Tadeusz Witczak
U kresu prac nad tomem I
"Bibliografii Literatury Polskiej".
Biuletyn Polonistyczny 4/13, 5-7
I . I N S T Y T U T B A D A Ń L I T E R A C K I C H P A N U KRESU PRAC NAD-TOMEM I "BIBLIOGRAFII LITERATURY POLSKIEJ" R o z p o c z ę t a 2 cz erw ca 1950 r . pod kierownictwem p r o f * Romana P o l l a k a zesp ołowa p r a c a nad pierwszym, " s t a r o p o l s k i m ” , tomem
’’B i b l i o g r a f i i l i t e r a t u r y p o l s k i e j według L i t e r a t u r y p o l s k i e j G a b r i e l a K o r b u t a ” - d o b i e g a końoa, co u m o ż li w ia w s t ę p n ą c h a r a k t e r y s t y k ę j e j p r z e b i e g u i r e z u l t a t ó w *
O rg a n iza o .la i p r z e b i e g prac.v. Zrazu 5 - , n i e c o p ó ź n i e j 6 - o s o - bowy z e s p ó ł p o l o n i s t ó w p o z n a ń s k i c h w s k ł a d z i e : J ó z e f C y b e r t o - w i c z , D an u ta Maniewska, A lo jz y S a j k o w s k i , I z a b e l a T e r e s i ń s k a , Wanda Wendland i Tadeusz W itczak - p r a c o w a ł w o p a r c i u o k s i ę g o
z b i ó r i l o k a l e m ie j s c o w e j K ate d ry L i t e r a t u r y P o l s k i e j Uniwer sy t e t u . P o d z i e l o n y na c z ę ś o i tom I ’’K o r b u t a ” poddano n a j p i e r w kon t r o l i oo do d o k ł a d n o ś c i zapisów i k o m p l e t n o ś c i m a t e r i a ł ó w . Do k ł a d n o ś ć danyoh (głó w nie wykazu opraoowań) sprawdzono n ie m a l o a ł k o w i c i e z a u t o p s j i ; l u k i s t w i e r d z o n e wśród h a s e ł usuwano w o p a r c i u o tomy s e r i i s t a r o p o l s k i e j " B i b l i o g r a f i i P o l s k i e j ” E s t r e i o h e r a , a t a k ż e u w z g l ę d n i a j ą c p o s t u l a t y w yc zytan e w r o z p i sywanych j e d n o c z e ś n i e p u b l i k a o j a c h z l a t 1928-1950.
Nowy m a t e r i a ł b i b l i o g r a f i c z n y gromadzono zwykłą metodą tzw. f i s z e k . Wydawnictwa zw arte wynotowywano oelem r o z p i s a n i a z rooznik ów "Urzędowego Wykazu Druków"; d l a oza so pism stw o rz o n o k a r t o t e k ę , l i c z ą c ą s t o k i l k a d z i e s i ą t t y t u ł ó w p o l s k i c h i obcyoh. Z a s i ę g rzeczowy poszukiwań m u s i a ł byó wyjątkowo s z e r o k i z uwagi na u n i w e r s a l n o ś ć p o j ę c i a p i ś m i e n n i o t w a dawnyoh s t u l e o i . Ta f a z a r o b ó t p r z y n i o s ł a d e o y z j ę , k t ó r a p r z e k r o c z y ł a u p r z e d n i e z a ł o ż e n i a : po s t w i e r d z e n i u , że ’’s t a r y " K orb ut wykazuje znaozne l u k i w m a t e r i a l e z o k r e s u s p r z e d 1928 r . , p o sta n o w io n o l i t e r a t u r ę p r z e d m i o t u z e s t a w i ć m o ż liw ie k o m p l e t n i e od p o o z ą t k u . Z pomocą p r z y s z ł y t u f r a g m e n t a r y c z n e s p i s y u E s t r e i o h e r a i L. F i n k l a . Kwerendę r o z o i ą g n i ę t o na w s z y s t k i e b i b l i o t e k i p o z n a ń s k i e o r a z okresowo na n a j w a ż n i e j s z e k s i ę g o z b i o r y i k a r t o t e k i i n n y c h o- środk ów. D e o y z ja t a k a o z n a o z a ł a n i e p o m i e r n e z w i ę k s z e n i e p o s z u k iw a ń , a co za tym i d z i e - n ak ł a d u p r a o y , środków fin an so w y o h i o z a s u .
