Kosztowe aspekty jakości produktów

Pełen tekst

(1)578 AkademII Ekonomicznej w Krakowie. Urszula Balon Katedra Towaroznawstwa Ogólnego I Zarządzania Jakością. Kosztowe aspekty jakości produktów 1. Wprowadzenie W ostatnich latach coraz powszechniej docierają do świadomości polskich wymagania związane ze wspólpracą z krajami Europy Zachodniej. Z dniem l I 1993 r. powstał od dawna zapowiadany Europejski Obszar Gospodarczy, obejmujący kraje Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. W tym dniu zniknęły granice celne, posterunki i większość uciążliwości zwią zanych z transferem towarów przez granice. Od tego czasu jednym z najistotniejszych standardów w Unii Europejskiej są normy ISO serii 9000 dotyczące systemów zarządzania jakością. Uważa się, że są one głównym czynnikiem rozwoju jednolitego rynku europejskiego. Coraz wyraźniejszy staje się fakt, że bez stosowania narzędzi standardu ISO 9000 trudniej jest zewnętrznym producentom dostać się na rynek Unii. Ich stosowanie stało się niezbędnym elementem marketingu, podstawą do certyfikacji wyrobów, czego wymaga klient, a w wielu wypadkach jest również warunkiem przystąpienia firmy do przetargów. System zarządzania jakością pozwala nie tylko na utrzymanie deklarowanego poziomu jakości , ale zmierza do stałej poprawy jakości poprzez ciąglą kontrolę procesów i zapobieganie wadom zamiast ich naprawiania. Obecnie rozpoczęla się ostra konkurencja spowodowana nasyceniem rynku w krajach uprzemysłowionych, spadkiem popytu na rynku światowym i ewolucją rynku sprzedawcy w kierunkulynku klienta. Nabywcy poszukują produktów równorzędnych (czasem wręcz lepszych), dostępnych po znacznie niższej cenie. Istotnej zmianie uległo zachowanie klientów. Interesują ich wyroby wysokiej jakości oferowane po niskiej cenie. Inne produkty nie mają szans na trafienie do nabywcy. Dlatego też oparcie strategii przedsiębiorstwa jedynie na wskaź nikach jakościowych nie wystarczy już do osiągnięcia zamierzonego celu. przedsiębiorców.

(2) Urszula BalolI. 2.. Polęcle. I klasyfikacia kosztów. Jednym z podstawowych zadari dzialalności podmiotów gospodarczych jest poprawa efektywności gospodarowania poprzez wzrost wyniku finansowego oraz obniżkę kosztów własnych przy systematycznym podnoszeniu poziomu jakości produkcji i świadczonych usług. W cełu poprawy efektywności gospodarowania niezbędne jest m.in. pełne i szczegółowe rozeznanie przez kierownictwo przedsiębiorstwa zakresu ponoszonych kosztów. Analiza i ocena kosztów pozwala podejmować skuteczne dzialania nie tylko w celu ich obniżenia, ale również w celu poprawy innych wskaźników ekonomicznych, w tym również tych , które charakteryzują j akość produkcji i usług [3]. Koszty, określane jako obiektywna kategoria ekonomiczna procesu reprodukcji , pełnią podwójną rolę w wyznaczaniu zasad racjonalnego gospodarowania. Są one [2]: - samoistnym problemem decyzyjnym lub umożliwiają sformułowanie określonego problemu decyzyjnego, - informacją pozwalającą na kontrolę realizowanych działań. W księgach rachunkowych ujmuje się przede wszystkim pozycje kosztów wyrażające rzeczywiste zużycie materiałów, paliwa, energii, dotyczące jakości pracy ludzkiej itp. Niektóre elementy kosztów jednostki gospodarczej są obliczane jednak z pewnym przybliżeniem, według przyjętych z góry umownych założeń lub na podstawie zmieniających się przepisów. Do kosztów zalicza się również okreśłone pozycje nie wyrażające w ogółe zużycia, np . niektóre podatki, ubezpieczenia społeczne pracowników, odpisy na fundusze specjałne itp. Koszty jednostki obejmują pozycje dotyczące pewnego okresu. Wiąże się to z koniecznością porównania poniesionych kosztów i uzyskanych efektów w jednostce czasu. Jeżeli określona pozycja dotyczy wielu okresów łub innego okresu niż ten, w którym koszty zostały poniesione, to powinna być odpowiednio rozliczona w czasie oraz ujęta na właściwych kontach. Koszty działalności gospodarczej są ewidencjonowane w różnych układach (np. najpierw w układzie rodzajowym: koszty zużycia materiałów, koszty wynagrodzeJi, koszty usług obcych itp ., a następnie rozliczane na tzw. miejsca powstawania kosztów, np. wydziały, działy). W przedsiębiorstwach przemysłowych koszty te ujmowane są w układzie kalkułacyjnym, tj. według rodzajów wytwarzanych produktów. Znając sumę ogólną kosztów, mo żna obliczyć koszty jednostkowe produkowanych wyrobów i usług, czyli dokonać kalkułacji [10].. 3. Analiza kosztów. lakoścI. Powszechne było niegdyś przekonanie, że najwyższa jakość wiąże się z dukosztami. W wielu przedsiębiorstwach (szczególnie japońskich) zdołano jednak udowodnić, że najwyższa jakość realizowanych procesów pozwała na lepsze wykorzystanie potencjału przedsiębiorstwa, z równoczesnym obniżeniem żymi.

