Andrzej K. Hyżyk1)
, Zbigniew Krejpcio1,2), Stanisław Dyba1,3)
WPŁYW UZUPEŁNIANIA ŻYWIENIA SZPITALNEGO NA
EFEKTYWNOŚĆ LECZENIA PACJENTÓW ZE SCHORZENIAMI
KARDIOLOGICZNYMI
1)
Wyższa Szkoła Zdrowia, Urody i Edukacji w Poznaniu, Wydział Kosmetologii i Nauk Edukacyjnych, Kierunek Dietetyka
Prodziekan: dr med. A. K. Hyżyk
2)
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Zakład Higieny i Toksykologii Żywności, Katedra Higieny Żywienia Człowieka
Kierownik: prof. dr hab. J. Jeszka
3)
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Genetyki Kierownik: prof. dr hab. J. Nawracała
Badaniom poddano 52 osoby, w tym 18 kobiet i 34 mężczyzn, w wieku 41-65 lat, u których rozpoznano chns. W tej grupie pacjentów oceniano wpływ uzupełniania żywienia szpitalnego na efektywność ich leczenia (czas pobytu w szpitalu). Z uzyskanych wyników można wnioskować, że występuje istotnie statystyczna współzależność pomiędzy nieprzestrzeganiem zalecanej diety w postaci uzupełniania żywienia szpitalnego, wyrażanym wskaźnikiem odstępstw od zaleceń dietetycznych (WOOZD), a czasem pobytu pacjenta w szpitalu.
Hasła kluczowe: choroba niedokrwienna serca (chns), uzupełnianie wyżywienia szpitalnego, wskaźnik odstępstw od zaleceń dietetycznych (WOOZD).
Key words: coronary heart disease (chd), hospital diet supplementation, index of departures from dietary recommendations (DDRI).
Choroby układu krążenia są jednym z najważniejszych problemów w medycynie a związane jest to z ich szerokim występowaniem oraz wpływem na wydolność fizyczną i psychiczną oraz zdolność do pracy (1-4).
W związku z tym w schorzeniach kardiologicznych istotne znaczenie ma odpowiednio zbilansowana pod względem energetycznym i składników odżywczych dieta, jak również odpowiednio przygotowana poprzez właściwe procesy technologiczne (2-4).
Istotne jest również to, że w profilaktyce chorób układu krążenia szczególne znaczenie ma kontrolowany dowóz energii i składników pokarmowych, co także wpływa na ustępowanie szeregu dolegliwości współwystępujących w tych schorzeniach, a jednocześnie aktywizuje efekty leczenia farmakologicznego (2, 4).
Jednak realizacja założeń dietetycznych ze względu na występujące zjawisko uzupełniania żywienia szpitalnego się pacjentów, może być niejednokrotnie zakłócana i w ten sposób wpływać na ich skuteczność terapeutyczną (3, 4).
W związku z tym celowym wydawało się przeanalizowanie wpływu uzupełniania żywienia szpitalnego pacjentów na efektywność leczenia szpitalnego.
MATERIAŁ I METODY
Badania zależności między uzupełnianiem wyżywienia szpitalnego przez pacjentów ze schorzeniami kardiologicznymi, w tym przypadku z chorobą niedokrwienia serca (chns), przeprowadzono na wybranej losowo grupie 52 pacjentów hospitalizowanych w wytypowanym Szpitalu Klinicznym. Ocenianą populację stanowiło 18 kobiet i 34 mężczyzn w wieku 41 – 65 lat.
Poprzez badania ankietowe uzyskano odpowiedź w jakiej formie uzupełniano wyżywienie szpitalne, jego częstotliwość oraz rodzaju produktów.
Poziom uzupełniania wyżywienia szpitalnego oceniono na podstawie opracowanego wcześniej (5) wskaźnika odstępstw od zaleceń dietetycznych (WOOZD), który obliczono w oparciu o następujący wzór:
WOOZD = punkty karne za spożycie danego produktu x częstotliwość spożywania produktu w tygodniu.
