View of On the Modern Revival of the Interest in the Middle Ages: Renaissance of the Past and Its Expression in the 21st Century German Popular Culture

Pełen tekst

(1)K. U. L. T. U. R. O. Z. N. A. W. S. T. W. O. ROCZNIKI HUMANISTYCZNE Tom LXIV, zeszyt 5 – 2016 DOI: http://dx.doi.org/10.18290/rh.2016.64.5-5. KATARZYNA SOCHA *. O WSPÓCZESNYM ROZKWICIE REDNIOWIECZA – RENESANS MINIONEJ EPOKI ORAZ JEGO WYRAZ W XXI-WIECZNEJ NIEMIECKIEJ KULTURZE POPULARNEJ. A b s t r a k t. Przedmiotem rozwa a

(2) niniejszego artykuu jest daj ce si obecnie zaobserwowa w Niemczech niezwykle ywe zainteresowanie wiekami rednimi. Fenomen ten — okrelany równie mianem renesansu redniowiecza b d boomu na redniowiecze — znajduje szczególnie mocny wyraz w ró nych dziedzinach wspóczesnej kultury popularnej. Dla wykazania postawionej na wst pie tezy autorka ogranicza si do kilku z nich: wystaw, rekonstrukcji oraz imitacji redniowiecznych twierdz i osad, gier komputerowych i spoecznociowych, a tak e redniowiecznych jarmarków oraz turniejów rycerskich. Zaprezentowany przegl d minionych, jak równie. aktualnych wydarze

(3) kulturalnych w ka dym z wy ej wymienionych obszarów niemieckiej popkultury potwierdza fakt o rosn cej popularnoci redniowiecza, prowokuj c jednoczenie pytanie o jej przyczyn . Z analizy reprezentatywnych opinii historyków, publicystów oraz samych fanów redniowiecza wyania sie jednoznaczna odpowied: czowiek XXI wieku odczuwa t sknot za wiatem kontrastuj cym z rozp dzonym molochem wspóczesnoci. Tak wanie ostoj i bezpiecznym miejscem schronienia staje si dla niego oparta na silnych fundamentach oraz pewnych wartociach rzeczywisto redniowiecza. Sowa kluczowe: renesans redniowiecza; recepcja redniowiecza; wspóczesna popkultura; kryzys czowieka XXI wieku; powrót do korzeni.. Zeitmaschine ins Mittelalter? Steige ich sofort ein1 — takiej odpowiedzi udzielio 77,3% u ytkowników BR.de, bawarskiej publicznej stacji radiowo-telewizyjnej. Przeprowadzona pod koniec wrzenia 2014 r. ankieta pt. Was Mgr KATARZYNA SOCHA — doktorantka Instytutu Filologii Germa

(4) skiej KUL; adres do korespondencji — e-mail: ka-socha@o2.pl 1 Zeitmaschine ins Mittelalter? Steige ich sofort ein, Ankieta z 19 listopada 2014 r., www.br.de/fernsehen/ (dost p: 27.01.2016) — „Wehiku czasu do redniowiecza? Wsiadam natychmiast” (przekad K.S.)..

(5) 80. KATARZYNA SOCHA. halten Sie vom Mittelalter?2 nie ma wprawdzie reprezentatywnego charakteru, stanowi jednak e jeden z dowodów potwierdzaj cych fakt, e w Niemczech mo na obecnie zaobserwowa ywe zainteresowanie wiekami rednimi. Ich popularno wydaje si rosn z roku na rok, a okazji do spotkania ze redniowieczem dostarczaj aktualnie liczne wystawy, rekonstrukcje zachowanych b d wznoszenie nowych redniowiecznych twierdz/osad, gry komputerowe i spoecznociowe, redniowieczne jarmarki oraz turnieje rycerskie, muzyka, literatura, a tak e produkcje filmowe. Ze wzgl du na obszerny materia badawczy w niniejszym artykule postaram si wykaza zawart w jego tytule tez o fenomenie popularnoci redniowiecza w kulturze niemieckiej XXI wieku, przedstawiaj c i analizuj c cztery kategorie: wystawy, rekonstrukcje, gry oraz turnieje.. 1. O RECEPCJI REDNIOWIECZA. Zanim jednak skupimy si na konkretnych przejawach wspóczesnego rozkwitu wieków rednich, warto zatrzyma si na moment przy cz sto przez mediewistów stosowanym poj ciu „popkulturowej recepcji redniowiecza”, uwa anego przez cz naukowców za nie do ko

(6) ca poprawne, a wr cz wprowadzaj ce w b d. Wybitny niemiecki historyk Otto Gerhard Oexle 3 w swojej publikacji Die Gegenwart des Mittelalters 4 zwraca uwag ,. e poj cie recepcji (niem. Rezeption) odnosi si w pierwszej kolejnoci do rzeczy, jak mo e by np. korpus tekstów. Ponadto czasownik recypowa (niem. rezipieren) wyklucza produktywny charakter wspóczesnego zajmowania si omawian epok , b d cego konkretn dziaalnoci kulturow . Dzieje si tak, poniewa : Die Vergangenheit wird von der Gegenwart nicht einfach ‘rezipiert’. Die Gegenwart wird von der Vergangenheit unter Umständen auch ‘heimgesucht’, und die Vergangenheit wird von der Gegenwart rekonstruiert, modelliert und unter Umständen auch erfunden. Gewiss, dies alles schliet die Arbeit und die Techniken des Überlieferns und Rezipierens ein5. 2. Was halten Sie vom Mittelalter?, tam e: „Co s dzi Pan/Pani o redniowieczu?” (przekad K.S.). Wi cej o osobie profesora na stronie internetowej: https://www.umk.pl/uczelnia/dhc/oexle/ (dost p: 03.02.2016) 4 „Wspóczesno redniowiecza” (przekad K.S.). 5 Otto Gerhard Oexle, Die Gegenwart des Mittelalters (Berlin: Akademie Verlag, 2013), 21. „Przeszo nie jest przez teraniejszo tak po prostu recypowana. Teraniejszo mo e by 3.

