Jan Załęski
"Études sur la première lettre de
Pierre", Charles Perrot, Edouard
Cothenet, Paris 1980 : [recenzja]
Collectanea Theologica 55/1, 211-213
R E C E N Z J E
w C o rp u s P a u lin u m i p is m a c h d e u te r o -P a w ło w y c h (np. J. B a u m g a r t e n p r z y o m a w ia n iu te r m in u k a ir o s, t. II, k ol. 571, 574).
T u n a s u w a się p y ta n ie , czy rz e c z y w iś c ie w s z y s tk ie w y ż e j w s p o m n ia n e lis ty (K ol, E f, 2 T es i L is ty P a s te r s k ie ) w je d n a k o w y m s to p n iu m o ż n a u z n a ć za n ie - P a w lo w e , o d m a w ia ją c m u ic h a u to r s tw a w n a js z e r z e j p o ję ty m te g o sło w a z n a c z e n iu . J a k w ia d o m o , n ie b r a k je s z c z e a u to r ó w k tó r z y o p o w ia d a ją się za a u to r s tw e m P a w ło w y m , sz e ro k o ro z u m ia n y m , n p . 2 T e s czy K o l. C zy rz e c z y w iś c ie n a d s z e d ł ju ż czas n a d e f in ity w n e ro z s trz y g n ię c ie p ro b le m u a u t o r s tw a lis tó w p rz y p is y w a n y c h do te j p o ry P a w ło w i?
G łó w n y c e l i w ła śc iw o ś ć E W N T p o le g a n a ty m , że p ró b o w a n o p o k a z a ć z n a c z e n ie p o szczeg ó ln eg o sło w a w z w ią z k u z te k s te m , w k tó r y m o no w y s tę p u je . T a m je d n a k , g d z ie b y ło to k o n ie c z n e d la le p s z e g o z ro z u m ie n ia tr e ś c i s ło w a , p r z e d s ta w io n o i w y d o b y to jeg o z w ią z k i e g z e g e ty c z n e i te o lo g ic z n e , a n a w e t, je ż e li to b y ło k o n ie c z n e , p o k a z a n o jeg o h is to ry c z n e p o d s ta w y . I ta k n p . О. В e t z z a n im p rz e s z e d ł do u k a z a n ia tr e ś c i im ie n ia A b r a a m w N T, s ię g n ą ł n a jp i e r w do S T i w c z e sn e g o ju d a iz m u , b y n a ty m tl e p e łn ie j p r z e d s ta w ić jeg o z b a w c z o -h is to ry c z n e z n a c z e n ie (t. I, k o l. 3— 7). F. H a h n o m a w ia ją c h a s ło h u io s w s k a z u je w y ra ź n ie n a jeg o c h ry s to lo g ic z n e z n a c z e n ie (t. II I , k o l. 912, 916nn), a H . G o l d s t e i n u k a z u je te o lo g ic z n e , c h ry s to lo g ic z n e i e k le z jo lo g ic z n e z n a c z e n ie te r m in u p o im e n (t. II I , k o l. 301— 304). J a k w y n ik a z te g o , co p rz e d c h w ilą p o w ie d z ia n o — a w s k a z a n o ty lk o p rz y k ła d o w o n ie k tó r e h a s ła — m im o iż re c e n z o w a n y s ło w n ik m a w ty t u le „ e g z e g e ty c z n y ” , to je d n a k z a w ie r a o n ta k ż e „ o r ie n ta c ję ” te o lo g ic z n ą i ty m p rz e w y ż s z a z d e c y d o w a n ie ta k ie s ło w n ik i ja k F . Z o r e l l a i W. B a u e r a , w y m ie n io n e n a p o c z ą tk u .
W a rto p o d k re ś lić ta k ż e to , że s ło w n ik u w z g lę d n ia w a ż n ie js z e w a r ia n ty te k s tu (np. t. II, k o l. 691; t. I I I , k o l. 455) o ra z g re c k ą li t e r a t u r ę p o z a b ib lijn ą (n p . t. II, k o l. 755 p rz y o m a w ia n iu sło w a k o ito n ).