Produkty spożywane przez pacjentów, poza zaleceniami dietetycznymi, podzielono na następujące grupy:
- produkty dozwolone (sery twarogowe, ananasy w puszce, brzoskwinie w puszce, woda mineralna niegazowana, soki owocowe, jabłka, winogrona, grejpfruty, banany, pomarańcze, kiwi, sucharki, biszkopty), którym przyznawano 1 punkt karny.
- produkty zabronione (sery żółte, szynka, polędwica, galaretka z makreli, surowe ogórki, drożdżówki, świeże pieczywo – bułki, napoje gazowane), którym przyznawano 2 punkty karne,
- produkty szczególnie zabronione (kiełbasa parówkowa i śląska, rosół, śledzie, pączki i inne ciastka, czekolada, kawa), którym przyznawano 3 punkty karne.
Zależność między WOOZD a czasem pobytu w szpitalu oceniono na podstawie współczynnika korelacji prostoliniowej z jednoczesnym określeniem jego istotności (6).
WYNIKI I ICH OMÓWIENIE
Opierając się na przeprowadzonych badaniach zaobserwowano, że przeważająca większość pacjentów z chns (31 osób – 60%) nie przestrzegała zaleceń dietetycznych i dodatkowo się dożywiała. Uzupełnianie wyżywienia szpitalnego odbywało się poprzez zakupy w sklepiku szpitalnym oraz dostarczanie żywności przez odwiedzających (tab. I).
Jednocześnie warto podkreślić, że większość spożywanych dodatkowo produktów należała do grupy zabronionych i szczególnie zabronionych, a pacjenci przede wszystkim preferowali pączki i inne słodycze, również napoje gazowane, a także sery żółte, szynkę, kiełbasę parówkową i śląską, galaretkę z makreli.
Taka struktura nieprawidłowego, zabronionego dożywiania jest szczególnie niekorzystna, bowiem w aspekcie prawidłowego odżywiania produkty te, zwłaszcza wysoko kaloryczne i bogate w tłuszcz zwierzęcy, mogą być jedną z przyczyn chns (7, 8).
T a b e l a I . Sposoby uzupełniania wyżywienia szpitalnego przez pacjentów T a b l e I . Ways of supplementation of hospital feeding by patients
Sposób uzupełniania wyżywienia Way of diet supplementation
Liczba osób Number of patients
Odsetek populacji (w %) Proportion of population
(in %) Poprzez zakup w sklepiku szpitalnym
Purchase of articles in hospital shop 15 29
Poprzez zakup w sklepiku i odwiedzających Purchase of articles in hospital shop and supply of food by visitors
12 23
Poprzez odwiedzających
Supply of food by visitors 4 8
Nie uzupełniane
Without additional supply of food 21 40
Razem
Total 52 100
Konsekwencją zwiększonej zawartości tłuszczów zwierzęcych w stosunku do roślinnych jest niedostateczna podaż NNKT, co wpływa na nieprawidłowy stosunek kwasów tłuszczowych wielonienasyconych do kwasów tłuszczowych nasyconych. Jest to szczególnie niekorzystne ze względu na rolę, jaką pełnią kwasy tłuszczowe wielonienasycone w procesie hamowania postępu zmian miażdżycowych (7-12).
Fakt, że większość pacjentów w trakcie hospitalizacji uzupełniała żywienie szpitalne, wpływał bardzo istotnie na czas ich pobytu w szpitalu, wydłużając go od 13 do 41 dni (tab. II). W nawiązaniu do przedstawionych wartości liczbowych w tej tabeli warto podkreślić, że grupę dożywiającą się stanowiło aż 60% pacjentów, w tym 6 kobiet (19%) i 25 mężczyzn (81%), ponadto też częściej korzystali z dodatkowego uzupełniania wyżywienia pacjenci w okresie remisji choroby (85%). Wpływało to bardzo wyraźnie na ich dłuższe leczenie szpitalne, co zdecydowanie podkreśla wskaźnik odstępstw od zaleceń dietetycznych (WOOZD).