(3) Kosztowe. prod"któw. kosztów. Rozważając dokladniej te zagadnienia, można zauważyć , że koszty te wynikają nie ze stopnia jakości, lecz z jej braku. W każdej jednostce gospodarczej do poprawy efektywności gospodarowania niezbędne jest szczegółowe analizowanie wielkości ponoszonych kosztów. Celem takiej analizy jest: - określenie wszystkich dzialall i czynności prowadzących do osiągnięcia wysokiego poziomu przydatności użytkowej produktu , niezależnie od ich organizacyjnego podziału w danym przed s iębiorstwie, - określenie kosztów tych działali i czynności, - interpretowanie tych informacji i udostępnianie wszystkim zainteresowanym, -rozeznanie możliwości optymalizacji kosztów jakości w przedsiębiorstwie, - organizowanie bieżącej informacji i rejestracji trendów kosztów jakości. Koszty jakości to nakłady, jakie ponosi przedsiębiorstwo w związku z wytwarzaniem i sprzedażą produktów o określonym poziomie jakości. Zmiana tego poziomu może, ale nie musi, wywalać wzrost lub spadek kosztów jakości. Jednocześnie zmiana wysokości nakładów na jakość nie musi oznaczać zmiany poziomu jakości [8]. Jest to ściśle związane ze strukturą kosztów i ich specyfiką. Koszty jakości są dobrym wskaźnikiem słabych stron przedsiębiorstwa. Według szacunków ekspertów stanowią one 5-15% kosztów wytworzenia (rys. 1), dlatego też uważa się je za źródlo racjonalizowania działań w systemie jakości.. Rys. I . Procentowy udzial kosztów jakości w przychodach (obrotach) Źródto: [IJ .. Problem kosztów jakości poruszony zastal w "Zarządzanie jakością i elementy systemu jakości.. nonnie PN-ISO 9004:1996 Wytyczne", w pkt. 6: "Uwarunkowania finansowe systemów jakości". Zgodnie z normą analiza kaszlów powinna być przeprowadzona z punktu widzenia przedsiębiorstwa i odbiorcy..