(7) O WSPÓCZESNYM ROZKWICIE REDNIOWIECZA. 81. St d te w niniejszej publikacji nie b d posugiwaa si tym kontrowersyjnym terminem, lecz b d mówia o wspóczesnej obecnoci redniowiecza.. 2. OBECNO WIEKÓW REDNICH W CZASACH NAJNOWSZYCH. O tym, e redniowiecze w Niemczech prze ywa swoj koniunktur , pisa ju w 2012 r. Heinz Sieburg, profesor lingwistyki i mediewistyki na uniwersytecie w Luksemburgu6. Wedle przywoanego wczeniej O.G. Oexlego wyró ni mo na trzy podstawowe formy obecnoci redniowiecza w czasach najnowszych. Po pierwsze, bezporedni i rzeczow obecno minionej epoki dzi ki reliktom i pomnikom kultury, takim jak np. r kopisy, dokumenty, historyczne centra miast, budowle czy utwory muzyczne i literackie. W tym sensie mo emy mówi o ci gym trwaniu redniowiecza. Druga forma obecnoci wieków rednich wi e si z poj ciem redniowiecza w znaczeniu media aetas, medium aevum, stworzonym przez humanistów w XIV i XV wieku jako okrelenie czasu dziel cego antyk i renesans7. W takim rozumieniu owa epoka ‘rodkowa’ odnosiaby si do lat 500–1500, przy czym wyznaczone w ten sposób ramy czasowe jawi si jako dalece nieprecyzyjne, o pocz tku bowiem, jak te ko

(8) cu epoki nie decydoway pojedyncze wydarzenia. Bardziej zasadne zatem wydaje si mówienie o pewnych okresach przejciowych. St d te wród historyków i badaczy toczy si nieustanna polemika w tej kwestii, mimo to jednak do dzisiaj funkcjonuje tak przej te i powszechnie u ywane poj cie redniowiecze. Jednoczenie stanowi ono — jako sztywny schemat mylenia — niemae zagro enie8, wskazuj c na antynomiczno z tzw. czasami najnowszymi, poj ciem stworzonym z kolei przez mylicieli doby owiecenia. W ich przez przeszo równie ‘nawiedzana’, przeszo za przez teraniejszo rekonstruowana, modelowana i ewentualnie tak e odkrywana. Bez w tpienia wszystko to nie wyklucza pracy oraz technik przekazywania i recypowania, o wiele jednak bardziej adekwatnie wyra aj c rzecz , o której tu mowa, jest dynamika pami ci kulturowej ani eli poj cie recepcji” (przekad K.S.). 6 Heinz Sieburg, Literatur des Mittelalters, wyd. 2 (Berlin: Akademie Verlag, 2012), 209. 7 Günther Pültner, „Der Begriff der Selle in der mittelalterlichen Philosophie am Beispiel des Thomas von Aquin”, w: Der Begriff der Seele in der Philosophiegeschichte, red. Hans D. Kleine (Würzburg: Verlag Köigshausen & Neumann, 2005), 197. 8 Ró ne badania pozwalaj mówi o pocz tkowym okresie przejciowym od IV do VII wieku (centralne wydarzenia w tym czasie to upadek Cesarstwa zachodniorzymskiego i w drówka ludów), ko

(9) cowy za umieszcza si pomi dzy wiekiem XIII i XV. Skrajne datowania: Dietrich Gerhard — XI-XVIII wiek; Jacques Le Goff — II/III-XIX wiek..

(10) 82. KATARZYNA SOCHA. rozumieniu historii okres ten oznacza — w przeciwie

(11) stwie do wieków rednich — otwarte horyzonty i wyjcie czowieka z jego samozawinionej niesamodzielnoci, wyra one w wyzbyciu si redniowiecznych skr powa

(12) ze strony religii i jej obro

(13) ców, a w ko

(14) cu w wyrwaniu si z duchowej niewoli i niewiedzy 9. Z tak rozumian dwubiegunowoci czy si cile zjawisko tzw. entzweites Mittelalter 10. Epoka ta bowiem — w znacznej mierze schematycznie i bezrefleksyjnie — postrzegana jest przez wspóczesnych z jednej strony negatywnie jako synonim zestarzaoci oraz ciemnoty i jako taka jest odrzucana, z drugiej za pozytywnie jako romantyczne redniowiecze 11, co pot guje zarysowuj c si obecnie krytyk post pu i nowoczesnoci. W niej m.in. nale y upatrywa obserwowan dzisiaj afirmacj redniowiecza. Znajduje ona swoje odzwierciedlenie w ywym zainteresowaniu dawn epok , widocznym w wielu obszarach wspóczesnej popkultury i nadawaniu jej przy tym — wiadomie b d nie — nowych znacze

(15) . W tym rozumieniu mowa o redniowieczu widzianym oczami wspóczesnoci12.. 3. REDNIOWIECZE WE WSPÓCZESNEJ POPKULTURZE. Pocz tek dzisiejszego zachwytu epok redniowiecza czy si w sposób nierozerwalny z zako

(16) czon sukcesem historyczn wystaw powi con okresowi panowania dynastii Hohenstaufów Die Zeit der Staufer. Miaa ona miejsce w 1997 r. w Muzeum stuttgarckim w ramach obchodów jubileuszu 25-lecia istnienia kraju zwi zkowego Badenia-Wirtembergia. Jego ówczesny premier Hans Filbinger skomentowa to legendarne wydarzenie sowami: „So wichtig die Bewältigung der jüngeren Vergangenheit ist, auch die ältere Geschichte verdient unsere Aufmerksamkeit”13. Sukces trwaj cej od 25 marca do 5 czerwca wystawy, któr obejrzao cznie 675 tys. zainteresowanych, przekroczy najmielsze oczekiwania i odbi sie szerokim echem w krajowej 9. O.G. Oexle, Die Gegenwart, 9. Tam e, 16. „Poró nione redniowiecze” (przekad K.S.). 11 W epoce romantyzmu (lata 90. XVIII do lat 40. XIX wieku) nast pia fascynacja kultur redniowiecza jako okresu spójnego obrazu wiata bez religijnych podziaów i nowoczesnego rozdarcia, ponadto jako przedindustrialnego okresu harmonii czowieka z natur . Aspekty negatywne stoj za ukazanym w lepszym wietle i wyidealizowanym wiatem rycerskim. 12 O.G. Oexle, Die Gegenwart, 18. 13 Die Zeit der Staufer. Geschichte – Kunst – Kultur: Katalog der Ausstellung, red. Haussherr Reiner (Stuttgart: Landesmuseum Stuttgart, 1977). „Jak wa ne jest uporanie si z mod przeszoci , tak samo równie przeszo dawniejsza zasuguje na nasz uwag ” (przekad K.S.). 10.

(17) O WSPÓCZESNYM ROZKWICIE REDNIOWIECZA. 83. prasie. Staa si ona impulsem i wzorcem do organizowania kolejnych wystaw, z których warto wymieni chocia by Stadt im Wandel („Miasto w okresie przemiany”, 1985), Sallier („Dynastia salicka”, 1992), Bernward von Hildensheim und das Zeitalter der Ottonen („Bernward z Hildensheim i czasy otto

(18) skie”, 1993), Heinrich der Löwe und seine Zeit („Henryk Lew i jego czasy”, 1995) czy 799: Kunst und Kultur der Karolingerzeit („997: Sztuka i kultura okresu Karolingów”, 1999)14. W konsekwencji historyczne wystawy weszy niejako do staego repertuaru postindustrialnego spoecze

(19) stwa niemieckiego, przybieraj c z biegiem czasu to samciotwórczy charakter. Rozpocz ty wówczas boom trwa nieprzerwanie do dzi, czyni c minion epok niemal bezporednio dowiadczaln . Tylko w 2015 r. zorganizowanych zostao 13 wystaw o zasi gu ogólnokrajowym, niektóre z nich trwaj nadal jako wystawy czasowe, inne za znajduj si w fazie projektowej15. Warto tu wspomnie chocia by trwaj c w muzeum Reissa-Engelhorna w Mannheim od lutego 2015 r. wystaw zatytuowan Wilde Völker an Rhein und Neckar. Franken im frühen Mittelalter16 („Dzikie ludy znad Renu i Neckaru. Frankowie we wczesnym redniowieczu”). Do ko