T a b e l a I I . Uzupełnianie wyżywienia szpitalnego przez pacjentów z chorobą niedokrwienną serca a czas pobytu w
szpitalu
T a b l e I I . Supplementation of hospital food by patients with ischemic heart disease and duration of hospital stay
Pacjenci z chorobą niedokrwie nną serca Patients with ischemic heart disease Wyżywienie szpitalne Hospital nutrition
Liczba dni w szpitalu
Number of days in hospital Σ
10 11 12 13 14 15 16 17 18 20 25 30 41 Nie uzupełniane Without supplementation 1 2 2 4 5 4 3 21 Uzupełniane With supplementation 2 3 3 3 1 5 7 3 4 31 Razem Total 1 2 2 6 8 4 3 3 4 5 7 3 4 52
Tę współzależność potwierdziła przeprowadzona analiza statystyczna, w której wyznaczono współczynnik korelacji prostoliniowej dla pacjentów z chorobą niedokrwienną serca (ryc.1). Uzyskana wartość r=0,64 przy p<0,01 oznacza wysoce istotną korelację pomiędzy WOOZD a czasem pobytu w szpitalu, a obliczona regresja liniowa zależności między tymi cechami wyraża się następująco: y= 1,23x + 7,35.
P < 0,01; r = 0,64; y = 1,23 * 7,35
Ryc.1. Ilustracja graficzna zależności pomiędzy wskaźnikiem odstępstw od zaleceń dietetycznych a czasem pobytu w szpitalu pacjentów z chorobą niedokrwienną serca.
Fig. 1. Graphic illustration of the dependence between the departures from dietary recommendations index (DDRI) and duration of hospitalization by patients with ischemic heart disease.
Z przeprowadzonych badań wynika, że większość pacjentów korzystała z dodatkowego, nieprawidłowego żywienia. Jest to szczególnie niepokojące, tym bardziej, że wszelkie odstępstwa od zaleceń dietetycznych wydłużały czas leczenia i pogarszały stan zdrowia (13-15).
W podsumowaniu można stwierdzić, co potwierdzają także inni autorzy (5, 14, 15), pobyt chorego w szpitalu powinien sprzyjać systematyczności w leczeniu, odrywać od codziennych szkodliwych bodźców i uczyć prawidłowego prozdrowotnego odżywiania. 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45
Wskaźnik odstępstw od zaleceń dietetycznych WOOZD; Departures from dietary recommendations index (DDRI).
C za s p o b yt u w szp it a lu (d n i); T ime o f st a y in h o sp it a l (d a ys) .
WNIOSKI
Z przeprowadzonych badań można wyciągnąć następujące wnioski:
1. W badanej populacji chorych więcej niż połowa (61%) hospitalizowanych korzystało z uzupełniania żywienia szpitalnego.
2. Dodatkowe żywienie w większości obejmowało produkty zabronione w chorobie niedokrwiennej serca.
3. W ocenianej populacji pacjentów stwierdzono istotną wprost proporcjonalną zależność pomiędzy wskaźnikiem odstępstw od zaleceń dietetycznych a czasem pobytu w szpitalu.
4. Nieprzestrzeganie zaleceń dietetycznych w postaci samodożywiania, co wynika także ze zmniejszenia stawki żywieniowej, znacząco przedłuża czas pobytu w szpitalu.
A . K . H y ż y k , Z . K r e j p c i o , S . D y b a
EFFECT OF SELF-SUPPLY OF ADDITIONAL NUTRITION ON EFFECTIVE TREATMENT OF PATIENTS WITH CARDIOLOGIC ILLNESSES
S u m m a r y
A total of 52 persons, including 18 females and 34 males aged from 41-65 with diagnosed heart diseases (IHD) were treated. In the above group of persons the influence of self-supply of additional nutrition on the effectiveness of their treatment (time of hospitalization) was assessed. It can be concluded, on the basis of the obtained results, that there was significant statistical correlation between the non-observance of the recommended diet in the form of self-supply of additional nutrition (departures from dietary recommendations - DDRI) and the time of patients’ stay in hospital.