(4) I. Urszula BalolI. Uwzględniając punkt widzenia przedsiębiorstwa, należy wziąć pod uwagę koszty, które wynikają z uchybień w marketingu i projektowaniu, w tym: - z zastosowania odpowiednich materiałów, - z przeróbek, napraw, wymian, - ponownego przetwarzania , - strat w produkcji, - napraw gwarancyjnych w miejscu zainstalowania wyrobu. Z punktu widzenia odbiorcy należy uwzględnić: bezpieczeństwo, koszty nabycia, koszty eksploatacji, koszty obsługiwania, koszty napraw, koszty wynikające z czasu, w którym nie można korzystać z wyrobu, koszty związane z jego likwidacją. W normie PN-ISO 9004:1996 występuje podział kosztów na operacyjne oraz zewnętrznego zapewnienia jakośc i. Koszty operacyjne ponoszone są przez przedsiębiorstwo w cełu osiągnięcia i zapewnienia przyjętych i określonych poziomów jakości. Są to: - koszty zapobiegania (prewencji) i oceny (lub inwestowania), a więc koszty działań mające zapobiegać uszkodzeniom i brakom, koszty badań i kontroli prowadzonych w celu sprawdzenia czy określona jakość wyrobów jest utrzymana , - koszty uszkodzeń lub strat, w tym: uszkodzenia przed dostawą, np. koszty ponownego św iadczenia usługi, ponownego wytwarzania, badania , koszty zło mowania oraz uszkodzenia po dostawie, np . serwis wyrobu, gwarancje, zwroty, koszty odpowiedzialności prawnej. Koszty zewnętrznego zapewnienia jakości związane są z prezentacją i dowodami wymaganymi przez odbiorców jako obiektywne wykazanie jakości. Należy tu celtyfikacja systemu zapewnienia jakości oraz świadectwa niezałeżnej oceny wyrobu. W zakres tej grupy wc hodzą: - koszty szczegółowego i dodatkowego zapewnienia jakości, - koszty procedur, danych, prób pokazowych oraz ocen, np. koszty badania specjalnych charakterystyk bezpieczeństwa przez uznane, nieza leżne jednostki badawcze. Analiza kosztów jakości prowadzona przez producenta może mieć charakter analizy operatywnej lub problemowej. Analiza operatywna dostarcza bieżących informacji o podstawowych wielkości ach kosztów jako ś ci w ich wzajemnych powiązaniach w różnych przekrojach (rodzaje, grupy, miejsca powstawania, miejsca ujawniania , asortymenty produktów, kierunki sprzedaży itp.) , w czasie i przestrzeni. Analiza problemowa jest analizą kompleksowll kosztów jakości ponoszonych przez firmę, odbiorców czy też całe społeczellstwo. Regularne przekazywanie kierownictwu informacji o kosztach jakości ma na celu: - dokonanie oceny adekwatności i efektywności systemu zarządzania jakością, ustalenie obszarów powstawania kosztów, które należy poddać dokładnej. analizie, - ustalenie celów odnoszących. się do. poprawy jakości i optymalizacji kosztów..

(5) Kosztowe. 4. Koszty. lakości W. TQM. System TQM umożliwia obserwowanie kosztów jakości od początku ich powstania i wskazuje punkty poprawy, a więc miejsca, gdzie należy podjąć stosowne działania zmniejszające ich poziom. Zrozumienie i określenie przyczyn powstawania kosztów jakości pozwala na poszukiwanie ekonomicznych i technicznych środków zaradczych. Rachunek kosztów jakości, porównanie korzyści z kosztami pozwala na ocenę skuteczności stosowanego w przedsiębiorstwie systemu TQM. W systemie TQM całkowity koszt jakości jest sumą [8]: - kosztów zgodności, czyli kosztów zapobiegania błędom i wytwarzaniu produktów o zaniżonej jakości, powstających przed wystąpieniem błędów oraz oceny zgodności, - kosztów braku zgodności, czyli kosztów korekty błędów i likwidacji skutków niskiej jakości produktów, powstających po wystąpieniu błędów, - kosztów utraconych możliwości, czyli kosztów niezabezpieczenia się na przyszłość, powstających w wyniku zajęcia się kierownictwa problemami zarówno przeszłymi, jak i teraźniejszymi oraz braku zwrócenia uwagi na związek bieżącej jakości z przyszłymi zyskami. W systemie TQM od kosztów odejmuje się korzyści z działaJ! projakościo wych i dąży do uzyskania ujemnego salda. Właściwe podejście do ewidencji kosztów pozwoli na rzetelny pomiar nakładów związanych z zapewnieniem i utrzymaniem pożądanego poziomu jakości, szczególnie, jeżeli rozpatrujemy koszty jakości w kontekście kosztów bezwzględnie koniecznych i zdecydowanie zbędnych w wydatkach przedsię biorstwa. Poszczególne pozycje kosztów odnoszą się do obszaru wydatków związanych z problematyką kierowania systemem jakości, z kosztami wdrażania wszelkich programów jakości, a także zapewnieniem wymaganego poziomu stanu technicznego urządzeń i narzędzi. Ponosi się również niemałe koszty związane z personelem (sfera motywowania, szkolenia i uaktywniania pracowników). Ewidencja, rozliczanie i kalkulacja kosztów wchodzą w skład rachunku kosztów [10].. 5. Rachunek kOSll:tów. lakości. Rachunek kosztów jest to system [3]: - ujmowania (księgowe ujęcie kosztów jakości) na odpowiednich kontach wszystkich kosztów (w odpowiednich przekrojach) zwiqzanych z jakością produkcji, powstających we wszystkich sferach realizacji wyrobu (marketing, specyfikacja i projekt, produkcja, sterowanie procesem produkcji, kontrola wyrobu i odpowiedzialność za wyrób), - przeprowadzenia analizy kształtowania się kosztów jakości,.