(20) ca 2020 r. ka dy zainteresowany mo e wybra si w podró do wczesnego redniowiecza (V-VII wiek) oraz podziwia blisko 1200 archeologicznych znalezisk z tamtego czasu. Inwestycja ta kosztowaa muzeum 1,6 mln euro. Inna prezentacja czasowa Esskultur und Heilkunst im Mittelalter („Kultura jedzenia i medycyna w redniowieczu”) miaa miejsce w bawarskim miecie Abenberg i trwaa od 1 maja do 13 wrzenia 2015 r. 17 Natomiast 31 grudnia 2015 r. w Berlinie zako

(21) czona zostaa wystawa geSchichten und beFunde — Mittelalterliche Sakralkunst neu entdeckt18 („Historie i badania — redniowieczna sztuka sakralna odkryta na nowo”), otwarta 10 wrzenia 2011 r. Zaskakuj co wiele wystaw czasowych ma miejsce w kraju zwi zkowym Saksonia-Anhalt. 31 sierpnia 2015 r. zostaa tam zako

(22) czona trwaj ca ponad rok wystawa zorganizowana w Zamku Naumburskim przez stowarzyszenie wspieraj ce wiatowe dziedzictwo nad rzekami Saow i Utrat , staraj ce si jednoczenie o umieszczenie regionu na wiatowej licie UNESCO. Wród 14. Geschichte des Mittelalters für unsere Zeit: Erträge des Kongresses des Verbandes der Geschichtslehrer Deutschlands „Geschichte des Mittelalters im Geschichtsunterricht“. Quedlinburg 20.-23. Oktober 1999, red. Rolf Ballof (Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 2003), 300. 15 http://www.mittelalterausstellungen.de/veranstaltungen/externe-veranstaltungen/ (dost p: 31.01.2016). 16 http://www.rnz.de/nachrichten/mannheim_artikel,-Reiss-Engelhorn-Museen-zeigen-1200-eigene-archaeologischeFunde-_arid,78646.html (dost p: 31.01.2016). 17 http://www.museen-abenberg.de/desktopdefault.aspx/tabid-312/758_read-19105/ (dost p: 31.01.2016). 18 http://www.stadtmuseum.de/ausstellungen/geschichten-und-befunde (dost p: 31.01.2016)..

(23) 84. KATARZYNA SOCHA. imponuj cego zbioru eksponatów wystawy pt. Welterbe? Welterbe! („wiatowe dziedzictwo? wiatowe dziedzictwo!”) szczególnym zainteresowaniem cieszyy si pochodz ce z jednego z najstarszych r kopisów oryginalne fragmenty rycerskiego eposu autorstwa Wolframa von Eschenbach pt. Parzival. Od 14 czerwca 2014 r. mieszka

(24) cy i gocie niemieckiej dzielnicy miasta Memleben mog podziwia trwaj c tam wystaw Wenn der Kaiser stirbt — Der Herrschertod im Mittelalter („Kiedy umiera cesarz — mier wadców w redniowieczu”). Tamtejsze muzeum musiao zainwestowa w projekt ponad 600 tys. euro. Tak e muzeum we Fryburgu Bryzgowijskim zaprezentowao trwaj c pi miesi cy wystaw Lausige Zeiten — Hygiene im Mittelalter („Paskudne czasy — higiena w redniowieczu”). Sporód wystaw objazdowych warto wspomnie ekspozycj Im mittelalterlichen Skriptorium („W redniowiecznym skryptorium”) oraz Frauenleben im Mittelalter („ycie kobiet w redniowieczu”). Za ostatni przykad mo e posu y obejmuj ca swoim zasi giem trzy kraje zwi zkowe i trwaj ca od wrzenia 2014 do lutego 2015 r. wystawa Am Vorabend der Reformation. Alltag und Frömmigkeit in Mitteldeutschland („W przeddzie

(25) reformacji. Codzienno i pobo no w rodkowych Niemczech”). Podobne przykady wspóczenie organizowanych wystaw, maj cych na celu przybli enie epoki redniowiecza, mo na mno y w niesko

(26) czono . Zauwa amy jednak, e wszystkie je czy jeden wspólny, jak e wa ny fakt. Otó przyczyniaj si one do wniesienia w wiat wspóczesny, jako may „wehiku czasu”, fragmentu przeszoci 19, pobijaj c przy tym kolejne rekordy popularnoci wród odbiorców. Z omówionym powy ej przejawem wspóczesnego boomu na redniowiecze czy si cile fenomen rekonstruowania oraz imitowania redniowiecznych twierdz i osad. Zgodnie z baz danych Mittelalter.Zeitreise.de, najobszerniejszego i dziaaj cego od 2010 r. niemieckiego portalu informuj cego na bie co o wydarzeniach zwi zanych z omawian tu epok , w Niemczech znajduje si aktualnie 1960 redniowiecznych twierdz i zamków. Wobec obszernoci materiau badawczego przedmiotem niniejszych rozwa a

(27) b d jedynie rekonstrukcje i imitacje powstaj ce w ramach tzw. archeologii eksperymentalnej20. 19. Detlef Hoffmann, „Authentische Erinnerungsorte oder: Von der Sehnsucht nach Echtheit und Erlebnis”, w: Bauten und Orte als Träger der Erinnerung. Eine Erinnerungsdebatte und die Denkmalpflege, red. Hans R. Meier i Mation Wohlleben (Zürich: Hochschulverlag AG, 2000), 36. 20 Pod poj ciem archeologii eksperymentalnej, inaczej dowiadczalnej, nale y rozumie „ró nego rodzaju przedsi wzi cia polegaj ce na ywym odtwarzaniu przeszoci, uczestnictwo w zrekonstruowanych [...] aspektach ycia dawnego, stosowaniu takowych technik itp.”. www.keap.umk.pl/ archeologia-ekperymentalna.html (dost p: 31.01.2016)..

(28) O WSPÓCZESNYM ROZKWICIE REDNIOWIECZA. 85. Ogromne, albowiem rokrocznie okoo 20-tysi czne rzesze turystów nawiedzaj obecnie powsta w latach 2000-2004 imitacj grodu Kanzach, poo onego nad jeziorem Federsee w landzie Badenia-Wirtembergia. Wierna XIII-wiecznemu oryginaowi rekonstrukcja oferuje bogaty program zarówno dla pojedynczych osób, caych rodzin, jak te zorganizowanych grup, od 2004 r. za jest regularnie zamieszkiwana przez tzw. grupy Living History. Mo liwo namacalnego dowiadczenia redniowiecznej rzeczywistoci regionu z VIII-XII wieku stwarza uko

