dniu 28 IX 1303 r. (a. d. \T C C C , ///;„
vigilia M yc h a elis a rch a n g eli), sta w ia ją c sw ą p ie c z ę ć 3, co oznacza, że
godność p iasto w ał od d łu ż sze g o cz asu . P o n ie w a ż d a ta c ji dokumentu znanego z dw óch oryginałów , nie sp o só b p o d w aż y ć, m u sim y przyjąć, że w krótce i on zm arł lub ze sta n o w isk a z re zy g n o w ał, skoro:
R 4. J a n II (B: Jan 1) w ystąpił ju ż 6 XI 1303 r.4 i zm arł długo przed 4 V III 1313 r., a nie przed 2 2 IX 1314., b o w iem :
B 3. M ic h a ł I w spom niany 4 V III 1313 r. i je s z c z e w 1317 r., a praw dopodobnie należy z nim łączyć w zm ian k i o b e z im ie n n y m opacie z lat
1318, 1320, 1322 i 1325.
R 5. M ichał 1313 - być m o że to on w 1326 r. za w ie ra ł układ z cyster- kam i z O w ińskach, w y n eg o cjo w an y p rze z o p a tó w cy stersk ic h z Dragunia i C horynia.5 B 4. S te fa n I 25 X 1333 i 17 1 1336. R 6. Stefan 25 XI 1333 i 17 I I3 3 6 .6 B 5. H e n ry k I d e A k en 7 X 1351 i 1 V 1359 r., zm . przed 8 III 1361 r. R 7. H enryk 1 de A ken 7 X 1351 - 1 V 13 5 9 .7 B 6 . J a n II 8 III 1361 i 10X11 1362. R 8. J a n I II 8 III 1361 i 10 X II 1362.« B 7. H e n r y k 11 1 1 X 1369 i w 1370 r.
R 9. H enryk II ju ż 17 V III 1364 r., g d y w ra z z p rze o re m Konradem był obecny w S zczecinie przy zrzeczen iu się p rze z W obberm inów lennej posiadłości w B abinie na rzecz cy ste rsó w k o łb a ck ic h , o statni raz 25 VII 1370 r.9
B 8. W ilh elm 23 VI 1380 - 1397, z a p e w n e je s z c z e 18 X 1398 r. R 10. W ilhelm 23 VI 1 3 8 0 - 10 V II 1397 r.10
1 P om m erellisches U rkundenbuch. hrsg. v. M. P e r I b a c h, D an zig 1882. nr 619. 4 C odex diplom aticus B ra n d en b u rg en sis (dalej; C D B ), h rsg . A. F. R i e d e 1. Berlin
1838-1869. I T h eil. t. X V III. s. 8. Jan I lub II z a w ie ra ł u k ła d z ro d zin ą rycerską
S egefełdów kończąc spory o bagna w okół je z io ra S ta rz y c k ie g o , zob. Wippel-Sam-m lung nr 8, w: Staatsbibliothek zu B e rlin -P reu ssisch e K u ltu rb esitz, gdzie datowano dyplom na ok. 1300 r.
5 W ippel - Sam m lung nr 20.
6 CDB XIX, s. 459. X V III. s. 12. 7 CDB X IX . s. 461. 465. * CDB XIX. s. 467, 471.
’ C o d e x P o m era n ia e d ip lo m a tic u s, h rsg. F. D r e g e r, Bd X , n r 1919 (rękopis* Bibliotece G łów nej W ojska P olskiego w W arszaw ie); C D B X IX . s. 473.
Skorygowana lista o p a tó w cystersów.
311 B 9. Jakub I M ild en y e cz 17 VI 1407, znany też ja k o Jan M ildeniecz. B 10. M ikołaj I w 1431 r. (m oże w spom niany też 24 III 1432 r.). B l l . Jakub II M ildenitz, p onow nie nazyw any Janem 31 III 1433 r., ale nosił imię Jakub i p o chodził z tej sam ej rodziny, co Jakub I, bo 10 III 1440 wystąpił z nazw isk iem M ildenissen. M oże odnosi się doń w zm ian ka z 28 X 1441 r.
R 11. J a k u b v o n M ild e n itz ju ż 17 VI 1407 r.; nie w iadom o jeszcze, czy to on prow adził ro k o w a n ia k rzyżacko-szczecińskie w m arcu-kw iet- niu 1422 r." W tym m iejscu m usim y skreślić opata M ikołaja, w istocie przesunąć go w inne m iejsce. M iał się pojaw ić w 1431 r., co pow oduje konieczność pow ołania do h istorycznego bytu dw óch opatów Jakubów z rodziny M ildenitzów . Ł atw o się z tym uporam y. A. F. Riedel opublikow ał z datą 24 II 1431 i 20 III 1451 r. dokum ent, d otyczący tej sam ej sprawy: nadania w G orzow ie p rze z krzy żack ieg o w ójta Now ej M archii m iastu Myślibórz wsi D alsze (W oltersdorf), w cześniej będącej w posiadaniu Hansa i Einwalda Straussów . P ierw szy w ystaw ia Christoffel Ravenstein, drugi Christoffel E g lin g e r.12 W 1431 r. w ójtem był H enryk von R abenste in, wójt z lat 1430-1435. Ten 2 0 1 1431 r. był w C hom ętow ie koło D obie gniewa, skąd udał się n a teren pań stw a krzyżackiego w Prusach, 27 lutego był w „Subw ycz” , 28 lutego w E lblągu, zatem nie m ógł przebyw ać w Gorzowie 24 lutego. W 1451 r. w ójtem był K rzy szto f Eglinger, w ójt z lat 1450-1454, i to on był w ystaw cą. D atacja i św iadkow ie, w tym opat bierzw nicki Mikołaj (N ic la s ) id e n ty cz n i i p asują ty lk o do 1451 r. C hodzi o Rulofa (Rudolfa) v. W itte z G łazow a, znanego z lat 1402-1454 (jeśli m am y do czynienia z tą sam ą o so b ą )13, H enninga v. E llingena znanego z lat 1449-1475.14 W D alszem w latach 1441-1449 lenno m iał Jakub v. S trauss15, zaś bracia H ans i E inw ald (synow ie Jakuba ?) w 1454 r. składali hołd
11 Repertorium d er im Kgln. Staatsarchive zu K önigsberg i. Pr. befindlichen U rkunden
zur Geschichte d er N eum ark, bearb. H. J o a c h i m, hrsg.P. v. N i e s s e n, Schriften
d. Vereins f. G esch ich te d. N eu m ark , H eft 3, L andsberg 1895, nr 198. 476, 478. ' CDB XVIII. s. 485, 489, co pow tórzył K. K 1 e t k e w Regesta historiae Neom archi-
cae. M ärkische F o rsch u n g en , B d X I, 1868, s. 105, 200.