(6) I. Urszula Baloll. - podejmowania działań na rzecz poprawy jakości, - optymalizacji kosztów nieodpowiedniej jakości. Wyodrębnienie kosztów związanych z jakością pozwala na porównanie korzyści i kosztów w kategoriach finansowych. Jest to przedsięwzięcie bardzo trudne, gdyż niejednokrotnie różnica pomiędzy pojęciem "koszty ogółem" a "koszty jakości" jest prawie niemożliwa do zidentyfikowania. Celem prowadzenia rachunku kosztów jakości jest: - sterowanie kosztami (controlIing), tj. planowanie, regulowanie i kontrolowanie poziomu kosztów jakości w celu racjonalizowania działań zapewniających jakość w procesie tworzenia produktów, - znalezienie podstaw do prowadzenia porównal\ w celu uświadomienia, jak przedstawiają się koszty jakości danego przedsiębiorstwa w porównaniu z kosztami jakości innych przedsiębiorstw tego samego sektora, - stworzenie bazy informacyjnej do obliczenia i planowania kosztów jakości. Ponadto rozwiązania normatywne postulują, aby informacja o kosztach jakości była regularnie przekazywana kierownictwu, monitorowana i odnoszona do innych wskaźników kosztów (sprzedaż, obroty, wartość clodana), tak aby ocenić adekwatność i efektywność systemu zarządzania jakością, określić dodatkowe obszary wymagające uwagi, ustalić cele dotyczące jakości i kosztów. Realizacja powyższych celów stawia przed przedsiębiorstwem określone zadania, do których można zaliczyć: określenie i ewidencję kosztów jakości, klasyfikację kosztów jakości według grup rodzajowych, planowanie i kontrolę kosztów, badanie poziomu kosztów, stworzenie warunków do prowadzenia bazy informacyjnej o kosztach jakości w przedsiębiorstwie, nadzorowanie logistyczne systemu kosztów [7]. Koszty jakości wpływają w sposób zasadniczy na kształtowanie się zysku przedsiębiorstwa (rys. 2). Wprowadzenie rachunku kosztów jakości przyczynia się do wzrostu kosztów zapobiegania wadliwości i oceny, ale powoduje także spadek strat na brakach i obniża ilość braków. Spadek kosztów jakości i obniżenie kosztów własnych produkcji w wyniku wprowadzonego rachunku kosztów jakości prowadzi do wzrostu poziomu jakości, ilości i wartości produkcji oraz zysków przedsiębiorstwa [6]. Analiza kosztów jakości wykazała, że najbardziej znaczącą pozycją kosztów jakości są skutki odpowiedzialności z tytułu gwarancji i rękojmi w postaci liczby i wartości napraw. Chcąc zmniejszyć te skutki, czyli straty na brakach zewnętrznych, podejmuje się działania zmierzające do wzrostu niezawodności produkowanych wyrobów. Rachunek kosztów jakości pozwala na przeprowadzenie pełnej analizy przyczyn i skutków braków oraz wykazanie, które przyczyny należy przede wszystkim wyeliminować, aby straty na brakach jak najszybciej zmniejszyć. Mierzenie i rejestracja kosztów jakości umożliwia zwrócenie uwagi na obszary wymagające wysokich nakładów oraz określa potencjalne możliwości redukcji kosztów. Prowadzenie rejestracji kosztów w rozumieniu procesu.