(29) czony w 2013 r. bawarski park historyczny Bärnau-Tachov. W skad kompleksu wchodzi pochodz ca z okresu wczesnego i dojrzaego redniowiecza wie, jak równie drewniana wie a umieszczona na kopcu. Rosn c popularnoci cieszy si najwi ksza tego typu rekonstrukcja grodu w Nadrenii Pónocnej-Westfalii Burg Schloss, zrealizowana w latach 2013-2015 dzi ki finansowemu wsparciu Unii Europejskiej w ramach projektu Erlebnisraum Schloss Burg 21. Inwestycja ta pochon a ogromn sum ponad miliona euro. Kompleks, powi kszony w sierpnia 2015 r. o nowo otworzone centrum dla odwiedzaj cych, zaprasza corocznie okoo 300 tys. fanów redniowiecza w niezwyk podró do przeszoci na spotkanie z kultur , ze szczególnym uwzgl dnieniem tzw. grup Best Ager22 oraz podró uj cych w celach konferencyjnych. „Nie tylko chciaaby sobie wyobrazi , jak mogo by w redniowieczu, lecz tak e odkry to osobicie?”23 — to pytanie skierowane jest do wszystkich zainteresowanych projektem Campus Galli, realizowanym w okolicach Mekirch w Badenii-Wirtemberdze. Stosuj c redniowieczne metody budowlane oraz bior c za wzór znany plan benedykty

(30) skiego klasztoru w Sankt Gallen, dzie

(31) po dniu powstaje tam kolejna cz stka redniowiecza, a dokadniej imitacji wczesnoredniowiecznego karoli

(32) skiego miasteczka klasztornego. Zgodnie z planem rozpocz te latem 2013 r. prace potrwaj okoo 40 lat, ju. jednak teraz miejsce budowy z udost pnionymi do zwiedzania 20 stacjami przyci ga tumy — raport z 11 wrzenia 2015 r. podaje liczb 44 827. Co wi cej, celem przedsi wzi cia jest nie tylko jedyna w swoim rodzaju podró. 21. Celem projektu jest, z jednej strony, poprawa infrastruktury budowlanej zamku, z drugiej za umocnienie kompleksu jako centralnego miejsca spotka

(33) z histori regionu, dzi ki marketingowi i pozyskanym rodkom finansowym. http://www.bergisches-dreieck.de/bergische-gesellschaft/projekte/ erlebnisraum- schloss-burg.html (dost p: 05.02.2016) 22 Andreas Ebert, Die jungen Alten. Best Ager als Zielgruppe im Marketing (Hamburg: Bechelor + Master Publishingm 2014), 1. „Best Ager – grupa docelowa osób w wieku powy ej 50 lat” (przekad K.S.). 23 http://www.campus-galli.de/ (dost p: 30.01.2016).

(34) 86. KATARZYNA SOCHA. w czasie, lecz tak e nakonienie do refleksji nad czasami wspóczesnymi, co zaznacza Hanne Napierala, kierownik budowy 24. Inny przykad stanowi zrekonstruowane w Macklenburgii-Pomorzu Przednim miasteczko porywaj ce w podró odkrywcz XII- i XIII-wiecznego wiata ladami Sowian. W skad kompleksu budynków Castrum Turglowe wchodzi równie pobliskie centrum informacji, oferuj ce dzieciom, modzie y oraz dorosym liczne atrakcje. Podobna wczesnoredniowieczna wioska sowia

(35) ska o powierzchni 1,4 ha oraz otoczona 20 metrowym murem znajduje si w Neustrelitz nad jeziorem Zierker. W osiemnastym ju sezonie 2014 r. odwiedzio j 24 tys. mioników redniowiecza. W regionie Lübeck za realizowany jest obecnie dugotrway projekt budowy redniowiecznego zespou klasztornego, w ramach którego ju od 1999 r. oferowany jest bogaty repertuar atrakcji: warsztaty, dni i tygodnie projektowe, programy szkolne, uroczystoci letnie, wesela, terapeutyczna jazda konno, przeja d ki doro k czy archeologiczne kursy rzemielnicze. Pierwsze kamienie pod budow zostay ju poo one, w prace budowlane za zaanga owana jest przede wszystkim modzie i dzieci. Od 2013 r. zosta im oddany do dyspozycji specjalny budynek, w którym mog zdobywa redniowieczne umiej tnoci rzemielnicze i czerpa z tego wiele przyjemnoci. W celu pozyskania niezb dnych rodków finansowych trwa akcja Mitbauen & Steine kaufen25 („Wspólnie budowa & kupowa kamienie”). Cena jednego kamienia to 5 euro. Wszystkim wymienionym powy ej inicjatywom przywieca jedna cecha wspólna, a mianowicie ich warto emocjonalna. Niemiecki historyk Matthias Donath podkrela, e oddziauj c na emocje i przywouj c w pami ci histori , przedsi wzi cia te wzmacniaj dwa wa ne aspekty spoeczne: to samo i wiadomo narodow 26. Kolejnym redniowiecznym wytworem popkulturowym, urealniaj cym odleg epok i czyni cym j niemal e namacaln , s gry komputerowe. Na stronie internetowej magazynu komputerowego „Chip” ju w 2013 r. pojawia si teza, e redniowiecze prze ywa w nich swój renesans27. Patrz c na rosn c z roku na rok liczb nowych gier PC twierdzenie to rzeczywicie 24. Gregor Moser, „Wir wollen zum Nachdenken anregen”, Südkurier z 9 padziernika 2015 r. http://www.suedkurier.de/region/linzgau-zollern-alb/messkirch/8222-Wir-wollen-zum-Nachdenken-anregen-8220;art372566, 8213171 (dost p: 30.02.2016). 25 Wi cej o akcji: http://www.klosteranlage.de/mitbauen-steine-kaufen.html (dost p: 03.02.3016). 26 Matthias Donath, „Denkmalpflege bedeutet Geschichte erlebbar machen”, w: Die Rekonstruktion von Bauwerken: Schriftenreihe Stadtbild Deutschland e.V., red. Harald Streck (Norderstedt: BoD - Books on Demand, 2014), 28. 27 http://www.chip.de/artikel/Die-25-besten-Mittelalter-Onlinespiele_64206562.html (dost p: 31.01.2016)..

(36) O WSPÓCZESNYM ROZKWICIE REDNIOWIECZA. 87. wydaje si uzasadnione. redniowieczny wiat gier kreuje obecnie projekt Edalon.de. Jest to jednoczenie nazwa fantastycznego kontynentu z wasn histori , kultur , panteonem bogów i mo liwoci rozbudowy o nowe pa

