Z ^ K R O N I K I J A U K _ OW E J Z A K Ł A D U
S T U D IA P O L O N I J N ET . 7. L u b l i n 1983
JADW IG A PLEWKO
Z DZIAŁALNOŚCI ZAKŁADU DU SZPASTERSTW A I M IG RA CJI PO LO N IJN EJ KATOLICKIEGO UNIW ERSYTETU LUBELSKIEGO
W LATACH 1977-1982
Z akład D uszpasterstw a i M igracji P o lo n ijn ej K atolickiego U niw ersy tetu Lubelskiego obchodzi w listopadzie 1982 r. dziesięciolecie sw ej p ra cy. O kres ten w ypełniony był działalnością naukow o-badaw czą, dy d ak tyczną, w ydaw niczą, p o pularyzatorską, skierow aną ta k na środow iska Polonii i em igracji polskiej w różnych k ra ja c h św iata, jak też służącą wiedzą i inform acją o Polonii społeczeństw u w k raju .
Z akład o tw a rty jest na k o n tak ty ze środow iskam i polonijnym i o róż nych orien tacjach i poglądach, większość jed n ak ty ch rela cji dotyczy środow isk katolickich, duszp astersk ich oraz ośrodków naukow ych. S przy ja tem u ogólny profil n aukow y Zakładu, k tó ry — obok p ro b lem aty k i społecznej i k u ltu raln ej — uw zględnia w szerokim zakresie b ad an ia n ad życiem relig ijn ym Polonii.
Dla dokładniejszego zorientow ania w pracach Z ak ładu przedstaw io ne zostaną w niniejszym om ów ieniu głów ne dziedziny jego działalności w latach 1977-1982 K
PROGRAM NAUKOWO-BADAWCZY
Trzon program u naukow o-badaw czego Z akładu stanow ią prace zw ią zane z przygotow aniem w ielotom ow ego Słow nika geograficzno-historycz-
nego katolickich parafii polskich w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie
oraz Słownika biograficznego księży polskich pracujących w U S A i K a
nadzie od początku historii Kościoła w tych krajach do roku 1980.
W bogatej już lite ra tu rz e n aukow ej dotyczącej życia P olonii a m e ry kańskiej istnieje nadal znaczna lu k a w całościow ym u jęciu prob lem u znaczenia i roli duchow ieństw a i p arafii polskich w organizacji życia em igrantów i ich w kładu w k u ltu rę społeczeństw a am erykańskiego. Z a kład pragnie w ypełnić tę lukę przygotow ując opracow anie p rez e n tu ją c e te problem y głównie od stro n y faktograficznej, z uw zględnieniem
sze-1 Spraw ozdanie z d ziałaln ości Z akładu za okres sze-1972-sze-1977 zam ieszczon e zostało w 4 tom ie S tu d i ó w Polo nijn ych.
rokiego tła historycznego i społecznego. Poprzez rzetelne ujęcie mono graficzne dziejów każdej p arafii polskiej na teren ie USA i K anady — w okresie od połow y X IX w. do 1980 r. — chcem y ukazać ogrom dą żeń, w ysiłków i w kładu Polaków w rozw ój w łasnej społeczności etnicz n ej oraz k ra jó w ich nowego osiedlenia. O pracow anie powyższe będzie m iało c h a ra k te r słow nika, a więc zwięzłego kom pendium wiedzy. P rzy gotow anie go w ym aga podjęcia szczegółowych badań archiw alnych głów nie na tere n ie obu k rajó w A m eryki Północnej. Z akład planuje, w m iarę m ożliwości, objąć k w eren dą archiw a centralne, diecezjalne i pa rafialn e w USA i K anadzie, a także źródła znajdujące się w zbiorach A rchiw um W atykańskiego oraz A rchiw um Prym asow skiego w Gnieźnie i A rchiw um A kt N ow ych w W arszaw ie. P race nad przygotow aniem słow nika zostały już rozpoczęte przez zespół pracow ników pod przew od nictw em doc. d r hab. Czesław a Blocha — kierow nika Zakładu.
Z ak ład p o djął rów nież w stępne prace zm ierzające do przygotow ania elem en tarza do n au k i języka polskiego — jako języka obcego — dla dzie ci w w ieku szkolnym . Na potrzebę opracow ania takiego podręcznika w skazują od daw n a liczne sygnały ze środow isk polonijnych. Elem en ta rz przeznaczony będzie dla dzieci ze stre fy anglojęzycznej. Zadanie przygotow ania podręcznika zostało pow ierzone trzyosobow em u zespoło w i w składzie: m gr A nna Dobak, m g r K ry sty n a Ludzińska, d r W łady sław M akarski.