U ła tw ia sz y b k ie p o s łu g iw a n ie s ię s ło w n ik ie m s k o ro w id z słó w n ie m ie c k c h i im io n , k tó r e są tłu m a c z e n ie m s ło w n ic tw a g re c k ie g o N T. S k o ro w id z te n o z n a c z o n o c y f r a m i a r a b s k im i z g w ia z d k ą . P r z y k a ż d y m sło w ie czy im ie n iu p o d a n o to m o ra z k o lu m n ę , w k tó r y m o n e w y s tę p u ją . P o z o s ta je n a k o n ie c w y ra z ić w d z ię c z n o ść i p o g r a tu lo w a ć t a k w s p a n ia łe g o d z ie ła , k tó r e z c a łą p e w n o ś c ią b ę d z ie p rz e z la t a słu ż y ć w ie lu n a u k o w c o m z całeg o ś w ia ta .
k s . J a n Z a łę s k i, W a r s z a w a
C h a rle s P E R R O T , E d o u a rd C O T H E N E T i in n i, É tu d e s s u r la p r e m iè r e le ttr e
de P ie rr e , P a r is 1980, L es é d itio n s d u C e rf, s. 279 (L e c tio D iv in a t. 102).
K s ią ż k a g o d n a je s t u w a g i n ie ty l e ze w z g lę d u n a to, że u k a z a ła się w z a s łu ż o n e j s e r ii w y d a w n ic z e j, ile ze w z g lę d u n a te m a ty k ę , k tó r ą p o ru s z a . Z a j m u je się b o w ie m ró ż n y m i, a z a ra z e m b a rd z o is to tn y m i p r o b le m a m i 1 L is tu św . P io tr a . P rz y g o to w a ł ją do d r u k u C. P e r r o t, p ro f e s o r I n s ty tu t u K a to lic k ie g o w P a r y ż u . J a k w y n ik a z p rz e d m o w y , z a p re z e n to w a n o w n ie j r e f e r a ty (w y k ła d y ), k o m u n ik a ty i d y s k u s je w m n ie js z y c h g r u p a c h ro b o c z y c h , ja k ie m ia ły m ie js c e p o d c z a s K o n g re s u K a to lic k ie g o T o w a r z y s tw a F ra n c u s k ie g o d la S tu d ió w n a d B ib lią w O rs a y w 1979 r o k u . N ie z n a c z y to , że w y d r u k o w a n o w k sią ż c e w s z y s tk ie g ło sy p o d c z a s d y s k u s ji „ p rz y o k rą g ły m s to le ”.
K s ią ż k a s k ła d a s ię z d w ó c h c z ę śc i: część p ie r w s z a p r e z e n tu je r e f e r a t y w y g ło sz o n e p o d c z a s k o n g re s u (s. 13— 152), część d r u g a — k o m u n ik a ty i w y n ik i d y s k u s ji w m n ie js z y c h g r u p a c h ro b o c z y c h (s. 155— 267). N a k o ń c u k s ią ż k i m a m y p o d a n ą b ib lio g r a fię s e le k ty w n ą do 1 L is t u św . P io t r a i s p is tr e ś c i (s. 269—279). B ib lio g ra f ia u ło ż o n a je s t n ie w e d łu g k o le jn o ś c i a lf a b e ty c z n e j a u to ró w , a le w e d łu g z a g a d n ie ń w y s tę p u ją c y c h w liśc ie . Z a c z y n a ją w y k a z n a j w a ż n ie js z y c h k o m e n ta r z y do 1 P , p o te m n a s t ę p u je k r ó t k a n o ta n a te m a t s t a n u b a d a ń , i w re s z c ie b ib lio g r a f ia n a te m a t k r y t y k i te k s tu , o d b io rc ó w i o k o lic z n o śc i n a p is a n ia , r o d z a ju lite r a c k ie g o , r e l a c ji do in n y c h p is m N T, h y m n ó w c h rz c ie ln y c h , k o r z y s ta n ia ze S T , k o r z y s ta n ia z lo g ió w e w a n g e lic z
R E C E N Z JE
n y c h , k o d e k s ó w d o m o w y c h (H a u s ta fe ln ), n a te m a t n ie k tó r y c h z a g a d n ie ń sz c z e g ó ło w y c h (np. p o lity c z n a o d p o w ie d z ia ln o ś ć w e d łu g 1 P), r e l a c ji do lis tó w P a w ła , c h ry s to lo g ii ż y c ia c h rz e ś c ija ń s k ie g o , u rz ę d ó w i w re s z c ie k il k a p o z y c ji p o m o c n y c h p r z y in t e r p r e ta c ji .
