Кг ry e a t o f Opa» alt i *
КОMSERWATYWHB "PAfíSTWO DOBROBYTU" - MODEL AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ PAŃSTWA W RPN W LATACH OSIEMDZIESIĄTYCH
1 . "Pańetwo dobrobytu" я n a jszerszy m rozum ieniu to w s p ó ło z e s- n e , wysoko r o z w in ię te pańetwo k a p i t a l i s t y c z n e , aktywne w s f e r z e g o s p o d a r o z o -s p o łe c z n e j. "Pańjłwo dobrobytu* o p a r te na w y n lk a ją - cych s keynesizm u regułach, in te r w e n c j i w gospodarkę i rozbudowa-nych na tym t l e programach s o c ja ln y c h r o z w ija ło 1 um acniało s i ę w nffł w końcu l a t s z e ś ć d z i e s i ą t y o h i na poozątku l a t e i e d e m d z l e e i ą - ty o h , P ro o es te n z a c h o d z ił • n y á l so c ja ld e m o k ra ty o s n e j i n t e r p r e - t a o j i zasad " s p o łe c z n e j g o sp o d a rk i r y n k o w e j" . Celom s p o łe c z n y m w p o l it y c e g o ep o d a rczej p r z y p isa n o pewną a u to n o m iczn o ó ć. G lobalne ste r o w a n ie s t a ł o s i ę dominującym sposobem wpływania państwa na p r z e b ie g p r o c e su g o sp o d a r o z e g o . Głównym przedm iotem o d d zia ły w a n ia b y ł popyt g lo b a ln y , a wiodącym instrum entem z a b i e g i r e d y str y b u -c y j n e .
2 . S w o letą r e a k c ją na um acnianie s i ę doktryny i p ra k ty k i "pań-stw a dobrobytu* w RPH b y ło n a s i l e n i e s i ę neokonserwatywnych t e n d e n c j i w szero k o rozum ianej n y a li s p o łe c z n e j w p oczątk ach l a t s i e -d e m -d z ie sią ty c h 1 . Znaczącym impuleem wzmagającym neokonserwatywną krytykę prowadzonej p o l i t y k i g o sp o d a rczej i s p o łe c z n e j b y ło kumu- la c y jn e n a r a s ta n ie rea ln y oh problemów ekonom icznych od połowy l a t s ie d e m d z ie s ią ty eh i e a le j ą o a e fe k ty w n o ść n e o k e y n e slsto w sk le g o mo-d e lu ln te r w e n o j o n ita u .
* Dr, I n s t y t u t Kauk Ekonomicznych PAN, Wareaawa.
1 P or, A . W o l f f - P o w ę s k a , P o lit y c z n e 1 f i l o z o -f ic z n e nurty konserwatyzmu w R ep u b lice F e d e r a ln ej M iem ieo, Poznań 1 9 8 4 .
K. H. B i e d e n k o p f , j e d e n г czołow ych e k s p e r t ó w g o s p o d a r c z y c h i p o l it y k ó w CDU, s t w i e r d z i ł wówczas: "To c z e g o p o t r z e b u je m y , t o n o -wy konsendufl o d n o ś n ie do n a s z y c h w yobrażeń o p r z y a z ł e j r o l i p a ń -s t w a , o r o l i g o e p o d a r k i i zarazem l o b wzajem nej r e l a c j i " 2 . Inny znany e k o n o m ia ta z a c h o d n l o n ie m ie o k i C. C . топ Waizeftoker n a p i a e ł : " R ozczarow anie m o żliw o śc ia m i z a s t o s o w a n i a i e f e k t y w n o ś c i ą g l o b a l nego e t e r o w a n i a k o n i u n k t u r ą J e a t tym, co d z i ś ł ą c z y p o l it y k ó w g o -s p o d a rc z y c h w -s z y -s t k i c h k rajó w z a c h o d n io h [T.j] , k t ó r ę d y je d n a k p ro w a d z i d r o g a , gdy g l o b a l n e s t e r o w a n i e n i e s p e ł n i a o c z e k iw a ń , a k o n t r o l a c e n J e a t ś l e p ą u l i c z k ą ? " - * .