D opełnieniem zarysow anego w yżej głównego n u rtu program u na ukow ego są różnorodne b adania indyw idualne pracow ników Z akładu, po dejm ow ane w środow iskach P olonii Stanów Zjednoczonych, K anady, W ielkiej B ry tanii, F rancji, RFN, A ustrii.
W ro k u akadem ickim 1977/1978 na teren ie Stanów Zjednoczonych p rzeb y w ał doc. Czesław Bloch zbierając m ate ria ły do opracow ania za g adnienia pom ocy Polonii am ery k ań sk iej dla Polski w czasie I i II w oj n y św iatow ej. Doc. Bloch w raz z m gr A ndrzejem H ałasem w czerw cu
1982 r. w y jechali ponow nie na te re n USA i K anady dla podjęcia k w eren dy a rch iw aln ej do w spom nianego w yżej słow nika parafii polskich.
W okresie kw iecień-listopad 1980 r. w K anadzie przebyw ała m gr J a d w iga P lew ko prow adząc b adania tereno w e dotyczące działalności organi zacji polonijnych w ty m k raju .
Z akład p o djął system atyczną k w erendę archiw ów znajdujących się w In sty tu cie P olskim im. Gen. Sikorskiego w Londynie. W okresie 24 Y II-6 IX 1980 r. zapoczątkow ała ją m gr K ry sty n a Ludzińska za poznając się ze zbioram i dotyczącym i em igracji polskiej w W ielkiej B ry tan ii, USA, K anadzie i k raja ch A m eryki P ołudniow ej oraz jej udziału w walce zb ro jn ej podczas II w o jn y św iatow ej. W okresie w akacyjnym 1981 r. oraz 1982 r. badania te były k on tynuow ane przez K, Ludzińską,
doc. Cz. Blocha oraz m gr A nnę Zając. P onadto podczas p o by tu w W iel kiej B rytanii w 1980 i 1981 r. K. L udzińska podjęła badania językoznaw cze z zakresu in te rfe re n c ji językow ej w śród m łodzieży z drugiego poko lenia em igracyjnego. P rzeprow adziła je w śród uczniów polskich szkół so botnich w L ondynie oraz w F aw ley C ourt i P itsford.
Na teren ie F ra n cji d w u k ro tn ie (w okresie kw iecień-m aj 1979 r. oraz w roku akadem ickim 1980/1981) prow adził b adania history czne ks. d r Ro m an Dzwonkowski. D otyczyły one h isto rii du szp asterstw a polskiego we F ra n cji w okresie 1908-1940 r.
Działalność d uszpasterstw a polskiego w Niem czech Z achodnich i A ustrii oraz dzieje Polonii w RFN i L u k sem b u rg u stano w iły p rzed m iot badań ks. d r A nastazego Nadolnego, k tó ry p rzebyw ał na te re n ie ty ch krajó w w term inach: lipiec-sierpień 1978 r., lu ty - k w ie c ie ń '1979 r.
oraz czerw iec-sierpień 1981 r.
Dodać należy także, iż w m a ju 1981 r. k w erendę w stępn ą m a te ria łów dotyczących parafii polskich w A m eryce Północnej zn ajd ujących się w A rchiw um W atykańskim , przeprow adził m gr A ndrzej Hałas.
Dla zaprezentow ania pełnego dorobku naukow o-badaw czego Z akładu należy przedstaw ić jeszcze’dw ie isto tn e w jego pracy dziedziny: sym po zja naukow e i działalność wydaw niczą.
SY M PO ZJA N A U K O W E
W om aw ianym okresie Z akład zorganizow ał 5 sesji naukow ych, k tó re zgrom adziły liczne grono badaczy p ro b lem aty k i polonijnej z k ra ju i z zagranicy oraz bezpośrednich uczestników życia polonijnego ze śro dowisk polskich w ielu krajów . T em aty poszczególnych sesji by ły n a stę pujące: 1978 r. — P rob lem y p rzyw ó d ztw a grup etnicznych; 1979 r. —
Problem y integracji polskiej g ru p y etnicznej ze społeczeństwam i kra jów osiedlenia; 1980 r. — Rola Kościoła w organizowaniu i działalności szkol nictwa polonijnego po II wojnie światowej; 1981 r. — Czterdziesta ro cznica śmierci Ignacego Paderewskiego i setna rocznica urodzin gen. Władysława Sikorskiego; 1981 r. — W yb ór i p o n ty fik a t Jana Pawła II a Polonia w świecie.