(37) stwa, miasta oraz ludy. wiat Edalonu mo na scharakteryzowa krótko w czterech sowach: bohaterowie, walka, magia i przygoda. Sporód ponad stu redniowiecznych zawodów, które mo na wykonywa , zanurzaj c si w wiat gry, najbardziej intryguj co brzmi : sokolnik, herold, owca gów, kat czy golibroda28. Na stronie internetowej www.spielen.de, b d cej systematycznie uaktualnianym zbiorem najnowszych gier komputerowych, dost pnych jest aktualnie 416 uporz dkowanych alfabetycznie i bezpatnych gier, których to stanowi wanie epoka redniowiecza. Wród polecanych znajduje si m.in. Viel Wundersames melden uns Mären alter Zeit („Wiele niezwykoci dostarczaj nam opowieci dawnych czasów”), której tytu stanowi pierwsze sowa tumaczenia synnej Pieni o Nibelungach29. Na innej stronie, corsual.com — All about games and more, znajduje si obecnie 54 podobnych gier30. Z kolei 157 bezpatnych redniowiecznych przygód czeka na fanów tej epoki na free2play.chip.de31. Pierwszymi wymienionymi jest po czenie gry strategicznej z podziaem na role Knight Fight, której bohaterem jest rycerz walcz cy o koron w mrocznym wiecie, oraz gra strategiczna Goodgame Empire z mo liwoci wzniesienia wasnej twierdzy i caego królestwa. Na niemieckoj zycznej stronie Amazon.de pod hasem redniowiecze gry wywietla si 183 wyników. Trzy wywietlone jako pierwsze to: Medieval Lords — Bauen, Verteidigen, Knights of the Temple — Infernal Crusade oraz Rakard Kingdoms — Erschaffe Dein Imperium32. Dla porównania na innej jeszcze stronie browsergames.de oferowanych jest 217 gier. Na stronie za pcgames.de ukaza si 8 marca 2015 r. artyku mówi cy o 10 najlepszych grach komputerowych inspirowanych redniowieczem. S nimi kolejno: Age of Empires (2013), Assassin’s Creed (2007), Chivarly — Medieval Warfare (2012), Crusader Kings 2 (2011), Dark Souls (2011), Drageon Age — Origins (2009), Medieval 2: Total War (2006), Mount & Blade: Warband (2010), Stronghold Crusader (2014) oraz The Wichter 2: Assassins of King (2006). W 2014 r. tytu najlepszej gry PC uzyska Dragon Age: Inquisition. 28. http://www.edalon.de (dost p: 03.02.2016). http://browsergames.spielen.de/strategie-browsergames (dostęp: 01.02.2016). 30 http://www.corsual.com/spiele/mittelalter/ (dost p: 03.02.2016). 31 http://free2play.chip.de/spiele/mittelalter/ (dost p: 01.02.2016). 32 http://www.amazon.de/mittelalter-spiele-pc-Games/s?ie=UTF8&page=1&rh=n%3A300992%2Ck%3Amittelalter%20 spiele %20pc (dost p: 02.02.2016). 29.

(38) 88. KATARZYNA SOCHA. — trzecia cz popularnej serii Dragon-Age, której krwawy spektakl rozgrywa si w fantastycznym wiecie redniowiecza 33. Obok gier komputerowych warto wspomnie tak e liczne, a popularne w dobie redniowiecza, gry spoecznociowe. Mowa tu z jednej strony o znanych ju od wczesnoredniowiecznych czasów grach praktykowanych podczas turniejów rycerskich czy jarmarków, z drugiej za o ogólnodost pnych dzisiaj grach planszowych. Strona spiel4us.de oferuje obecnie 108 pozycji34, a od 1979 r. przyznawane s nawet specjalne wyró nienia dla najlepszych niemieckoj zycznych gier planszowych i karcianych. W 2015 r. zwyci zc Deutsche Spiele Preis w kategorii najlepszej gry spoecznociowej dla dorosych zostaa gra Auf den Spuren von Marco Polo („ladami Marco Polo”). Na miejscu drugim uplasowaa si gra Orlèans, której tematem jest walka w redniowiecznej scenerii o tytuowe miasto 35. Nagrod najlepszej gry dla dzieci zdobya gra Feuerdrache („Smok ziej cy ogniem”). Zasuguj cym na uwag fenomenem jest stoisko po cz ci znanych, po cz ci za popadych w zapomnienie z biegiem stuleci XIII-wiecznych gier die Spielmeisterei. Najpopularniejsze z nich to Alquerque, Mühle, Tanlero de Jesus, Tablut, Glückshaus, Gänsespiel, Wurfzabel i Byzantinisches Schach 36. W umówionym terminie ka dy zainteresowany ma mo liwo nie tylko gry, ale te zapoznania si z jej histori , odtworzon na podstawie znalezisk historycznych. Die Spielmeisterei bierze ponadto udzia w wydarzeniach kulturalnych, o których mowa w dalszej cz ci podejmowanych tutaj rozwa a

(39) . redniowieczne jarmarki i turnieje rycerskie nie s wprawdzie zjawiskiem zupenie nowym, trwaj bowiem ju od co najmniej 20 lat, jednak dzisiaj wydaj si by szczególnie w modzie, ich liczba za i zasi g — w odpowiedzi na obserwowane powszechnie zainteresowanie i zapotrzebowanie — zaskakuj jak jeszcze nigdy dot d. W artykule pt. Die neue Sehnsucht, opublikowanym w lutym 2006 r. na amach niemieckiego tygodnika „Der Spiegel” czytamy: „adnego wi ta wspólnotowego bez redniowiecznego jarmarku, adnego jubileuszu miasta bez turnieju rycerskiego. Z ciemnej epoki historii zrobi sie ogromny interes” 37. Od 1 marca 2009 r. dziaa w Niem-. 33. Anne Neukirchner, „Historisch wertvoll: Die zehn besten Mittelalterspiele”, http://www.pcgames.de/ Spiele-Thema-239104/Specials/Historisch-wertvoll-Die-zehn-besten-Mittelalterspiele-1112503/ (dost p: 31.01.2016). 34 https://www.spiele4us.de/Mittelalter.html (dost p: 04.02.2016). 35 http://www.reich-der-spiele.de (dost p: 02.02.206). 36 http://spielmeisterey.de/frameset.html (dost p: 29.01.2016). 37 Florian Gless, „Die neue Sehnsucht”, Der Stern z 14 lutego 2016 r., http://www.stern.de/ politik/geschichte/das-mittelalter-die-neue-sehnsucht-3119444.html (dost p: 30.01.2016)..

(40) O WSPÓCZESNYM ROZKWICIE REDNIOWIECZA. 89. czech stowarzyszenie Gelebtes Mittelalter („ywe redniowiecze”), którego celem jest umo liwienie w pierwszej kolejnoci dzieciom i modzie y nie tylko poznania, ale równie prze ycia i dowiadczenia odlegej historii. Wród podejmowanych obecnie wielu inicjatyw, punkt szczytowy stanowi projekt wakacyjny Gelebtes Mittelalter auf Burg Falkenstein, imitacji redniowiecznej osady obronnej, zrealizowany w 2015 r. ju po raz szósty. Podobnych stowarzysze

(41) istnieje w Niemczech wiele, jak chocia by stowarzyszenie More Majorum, Medium Aevum Vitale czy te Die Tafelrunde. Na stronie internetowej mittelalter-abc.de — internetowym kompendium wiedzy o redniowieczu — znajduje si lista 101 nazw grup i stowarzysze