T a k p o tr a k to w a n a b ib lio g r a fia u ła tw i z p e w n o ś c ią p r a c ę ty m , k tó r z y b ę d ą się z a jm o w a ć je d n y m z w y m ie n io n y c h z a g a d n ie ń w 1 P , ty m b a rd z ie j, że p o d a n e są p o z y c je n a jn o w s z e i n a ogół tr a f n ie d o b ra n e . Z a s tr z e ż e n ie b u d z i n a to m ia s t d ość n ie d b a le p rz y g o to w a n y sp is rz e c z y i w je d n y m p r z y n a j m n ie j p r z y p a d k u w p ro w a d z a ją c y w b łą d p rz y p is (s. 231, p rz y p is 2, p o d n a z w is k ie m A. G r i 11 m e i e r). W p ie r w s z e j części k s ią ż k i z a p re z e n to w a n o 5 r e f e r a tó w . E. C o t h e n e t w p ro w a d z a c z y te ln ik a w a k tu a l n e o r ie n ta c je w eg zeg ezie 1 P (s. 13—42). A u to r p o ru s z a t a k i e z a g a d n ie n ia ja k k r y t y k a te k s tu , ś w ia d e c tw a p a tr y s ty c z n e , a d re s a c i i o k o lic z n o śc i p o w s ta n ia lis tu , je d n o ś ć te k s tu i ro d z a j lite r a c k i, p ro b le m a u to r s tw a . P r ó b u je w re s z c ie u k a z a ć 1 P ja k o p ism o , w k tó r y m śc ie r a j ą się g łó w n e p r ą d y I w ie k u . D ru g i a r t y k u ł (C. L e p e 11 y) u k a z u je k o n t e k s t h is to r y c z n y 1 P J e s t to — j a k z a z n a c z a a u t o r w p o d ty tu le — p r ó b a i n t e r p r e t a c ji lis tu , a zw ła sz c z a ty c h te k s tó w , k tó r e w s k a z u ją , iż a d re s a c i 1 P r o z p r o s z e n i w p r o w in c ja c h rz y m s k ic h c ie r p ią p rz e ś la d o w a n ia . N a t e j p o d s ta w ie o ra z p o o d w o ła n iu się do ś w ia d e c tw h is to ry c z n y c h w s ta ro ż y tn o ś c i s n u je a u t o r d a ls z e ro z w a ż a n ia , k o m u m o ż n a p rz y p is a ć p rz e ś la d o w a n ia , a co za ty m id zie, k ie d y m ó g ł p o w s ta ć 1 P . (s. 43— 64). W trz e c im a r t y k u le J. S c h l o s s e r (s. 65— 96) s t a r a się p o k a z a ć , że św . P io t r p rz e k a z u je o rę d z ie c h r z e ś c ija ń s k ie za p o ś r e d n ic tw e m m o ty w ó w i ję z y k a zap o ży czo n eg o ze ST. R o b i to n a p rz y k ła d z ie ta k ic h te k s tó w ja k 1 P 1,22—25; 2,4— 8: 2,21— 25, w k tó r y c h b e z tr u d u m o ż n a d o s trz e c se n s c h ry s to lo g ic z n y c y to w a n y c h te k s tó w ST . A. V a n h o y e (s. 97— 128) p o r ó w n u ją c 1 P z in n y m i p is m a m i N T s t a r a się u k a z a ć w ła ś c iw y te m u lis to w i P io tr a s p o s ó b t r a k to w a n ia z a g a d n ie ń t e o lo g ic z n y c h , n o . s p e c ja ln y s ty l p r z e d s ta w ie n ia T r ó jc y Ś w ię te j (s. 104n) czy w ła ś c iw y 1 P sp o só b m ó w ie n ia o n o w y m n a ro d z e n iu (s. 119n). O d d a je to z r e s z tą d o b rz e o r y g i n a ln y t y t u ł : 1 P ie rr e a u c a r r e fo u r d e s th é o lo g ie s d u N T . I n t e r e s u j ą c y je s t w re s z c ie o s ta tn i a r t y k u ł p ie r w s z e j części k s ią ż k i, w k tó r y m M .