Zagadnienie przyw ództw a w grupie polonijnej to te re n b ad ań n au k o wych jeszcze bardzo m ało spenetrow any, choć w ażny dła zrozum ienia w ielu zjaw isk życia społecznego skupisk polskich. Z am ierzeniem sesji w 1978 r. było więc um ożliw ienie spotkania i k o n fro n tacji poglądów i doświadczeń teoretykom , badaczom p rob lem atyk i polon ijnej i p ra k ty kom życia polonijnego, przyw ódcom i działaczom organizacji polskich.
K o n ferencja zgrom adziła około 70 uczestników , w tym 17 gości zagra nicznych z K anady, USA, RFN, W ielkiej B rytanii. Wygłoszono refe ra ty om aw iające socjologiczne (J. Turow ski), psychospołeczne (ks. W. P ręży- na) i polityczne (A. Brom ke) asp ek ty przyw ództw a w polskiej grupie etnicznej w świecie. P rzedstaw iono także specyficzne problem y przy w ództw a w histo rii Polonii kan ad y jsk iej (B. H eydenkorn), francuskiej (ks. R. Dzw onkow ski) i am ery k ań sk iej (K. Sym onolew icz — Symmons). W iele uw agi poświęcono sylw etkom i ro li liderów polonijnych, w tym szczególnie d u szp asterzy w skupiskach polskich w S tanach Zjednoczo n ych (T. L indsay B aker, J. Gleksiński), RFN (ks. A. Nadolny), A ustralii (o. Z. Kom osiński). Sesja przyniosła w iele interesu jących konstatacji, m .in. podkreślono dokonujące się przem ian y w charakterze przyw ództw a, w ystępow anie zjaw iska przyw ództw a grupow ego (Francja, Kanada). Z w ró cono uw agę n a przyw ódczy ch a ra k te r działalności parafii polonijnych.
T em atem sym pozjum w 1979 r. były zagadnienia in teg racji Polonii ze społeczeństw am i k rajó w osiedlenia. K onferencja podjęła tu jedną z podstaw ow ych kw estii w bogatej problem atyce życia g rupy etnicznej. Chodziło o w skazanie czynników u łatw iających bądź zakłócających pro ces in te g ra c ji ro zum ian y jako proces czynnego uczestnictw a Polonii w życiu społeczeństw a k ra ju zam ieszkania z jednoczesnym podejm ow a niem działań m ających na celu zachow anie odrębności k u ltu ro w ej w ła snej grupy. Poszczególne re fe ra ty poddały analizie czynniki praw ne (G. Rysiak), k u ltu ro w e (Cz. Bloch, ks. A. N adolny, A. Paczkowski), kano- n iczno -pastoraln e (ks. J. B akalarz), ekonom iczne (ks. P. Taras), rolę in sty tu c ji w yznaczonych do obrony interesów im igrantów (G. V erbunt), rolę placów ek d u szpasterskich (ks. R. Dzwonkowski). Rozw ażania te zo sta ły poprzedzone analizą pro blem u in teg racji grup etnicznych z p u n k tu w idzenia socjologii (J. T urow ski) i katolickiej nau ki społecznej (ks. J. M ajka). O b rad y sesji zgrom adziły około 50 uczestników , w ty m 4 oso b y z zagranicy (K anada, F ra n cja , S ta n y Zjednoczone).