(7) Kosztowe aspekly jako.ici. powinno być wspólnym przedsięwzięciem działu zapewnienia jakości, inży nierów i specjalistów technicznych czy produkcyjnych oraz księgowych, z widocznym zaangażowaniem kadry kierowniczej. Zadaniem kierownictwa jest przede wszystkim stworzenie warunków i możliwości do rozpoczęcia prac rejestracyjnych.. Wprowadzenie rachunku kosztów jakosci. I. Wzrost kosztów. Spadek strat na brakach. zapobiegania i oceny. i ilości braków. ł Spadek kosztów jakości i obniżka kosztów własnych producenla. t Wzrost poziomu jakości, ilości. i wartości produkcji. oraz zysków. przedsiębiorstwa. Rys. 2. Wpływ koszlów jakości na zysk firmy Źródło: [9]. Kolejną, bardzo ważną kwestią jest porównywanie planowanych i rzeczywistych kosztów jakości. Jeśli koszty jakości planowane są na pocZlltku okresu rozliczeniowego, to stanowią one podstawę do przeprowadzonego przy kOl\cU okresu rozliczeniowego porównania z rzeczywistymi kosztami jakości. Na podstawie planów produkcyjnych na następny okres rozliczeniowy, uwzględnia jąc wartości danych z przeszłości, należy zaplanować niezbędny zakres kontroli jakościowych, jak też zakres pozostałych czynników związanych z zapewnieniem jakości. Opierając się na tych danych, zakładowa rachunkowość określa planowe koszty zapobiegania wadom i planowe koszty kontroli jakości. Róż nica między planowanymi i rzeczywistymi kosztami jakości jest tylko wtedy właściwą podstawą do oceny kosztów jakości, gdy koszty te zostały zaplanowane w wystarczającym stopniu. Poprzez przeprowadzenie analizy należy stwierdzić, jakie są przyczyny różnic pomiędzy kosztami planowanymi i rzeczywistymi [7]..

(8) I. Urszula Balon. 6. Optymallzacla kosztów lakoścI Celem prowadzenia rachunku kosztów jakości jest odpowiedź na pytanie, które koszty można zmniejszyć lub nawet wyeliminować oraz w jaki sposób. Wielkość i struktura kosztów jakości są podstawą oceny skuteczności systemu zapewnienia jakości produktów. Na jej podstawie można ocenić kondycję przedsiębiorstwa z punktu widzenia realizowanej polityki jakości, która znajduje swój wyraz w systemie działań zapewniających jakość produktów.. Koszty. Koszty. własne:. ,i i. ! ,,i , l kieruneW. !przedsię~zięć. Koszty. wadliwości. Koszty. własne. bez kosztów związanych. z jakością. Koszty badań i zapobiegawcze. Optymalna jakość. Braki. Rys. 3. Rozwój kosztów związanych z jakością Żródło: [4].. N a rys. 3 przedstawiono zależność między kosztami zapewnienia zgodności jakości (obejmującymi koszty zapobiegania i koszty oceny) a wysokością strat wynikających z wadliwej produkcji. Z rysunku można wywnioskować, że w miarę zwiększania się kosztów zgodności jakości zmniejsza się procent braków. Krzywa łącznych kosztów jakości osiąga swoje minimum. Można tę krzywą podzielić na trzy strefy: projektów poprawy, neutralną, doskonałości [4]. Udział kosztów cząstkowych w lącznych kosztach jakości ponoszonych przez producenta wyznacza sferę, do której obecnie można zaliczyć badane przedsiębiorstwo, a zatem: - w strefie projektów poprawy koszty produkcji wadliwej przekraczają 70% łącznych kosztów jakości, a koszty zapobiegania stanowią mniej niż 10% kosztów jakości, - w strefie obojętnej koszty produkcji wadliwej stanowią ok. 50% kosztów jakości, a koszty zapobiegania ok. 10%,.