(42) skupionych wokó dawnej epoki, natomiast na stronie allesklar.de pod hasem Ritterund Mittelaltervereine wywietla si 125 pozycji. Najmodsze z nich to m.in. Mittelalterstammtisch Horchheim zao ony w Lipsku w 2013 r. i licz cy obecnie 120 czonków, Gefolge zu Herzogshart dziaaj cy od 2014 r. i licz cy 19 osób lub zaprezentowany po raz pierwszy na Octoberfest 2015 (wi to Piwa) zwi zek Bovelzumft. Do najciekawszych za nale y oryginalna die Grals-Familie, czyli rodzina Gralów. Jest to redniowieczna grupa, zao ona przed 13 laty przez Michaela Marka, a waciwie rycerza Micheala Lwa, jak sam siebie nazywa. Grupa ma swoj siedzib w pobli u Berlina, w wiosce Dahlewitz. To, co wyró nia j na tle innych grup to fakt, e Michael yje redniowieczem nie tylko okazjonalnie, np. podczas udziau w jarmarkach, lecz tak e prywatnie nie rozstaje si ze swym redniowiecznym strojem. Zamiowanie do wieków rednich zrzesza obecnie 40 czonków w ró nym wieku, spotykaj cych si regularnie w ka d sobot . Celem za istnienia jest, jak mówi sam Michael — oficjalnie pasowany na rycerza — zatoczenie uku pomi dzy przedwczoraj i dzisiaj38. Na stronie mittelalterkalendar.de, informuj cej na bie co o wydarzeniach kulturalnych zwi zanych ze redniowieczem, na rok 2016 ju teraz przewiduje si ich 421, najwi cej w Nadrenii Pónocnej-Westfalii (63), Badenii-Wirtembergii (57) oraz Bawarii (49)39. Inne godne zaufania ródo to strona markkalendarium.de. Zgodnie z jej danymi w 2015 r. w Niemczech odbyo si 964 historycznych jarmarków, najwi cej w czerwcu (150), lipcu (148) i sierpniu (150)40. Jeszcze bardziej imponuj co przedstawiaj si dane zao onej w 1995 r. redniowiecznej agencji Sündenfrei, b d cej jednoczenie 38. http://www.deu-net.de/blankenfelde/ritter.html (dost p: 03.02.2016). http://www.mittelalterkalender.info/mittelaltermarkt/nach-datum/mittelaltermaerkte-feste-alle-termine-2016.php (dost p: 02.02.2016). 40 http://www.marktkalendarium.de/maerkte2015.php (dost p: 02.02.2016). 39.

(43) 90. KATARZYNA SOCHA. jednym z najwi kszych organizatorów znacznej cz ci omawianych tutaj wydarze

(44) , szacuj cej ich liczb w 2014 r. na 5 tys. Wród grona najpopularniejszych i najlepszych tego typu imprez kulturalnych 2015 r., wedug zehn.de41, na pierwszym miejscu uplasowa si festyn miejski die Landshuter Hochzeit 42, co cztery lata powouj cy do ycia uroczysto zawarcia ma e

(45) stwa przez landshuckiego ksi cia Jerzego i polsk królow Jadwig Jagiellonk w 1475 r. W 2015 r. ponad 2000 osób wspomogo czynnie, natomiast 2400 aktorów wcielonych w redniowieczne role wzi o bezporedni udzia w tym niezwykym widowisku, przyci gaj cym regularnie okoo pó miliona widzów. Wszystko to odbywao si z detaliczn wr cz wiernoci historii, czyni c z wydarzenia widowisko historyczne. Dla porównania warto wspomnie wydarzenie, które we wspomnianym rankingu zaj o drugie miejsce, a mianowicie turniej rycerski w Kaltenbergu, uznawany przez wielu za najwi ksze wspóczenie tego typu wydarzenie. Doroczne widowisko przedstawiaj ce zmagania dobra ze zem trwa przez cztery weekendy lipca, natomiast XIII-wieczna arena zamkowa o dugoci 70 i szerokoci 30 metrów, oferuj ca okoo 10 tys. miejsc siedz cych i 3 tys. miejsc stoj cych, stwarza autentyczne kulisy dla rycerskich potyczek. Turniej ten jednak to nie tylko rycerskie zmagania si, lecz tak e anga uj cy wszystkie zmysy Show, Open Air Festival, pokaz akrobatyki jedzieckiej i onglerki, muzyczna uczta serwowana przez gocinne zespoy, jedyny w swoim rodzaju plac zabaw dla dzieci. Pozostae wydarzenia w kolejnoci, w jakiej uplasoway si na licie to: zawody rycerskie Maximilian w pobli u miasteczka Horb am Neckar (Badenia-Wirtembergia) po czone z turniejem i jarmarkiem, jarmark redniowieczny w osadzie Satzvey (Nadrenia Pónocna-Westfalia), jarmark na wzgórzu zamkowym Buch (Bawaria), jarmark na zamku w Alsbach (Nadrenia-Palatynat), turniej rycerski w Maxlrain (Bawaria), turniej w Freienfels (Hesja) oraz turniej nocny na zamku Poppenheim (Bawaria). Wszystkie one kusz urokiem, któremu coraz wi cej osób nie potrafi si oprze .. 3. NOWA TSKNOTA?. Udowadniaj c tez o renesansie redniowiecza widocznym w tak wielu dziedzinach wspóczesnej kultury masowej, samoistnie rodzi si pytanie o to, co le y u jego podstaw. O próbach uzyskania na nie odpowiedzi 41 42. http://www.zehn.de/die-10-schoensten-mittelaltermaerkte-in-deutschland-5474601-0 (dost p: 02.02.2016). „Wesele w Landshut” (przekad K.S.)..

(46) O WSPÓCZESNYM ROZKWICIE REDNIOWIECZA. 91. wiadcz chocia by tytuy publikowanych w prasie artykuów, jak np. Warum wir immer noch gern im Mittelalter leben 43; Schwert zieht. [...] Warum das Mittelalter auch im Fernsehen momentan so beliebt ist44; Die Wurzeln des modernen Europa: Warum das Mittelalter noch heute gegenwärtig ist 45. Rosn ca popularno redniowiecza jest zjawiskiem o tyle zadziwiaj cym,. e epoka ta cay czas jeszcze nie cieszy si powszechnie dobr opini , pierwsze skojarzenia za najcz ciej stawiaj j na równi z zacofaniem, bezprawiem i samowol wiatowych i duchowych autorytetów. Christian Rohr w swojej publikacji Alles so heldenhaft, grausam und schmutzig zwraca uwag — przede wszystkim, cho nie tylko — w odniesieniu do redniowiecznych jarmarków, uroczystoci i turniejów rycerskich, a wi c kultury rozrywkowej, na znaczenie gry i zabawy w yciu czowieka jako podstawowego elementu i koncepcji kultury ludzkiej. Wydarzeniom, o których mowa, b d cych konstrukcj wzajemnie na siebie oddziaywuj cych performance i autentycznoci, przypisuje — pod aj c za myl Rogera Cailloisa — pi podstawowych kategorii: 1. Zabawa jako zaj cie dobrowolne, b d ce ródem radoci i przyjemnoci wynikaj cej z jej naturalnego charakteru. 2. Zabawa jako zaj cie wyizolowane w tym sensie, e rozgrywa si wewn trz dokadnie okrelonych ram czasowych i przestrzennych, bezpiecznych dla uczestników. 3. Zabawa jako zaj cie, podczas którego spodziewa mo na si wielu niespodzianek (pomimo ustalonego wczeniej programu widzowie posiadaj mo liwo wolnego poruszania si i wyboru poszczególnych atrakcji). 4. Zabawa jako zaj cie samoorganizowane, tzn. jej zbiór regu funkcjonowania, przyj tych na czas jej trwania, nie ma nic lub bardzo niewiele wspólnego ze wiatem zewn trznym. 5. Zabawa (wi to) jest zaj ciem nieproduktywnym, maj cym przede wszystkim warto ideow 46. Reasumuj c przedstawione kategorie, rodzi si spostrze enie, e wszystkie je czy poszukiwanie pewnej rzeczywistoci czy te wiata zast pczego, 43. „Dlaczego cay czas jeszcze ch tnie yjemy w redniowieczu” (przekad K.S.). „Miecz uderza. [...] Dlaczego redniowiecze obecnie jest tak popularne tak e w telewizji” (przekad K.S.). 45 „Korzenie nowoczesnej Europy: Dlaczego redniowiecze jest obecne tak e dzisiaj” (przekad K.S.). 46 Katharina B. Zappezauer, „kurzwil oder Entertainment. Ein einleitender Erklärungsversuch des Faszinosums ,Mittelalterrezeption‘”, w: Alles heldenhaft, grausam und schmutzig? Mittelalterrezeption in der Populärkultur, red. Christian Rohr (Zürich, Berlin: Lit Verlag, 2012), 13–24. 44.