Je d n y m z elem entów sp rzy jający ch zachow aniu odrębności k u ltu ro w ej g ru p y etnicznej jest utrzy m y w an e przez nią szkolnictwo. W historii em igracji polskiej było ono aż do II w o jn y św iatow ej prow adzone niem al w yłącznie przez Kościół katolicki. Po w ojnie ry su je się tendencja p rze j m ow ania szkół przez różnego ty p u organizacje polonijne. Roli Kościoła w organizow aniu i działalności szkolnictw a polonijnego różnych szczebli po II w ojnie św iatow ej poświęcone było sym pozjum w 1980 r. W ygło szone re fe ra ty i k o m u n ik aty dały szeroki przegląd problem ów n u rtu ją cych szkolnictw o polskie na obczyźnie. D otyczyły one m.in. s tru k tu ry szkolnictw a, program ów nauczania i pom ocy szkolnych, finansow ania
szkół, naboru uczniów i słuchaczy, a także zagadnień ogólniejszych zw ią zanych z socjologiczno-kulturow ym i fu n kcjam i szkoły polonijn ej (ks. P. Taras), czy wreszcie d ok try n aln o -p raw n y m stanow iskiem Kościoła wobec szkolnictw a grup etnicznych (ks. J. B akalarz). Z aprezentow an e na sesji opracow ania om iaw iały stan i szczegółowe p roblem y ośw iaty po lonijnej skupisk polskich w: A rgen ty nie (o. H. W róbel), D anii (ks. W. Zdunek, E. L ater-C hodyłow a), F ra n cji (ks. R. D zw onkowski), K a n a dzie (B. H eydenkorn, T. K rukow ski, ks. W. W nuk), R FN i A u strii (ks. A. N adolny, ks. J. Śliw ański), S tan ach Zjednoczonych (M. Bida, J\ Jachniewicz), Szwecji (J. G ruszyński), W ielkiej B ry tan ii (J. G ruszyń- ski, ks. A. Janicki). Uczestnicy podkreślali p rzem ian y zachodzące w sy stem ie szkolnictw a polonijnego: obniżenie się frekw encji dzieci w szko łach polskich, w zrost zainteresow ania n au k ą języka polskiego w śród do rosłych (zwłaszcza po w yborze papieża J a n a P aw ła II), w zrost udziału pozakościelnych in sty tu cji i organizacji polonijnych w prow adzeniu szkol
nictwa, znaczenie pozaszkolnych form ośw iaty polonijnej.
W 1981 r. Z akład zorganizow ał 2 sesje. O kazją do przygotow ania pierw szej z nich, przy w spółudziale I K a te d ry H istorii N ow ożytnej KUL, były zbiegające się w tym ro k u dw ie rocznice historyczne: 100-lecie u ro dzin gen. W ładysław a Sikorskiego i 40 rocznica śm ierci Ignacego P ad e rew skiego. T em aty w ygłoszonych refe ra tó w by ły następujące: K o n
cepcje polityczne i w ojskow e W. Sikorskiego w latach 1914-1918 (J. Mo
lenda); Sto su n ki m ię dzy I. P a derew skim a J. Piłsu dskim w 1919 r. i ich
następstwa (R, W apiński); K o n ta k ty Paderew ski-W ilson (J. Kozłowski); I. Paderewski i W. Sikorski a Front Morges (H. P rzybylski); Gen. S i korskiego koncepcja po lityki zagranicznej Polski w przededniu II w o jn y światow ej (T. Jędruszczak); P r zy ja źń i współpraca Paderewskiego i S i
korskiego (M. M. Drozdowski); I. P aderewski i W. S ikorski a ruch chrzę ścijańsko-społeczny w Polsce (R. B ender); wreszcie dw a o statn ie re fe ra
ty bezpośrednio dotyczące związków obu m ężów stan u z Polonią: Stara
nia gen. Sikorskiego o pomoc Polonii am e r y k a ń sk ie j dla Polski w okresie II w o jn y światow ej (Cz. Bloch); Polonia w U S A wobec in ic ja ty w poli
tycznych I. Padereujskiego i W. Sikorskiego w d w u wojnach św ia to w ych
(A. Brożek). T em at konferencji w yw ołał duże zainteresow anie w k rę gach h istoryków różnych ośrodków naukow ych k ra ju (W arszaw a, Gdańsk, Katowice, Poznań, L ublin), dzienn ik arzy i publicystów , a także wśród byłych żołnierzy gen. Sikorskiego. R ezu ltaty obrad — refe ra ty , kom unikaty, głosy w dyskusji — zostaną opublikow ane w oddzielnej po zycji książkowej.