P rz e ło m l a t s i e d e m d z i e s i ą t y c h i o s i e m d z i e s i ą t y c h to o k r e a f o r -m ułow ania neo k o n serw a ty w n ej k o n c e p c j i p o l i t y k i g o s p o d a r c z e j , b ę -d ą c e j o -d p o w ie -d z ią n a z a znaozone wyżej p r o b le m y . Sena t a j k o n o ap - o j i K. B ie d e n k o p f u j ą ł n a s t ę p u j ą o o i " n eokonserw atyzm n i e o z n a c z a l a i s s e z - f a i r e ’yzmu, l e c z z a w i e r a w s o b ie i d e ę zmoderowanego p a ń -s tw a d o b r o b y t u " * . Moderowanie o z n a c z a p odporządkow ania system owi n e o l i b e r a l n y c h w a r t o ś c i s p o ł e c z n y c h 1 g o s p o d a r c z y c h , t w o r z e n i e xonserwatywnegp "pań e tw a d o b r o b y t u " , k o n o e p c j i i n t e r w e n c j o n i z m u o zm ie n io n y c h c e l a o h , z a k r e s i e 1 f o r m a c h .
3 . N e o l i b e r a l n a ekonomia d z i e l i p o l i t y k ę e konom iczną na s y s -temową ( O r d n u n g s p o l i t i k ) 1 " p r o c e s o w ą " , t j . d o t y o z ą c ą p r z e b i e g u p r o c e s u g o s p o d a rc z e g o ( A b la u f p o l i t i k ) . P o l i t y k a g o s p o d a r c z a o p a r - - t a na k e y n e s i s t o w s k l o h z a s a d a c h j e s t p r z e d e w azyatkim p o l i t y k ą " p r o o e a o w ą " . W d y a k u a ja c h na te m a t p o l i t y k i g o s p o d a r c z e j t l a t s i e d e m d z l e a l ą t y o h b a rd z o wyraźny b y ł w ątek dom agający a i ę j a j r e -o r i e n t a c j i na z a d a n i a ayatem -ow e. 0 . P a l a p r z e d a t a w i ł t -o n a a t ę p u - J ą o o : "Musimy p o l i t y k ę g o s p o d a r o z ą r a d y k a l n i e p r z e m y ś l a ć . D o ty c h -czasow a p o l i t y k a g o s p o d a r c z a n a j c z ę ś o l e j d o t y c z y ł a p r z e b i e g u p r o - c e a u g o s p o d a rc z e g o ( A b l a u f p o l i t i k ) , b y ł a g lo b a ln y m s ta r o w a n i e m . O becnie musiąy p o s ta w ió p y t a n i e , ozy n i e p o trz e b u je m y nowaj p o l i
-‘ K. H. B i e d e n k o p f f , Das V e r h ä l t n i s von S t a a t md W i r t s c h a f t i a d e r B u n d e a r e p u b l ik D e u t s c h l a n d , (wjj P . H a r - b u a c h , D. W i e k Í H r a g . ) M a r k t w l r t s o h a f t , S t u t t g a r t 1975, 9 . 57 . 3 0 . C. W e i z s ä c k e r , G renzen d a r t r a d i t i o n e l l e n G l o b e l s t e u e r u n g , J a h r b ü c h e r f f l r N a tio n a lö k o n o m ie und S t a t i s t i k 1 975. n r 1/2, в • 1 1. * H. R t t h l e , H . - J . T e e n , W.P. H a h n ( ll r e g .) , Der l.'eo-Konserwa tiam ue i n den V e r e i n i g t e n S t a a t e n und s e i n e Aue- Wirkungen a u f d i e A t l a n t i s c h e A li& nz, M e lle 1902, a . 2 4 7 .
t y k i systemowej ( O r d n u n g a p o l i t i k / 1 J a k rr.ożerry u l e p o z y ó k o n s t y t u -c j ę n e a z e j g o e p o d a r k i HCi. A. Gutowski e t w i e r d z i ł j "Suma i n g e r e n -c j i s k ie r o w a n y c h na korygoweuiia rynkowego p r o c e e u g o sp o d a rc z e g o pod-k o p a ł a podstawy fiwpod-ko jo n o w a n ia eystem u g o s p o d a r pod-k i rynkowej Г...1 n i e ma a l t e r n a t y w y d l a >eformy n a szego eysteniu g o sp o d a ro z e g o i s o c j a l n e g o " 6 .
