Monika Prylinska
Studium Doktoranckie Geografii Uniwersytet Łódzki ul. Kopcińskiego 31 90-142 Łódź
EKOTURYSTYKA. WYZWANIA
I NADZIEJE,
DOMINIKA ZARĘBA,
PWN, WARSZAWA 2000, 183 ss.
Prezentowana książka powstała w odpowiedzi na szereg pytań dotyczących problemów ekoturystyki, zadawanych przez osoby bezpośrednio i pośrednio związane z branżą turystyczną
Autorka określa we wstępie podstawowy cel, jaki zamierzała osiągnąć - miało nim być zdefinio
wanie pojęcia ekoturystyki, określenie zakresu jej kompetencji i oddziaływania, sprecyzowanie za leżności między ekoturystyką a ochroną przyrody, zaznaczenie korzyści, jakie niesie ta forma turysty ki społecznościom lokalnym, a także roli państwa i różnorodnych organizacji pozarządowych w roz woju i promocji ekoturystyki wśród coraz szersze go grona odbiorców.
Recenzowana pozycja to pierwsza publikacja tak szeroko traktująca zjawisko ekoturystyki w Polsce i tym samym otwierająca dyskusję nad jego istotą wśród wszystkich zainteresowanych, zarówno tych zawodowo zajmujących się turysty ką (naukowcy, turoperatorzy), jak i mieszkańców atrakcyjnych turystycznie regionów, czy wreszcie samych turystów.
Książka ma formę popularnonaukową pomysł jej napisania zrodził się z osobistych zaintereso
wań autorki, która wiele lat spędziła penetrując ob szary, na których zrealizowane zostały projekty uznawane za ekoturystyczne.
Autorka wyodrębniła cztery zasadnicze roz działy poprzedzone wstępem i opatrzone krótkim zakończeniem dotyczącym rozwoju ekoturystyki w Polsce. Można jednak zauważyć dwie zasadni cze części publikacji - teoretyczną w której za warto podstawowe zagadnienia turyzmu i teore tyczne podstawy ekoturystyki (rozdz. 1-3) oraz praktyczną prezentującą konkretne projekty
ekotu-ECOTOURISM: CHALLENGE
AND HOPES [EKOTURYSTYKA.
WYZWANIA I NADZIEJE],
DOMINIKA ZARĘBA
PWN, WARSAW 2000, 183 pp.
T h e b o o k w a s w r itte n in re s p o n s e to a n u m b e r o f q u e s tio n s c o n c e r n in g eco- to u ris m ra is e d b y p e o p le d ire c tly an d in d ir e c tly a s s o c ia te d w ith to u rism . In th e in tro d u c tio n , th e a u th o r d e fin e s h e r m a in g o a ls - to d e fin e th e c o n c e p t an d th e s c o p e o f e c o to u ris m , to p o in t o u t its r e la tio n w ith n a tu re p re s e rv a tio n , to s tre s s th e b e n e fits it b rin g s to lo ca l c o m m u n itie s , as w e ll a s th e ro le o f th e s ta te a n d d iffe r e n t n o n -g o v e rn m e n ta l o rg a n iz a tio n s in its d e v e lo p m e n t an d p ro m o tio n .
It is th e firs t p u b lic a tio n to d ea l w ith e c o to u ris m so c o m p r e h e n s iv e ly in P o la n d a n d o p e n s a d is c u s s io n a m o n g a ll th o s e in te re s te d , in c lu d in g th e p ro fe s s io n a ls d e a lin g w ith to u r is m (a c a d e m ic s an d to u r o p e ra to rs ), th e in h a b ita n ts o f a ttra c tiv e to u ris t r e g io n s a n d th e to u ris ts th e m s elves. It is a n a c a d e m ic b o o k w r itte n fo r th e g e n e r a l p u b lic a n d b a s e d o n th e a u th o r’s p e rs o n a l in te r e s t a s s h e h a s s p e n t m a n y y e a rs in th e a r e a s w h e r e e c o to u ris t p ro je c ts a re c a rrie d out. T h e b o o k c o n s is ts o f fo u r m a in c h a p te r s p r e c e d e d b y a n in tro d u c tio n a n d c o m p le te d w ith a s h o rt c o n c lu s io n a b o u t th e d e v e lo p m e n t o f e c o to u ris m in P ola n d . It c a n b e d iv id e d in to tw o p arts: t h e o r e t ic a l, d i s c u s s i n g th e b a s ic p ro b le m s o f to u r is m a n d th e th e o re tic a l b a s ic s o f e c o to u r is m (C h a p te rs 1-3), an d p ra c tic a l, p r e s e n t in g e c o to u r is t p ro je c ts
rystyczne realizowane współcześnie w różnych za kątkach świata wraz z ich dokładną analizą i wa runkami koniecznymi do ich realizacji, a także przedstawiającą w skrócie najważniejsze światowe organizacje zajmujące się planowaniem i promocją ekoturystyki (rozdz. 4).