(47) 92. KATARZYNA SOCHA. kojarzonego z bezpiecze

(48) stwem i przyjemnoci . Z ankiety przeprowadzonej przez Erwina Hoffmana na potrzeby jego rozprawy doktorskiej Mittelalterfeste in der Gegenwart („Wspóczesne uroczystoci redniowieczne”) wród aktorów wyst puj cych regularnie na redniowiecznych uroczystociach wynika, e zarówno ci, którzy w ten sposób zarabiaj na ycie (37%), dorabiaj (37%), lub te ci, dla których jest to zaj cia czysto hobbistyczne (26%), w pierwszym rz dzie mówi o przyjemnoci i radoci z bycie razem jako czynnikach ich determinuj cych47. Przywoywany ju wczeniej Sieburg mówi o wspóczesnym pesymizmie kultury i twierdzi, e urok redniowiecza le y w jego odmiennoci. W obliczu zmechanizowanego, zglobalizowanego i znajduj cego si w nieustannym p dzie wiata redniowiecze przedstawia si jako kontrastuj ca z nim prosta, zrozumiaa, jasno skonstruowana i „spowolniona” rzeczywisto . W tym rozumieniu redniowiecze byoby pewnym miejscem ucieczki, ostoj (refugium)48. Podobnego zdania jest profesor Wolfgang Kaschuba, etnolog Uniwersytetu Humboldtów w Berlinie, twierdz cy,. e dzisiejszy boom na redniowiecze jest wyrazem zainteresowania tym, co obce w tym, co wasne. Owo obce jest pewnym projektem konkurencyjny w odniesieniu do rzeczywistoci 49. W wiekach rednich czowiek móg wybra jedn z wielu mo liwych form bytu jako mnich, wojownik czy chop i ka da z nich posiadaa okrelone, pewne i wa ne miejsce w boskim planie zbawienia. Dokadnie tak szans stwarzaj gry komputerowe, jarmarki i turnieje, filmy i literatura — szans zidentyfikowania si chocia by na krótki czas z jedn z to samoci z niemal niewyczerpalnego ich redniowiecznego zasobu50. Równie wszechobecny w redniowieczu i b d cy na porz dku dziennym wymiar transcendentalny, podporz dkowanie wszystkich niemal dziedzin ycia wy szym wartociom i prawdzie chrzecija

(49) skiej, wiara stanowi ca odpowied na wi kszo trapi cych czowieka pyta

(50) , akceptacja autorytetów — to braki odczuwane przez czowieka XXI w. Wspóczesny minnesinger Nikolai de Treskow mówi, e kiedy wykonuje utwory miosne redniowiecznych autorów Neidharda von Reuental czy Walter von der Vogelweide „daje ludziom to, czego akn – marzenia” 51. 47. Tam e, 19. H. Sieburg, Literatur des Mittelalters, 211. 49 „Mystik und Gefühle”, Der Spiegel z 24 czerwca 2016 r. (26/1996), http://www.spiegel.de/ spiegel/print/d-8939685.html (dost p: 03.02.2016). 50 Matthias Heine, „Warum wir immer noch gern im Mittelalter leben”, Die Welt z 24 lutego 2008 r., http://www.welt.de/kultur/article2623099/Warum-wir-immer-noch-gern-im-Mittelalter-leben.html (dost p: 02.02.2016). 51 Por. „Mystik und Gefühle”. 48.

(51) O WSPÓCZESNYM ROZKWICIE REDNIOWIECZA. 93. Wszystko to wiadczy o nowej t sknocie (niem. die neue Sehnsucht), jak obwieszcza to tytu artykuu opublikowanego ju w lutym 2001 r. w niemieckim magazynie „Stern”. Wa nym czynnikiem powstrzymywania obecnego boomu na redniowiecze s oczywicie korzyci finansowe, jakie przynosi ta „ogromna firma” 52. Wzmiankowany ju O.G. Oexle podkrela równie pokus ucieczki w wiat, w którym wspóczesny czowiek odnajduje to, za czym t skni w yciu codziennym: naturalno , przejrzysto oraz samodzielnie upieczony chleb53. Aleida Assmann za, wiatowa renomowana literaturoznawczyni i badaczka pami ci, potwierdza fakt, e ka da teraniejszo szuka swojej przeszoci 54. Z perspektywy dzisiejszego zglobalizowanego wiata okrelony wyranymi ramami wiat redniowiecza staje si wr cz „idealnym miejscem schronienia” 55 ze stabilnymi zasadami, jasnymi wartociami i porz dkiem daj cymi poczucie bezpiecze

(52) stwa, gdzie przejrzysto wypiera chaos, zorientowanie na wspólnot za konieczno liczenia na samego siebie. redniowiecze staje si wr cz idyll , przeciwie

(53) stwem zdigitalizowanego wiata post pu i przeomu. Stefan Weinfurter, profesor historii redniowiecza na uniwersytecie w Heidenbergu, dodaje, e redniowiecze to wiat buduj cy wi ksze zaufanie, b d cy w ko

(54) cu przeciwie

(55) stwem molocha wspóczesnoci56. A co mówi sami fani redniowiecza? Przypadkowy regularny uczestnik redniowiecznych jarmarków mówi: „Pi kne jest po prostu to, e ludzie s tutaj z wasnej woli, i ka dy jest wanie w taki sposób, w jaki chce by . [...] Zawsze jest odpr aj co [...] Nigdy nie ma teatru, adnych bójek [...] Samemu automatycznie czowiek zwalnia, co pozwala mu podda si wszystkiemu, co si dzieje” 57. Inna uczestniczka mówi: „Pewien ruch ucieczki mo e te z tej caej masowej konsumpcji. Wszystkiego ma si przesyt. A tutaj jest tak troch jak back to the roots”58. Psycholog mediów, Jo Groebel, obserwuj c reakcje publicznoci filmu Die Pilgerin stwierdza: redniowiecze nas fascynuje, poniewa ukazuje nam zupenie inny egzotyczny wiat, który jednak jest jednoczenie nasz wasn histori [...] redniowiecze 52. F. Gless, „Die neue Sehnsucht”. Tam e. 54 Tam e. 55 Tam e. 56 Stefan Weinfurter, „Die Wurzeln des modernen Europa: Warum das Mittelalter noch heute gegenwärtig ist”, Südkurier z 25 listopada 2011 r. 57 Arne Lichtenberg i Beatrice Warken, Faszination Mittelalter, w: http://www.dw.com/de/ faszination-mittelalter/a-17070727 (dost p: 03.02.2016) 58 Tam e. 53.