Reforma t a muei więc o z n a o z a ć t a k ą cody f i k a ć J ę warunków praw-nych i i n a t y t u o j o a a l n y c h fu n k c jo n o w a n ia g o s p o d a r k i , by mechanizm rynkowy k s z t a ł t o w a ł p r z e b i e g procesów ekono m ic zn y c h . Z a d a n ia p a ń - atw a winny g łó w n ie d o ty c z y ć z a b e z p i e c z a n i a owych warunków ramo-wych, c z y l i p ro w a d z e n ia p o l i t y k i s y s te m o w e j.
4. W o c e n ie n e o l i b e r a l n y c h ekonomistów p o l i t y k a l a t s ie d e m -d z i e s i ą t y c h b y ł a z-dominowana p r z e z e u f o r y o z n ą w ia rę we wszechmoc i wszechwiedzę pańetw a7 , co w y r a i e ł o a i ę n a d m ie rn ą i l o ś c i ą b e z p o -ś r e d n i c h i n t e r w e n c j i w p r z e b i e g procesów ekonom ic zn y c h , " ll ą ć r o ś ć ry n k u " z a s t ą p i o n o " m ą d r o ś o i ą p o l i t y k ó w " . C hodzi o odw ró c e n ie tego p r o c e s u , a d o k ł a d n i e j , o b a r d z i e j p r e c y z y j n e o k r e ś l e n i e r ó l . " I n -Г"~ —« t a l i g e n t n a p o l i t y k a g o s p o d a r c z a !_»•*) n i e z a s t o p u j e mechanizmu
O
rynkow ego, l e c z w y k o r z y a tu je J e g o sp ra w d zo n ą e fe k ty w n o ś ć " . P r z e -z w y c ię ż a n ie n i e d o s k o n a ł o ś c i f u n k c jo n o w a n ia syste m u k o n k u r e n c j i rynkowej n i e może p o l e g a ć na podejmowaniu środków w y ł ą c z a j ą c y c h Jego d z i a ł a n i e . Pańetwo winno s to s o w a ć t a k i e i n s t r u m e n t y , k t ó r e będą p o p r a w ia ły s k u t e c z n o ś ć mechanizmu rynkowego zarówno w o d d z i a -ły w a n iu na p r o c e s y w z r o s tu i p rz e m ia n s t r u k t u r a l n y c h , J a k i n a b i e ż ą c ą , k o n i u n k t u r a l n ą równowagę g o s p o d a r c z ą .
T a t w ięc z a d a n i a ekonomiczne p a ń s tw a w n e o l i b e r a l n e j k o n c ep c j i z o s t a j ą o g r a n i c z o n e t y l k o w o k r e ś lo n y m o b s z a r z e . J e a t to d z i e -d z i n a b ie ż ą c e g o wpływanie na makroekonomiczne w i e l k o ś c i i b e zp o -ś r e d n i e g o r e g u l o w a n i a d z i a ł a l n o -ś c i p ry w a tn y c h podm iotów.
Aktyw-L e h r e n a u a d e r K r i s e . W irtec h a fto w o c h e -S y m p o siu m , " W ir t* s c h a f t a w o c h e " 1963, n r 2 2, a . 1 1. 6 A. G u t o w s k i , Kehr F r e i h e i t f ü r E r f o l g , " W i r t - s c h a f t s w o c h e " 1 962, n r 23, e . 49 , 52 . ^ Tamże. 6 S a c h b e r s t i n d i g e n r a t z u r B e g u ta c h tu n g d e r G e s a n i t w i r t a c h a f t -l i c h e n E n t w i c k -lu n g , " J a h r e e g u t a c h t e n " 1 9 3 4 / 8 5 , e . 158.
noáó g o s p o d a r c z a pańetw a u l e g a p r z e s u n i ę c i u w k i e r u n k u o d d z i a ł y » wania n a " e le m e n ty J a k o ś c io w e " w yzn a c z ają o e " r e g u ł y g r y " » Te r e -g u ły t o swobodna p r z e d a l ę b i o r c z o ś ć 1 n i e s k r ę p o w a n a k o n k u r e n c j a .