(9) Kosztowe aspekty jako,ici produktów. - w strefie doskonałości koszty produkcji wadliwej nie przekraczają 40% kosztów jakości, a koszty oceny stanowią ponad 50% kosztów jakości. Określenie sfery, w jakiej znajduje się przedsiębiorstwo z punktu widzenia realizacji procesu zapewnienia jakości produkcji, równoznaczne jest z oceną jego kondycji. Z przeprowadzonych przez H.Z, GilnlOre badań nad strukturą kosztów jakości w kilkunastu amerykańskich firmach różnych branż produkujących wyroby konsumpcyjne wynikało, że przedsiębiorstwa te znajdują się w sferze neutralnej, ponieważ koszty produkcji wadliwej stanowiły 53% łącznych kosztów jakości, koszty przedsięwzięć zapobiegających powstawaniu wad 12%, a koszty badań 35% łącznych kosztów jakości. Rozeznanie kondycji przedsię biorstwa ułatwia kierownictwu ustalenie pożądanego zakresu stosowania działm\ naprawczych oraz profilaktycznych celem osiągnięcia optymalnych kosztów jakości oraz niższych kosztów własnych wytworzenia [4],. 7. Podsumowanie W kategoriach ekonomicznych jakość lub jej brak jest dla każdej firmy jednym z najważniejszych warunków osiągnięcia sukcesu rynkowego i dlatego jest szczególnie ważna dla kadry zarządzającej przedsiębiorstwami. Doskonalenie jakości podnosi zysk, gdyż poprawa jakości to wzrost sprzedaży będący konsekwencją wzrostu popytu, Wzrost zysku, osiągnięty poprzez wzrost sprzedaży, wiąże się ze wzrostem kosztów operacyjnych, natomiast poprawa jakości gwarantuje wzrost zysku przy niższych kosztach operacyjnych, Wzrost jakości pociąga za sobą wzrost sprzedaży oraz zadowolenia klienta, Wysoka jakość to ważny czynnik wpływający na rentowność, a także kształtujący zdolność konkurencyjną.. W warunkach gospodarki rynkowej koszty to zasadniczy czynnik decyduo wzroście efektywności gospodarczej. Przedsiębiorstwo przy podejmowaniu decyzji ekonomicznych musi brać je pod uwagę jako jeden z ważnych wskaźników ekonomicznych. Wybór optymalnej decyzji ze względu na koszty wymaga przeprowadzenia rachunków decyzyjnych, Polegają one na przetworzeniu pierwotnych informacji ekonomicznych, ukazujących rozpatrywaną sytuację decyzyjną, w informację o kosztach, będących skutkiem podjętych decyzji. Koszty jakości stanowią tylko część kosztów wytwarzania, nie są one uwidaczniane w typowym bilansie przedsiębiorstwa, Wyniki analizy kosztów jakości powinny stanowić istotną pomoc w programowaniu redukcji kosztów, Racjonalne zarządzanie systemem jakości wymaga optymalizacji kosztów jakości, z jednoczesnym wzrostem poziomu jakości oferowanych towarów, Wiąże się to ściśle z optymalizacją poziomu jakości przy niższych kosztach wytworzenia.. jący.

(10) Urszula BalolI. Rozpatrywanie problematyki kosztów jako śc i jest bardzo ważne w punktu widzenia szukania sposobów wzrostu efektywności systemu zarządzania jakością z uwzględnieniem skutków ekonomicznych. Analizowanie kosztów jako ści nie jest wymagane przez żadną z norm ISO serii 9000 ,jednak podkreśla się konieczność zabiegania o wzrost efektywności. Jest to szczególnie ważne przy analizie relacji, jakie zachodzą między przychodami, kosztami oraz zyskiem firmy. Dlatego też coraz częściej w przedsiębiorstwach, które opracowaly i certyfikowaly system zarządzania jakością, podejmuje s ię próby opracowania procedur rejestracji i analizy kosztów jakości, które obejmują wszystkie poziomy organizacji i zarządzania. Poszukiwanie sposobów optymalizacji kosztów jakości stanowi czynnik strategiczny przy wdrażaniu zasad TQM w przedsiębiorstwie. Następstwem wdrożenia tych zasad jest obniżka kosztów i wzrost dochodów. TQM nie jest systemem gwarantującym szybkie sukcesy. Jest to proces długoterminowy, dający rezultaty nawet w sytuacji, gdy rozpoczyna się od wysokiego już poziomu jakości. TQM nie funkcjonuje bez rachunku i analizy kosztów jakości, a ich wyniki muszą stanowić podstawę do podejmowania decyzji dotyczących ksztaltowania jakości. Rachunek kosztów uważany jest za racjonalne narzędzie oddziaływa nia na proces ksztaltowania jakości. Przy podejmowaniu decyzji o charakterze strategicznym informacje dotyczące kosztów jakości stanow ią ważne kryterium. Koszty j akośc i powinny więc być wydzielone z ogólnej sumy kosztów, określone w sposób jednoznaczny, ewidencjonowane, poddane analizie i interpretowane, tak aby mogły stanowić podstawę korekty programu jakości. Rachunek kosztów jakości stanowi system wspomagający i umożliwiający zarządzanie jakością w przedsiębiorstwie. Niezmiernie ważnym problemem z punktu widzenia rachunku i analizy kosztów jakości jest wyznaczenie miejsc powstawania kosztów, tak by ewidencjonowane byly wedlug rzeczywistych miejsc ich powstania, a nie miejsc ujawniania. Rachunek kosztów jakości stanowi ważny element analizy ekonomicznej, którą powinna prowadzić firma na bieżąco . Wzrost konkurencji powoduje, że ranga tego rachunku w przedsiębiorstwach systematycznie wzrasta . Coraz czę ściej w biznesplanach czy też planach marketingowych firmy uwzględnia się wyniki rachunku kosztów jakości. Rachunek ten powinien dostarczyć kierownictwu informacji, pozwalających na osiągnięcie oczekiwanych zysków oraz wzrost image'u w opinii dotychczasowych i przyszlych klientów. Koszty jakości to koszty nieprawidłowości wewnętrznych i zewnętrznych, jakie występują w przedsiębiorstwie, czyli koszty usterek i wszystkich ich konsekwencji, jak również koszty osiągnięcia odpowiedniego poziomu jakości, powstające we wszystkich obszarach realizacji produkcji. Dla każdej grupy kosztów prowadzi się szczególową analizę z podzialem na rodzaje kosztów i strat wynikających ze złej jakości wykonania, z uwzględnie niem fazy produkcyjnej i poprodukcyjnej, ze wskazaniem sprawców i przyczyn.