W części teoretycznej autorka korzysta z dorob ku naukowców zagranicznych (obszerna bibliogra fia zawiera aż 221 pozycji, w tym tłumaczenia z języka angielskiego, hiszpańskiego i włoskiego), z wiadomości uzyskanych z internetu (42 pozycje), bogato ilustruje także przytaczane przykłady za po mocą map i rysunków (24) oraz tabel (18).
Niewątpliwie dużą zaletą recenzowanej książki jest podjęcie tematu rzadko prezentowanego dotąd w rodzimej literaturze. Na szczególną uwagę za sługuje pod tym względem rozdział drugi („T u rystyka przyjazna środowisku” ), w którym autorka stara się wyjaśnić szereg definicji znanych dotąd głównie z literatury obcej, próbuje pokazać różnice między pojęciami często stosowanymi dotąd wy miennie, takimi jak: ekoturystyka, agroturystyka, agroekoturystyka, czy turystyka zrównoważona. Czytelnik zostaje wprowadzony w zagadnienia ekoturystyki poprzez poznanie jej genezy, przy czyn, które powodują tak duże zainteresowanie tą formą wypoczynku w dzisiejszym społeczeń stwie i sposobu jej promowania wśród potencjal nych odbiorców. Ma także możliwość spojrzenia na omawiane zjawisko w ujęciu marketingowym, autorka zwraca bowiem w dalszych rozważaniach uwagę na specyfikę popytu i podaży takiego rodza ju produktu turystycznego, prezentując segmenta cję rynku ekoturystycznego czy strategie firm bez pośrednio związanych z działalnością ekotury- styczną.
Mimo wielu zalet takiego ujęcia tematu dopa trzeć się jednak można wielu nieścisłości zarówno technicznych, jak i terminologicznych. Książka pełna jest stwierdzeń ogólnikowych typu: „Polska zyskała ostatnio miano tygrysa turystycznego” (s. 167) „można podać liczne przykłady w Polsce, gdzie organizacje społeczne stają się inicjatorami przedsięwzięć ekoturystycznych” (s. 166). Nie zo stało wyjaśnione kiedy i kto nazwał nasz kraj „ty grysem turystycznym” i jakie były podstawy do obdarzenia go tak zaszczytnym epitetem, jakie ini cjatywy ekoturystyczne są w Polsce realizowane i kto za to odpowiada. Podobne niedopowiedzenia widoczne są w sposobie podawania definicji np. „ostatnio w literaturze przedmiotu pojawiło się po jęcie ekoagroturystyka” (s. 50). Nie wiadomo, kto
użył tego pojęcia, w jakiego rodzaju publikacji
c u rre n tly ta k in g p la c e in d iffe r e n t p a rts o f th e w o rld , a n a n a ly s is o f th e m a n d th e c o n d itio n s n e c e s s a r y fo r b r in g in g th e m in to e x is te n c e . It a ls o b r ie fly p re s e n ts th e m o s t im p o r ta n t w o r ld o rg a n iz a tio n s th a t d ea l w ith e c o to u r is m p la n n in g an d p ro m o tio n (C h a p te r 4). T h e a u th o r b a s e d th e th e o re tic a l p a rt o n th e w o r k s o f n o n -P o lis h a c a d e m ic s (th e b ib lio g r a p h y in c lu d e s 221 titles, w ith tr a n s la tio n s fro m E n g lish , S p a n is h a n d It a lia n ), in fo r m a t io n o b ta in e d fro m th e In te r n e t (4 2 titles ), as w e ll as n u m e ro u s m a p s , fig u re s (24) an d ta b le s (18) illu s tr a tin g th e q u o te d e x a m p le s . A n u n q u e s tio n a b le a d v a n ta g e is th e p r e s e n ta tio n o f p r o b le m s ra re ly d is c u s s e d in th e P o lis h lite r a tu r e b e fo re . C h a p te r 2 ( E n v i r o n m e n t a ll y f r i e n d l y to u r is m ) d e s e r v e s p a r tic u la r a tte n tio n ; th e a u th o r a tte m p ts h e r e to e x p la in a n u m b e r o f d