5 . U p o d s t a v n e o k o n serw a ty w n ej k o n c e p o j l p o l i t y k i g o s p o d a r -c z e j l e t y p r z e k o n a n ie o .podstawowym m a -c z a n i u p o d a ż o w e j, p r o d u k -c y j n e j e t r o n y w p r o o e s i e g o sp o d a r-c z y m . Prmwo S a y a , o x y l l t e z a m a n ią c a o tym, že każda podaż tworzy o d p o w ie d n i d l a a l e b l e p o p y t zachow uje swą wagę, l e o z n i e ze w zglądu n a r a w e r t ą w s o b ie " o b i e -t n i c ę ró w n o w a g i". I s -t o -t n e j e s -t -t o , že w e k a z u je z a s a d n o ś ć d z i a ł a ń w s p i e r a j ą c y c h w a ru n k i p r o d u k c j i , bowiem "podaž s t e r u j e dynamiką g o s p o d a r k i " 9 . Tylko w z r o s t g o s p o d a r c z y , o dpow iednio s i l n y 1 s t a -b i l n y , um ożliw i p r z e z ^ y o i ę ż e n l e t a k i c h pro-blemów j a k b e z r o b o c i e czy s t r u k t u r a l n e z a d ł u ż e n i e p a ń e tw a . Bazą w z r o e tu musi być e z e r o - ko z a k r o j o n a p ry w a tn a d z i a ł a l n o ś ć i n w e s t y c y j n a . T w orzenie w arun-ków d l a wzmożonej p r y w a tn e j d z l a ł a l n o ś o l I n w e s t y c y j n e j n i e może s l ( o g r a n i c z a ć do t a k l e h je d n o ra zo w y c h p o s u n i ę ć j a k z w i ę k s z e n ie odpisów a m o rty z a c y jn y c h ozy w prowadzenie "dodatków " I n w e s t y c y j n y c h . Tego r o d z a j u p r z e d s i ę w z i ę o i e w pewnym s t o p n i u o s ł a b i a j ą n e gatywne s k u t k i n i s k i e j s k ł o n n o ś o i do i n w e s t o w a n i a , a l e n i e s i ę g a -j ą do -j e -j p r z y c z y n . Te z a ś l e ż ą w n a d m ie r n ie rozbudowanym b u d ż e -c i e 1 0 . Ś r o d k i gromadzone p r z e z pańetwo - n i e z a l e ż n i e od t e g o , ozy p r z e z s y s te m podatkow y, c zy p r z e z z a o l ą g a n l e k r ed y tó w z m n i e j s z a -j ą zasoby p o z o s t a -j ą c e do d y s p o z y c -j i p ry w a tn e g o ry n k u k a p i t a ł o w e g o a p r z e z n a c z a n e s ą w z b y t d u ż e j c z ę ś c i na w y d a tk i o c h a r a k t e r z e koneumpoyjnym. N a to m ia s t i n w e s t y c j e p a ń e tw a s ą n a j u z ę ś o l e j n i e -p r o d u k c y j n e . S t ą d j a k t w i e r d z i 0 . P e l e , "-pańetw o n i s z c z y k a -p i t a ł , [ . , 2 o s z c z ę d n o ś c i p r z e k s t a ł o a j ą s i ę n a j p i e r w w p u b l i c z n ą , a p o
-tem p r y w a tn ą konsum pcję"3^ « N ależy więd o g r a n i c z y ć ro z m ia r y bu-d ż e t u , a w s z c z e g ó l n o ś o i w i e l k o ś ć bu-d e f i c y t u t a k , by i n w e s t y c j e n i e t r a f i a ł y na b a r i e r ę "wymuszonej" p r z e z pańetwo k o n s u m p o ji.
. 9 S a c h v e s t a n d i g e n r a t . . . , " J a h r s g u t a c h t e n * 1 9 8 1 / 8 2 , S . 143* 1 0 K r o n b e r g e r K r e i s , [w. E n g e l s . G. P e l s . A. G u to w s k i, W. S t a t z e l , G. C. von W e iz s ä c k e r , H. ’. T l l l g e r o d t j , Mehr Mut zum Markt, ■ 'IS irtachaftsw oche" 1 983, n r 1 - 2 , s . 5 4 - 5 7 .