W listopadzie 1981 r. odbyło się ósme już z kolei w h isto rii Z akładu sym pozjum naukow e. Tym razem poświęcone było zagadnieniu w pływ u w yboru i po n ty fik atu Ja n a P aw ła II na Polonię. Była to pierw sza próba
podjęcia tego problem u; próba tru d n a ze w zględu na zbyt k ró tki jeszcze d y stan s czasowy, nie pozw alający na form ułow anie obiektyw nych uogól nień, a także ze w zględu na niew ielką ilość m ateriałów badawczych dla przeprow adzenia analiz w skali całej Polonii. N iem niej jednak tem at w zbudził żyw e zainteresow anie w środow iskach polskich za granicą. Św iadczy o ty m obecność na sym pozjum 8 referató w zagranicznych (z A u strii, Belgii, B razylii, W ielkiej B rytan ii, Szwecji, USA), a ponadto nad esłan ie 11 refe ra tó w i ko m unikatów z: A rgen tyn y, A ustralii, K an a dy, RFN, Stanów Z jednoczonych i W ielkiej B rytanii.
N iem al w szystkie re fe ra ty zaw ierały na w stępie opis entuzjastycz nych, spontanicznych rea k c ji radości i dum y Polonii z w yboru papieża- -P olaka. Szerszą analizę tego fenom enu, na podstaw ie doniesień prasy polonijnej całego św iata, przyniósł re fe ra t ks. P. Tarasa. Znakom itym dopełnieniem obrazu w zajem nych rela cji Ojca Św iętego i Polonii był re fe ra t dotyczący oczekiw ań i nadziei J a n a P aw ła II w odniesieniu do P o lonii, opracow any na podstaw ie oficjalnych w ypow iedzi papieża, doku m entów , przem ów ień w ygłaszanych na licznych audiencjach z udziałem przedstaw icieli środow isk p olonijnych oraz spotkaniach podczas podró ży papieskich (Cz. Bloch). Nie zabrakło w prezentow anych w ystąpie niach także w zm ianek o reak cjach środow isk lokalnych, niepolskich, na w ybór nowego papieża. W całości zagadnieniu tem u w odniesieniu do b ry ty jsk ie j opinii publicznej pośw ięcony był in teresu jący re fe ra t prof. N. Davisa.
P rzeg ląd w y stąpień refe ra tó w i głosów w dyskusji prow adzi do pe w nych k o n statacji. W ybór papieża-Polaka ożywił w śród członków Polonii poczucie dum y narodow ej, zniw elow ał w y stępujące jeszcze często kom pleksy, podniósł prestiż P olonii w k raja ch jej zam ieszkania. Wzmógł poczucie solidarności Polaków w różnych k raja ch św iata, pogłębił św ia dom ość łączności z narodem polskim w k raju , zw iększył zainteresow a nie n au k ą języka polskiego. Liczni referen ci podkreślali ożywienie życia religijnego Polonii. O bserw ow alnym i w skaźnikam i są tu: w zrost fre kw encji na m szach św. w polskich parafiach, organizow anie specjalnych nabożeństw szesnastego każdego m iesiąca w in ten cji Ojca Świętego, organizow anie odczytów i sp otk ań m ających na celu dyskusję nad ency k lik am i i w ypow iedziam i papieża, p opularyzacja dorobku m yśli etnicznej Ojca Św iętego, w zrost liczby pielgrzym ek do W atykanu, w y datn y udział Polonii w zbiórce na budow ę D om u Pielgrzym a w Rzymie, a niejedno k ro tn ie rów nież podjęcie budow y now ych św iątyń czy ośrodków dusz pasterskich na swoim teren ie. R eferaty podkreślały też fak t ożywienia działalności organizacji polonijnych, nie tylko religijnych.
U czestnicy sym pozjum zastrzegali często, iż przedstaw iane przez nich szczegółowe obserw acje in ic ja ty w i działań Polonii po w yborze Jan a
Paw ia II nie pow inny być uznane w całości za trw a łe zm iany i p rze obrażenia życia Polonii. Podkreślano, że dla spraw dzenia ich skutecz ności potrzeba próby czasu.
DZIAŁALNOŚĆ WYDAWNICZA
Na dotychczasow y dorobek w ydaw niczy Z akładu składa się: 6 po zycji książkow ych opublikow anych i 5 dalszych złożonych do d ru k u , specjalny, podw ójny n u m er „Zeszytów N aukow ych K U L ”, w yd anych drukiem 5 tom ów sery jn ej publikacji Z akładu pt. S tud ia polonijne i d al sze 2 tom y złożone w W ydaw nictw ie.