PIŚMIENNICTWO
1. Beilin L.J.: Strategies and difficulties in dietary interwention in myocardial infarction patients. Clin. Exp. Hypertens A., 1992; 14: 213-221. – 2. Ziółkowska M., Kubica A., Sinkiewicz W.,Maciejewski J.: Zmniejszenie umieralności na chorobę niedokrwienną serca w Polsce- sukces terapii czy prozdrowotnego stylu życia? Folia Cardiol.Exp., 2009; 4(5): 265-272. – 3. O'Kafe J.H., Lavie C.J., O'Kafe J.O.: Dietary prevntion of coronary artery disease: how help patients modify eating habits and reduce cholesterol. Postgrad. Med., 1989; 85: 143-161. – 4. Hyżyk A.K., Romankow J.: Ocena sposobu żywienia się i preferencji pokarmowych pacjentów ze schorzeniami kardiologicznymi. Materiały Pokonferencyjne- część I, Problemy Higieny i Epidemiologii U Progu XXI Wieku. Problemy Higieny, 2001; 73: 170-175. – 5. Hyżyk A.K., Szczepaniak W., Denys E.: Wpływ samodożywiania pacjentów na efektywność leczenia w wytypowanym szpitalu. Nowiny Lek., 1995; 64, 2: 223-229. – 6. Gawęcki J., Wagner W.: Podstawy doświadczalnictwa w nauce o żywieniu i żywności, PWN, Warszawa 1998. – 7. Astrup A., Dyerberg J., Elwood P., Hermansen K., Hu F.B., Jakobsen M.U., Kok F.J., Krause R.M., Lecerf J.M., Legrand P., Nestel P., Riserus U., Sanders T., Sinclair T., Sinclair A., Stender S., Tholstrup T., Willett W.: The role of reducing intakes of saturated fat in the prevention of cardiovascular disease: where does the evidence stand in 2010. Am. J. Clin. Nutr., 2011:( Jan.26), 93, 4: 684-688. – 8. Sin-Tarino P.W., Sun Q., Hu F.B., Krause R.M.: Saturated fatty and risk of coronary heart disease: modulation by replacement nutrients. Curr. Atheroscleror. Rep., 2010: Nov.,12(6): 384-390. – 9. Jeppesen E.T., Marckmann P.: Diet for heart patients. A questionnaire study of Danish coronary care units. Ugeskr. Laeger., 1997: 28, 159: 4751-4755. – 10. Pyzh M.V., Gratsianskii N.A., Dobrovol'ski A.B.: The effect of the long -term use of a diet enriched with omega-3 polyunsaturated fatty acids on the fatty acid composition, fibrinolytic system indices and lipid spectrum of blood in patients with ischemic heart disease. Kardiologiia, 1993;33, 46-50: 5-6.
11. Shanavazova S.A., Khasaev A.Sh.: The effect of the dietary correction of nutrition on rehabilitive efficacy in IHD patients after having had a myocardial infarct during dispensary observation. Ter. Arkh., 1996; 68: 33-35. – 12. Zhu B.Q., Sievers R.E., Sun Y.P., Morse-Fisher N., Parmley W.W., Wolfe C.L.: Is the reduction of myocardial infarct size by dietary fish oil the result of altered platelet function? Am.Heart J., 1994; 127: 744-755. – 13. Pryde M.M.,Kannel W.B.: Efficacy of dietary behavior modification for preserving cardiovascular health and longevity. Cardiol.Res.Pract., 2010; Dec.28, doi: 10.4061/ 2011/ 820475. – 14. Szponar L., Turlejska H.: Niektóre problemy żywienia w szpitalach. Przegląd Gastronomiczny 1993; 5: 9-11. – 15. Hyżyk A.K., Szczepaniak W.: Wpływ samodożywiania na efektywność leczenia pacjenŧów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego i chorobą Leśniewskiego-Crohna. Nowiny Lekarskie 1999; 68, 4: 357-363.
Adres: 60-133 Poznań, ul. Brzeźnicka 3.