Zgodnie z dyrektywami K o m ite tu Re dak cyjn eg o p a r o k r o t n i e do konywano prób z a m k n i ę c i a r o b ó t z b i e r a c k i o h i z r e d a g o w a n i a
6
-t e k s -t u d r u k u . Po r a z p ie rw s z y n a s -t ą p i ł o -t o w r . 1952; o a ł o ś ć m a szy n o p is u z r e o e n z o w a l i wówczas p r o f . p r o f . J . Krzyżanow sk i i S. W i e r c z y ń s k i , a wybrane z e s p o ł y h a s e ł - p r o f . p r o f . B a ry c z , T y m i e n i e c k i i i n n i s p e o j a l i ś o i . J e d n a k ż e d ą ż e n i e do w y c z e r p a n i a m a t e r i a ł u n a r z u c a ł o k o n i e c z n o ś ć k o n t y n u a o j i p r i e z b i e r a c k i o h .
Z asad n io zy k s z t a ł t w s z y s t k i c h typów h a s e ł u s t a l o n o w r . 1953, p o d c z a s przyg otowyw an ia do dr uku i c h wyboru p t . " B i b l i o g r a f i a l i t e r a t u r y p o l s k i e j o k r e s u O d r o d z e n i a ” (Warszawa 1954 PIW).
W tym t e ż o k r e s i e z e s p ó ł u l e g ł r e d u k c j i z 6 do 2 osób, mających o s t a t e c z n i e ukończyć tom w nowej r e d a k c j i . P rz e s u w a n i e s i ę z ro k u na r o k momentu u k o ń c z e n i a p ra o r e d a k c y j n y c h , a n a s t ę p n i e r o z p o c z ę c i a druku p o c i ą g a ł o za sobą w ł ą c z a n i e do m a t e r i a ł u ko l e j n y c h roczników surowoa b i b l i o g r a f i c z n e g o . W c h w i l i z ł o ż e n i a m a s z y n o p is u o a ł e g o tomu w Państwowym I n s t y t u c i e Wydawniczym z a w i e r a ł on m a t e r i a ł do końoa 1953 r . , na wiosnę 1958 r . u z u p e ł niono go p u b l i k a c j a m i do końoa 1957 r . , p ó ź n i e j wprowadzono su k c e s y w n ie d a l s z e u z u p e ł n i e n i a , s i ę g a j ą c e nawet do początków r o k u 1962.
R e z u l t a t .y prac.y« Różnice między nowym d z i e ł e m i ’' s t a r y m Kor b u te m ” s ą poważne, zarówno j a k o ś c i o w o , j a k i i l o ś c i o w o . P rz y g o
towany do e d y o j i tom l i o z y w m a s z y n o p i s i e oko ło 3 5C0 s t r o n i o , k t ó r e u t w o r z ą 3 woluminy dwuszpaltowe drobnego d r u k u o ł ą c z n e j o b j ę t o ś c i ok. 130 a r k u s z y d r u k . P ie rw sz y wolumen b ę d z i e zawie r a ł 4 h a s ł a og ólne ( e p o k i i o k r e s y ) , 6 rzeczow ych ( i n s t y t u c j e ) i 140 h a s e ł anonimowych, w tym 13 zbiorowyoh o 213 p o z y c j a c h c z ę ś c io w o j e s z c z e d a l e j ro z c zło nkow anyc h ( n p . : Dramatyozne u t w o r y ) . P o z o s t a ł e woluminy w y p ełn i 651 h a s e ł a u t o r s k i c h . Te
o s t a t n i e , w porównaniu z odpowiednikami w d z i e l e G a b r i e l a Kor^ b u t a , w z r o s ły o 56 n az w is k ; dodatkową r ó ż n i c ę spowoduje p r z e r z u c e n i e do t . I " B i b l i o g r a f i i ” 40 haseT a u t o r s k i c h i 8 a n o n i mowych z o k r e s u s a s k i e g o ( d o s t a r c z o n y c h p r z e z z e s p ó ł t . I l ) ,
co j e s t wyrazem u z a s a d n i o n e j zmiany poglądów na p e r i o d y z a c j ę epok h i s t o r i i l i t e r a t u r y p o l s k i e j . I n n a ważna zmiana d o ty c z y k r y t e r i u m u k ł a d u h a s e ł : w nowym wydawnictwie p r z y j ę t o p r a k -
ty ozny i n i e s p o r n y p o r z ą d e k a l f a b e t y o z n y , o d d z i e l n i e d l a pierwr- szego i o d d z i e l n i e d l a dwu d a l s z y o h woluminów.Niemniej j e d n a k , w o b r ę b i e jednego t y p u h a s e ł , w z g l ę d n i e w pojedynczym a r o z b u dowanym h a ś l e anonimowym stosowano s p o r a d y o z n i e u k ł a d ch ro n o l o g i c z n y .