1 1 P . P e l s , V e rdrängung und A n s t o s s , " W i r ts c h a f t s w o o h e " 1903, a r 8, e . 75 i n .
"Podażowa o r i e n t a c j a " w p o l i t y c e g o a p o d a ro z e j o z n a c z a p o d e j -mowanie kroków z m i e r z a j ą c y c h do sty m u lo w a n ia podaży czynników pro-d u k c j i n a w a runka ch u m o ż l iw ia j ą c y o h i c h e fe k ty w n e z a s t o s o w a n i e . P r z e s ł a n k a m i t a k i e j p o l i t y k i muszą byó p o c z y n a n i a g w a r a n t u j ą c e s t a b i l n y p i e n i ą d z 1 rynkowe k s z t a ł t o w a n i e s i ę poziomu p ł a c .
б . H. G i e r e c h s fo rm u ło w a ł n a s t ę p u j ą c ą m yśli " P o s t ę p g o s p o d a r -czy J e s t r z e c z ą p r z e d s i ę b i o r c y , którem u n i k t s p o ś r ó d uczo n y ch eko-nomistów n i e p r z y p i s y w a ł t a k w a ż n ej r o l i J a k J . Schum peter j T . ^ 0 i l e wzorcem d l a l a t s z e ś ć d z i e s i ą t y c h i s i e d e m d z i e s i ą t y c h b y ł K e y n e s, m a k r o t e o r i a i g l o b a l n e s t e r o w a n i e [ T . J , to l a t a o sie m -d z i e s i ą t e i -d z i e w i ę ć -d z i e s i ą t e , J e ś l i w ra ż e n ie mnie n i e m y l i , bę-dą s t a ł y pod znakiem S o hum petera i p r z e d s i ę b i o r c y " 1 2 .
S z c z e g ó ln e z n a c z e n ie w p o k o n a n iu problemów s t r u k t u r a l n y c h , p r z e d k tó ry m i s t o i RPN-oweka g o s p o d a r k a , p r z y p i s u j e s i ę małym i ś re d n im nowo założonym p r z e d s i ę b i o r s t w o m 1^ . Nowo z a ło ż o n e p r z e d -s i ę b i o r -s t w a -s p r z y j a j ą rozw ojow i k o n k u r e n o j i , -s ą b a r d z i e j aktywne w p o s z u k iw a n iu nowych rynków, produktów i t e c h n o l o g i i , o r a z two-r z ą w ię o e j m i e j s c p two-r a c y n i ż p two-r z e d s i ę b i o two-r s t w a u s t a b i l i z o w a n e . Małe 1 ś r e d n i e p r z e d s i ę b i o r s t w a e ą b a r d z i e j e l a e t y o s n e , a l e j e d n o c z e ś -n i e b a r d z i e j w r a ż liw e -na w ssgrstkie z a k ł ó c e -n i a wywoła-ne państwową r e g l a m e n t a c j ą procesów g o s p o d a r c z y o h . N adm ierna r e g l a m e n t a o j a , z b y t duże o b c i ą ż e n i e p o d a tk a m i i s k ła d k a m i na ś w i a d c z e n i a s o c j a l ne e ą p r z y c z y n ą pow staw ania " g o e p o d a r k i p o d z ie m n e j " 1* . S tą d z a d a -niem p o l i t y k i g o s p o d a r c z e j J e s t "w prow adzenie dynam icznych s i ł z g o s p o d a r k i p o d z ie m n e j " 1 -’ i s t w o r z e n i e t a k i c h o k o l i c z n o ś o i , by piy- watny p r z e d s i ę b i o r c a mógł ( z e względu na p o s ia d a n y k a p i t a ł ) i c h o i a ł (ze względu na s t a b i l n o ś ć warunków g o s p o d a r o w a n i a ) p o n o s ić ry zy k o p r z e d s i ę w z i ę ć i n w e s t y c y j n y c h i in n o w a c y jn y c h .
1 2 H. G i • r s o h , A r b e i t , Lehn und P r o d u k t i v i t ä t , "W elt-w i r t s c h a f t l i c h e s A r c h iv " 1 983, n r 1 , s . 17 .