W 1978 r. ukazała się praca ks. Józefa B akalarza Parafia personalna
dla migrantów w prawodaw stwie p o w sze c h n ym Kościoła zachodniego
(ss. 154, streszczenie w języku angielskim ). W obec rozpow szechnionego w naszych czasach zjaw iska m ig racji ludności a u to r p o dejm u je nie zw ykle w ażny dla Kościoła problem opieki d u szpastersk iej nad m ig ra n tam i realizow anej w ram ach p arafii personalnych. R ozpraw a dotyczy kw estii pow stania i rozw oju p arafii p erson aln ej dla m ig ran tó w z p u n k tu widzenia przepisów praw a kanonicznego, ze szczególnym uw zględnie
niem uchw ał Soboru W atykańskiego II.
S taran iem Zakładu w 1980 r. została opublikow ana praca ks. A n asta zego Nadolnego Opieka duszpasterska nad dziećmi i młodzieżą polską na
terenie Niemiec Zachodnich w latach 1945-1965 (ss. 208 streszczenie
w języku niem ieckim ). K siążka p o d ejm u je p o m ijany dotychczas w o p ra cowaniach na tem a t w ychodźstw a polskiego w N iem czech po II w ojnie św iatow ej problem roli Kościoła w organizow aniu życia społecznego w y chodźców polskich. P raca om aw ia różne form y d u szp asterstw a polskie go wśród dzieci i m łodzieży: udział duchow nych w prow adzeniu szkol nictw a polskiego, ich pracę duszpasterską w organizacjach m łodzieżo wych, duszpasterstw o parafialn e, różne form y pom ocy ch a ry taty w n e j i społecznej. P raca oparta jest na bogatej bazie źródłow ej, k tó re j trzo n stanow ią archiw a K u rii B iskupiej dla Polaków w Niem czech Zachod nich.
Tem atyki duszpasterskiej w śród Polaków na obczyźnie dotyczy ró w nież w ydana w 1982 r. praca zbiorow a pod red akcją J. B akalarza, R. Dzwonkowskiego, M. K rąpca, A. Nadolnego, P. T arasa, J. T urow skie go zatytułow ana Działalność m ęskich zgromadzeń z a konnych wśród Po
lonii (ss. 601, streszczenie w języku polskim i angielskim , m ap a dzia
łalności zgrom adzeń w śród Polonii). K siążka ob ejm uje okres 150 la t — począwszy od lat trzydziestych X IX w. — p rac y d uszp astersk iej na w szystkich k o nty nen tach 13 polskich zgrom adzeń zakonnych (b ern a rd y ni, chrystusow cy, m arianie, m isjonarze Św iętej Rodziny, orioniści, p al
lotyni, paulin i, pasjoniści, saletyni, salezjanie, w erbiści, zm artw ych w stańcy, oblaci M aryi N iepokalanej).
Z w y d aw n ictw o tem atyce p olonijnej lub przeznaczonych dla odbior cy polonijnego należy w ym ienić tu jeszcze: podręcznik języka polskiego dla cudzoziem ców z angielskiej s tre fy językow ej — Wśród Polaków.
Polish for foreign stud ents au to rstw a B rygidy Rudzkiej i Zofii Goczo-
łow ej, którego 2 w ydanie ukazało się w 1981 r. oraz, kolejno, 2 (1978), 3 (1979), 4 (1981), 5 (1983) tom S tu d ió w Polonijnych. Studia Polonijne są se ry jn y m w ydaw nictw em Zakładu. M ateriały w nich prezentow ane dotyczą p ro b lem aty k i d u szp asterstw a polonijnego, organizacji życia spo łecznego skupisk polskich (szkolnictwo, organizacje polonijne), zagad n ień in te g rac ji i tożsam ości k u ltu ro w e j i etnicznej g rupy polskiej. Trzon m ateriałó w stanow ią zw ykle re fe ra ty i k om u n ik aty prezentow ane na kolejny ch sym pozjach naukow ych Zakładu. Począw szy od tom u 4 w pro w adzony został now y dział: D o k u m e n ty Kościoła o duszpasterstwie m i
grantów. D zięki tem u udostępniono czytelnikom treść podstaw ow ych
w ty m zakresie dokum entów : k o n sty tu cji apostolskiej papieża P iusa X II
E x sul familia, P aw ła VI Pastoralis m igratorum cura, K ongregacji Bi
skupów Instru kcja dotycząca duszpasterstwa wśród migrantów, Paw ła VI Apostolicae caritatis. W przygotow aniu znajdują się dalsze tom y
S tu d ió w P olonijnych poświęcone m .in. problem atyce szkolnictw a polo
nijnego.