e fin itio n s , so fa r k n o w n m a in ly fro m fo r e ig n p u b lic a tio n s , as w e ll as to s h o w th e d iffe r e n c e s b e t w e e n te rm s o fte n u sed in te rc h a n g e a b ly , s u c h a s e c o to u ris m , a g ro to u ris m , a g r o e c o to u r is m o r s u s ta in a b le to u ris m . T h e r e a d e r is in tro d u c e d to th e is s u e b y le a r n in g a b o u t its o rigin s, th e c a u s e s o f th e g r e a t in te re s t in it in c o n te m p o r a r y s o c ie ty a n d th e m e th o d s o f p r o m o tin g it a m o n g p o te n tia l c u s to m e rs. T h e r e a d e r m a y a ls o lo o k fro m a m a r k e tin g p o in t o f v ie w , as th e a u th o r d ra w s a tte n tio n to d e m a n d a n d s u p p ly b y p r e s e n tin g th e s e g m e n ta tio n o f th e e c o to u r is t m a r k e t a n d th e s tra te g ie s e m p lo y e d b y c o m p a n ie s d ir e c tly in vo lv ed . D e s p ite th e m a n y a d v a n ta g e s o f s u ch an a p p ro a c h , s o m e in s ta n c e s o f te c h n ic a l a n d te r m in o lo g ic a l in c o h e r e n c e m a y b e n o tic e d . T h e b o o k is fu ll o f g e n e ra liz e d s ta te m e n ts , s u c h as “P o la n d h a s r e c e n tly b e e n c a lle d a to u r is t tig e r ” (p. 167), o r “th e re a re m a n y e x a m p le s in P o la n d w h e r e s o c ia l o r g a n iz a tio n s in itia te e c o to u ris t a c tio n s ” (p. 166). It is n o t e x p la in e d w h o c a lle d P o la n d ‘a to u ris t tig e r ’ , w h e r e a n d on w h a t b a sis, o r w h a t e c o to u r is t in itia tiv e s a re fo u n d th e re a n d w h o is r e s p o n s ib le fo r th em . S im ila r in a c c u r a c ie s a r e v is ib le in th e w a y d e fin itio n s a re p ro v id e d , e.g. “th e te rm ‘e c o a g r o t o u r is m ’ h a s re c e n tly
i czego ono dokładnie dotyczyło. Inne nie do koń ca sprecyzowane określenia to m.in.: turystyka przygodowa, zielony marketing, ekologizacja usług turystycznych, męczący styl podróżowania.
Znacznie większą wartość, zwłaszcza praktycz ną przedstawia druga część publikacji. Autorka prezentuje w niej szereg naprawdę ciekawych eko- turystycznych projektów światowych bazujących na założeniach tej formy turystyki. W książce opi sano dokładnie siedem takich projektów („El Mun- do Maya” , „Projekt Annapurna w Nepalu” , „Eko logiczne letnisko na Wyspach Dziewiczych Sta nów Zjednoczonych” , „Zielona turystyka w Parku Narodowym Hortobagy na Węgrzech” , „Śladami wilka w rumuńskich Karpatach” , „Ekologiczna El ba” , „Ekoturystyka w krainie Czingis-chana” ), po dając ich główne założenia, czas i sposób realiza cji, a także konkretne korzyści związane z ich przeprowadzeniem. Dużą zaletą tego fragmentu publikacji są zamieszczone mapy opisywanych ob szarów, a także nazwy i dokładne adresy organiza cji odpowiedzialnych za dany projekt (co daje możliwość skierowania bezpośrednio zaintereso wanych do wiarygodnego i często jedynego źródła informacji o danym projekcie). Ciekawym pomy słem jest również przedstawienie najważniejszych organizacji zajmujących się światową ekoturysty- ką (rozdz. 4.4), a także przybliżenie czytelniko wi zasad konkursu „Turystyka dla jutra” , mającego na celu coroczne nagradzanie najbardziej warto ściowych pomysłów ekoturystycznych realizowa nych na świecie oraz stymulację rozwoju tej formy turystyki i propagowanie jej na szeroką skalę.