^ P o r . S a c h v e r s t f i n d i g e n r a t . . . , " J a h r e s g u t a c h t e n " 1 9 8 4 / 8 5 . s . 167 o r a z Im A n p a s s u n g s p ro z e s s z ur& c kgew orfe n, Die D e u ts c h e W i r t -s c h a f t v e r n e u e n H e r a u -s f o r d e r u n g e n , T ü binge n 1984, -s . 47»
B. L a n g f e 1 d t , Die S c h a f t e n w i r t s c h a f t i n d e r
Bundesrepublik D e u t s c h l a n d , T ü b in g e n 1984 o r a z Im A n p a s s u n g s p ro - z e s s . . . , s . 5 7 - 5 9 .
7» "S p o łeczn e zob o w iązan ie" tkw iąc* u podstaw z a c h o d n lo n i* - a l s c k l e g o n e o l i b e r a l i s m u K. B iedenkopf w y ja ś n ia n a s tę p u ją c o » "epo> t e c r e r . o i4o , k tó r o n ie dyeponuje odpowiednimi i n e t rumentam i do r e a -l i z a c j i i d e i s p ra w ie d -liw o ź c i s p o ł e c z n e j , n ie b ę d z ie w e t a n i e u - traymad g o s p o d a rk i o p a r t e j na swobodnej p r z e d s i ę b i o r c z o ś c i , p o -nieważ n ie u zy sk a ona p o p a r c i e w lęk ezo ó ei . I] D la te g o kombina- o j e s p o łe c z n e j s p ra w ie d liw o ś c i i swobodnej g o s p o d a rk i ry n k o w ej, nazywana p r z e z nas s p o łe c z n ą g o sp o d a rk ą rynkową, J e a t podstawą n a s z e j f i l o z o f i i ek o n o m iczn ej"1^ . J e d n a k sposób powstawania s y s -tsmu z a b e z p ie c z e ń sp o łe c z n y c h o k r e ś la n y p r z e z W. E n g e lsa Jako
17
"bezplanowe budowanie, ćobudowywanie i przebudowvwanie" spowo-dow ał, że stw orzone r o z w ią z a n ia eą n ie e fe k ty w n e , n l e p r z e j r z y -
i o 20
s t e i k r ę p u j ą gospodarkę rynkową .
V neokonserwatywnych p r o p o r c j a c h ch o d z i o ekonomiczną r a c j o
-n a l i z a c j ę s y a te -n u s o c j a l -n e g o , o Jego podporządkowa-nie mecha-nizmom rynkowej r e g u l a c j i . Warunkiem wykonania te g o z a d a n ia s ą n a s t ę p u
-21 Jąoe zmiany w i s t n i e j ą c y m modelu
Po p ie r w s z e , n a le ż y odseparow ać p ro ce sy a l o k a c j i i r e d y s t r y - b u o j i . Oznacza t o , że w s z y s tk ie p o c z y n an ia r e d y s tiy b u o y jn e powin-ny byd dokopowin-nywane p rzy pomocy Jednego i n s t r u m e n tu , Jakim J e s t ne-gatywny p o d a te k dochodowy, z a b e z p ie c z a ją c y w szystkim otrzymywanie m inimalnego dochodu. P o zw oliłoby to na lik w id a o ję celowych św iad - e s e ń t r a n s f e r o w y c h , przedmiotowych s u b w e n c ji, r e g io n a ln y c h d o t a -c j i budżetowy-ch i t p . .
Po d r u g i e , system r e d y s t r y b u c j i i opodatkow ania powinien być n e u t r a l n y względem i r ó d ł a dochodu, sposobu z a b e z p i e c z e n ia p r z y s z -ł o ś c i o r a z f o r a m ajątkowych.