-A . C h e v a l l i e r z a jm u je się z a g a d n ie n ie m , ja k n a le ż y c z y ta ć 1 P dziś (s. 129— 152). Z a m ia s t k o n k r e tn y c h w s k a z ó w e k , ja k n a le ż y c z y ta ć 1 P i ja k ie s ta d m o g ą p ły n ą ć k o rz y ś c i d la c z y te ln ik a , a u t o r w s k a z u je n a jp i e r w a k tu a l i- z a c ie P is m a Ś w ię te g o w ogóle, z a w a r tą w B ib lii, i n a ty m tle p o k a z u je p r z y p a d e k sz c z e g ó ln y 1 P , a p o te m n a p r z y k ła d z ie k o n k r e tn y c h te k s tó w (1 P 2,6— 8: 2,12) ic h a k tu a liz a c je w c z a sa c h w s p ó łc z e s n y c h .
P a tr z ą c n a s p is tr e ś c i m o ż n a b y o b a w ia ć sie w ie lu p o w tó rz e ń w t e j c z ę ści k s ią ż k i. A u to rz y p o r u s z a ją n ie i e d n o k r o t n ie te s a m e z a g a d n ie n ia , zaw sze je d n a k p o d in n y m a s p e k te m . M o że n a jc z ę ś c ie j p o w ra c a ją c y m te m a te m je s t c zas n a p is a n ia li s t u i, co sie z ty m b e z p o ś r e d n io w ią ż e ; p ro b le m a u to r s tw a . P r z y z n a ć tr z e b a a u to r o m ja s n o ś ć w y r a ż a n ia sw o ic h m y ś li i z a jm o w a n e g o s t a
n o w is k a w o b e c p o ru s z a n y c h z a g a d n ie ń .
D ru g a cześć k s ią ż k i z a w ie r a 6 k o m u n ik a tó w , z n a t u r y rz e c z y n ie c o k r ó t sz y c h od r e f e r a tó w z p o p rz e d n ie j części. D o ty k a ją on e z a g a d n ie ń b a r d z ie j szczeg ó ło w y ch . I t a k J. D u p l a c y — C h .-B . A m p h o u x z a im u ją sie h is to r i ą te k s t u 1 P (s. 155— 173). C e n n ą rz e c z ą je s t p o d a n y s t a n b a d a ń w t e j d z ie d z in ie (n ie p ie r w s z y z re s z tą r a z w te j k sią ż c e ). I n n y z a u to r ó w (J. С a Ι- Ι ο u d) p o św ię c a s w o je d łu g ie , j a k n a k o m u n ik a t, w y s tą p ie n ie a n a liz ie se m io - ty c z n e j w y b r a n y c h te k s tó w 1 P (s. 175—206). N ieco p ó ź n ie j u k a z a ła sie jego k s ią ż k a (1982 r.) n a t e m a t a n a liz y s e m io ty c z n e j 1 P . W in te r e s u ją c y m n a s a r t y k u le a u to r p o d d a ł ta k ie j a n a liz ie ty lk o p ie r w s z y ro z d z ia ł, d z ie lą c go n a t r z y m n ie js z e je d n o s tk i: b ło g o s ła w ie ń s tw o lu b d o b re z a s to s o w a n ie s ło w a (1,3— 9). p ro r o c y z w ia s tu n a m i E w a n g e lii (1,10— 12), g d zie p r ó b u je o k re ś lić ro le p r o r o k ó w i ic h s to s u n e k do g ło sic ie li E w a n g e lii, ro lę „ D u c h a C h r y s tu s a ” i a n io łó w , a w re s z c ie w y m a g a n ia i s k u t k i sło w a (l,1 3 n n ).