R E c k e r t . G eschichte v. Landsberg a. d. Warthe, Stadt u. Kreis, Landsberg 1890, s. 79; CDB XXIV. s. 161.
CDB XIX. s. 369; H. B ü t o w. D as S ch u ld n erreg ister d es S. G eorgshospitals zu
Königsberg aus d e r Z eit um 14 7 5 , D ie N eum ark Jg 6, 1929, s 128.
CDB XIX. s. 345 (g d z ie W o lte rs d o rf b łę d n ie o d n ie s io n o d o M iro w a). R e g e sta
historie o - diplom atica O rdinis S. M ariae Theutonicorum ....bearb. E. J o a c h i m,
tosg- W, H u b a t s c h. Pars I. Vol. I. G öttingen 1948, nr 8223; R. E c k e r t op. cit. s 109; CDB XIX. s. 360.
312 Edw ard Ry,mr elektorow i brandenburskiem u, a ten drugi w 1479 r. posiadał Nawrocko.,(i Jeszcze bardziej na czasy E glingera w skazuje obecność przy czynności je g o pisarza Jana Pagenkopa i „kum pana” E ggerda v. Crossen, znanego też z 1452 r., w reszcie prepozyta kapituły kolegiackiej w M yśliborzu Jana T zorgesa. B ył w ięc tylko je d en opat Jakub M ildenitz (nie Jan !). Wystąpił on 31 III 1433 i je szc ze 10 III 1440 r.17
B 12. M ik o ła j II von N euenkirchen 22 X 1447, wspom niany też w 1451 r.
R 12. M ikołaj I v. N euenkirchen 22 XI 1447 i je szc ze w 1453 r. jako odbiorca przyw ileju opata k ołbackiego E razm a.18
B 13. M ikołaj III A ckelm an 10 XII 1458 r.
R 13. M ikołaj II A ckelm ann 10 X II 1458 r., w spom niany jako zma rły poprzednik opata T om asza w 1447 r.19
B 14. T o m a sz I 8 XI 1470 i w 1485 r. R 14. Tom asz 8 X I 1470 i 11 V 1485 r. (?).20 B 15. A ntoniusz I 1495-1519.
R 15. A n to n i - w pierw przeor klasztoru cystersów w Paradyżu (1489), w 1491 r. w ybrany opatem w B ierzw niku, przy czym opaci z Paradyża i B ledzew a m ieli go w prow adzić n a n o w ą g odność, w izytow ał klasztor żeński w R eczu 5 III 1494 i 4 X II 1510 r., w ystąpił też 2 2 1 1519 r.21
B 16. O tto n I w latach 1534-1535 (1539?). R 16. O tton 11 XI 1534 - do kasaty w 1539 r.22 16 CDB XXIV, s. 161, XIX. s. 407. 17 Repertorium , nr 723; CDB X IX , s. 489. 18 CDB XIX, s. 491; W ippel-S.
A
79. 19 CDB X IX , s. 492; W ippel-S.A
84. 20 CDB XIX, s. 493, 500.31 Statuta capitulorum generalium Ordinis Cistercienis ab anno 1116 ad annum 1786.
wyd. J. C anivez, Louvain 1933-1941, t. 6, s. 21; Słownik hi story czno-geografic&f województwa poznańskiego h- średniowieczu. Poznań 1997, cz. 3. s. 587 n. Wippel- S. A 90; CD B X IX , s. 500: 1519 r. W 1507 r. A ntoni (de Nemore) wśród opatów. którzy w ystąpili do k ap itu ły gen eraln ej o p o w o łan ie kolegium zakonnego na uni w ersytecie we Frankfurcie, zob. K. K a c z m a r e k , Cystersi z Pomorza Zachodnie go na uniwersytetach średniowiecznej Europy, w: Dziedzictwo kulturowe cystersów na Pomorzu, S zczecin 1995, s. 45.
- CD B X IX , s. 501. W 1537 r. O tton korespondow ał z rajcą dobiegniew skim . zob. R- S p r o c k h o f f, M arkgraf Hans v. Kiistrin erwirbt die Woldenberger Heide bei Hochzeit, H eim atkalender f. d. K reis A m sw alde, 1, 1939, s. 54. M argrabia Jan byl w B ierzw niku 25 XI 1538 r. (C D B X IX . s. 5 0 2 ), a 2 X II 1538 r. w Chomętowie O tto n u k ła d a ł się z B ran d am i o g ra n ic e pól C h o m ę to w a z c y ste rsk im Kolskie»1 (Regesta historiae, Abt. III, 1869, s. 84), zatem kasata klasztoru nastąpiła w 1539 r
313 po w prow adzeniu do listy Ludolfa, Jana II oraz skreśleniu Jakuba II
i