Książkę zakończono rozdziałem pt. „Ekotury styka szansą dla Polski” , w którym przedstawiono główne atuty ekoturystyczne naszego kraju wzglę dem innych państw europejskich. Autorka pokrót ce przedstawiła w tej części publikacji sytuację na szego kraju na rynku turystycznym świata, przybli żając równocześnie planowane kierunki przyszłego rozwoju turystycznego. Pozostaje jednak pytanie, czy podjęty w zakończeniu temat nie powinien być analizowany z nieco większą wnikliwością popar ty większą ilością specjalistycznych badań i wresz cie, czy w ogóle należało go podejmować, jako ro dzaj podsumowania, w tej właśnie książce.
Reasumując, uważam niniejszą pozycję za war tą przeczytania i otwierającą dyskusję nad zagad nieniami ekoturystycznymi w Polsce i na świecie, natomiast przestrzegałabym raczej przed korzysta niem z niej bez zastrzeżeń i bezkrytycznym wpisy waniem jej na listę podręczników szkolnych czy akademickich.
a p p e a re d in th e s u b je c t lite r a tu r e ” (p 50). It is n o t c le a r w h o u s e d th is term , in w h a t k in d o f p u b lic a tio n a n d w h a t it e x a c tly re fe rre d to. O th e r n o tio n s, n o t fu lly c la rifie d , are: a d v e n tu re to u rism , g r e e n m a r k e t in g , t o u r i s t s e r v ic e e c o lo g is a tio n , ‘tir in g tr a v e llin g s ty le ’ .
T h e s e c o n d p a rt o f th e b o o k is m u ch m o re p ra c tic a l. T h e a u th o r p re s e n ts s e v e n g e n u in e ly in t e r e s t in g w o rld e c o to u ris t p ro je c ts (‘El M u n d o M a y a ’ , ‘T h e A n n a p u r n a p r o je c t in N e p a l’ , ‘E co lo g ic a l s u m m e r h o lid a y o n th e V irg in Is la n d s ’ , ‘G re e n to u ris m in th e H o rto b a g y N a tio n a l P ark in H u n g a r y ’ , ‘F o llo w in g th e w o lf in th e R o m a n ia n C a r p a th ia n s ’ , ‘E co lo g ic a l E lb a ', ‘E c o to u r is m in G e n g h is K h a n ’s c o u n tr y ’), q u o tin g th e ir m a in o b je c tiv es , th e tim e a n d m e th o d o f s e ttin g up, as w e ll as th e b e n e fits b ro u g h t. A g re a t a d v a n ta g e o f th is p a rt is th e m a p s o f th e d e s c r ib e d a re a s , as w e ll as th e n a m e s an d a d d re s s e s o f th e o rg a n iz a tio n s r e s p o n s ib le fo r th e p ro je c ts , o fte n th e o n ly c re d ib le s o u rc e o f in fo rm a tio n a b o u t th e ir u n d e r ta k in g s . A n o th e r in te re s tin g id e a is to p r e s e n t th e m o s t im p o rta n t w o rld e c o to u r is m o rg a n iz a tio n s (C h a p te r 4 .4) a n d fa m ilia r is e th e re a d e r w ith th e ru le s o f th e ‘T o u r is m fo r to m o rr o w ” c o m p e titio n w h ic h e v e ry y e a r g iv e s a w a rd s to th e m o s t v a lu a b le e c o to u ris t id ea s, s tim u la tin g a n d p ro p a g a tin g d e v e lo p m e n t.
T h e la s t c h a p te r, “E c o to u ris m as an o p p o r tu n ity fo r P o la n d ” , s h o w s th e m a in e c o to u r is t a d v a n ta g e s o f P o la n d fo r o th e r E u ro p e a n c o u n trie s . T h e a u th o r b rie fly p re s e n ts its s itu a tio n o n th e w o rld to u ris t m a rk e t, s h e d d in g s om e lig h t on p la n s fo r fu tu re d e v e lo p m e n t. T h e q u e s tio n re m a in s , h o w e v e r, w h e th e r th is s h o u ld n o t b e p e rh a p s re s e a rc h e d w ith m o re c a re o r w h e th e r it s h o u ld h ave b e e n ra is e d a t a ll in a c o n c lu s io n to th is b ook . A ll in all, I c o n s id e r th e b o o k to b e w o rth re a d in g a s it o p e n s d is c u s s io n o f e c o to u ris t is s u e s in P o la n d a n d th e w o rld . H o w e v e r, I w o u ld a d v is e a g a in s t u s in g it in d is c r im in a te ly o r p u ttin g it on a lis t o f s c h o o l o r a c a d e m ic te x tb o o k s w ith o u t c a re fu l c o n s id e ra tio n .