R E C E N Z JE
213
M . C a r r e z p r e z e n tu je p ro b le m n ie w o ln ic tw a w 1 P (s. 207—217). Z e s t a w i a ją c go z in n y m i te k s ta m i N T n a te n te m a t, a u to r u k a z u je d o n io sło ść c h ry s to lo g ic z n ą te k s tu 1 P 2,18—25. I n n y m k o n k r e tn y m i w a ż n y m z p u n k tu w id z e n ia d o k tr y n a ln e g o te m a te m z a ją ł się P. S a n d e v o i r (s. 219—229). C h o d zi o w y ra ż e n ie „ k ró le w s k ie k a p ła ń s tw o ”, ja k m a m y to w tłu m a c z e n iu N T , z 1 P 2,9. O s a d z a ją c te n te k s t w s z e rs z y m k o n te k ś c ie d o c h o d z i a u t o r do w n io s k u , że n ie ch o d zi w n im o k a p ła ń s tw o m in is te r ia ln e . C h. P e r r o t p o ś w ię c ił s w o je w y s tą p ie n ie je d n e m u z n a jtr u d n ie js z y c h te k s tó w , je ż e li n ie c a łeg o N T , to z p e w n o ś c ią w 1 P . M o w a t u o 1 P 3,19 i 4,6, czy li o z s tą p ie n iu C h r y s tu s a do o tc h ła n i i p r z e p o w ia d a n iu ta m E w a n g e lii (s. 231—246). P r z y p o m n ia w s z y d w ie te o r ie w sp ó łc z e ś n ie n a jb a r d z ie j a k c e p to w a n e (ch o d ziło b y o d u sz e w sp ó łc z e s n e N o e m u lu b o o g ło sz e n ie z w y c ię s tw a C h r y s tu s a z m a r tw y c h w s ta łe g o d u c h o m a n ie ls k im , a d o k ła d n ie j — d u c h o m u p a d ły m ), a u to r w y s u w a p e w n e s u g e s tie , z g o d n ie z k tó r y m i m o ż n a b y w idzieć! w 3,19 i 4,6 C h r y s tu s a z m a r tw y c h w s ta łe g o g ło sząceg o d u sz o m z m a r ły m — ty m s p r a w ie d liw y m z c z a só w p o to p u , s k r u s z o n y m czy d o tk n ię ty m ła s k ą — m o ż liw o ść ż y c ia d u c h o w e g o . T eg o sa m e g o z a g a d n ie n ia d o ty k a o s ta tn i a r t y k u ł (s. 246— 267). J e g o a u to r k a (A .-M . B o n n a r d i è r e ) p r e z e n tu je s ta n o w is k o św . A u g u s ty n a w te j s p r a w ie , k tó r e p rz e z d łu g ie l a t a za c ią ż y ło n a eg zeg ezie te g o t r u d n e g o te k s tu . C h c ia ło b y się w ty m m ie js c u d o d a ć : sz k o d a , że ty lk o d o k tr y n ę A u g u s ty n a .P o d o b n ie ja k w p ie r w s z e j części k s ią ż k i, ta k i tu tr z e b a p o d k re ś lić u m ie ję tn o ś ć i zw ięzło ść w p r z e d s ta w ia n iu p ro b le m a ty k i, a p o te m w k la r o w n y m je j r o z w ija n iu . N a w e t ta m , g d zie te k s t y są w y ją tk o w o t r u d n e (1 P 3,19; 4,6). S to s u n k o w o ła tw o i s z y b k o m o ż n a z o rie n to w a ć się w s ta n o w is k u d a n e g o a u to r a d z ię k i u m ie ję tn o ś c i ja s n e g o i p re c y z y jn e g o sp o s o b u w y r a ż a n ia się. K s ią ż k a w a r t a je s t z c a łą p e w n o ś c ią z a in te r e s o w a n ia . O r ie n tu je b o w ie m d o b rz e w z a s a d n ic z y c h p ro b le m a c h 1 L is tu św . P io tr a .