^ í O h 1 6, V e e a , H a h n , Der M e o -k o n se rv a tlsm u a . . . . , 3. 2 47 •
1 ‘ W. 3 n g e \ 8.» Markt und S o z ia le G e r e c h t i g k e i t B i-l a n s und A u s b i-lic k , w; Die S o z i a l e M a r k t w i r t s c h a f t e r n e u e r n , Mainz 1 ° 8 3 , s . 25. w "* 1 Й VT. E n g e l s , 'E in e k o n s tr u k t iv e K r i t i k d es «rohlfahrt»- s t a & ta a , Tübingen 197S, s . 2 7 -3 0 . i o K. 2 i_ e d e n k o p f , E rneuerung d e r s o z i a l e n M arkt-w i r t s c h a f t , Die S o c i a l e . . . , s . 170. Ц, -J ^ G u t o w s k i , Mehr F r e i h e i t . . . V 21 . / L n g e 1 к , E iue k o n s t r u k t i v e . . . , я . 7 o r a z 37 i n .
Po t r z e c i e , s y s te m z a b e z p i e c z e n i a a o c j a l n e g o n i e p o w in ie n ^ związany * warunkami umowy o p r a c * i p r z e d s i ę b i o r s t w o m .
Po o s w a r t e , państwo powinno usuwać l u b ł a g o d z i ć z a g r o ż e n iu t y l k o w tedy, gdy n i e j e s t t o m o iliw e w inny c p o s ó b .
8. Głównym c e le m p o l i t y k i g o s p o d a r c z e j . p a ń s tw a w m yli o o a w ia - n e j k o n c e p c j i J e s t z w i ę k s z e n i e d ługookresow ego tempa w z ro s tu jed n o c z e sn y m maksymalny m o g r a n i e Leniem i n f l a c j i , W k r ó t k o o k r e s o -w e j , k o n i u n k t u r a l n e j s t a b i l i z a c j i z a s a d n i c z ą r o l ę rcają o d g r . f mechanizmy rynkow e. Dla o s i ą g n i ę c i a t c£0 c e l u żarnie r aa a i4 s t o s o -wać dwa podstawowe i n s t r u m e n t y p o l i t y k i m akroekonom icznej - Ъ • d ż e t i ć r o d k i p i e n i ę ż n o - k r e d y t o w e - l e c a w ogran ic zo n y m saltłor>l* i z i n a o z e j ro z ło ż o n y m i a k c e n t a m i , n i ż w popytowym m odelu i n t e r -wencjonizmu*
H e d u k cja r e d y s t r y b u c y j n y c h i k o n i u n k t u r a l n y c h fur. k;-j í p a ń s t w z n a c z n i e o b n i ż a ra n g ę i z a d a n i a b u d ż e to w e . P o l i t y k a p i e n i ę i r . o - - k re d y to w a ma c h a r a k t e r długookresow y i p o s ł u g u j e s i ę głów nie kon-tro lo w a n ie m podaży p i e n i ą d z a w c e l u o g r a n i c z e n i a p ro c e c ó * I n f l a -c y j n y -c h . W p o l i t y -c e f i n a n s o w e j s z -c z e g ó l n ą r o l ę do o d e g r s n i r "aj.-; p r z e d s i ę w z i ę c i a w z a k r e s i e s y s te m u podatkowego w u l e r t u j ą c e do zni-č e n e j r e d u k c j i o b c i ą ż e ń po d a tk o w y c h , z w ł a s z c z a b e z p o ś r e d n i c h n i e z a l e ż n y c h od wyników ekono m ic zn y c h , Ś r o d k i i n t e r w e n c y j n e p o l e g a j ą c e n a p r a w n o i n a ty t u c j o n a l n y c h r e g u l a c j a c h w s f e r z e praw a p r a c y , ochrony á ro d o w ia k a , warunkóvi bhp i b ę d ą c e b e s p o u r e d i i i ą i n g e -r e n c j ą w d z i a ł a l n o ś ć p -r z e d s i ę b i o -r s t w a powinny z o s t a ć maksymalnie o g r a n i c z o n e .