Spośród książek o tem aty ce polonijnej, już opublikow anych, w ym ie nić należy: Isabelle Jo st Osadnictwo kaszubskie w Ontario, Roberta D aszkiew icza Harcerstwo polskie poza granicami k r a ju od zarania do
1939 r. w relacjach i dokum entach. O publikow ano też: D an u ty M ostwin Trzecia wartość oraz dw ie prace zbiorow e — Czterdziesta rocznica śmierci Ignacego Paderewskiego i setna rocznica urodzin gen. W ładysława S ikor skiego, a tak że W yb ó r i p o n ty fik a t Jana Pawła II a Polonia w świecie.
ODCZYTY GOŚCI ZAGRANICZNYCH
Oprócz w ym ienionych w yżej w izyt gości zagranicznych związanych z ich udziałem w k o lejnych sym pozjach, Zakład zorganizow ał w m inio nym okresie dodatkow o 5 cdczytów.
28 VI 1979 r. gościem Z akładu był znany socjolog polskiego pocho dzenia, m ieszkający w A ustralii, profesor N ational U niversity of A u stra lia — J e rz y Zubrzycki. W ystąpił on z odczytem W ielokulturowość w
Australii i Kanadzie.
Z agadnieniom dotyczącym Polonii austriack iej poświęcony był rów nież k o lejn y w ykład, k tó ry w ygłosił 19 X 1979 r. profesor U niversity of
Adelaide — Jerzy Smolicz. W oparciu o w łasne badania socjologiczne omówił on problem K u ltura polskiej g rup y etnicznej na tle in n yc h grup
narodowych w Australii.
6 X I 1979 r. z w ykładem Rola p rzyw ó d c y w grupie, szkole, parafii
polonijnej w ystąpił w Zakładzie ks. d r W aw rzyniec Hoppe z Zakładów
Naukow ych w O rchard L ake w Stan ach Zjednoczonych.
K olejnym gościem Z akładu był profesor filozofii i studiów relig io znawczych, au to r w ielu znanych p ub lik acji dotyczących p ro b lem aty k i etnicznej w USA — M ichael Novak, 20 XI 1979 r. w ygłosił on odczyt
Nowa etniczność w aspekcie religijnym , demograficznym , ekonom icz n y m i k u ltu ra lnym .
W m aju 1980 r. na zaproszenie Z akładu przybył na K U L konsul ge n e ra ln y USA w K rakow ie, C arl A. B astiani, z w ykładem pt. Polityka
rządu U S A wohec grup etnicznych.
NAGRODA NAUKOWA IM. FRANCISZKA SKOWYRY
Zakład u trz y m u je od la t owocne k o n ta k ty z osobami i środow iskam i zagranicznym i żywo zainteresow anym i rozw ojem k u ltu ry i n au k i pol skiej. W yrazem tego zainteresow ania jest ustanow iona w 1980 r. w USA fundacja im. F ranciszka Skow yry, k tó re j Z akład jest pełnom ocnikiem . Nagroda przyznaw ana jest za prace m agisterskie, doktorskie i h a b ilita c y j ne, pow stałe na KUL, z zakresu h isto rii najnow szej, a szczególnie dzie jów polskiej m yśli politycznej, ru c h u ludow ego i w alk niepodległościo wych oraz dotyczące pro b lem aty k i polonijnej i relig ijn ej, a zwłaszcza ukazujące w kład Kościoła i duchow ieństw a w rozw ój k u ltu r y naro do
wej, w w alkę o wolność i niepodległość Polski.
Do te j pory Z akład przyznał nag rod y za n astęp ujące prace: W roku akadem ickim 1980/1981
— ks. A nastazy N a d o l n y . Opieka duszpasterska nad dziećmi i
młodzieżą polską na terenie Niemiec Zachodnich w latach 1945-65 (pra
ca doktorska).
W roku akadem ickim 1981/1982
— ks. Józef B a k a l a r z . Parafia personalna dla m igrantów w pra
wodawstwie p o w sze c h n ym Kościoła zachodniego (praca doktorska);
— S tanisław O l c z a k . S zkolnictw o parafialne w Wielkopolsce w
X V I I i X V I I I w ie k u (praca doktorska);
— J a n Z i ó ł e k . S to su nek W ielkiej Emigracji do dynastii Bonapar-
tych (rozpraw a habilitacyjna);
— ks. Tadeusz B a ń k o w s k i . Teatr religijny w Tarnowie w X X