k s . J a n Z a łę s k i, W a r s z a w a
k s. J a n u s z T A R N O W S K I, P r ó b y d ia lo g u z m ło d y m i. P r e k a te c h e z a e g z y s te n
c ja ln a , K a to w ic e 1983, K s ię g a r n ia św . J a c k a , s. 392.
W sp ó łc z e sn y , c ią g le r o z w ija ją c y się ś w ia t w y m a g a p rz e m ia n ta k ż e w z a k r e s ie k a te c h iz a c ji i d o p ro w a d z a n ia dziec i i m ło d z ie ż y do s p o tk a n ia z B ogiem . S z c z e g ó ln ie la t a o s ta tn ie d o w o d zą, że is tn ie je g łę b o k a p o tr z e b a rz e c z y w is te g o k o n ta k t u z B o g iem , d o p e łn ia ją c e g o się w sa m y m c z ło w ie k u . J a k u k a z a ć m ło d z ie ż y tę d ro g ę , ja k je j d o p o m ó c w te j c ią g łe j w ę d ró w c e ? P y ta n i e to s ta w ia so b ie w ie lu k a te c h e tó w , ro d z ic ó w i w y c h o w a w c ó w . K s ią ż k a ks. J. T a rn o w s k ie g o je s t r e l a c ją z fa k ty c z n ie p rz e p r o w a d z o n y c h s p o tk a ń p e d a g o g ic z n o -k a te c h e ty c z n y c h z m ło d z ie ż ą . S p o tk a n ia te a u t o r n a z y w a „ p re k a te c h e z ą e g z y s te n c ja ln ą ” . „ O p is a n y c h tu p ró b n ie m o ż n a je s z c z e n a z w a ć k a te c h e z ą w ś c isły m teg o sło w a z n a c z e n iu — c z y ta m y w e w s tę p ie — p o n ie w a ż b r a k u j e im sp ó jn e g o , s y s te m a ty c z n e g o u k ła d u . S ą o n e r a c z e j je j p rz e d p o le m , czyli tz w . p r e k a t e c h e z ą . Z m ie rz a m w n ic h do p rz y g o to w a n ia te r e n u d la Ł a s k i B o żej, k tó r a d o ty k a s a m e j n a jg łę b s z e j e g z y s te n c ji c z ło w ie k a i p rz e o b r a ż a ją do g r u t u ” (s. 8). T a k i sp o só b d z ie le n ia się w ła s n y m i d o ś w ia d c z e n ia m i w d z ie d z in ie k a t e ch ezy , d o tą d r a c z e j w li te r a tu r z e n ie s p o ty k a n y , s ta n o w i c e n n e źró d ło w ie d z y 0 m e to d a c h p r a c y z m ło d zieżą. P o z w a la ró w n ie ż n a cią g łe a n a liz o w a n ie 1 k o ry g o w a n ie w ła sn e g o p o s tę p o w a n ia k a te c h e ty .
K s ią ż k ę m o ż n a p o d z ie lić n a d w ie części. P ie r w s z a , n a k tó r ą s k ł a d a ją się tr z y ro z d z ia ły z a ty tu ło w a n e : C w a n ia c z k i, G ru p a N ie d z ie ln a i M in is tr a n c i, je s t d o k ła d n ą r e l a c ją z p r z e b ie g u s p o tk a ń z tr z e m a g r u p a m i m ło d zieży . D ru g a , n o sz ą c a ty t u ł: O co w ła ś c iw ie ch o d zi? , p r z e d s ta w ia p o d s ta w y te o r e ty c z n e o d d z ia ły w a ń w y c h o w a w c z y c h a u to r a .