9 . Konserwatywne "państw o d o b r o b y tu " to model s t a b i l i z a c j i e k o n o m i c z n o - s p o łe c z n e j zw iązany z nowym etapem r o z w o ju g o s p o d a r k i k a p i t a l i s t y c z n e j w RFN w p o g o r s z o n y c h , o g ó ln y c h w arunkach w z ro stu , neokonserw atyw ny n u r t c z e r p a ł i n s p i r a c j e z dwu ź r ó d e ł . Po p i e r w -s z e , w y r ó -s ł na b a z i e t r a d y c y j n e g o n e o l l b e r a l i z m u . Po d r u g i e , u - w z g l ę d n l ł d o ś w i a d c z e n ia o k r e s u r e a l i z a c j i k e y n e e i s t o w e k i e j w e r s j i • " p a ń s tw a d o b r o b y t u " . P o w s ta ły model to e f e k t d o s to s o w a n i a n e o l i -b e r a l n y c h ekonom istów do w s p ó łc z e s n y c h warunków s p o ł e c z n o e k o n o -m ic z n y c h , a zaraze-m d o s to s o w a n i a k o n c e p c j i p o l i t y k i g o s p o d a r c z e j do n e o l i b e r a l n y c h w a r t o ś c i .
Konserwatywne "p ań stw o d o b r o b y t u " o z n a c z a w ię k s zy s t o p i e ń i n -s t r u m e n t a l i z a c j i " -s p o ł e c z n e g o z o b o w ią z a n ia " wobeo pewnej a u t o n o - m i c z n o ś c i , j a k ą p rz y p is y w a n o sp o łe c z n y m oelom w p o l i t y c e g o s p o
-d a r c a e J w p o c z ą t k u l a t a l e -d e m -d z i e a l ą t y c h * RFN. W zroet g o a p o d a r - o z y , i n w e e t y c j e 1 r e n to w n o ś ć p ryw atnych p r z e d s i ę b i o r s t w e ą o b e o - n i e j e d n o z n a c z n i e podstawowymi o e la m i p o l i t y k i e k o n o m i c z n e j , k t ć - rym podporządkowane J e a t " s p o ł e c z n e zobow iązanie*1.
Konserwatywne "państw o d o b ro b y tu * J e a t wyrazem r a o j o n a l l z a o j i i a t a b i l i z a o j i p r z e w a g i i n t e r e s u b u r t u a z j i . S t r e f ą naprawdę i O tw a r c ia o b r o n io n ą a ą z y s k i p r y w a tn y c h p r z e d s i ę b i o r c ó w . Usytuowa-n i e sadali a o o j a l q y c h i r e d y s t r y b u c y j Usytuowa-n y c h w tym modelu t o e f e k t u ś w i a d o m ie n ia s t r a t e g i c z n y ch k o n i e c z n o ś c i p o l i t y o z n y c h .
K r z y s z t o f Opawski
CONSERVATIVE "WELFARE STATE* - MODEL OF THE STAТВ ECONOMIC INVOLVEMENT OF THE FRO IN THE EIGHTIES
The " w e l f a r e a t e t e " b a a e d on r u l e s o f t h e a t a t a I n t e r v e n t i o n i n t h e econony h a v in g t h e i r r o o t a i n Kaynealsm and w e l f a r e p r o - grammes d e v e lo p e d and expanded a g a i n s t t h i s b a c kground was t h r i -v i n g end c o n s o l i d a t i n g i n t h e FRG i n t h a l a t e s i x t i e s and i n the i » r l y s e v e n t i e s . A p e c u l i a r r e a c t i o n t o c o n a o l i d a t i o n o f t h e d o o - t r i n e and p r a c t i o e o f t h e " w e l f a r e s t a t e " i n t h e FRG waa i n t e n s i -f i c a t i o n o -f n e o c o n s e r v a t i v e t r e n d s i n t h e e o c i a l t h o u g h t s i n c e t h e e a r l y s e v e n t i e s . The c o n s e r v a t i v e " w e l f a r e s t a t e " i a a m odel o f a o o io - e c o n o m ic s t a b i l i z a t i o n c o n n e c t e d w i t h a new s t a g e i n d e v e lo p m en t o f th e c a p i t a l i s t есопоиу i n t h e FRG among d e t e r i o r a t e d g e n e r a l c o n d i -t i o n s o f grow -th* The r e s u l -t i n g model i s an a f f e c -t o f a d j u a t m e n t o f t h e n e o l i b e r a l e c o n o m i s ts to t h e c o n te m p o ra ry s o c io -e o o n o m io c o n d i t i o n s , a n d , s i m u l t a n e o u s l y , an e f f e c t o f a d j u s t m e n t o f t h e economio p o l i c y c o n c e p t to n e o l i b e r a l v a l u e s *