(11) Kosztowe aspekty jakości produktów. I. braków produkcyjnych. Chcąc wskazać na wyraźne korzyści będące wynikiem prowadzenia rachunku koszlów jakości, potrzeba dłuższego okresu. Niemożliwe jest precyzyjne określenie finansowych korzyści z certyfikacji systemu.. Literatura [l] Bank J., Zarządzanie przez jakość. Gebethner i Spółka, Warszawa ł 996. [2] Jurgowa A., Sobański L, Socllacka R .. Metody kalkl/lacji. Koszty. Ceny. Decyzja, rWE, Warszawa 1993. [3] Koszty jako;'ci. Ośrodek Badania Jakości Wyrobów "Ze10m" Sp. z 0.0 .. materialy szkoleniowe, Warszawa 1992. [4] Lisiecka K., Rachunek kosztów jakości J]JOsobem obniżenia kosztów wlasnych wytworzenia, "Problemy Jakości" 1997. nr 2. [5] PN-ISO 9004: 1996 Zarz'ldzanie jakością i elementy systemu jakości. Wytyczne. [6] Skrzypek E .. TQM szansą sukcesu rynkowego przedsiębiors/lVa, "Problemy Jakości" 1997,nr7. [7] Szczepańska K., Uwarullkowania kosztów jakoki w koncepcji TQM, "Problemy Jakości" 1997,nr2. [8J Wawak T .. Koszty jakości, Materialy z II Sympozjum Klubu Polskie Forum ISO 9000, Szczyrk, 26-28 IX 1994. [9] Wawak T., Zarządzanie przez jakość, cz. 1, Wydawnictwo InFormacji Ekonomicznej, Kraków 1997. [101 Zarządzanie jakością li! przedsiębiorstwie, J. Łaticucki (red.), Ośrodek Postępu Orga. nizacyjnego. Bydgoszcz 1997.. Cost Aspects ol the ProducI Quallty Economic subjects aim, among others, for a rise in the managing efficiency through: increased financial effecl, decreased prime cost with systematically improved quality of production and services. In order to raise the managing efficiency it is necessary, among others, Ihal the management should aequire fuli and detailed knowledge of the range of the incurred costs. An analysis and estimation of costs makc it possible to take cfficient actions aimcd not onły at their decrease but also at an improvement af other ecollomic indicators, including those which characterize the quality of production and services. The quaJity costs are the costs incurred by an enterprise in connection with the production and sale of products of a definitc quality leveJ. The separation of the costs conncctcd with quality makes it possible to compare the profits and the costs in financial terms. The TQM system makes it possible to follow these costs from their origin and shows the improvement poinls, Le., the points where definite actions should be taken to decrease their levcl. The understanding and identification of lhe causes af the quality costs make it possible to search for economic and technical coulltermeasures. The quality costs account, the comparison of the profits and the costs enabies the evaluation ar the efficiency or the TQM system t1sed in a firm..

(12)