7
-S t r u k t u r ę h a s e ł , j a k ą w pro w a dził G. K o rb u t , w z a s a d z i e u t r z y mano* B i o g r a f i a w h a s ł a c h osobowych ( a u t o r s k i o h ) i o p i s h a s e ł anonimowyoh u s z c z e g ó ło w io n o do g r a n i o , na j a k i e p o z w a l a ł s t a n wiadomości o r a z wymogi m i e j s o a i p r o p o r c j i względem p o z o s t a ł y c h d z i a ł ó w h a s ł a . Z nac zn ej r o z b u d o w ie , a z w ła s zo z a u ś c i ś l e n i u form z a p i s u b i b l i o g r a f i c z n e g o , poddano d z i a ł t w ó r o z o ś o i . Nowością w tym d z i a l e j e s t od r ęb n a k a t e g o r i a ’’utworów o a u t o r s t w i e ni epew nym” , w i e l c e p r z y d a t n a d l a badań nad o b f i t u j ą c ą w n i e s p u ś c i z ną s t a r o p o l s k ą . Wydatnemu p o s z e r z e n i u u l e g ł p o d d z i a ł " l i s t ó w i m a t e r i a ł ó w ” , pomoony w s t u d i a c h b i o g r a f i c z n y c h i h i s t o r y c z n o l i t e r a c k i c h . Podobnych i n n o w a c j i i u l e p s z e ń można by p r z y t o c z y ć w i ę c e j , np. p r z e j r z y s t y p o d z i a ł l i t e r a t u r y p r z e d m i o t u przy h a s ł a c h o góln yc h l u b wprowadzona tamże i n f o r m a o j a o w a ż n i e j s z y c h p e r i o d y k a c h k ra jo w yoh i z a g r a n i o z n y o h , k t ó r e o d n o sz ą s i ę s p e - o j a l n i e do p ro b le m a ty m i stu d i ó w nad d a n ą epoką l u b p rze d m io te m . O r i e n t a c j ę w t a k z ł o ż o n e j i b o g a t e j w n a z w i s k a , t y t u ł y , d a t y i
z a g a d n i e n i a masie wiadomości u ł a t w i do kładny i w i e l o s t r o n n y i n d e k s , zamieszczony w pierwszym w o lu m in i e . Ca ło ść ukaż e s i ę w d ru k u p r z y p u s z c z a l n i e z końcem b i e ż ą o e g o r o k u .
P o d k r e ś l a j ą o w alo r bogactwa m a t e r i a ł u , k t ó r e tk w i w tym d z i e l e , wypada r ó w n i e ż s t w i e r d z i ć , że "nowy K o r b u t ” p o s i a d a n i e w ą t p l i w i e b r a k i . W nad e r r o z l e g ł e j k w e re n d z ie ł a tw o b y ł o o
p r z e o c z e n i a i p o m y łk i . N i e k t ó r e k o n o e p c j e kompozyoyjne, tema ty i p o je d y n o z e h a s ł a wprowadzono z b y t późno, by zapewnić im k o m ple tn ość d o k u m e n t a o j i . Do w i e l u o b i e o u j ą o y o h wydawniotw,
z w ł a s z o z a z a g r a n i o z n y o h , n i e zdoł an o d o t r z e ć . B r a k i t e ła t w o wyohwyoi w y s p e c ja l iz o w a n y w o k r e ś l o n e j d z i e d z i n i e f a c h o w i e c . Także zawodowy b i b l i o g r a f może n i e p r z y s t a ć na r o z m a i t e i n i e zawsze konsekwentne r o z w i ą z a n i a f o r m a l n e . Mimo t o " P i ś m i e n n i ctwo s t a r o p o l s k i e " - tom I " B i b l i o g r a f i i l i t e r a t u r y p o l s k i e j " - z p e w n o ś c ią s t a n i e s i ę d l a f i l o l o g ó w i h i s t o r y k ó w r ó ż n y o h d y s - o y p l i n pomooą n i e z a s t ą p i o n ą p r z e z d z i e s i ę c i o l e c i a .