(56) 94. KATARZYNA SOCHA. oznacza przygod , tajemniczo , mityczno , duchowo , religijno — wszystko to, za czym t sknimy w naszych wspóczesnych czasach 59.. I to wanie ten pozytywny obraz redniowiecza dominuje w postrzeganiu tej epoki przez wspóczesnych jej fanów, cho nie bazuje na konkretnej wiedzy i nie wynika z przesanek, z jakich epok t doceniaj chocia by historycy czy naukowcy. Mionicy redniowiecza — po cz ci podwiadomie — si gaj po dawan epok przede wszystkim w poszukiwaniu fundamentów — zarówno w spoecznym, jak równie duchowym aspekcie 60 — które pozwoliyby im odzyska orientacj , poczucie bezpiecze

(57) stwa, utracone wartoci i porz dek, za którymi t skni i jednoczenie, których XXI wiek nie potrafi im zapewni .. BIBLIOGRAFIA Die Rekonstruktion von Bauwerken: Schriftenreihe Stadtbild Deutschland e.V., red. Harald Streck. BoD – Books on Demand 2014. Die Zeit der Staufer. Geschichte – Kunst – Kultur: Katalog der Ausstellung, red. Haussherr Reiner. Stuttgart: Landesmuseum Stuttgart, 1977. Ebert, Andreas. Die jungen Alten. Best Ager als Zielgruppe im Marketing. Hamburg: Bechelor + Master Publishing, 2014. Geschichte des Mittelalters für unsere Zeit: Erträge des Kongresses des Verbandes der Geschichtslehrer Deutschlands „Geschichte des Mittelalters im Geschichtsunterricht“. Quedlinburg 20.–23. Oktober 1999, red. Rolf Ballof. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 2003. Gless, Florian. „Die neue Sehnsucht”. Der Stern z 14 lutego 2016 r. http://www.stern.de/politik/ geschichte/das-mittelalter-die-neue-sehnsucht-3119444.html (30.01.2016) Heine, Matthias. „Warum wir immer noch gern im Mittelalter leben”. Die Welt z 24.20.2008 r. http://www.welt.de/kultur/article2623099/Warum-wir-immer-noch-gern-im-Mittelalter-leben.html (dost p: 02.02. 2016). Hoffmann, Detlef. „Authentische Erinnerungsorte oder: Von der Sehnsucht nach Echtheit und Erlebnis”. W: Bauten und Orte als Träger der Erinnerung. Eine Erinnerungsdebatte und die Denkmalpflege, red. Hans R. Meier i Mation Wohlleben, 31–46. Zürich: Hochschulverlag AG, 2000. Lichtenberg, Arne, i Beatrice Warken. „Faszination Mittelalter”. http://www.dw.com/de/faszinationmittelalter/a-17070727 (dost p: 03.02.2016). Moser, Gregor. „Wir wollen zum Nachdenken anregen”. Südkurier z 9 padziernika 2015 r. http://www.suedkurier.de/region/linzgau-zollern-alb/messkirch/8222-Wir-wollen-zum-Nachdenken-anregen-8220; art372566, 8213171 (dost p: 30.02.2016). 59. Bernd Peters, „Mittelalter-Boom in TV und Kino: Darum faszinieren uns die dünsteren Jahrhunderte so sehr”, Express z 4 stycznia 2014 r. http://www.express.de/news/mittelalter-boom-in-tv-undkino-darum-faszinieren-uns-die-duesteren-jahrhunderte-so-sehr--950722 (dost p: 03.02.2016) 60 G.O. Oexle, Die Gegenwart, s. 16..

(58) O WSPÓCZESNYM ROZKWICIE REDNIOWIECZA. 95. „Mystik und Gefühle”. Der Spiegel z 24 czerwca 2016 r. (26/1996). http://www.spiegel.de/spiegel/ print/d-8939685.html (dost p: 03.02.2016). Neukirchner, Anne. „Historisch wertvoll: Die zehn besten Mittelalterspiele”. http://www.pcgames.de/ Spiele-Thema-239104/Specials/Historisch-wertvoll-Die-zehn-besten-Mittelalterspiele-1112503/ (dost p: 31.01. 2016). Oexle, Otto Gerhard. Die Gegenwart des Mittelalters. Berlin: Akademie Verlag, 2013. Peters, Bernd. „Mittelalter-Boom in TV und Kino: Darum faszinieren uns die dünsteren Jahrhunderte so sehr”. Express z 4 stycznia 2014 r. http://www.express.de/news/mittelalter-boom-in-tv-undkino-darum-faszinieren-uns-die-duesteren-jahrhunderte-so-sehr--950722 (dost p: 03.02.2016). Pültner, Günther. „Der Begriff der Seele in der mittelalterlichen Philosophie am Beispiel des Thomas von Aquin”. W: Der Begriff der Seele in der Philosophiegeschichte, red. Hans D. Kleine, 197–208. Würzburg: Verlag Köigshausen & Neumann, 2005. Sieburg, Heinz. Literatur des Mittelalters, wyd. 2. Berlin: Akademie Verlag, 2012. Weinfurter, Stefan. „Die Wurzeln des modernen Europa: Warum das Mittelalter noch heute gegenwärtig ist”. Südkurier z 25.11.2011 r. Zeppezauer, Katharina B.: „kurzwil oder Entertainment. Ein einleitender Erklärungsversuch des Faszinosums ,Mittelalterrezeption‘”. W: Alles heldenhaft, grausam und schmutzig? Mittelalterrezeption in der Populärkultur, red. Christian Rohr, 13–26. Zürich, Berlin: Lit Verlag, 2012. NETOGRAFIA http://www.br.de/fernsehen/bayerisches-fernsehen/sendungen/jetztmalehrlich/jetztmalehrlich-mittelalter-faszination-128.html (dost p: 27.01.2016). http://browsergames.spielen.de/strategie-browsergames (dost p: 01.02.2016). http://free2play.chip.de/spiele/mittelalter/ (dost p: 01.02.2016). http://spielmeisterey.de/frameset.html (dost p: 29.01.2016). http://www.amazon.de/mittelalter-spiele-pc-Games/s?ie=UTF8&page=1&rh=n%3A300992%2Ck%3Amittelalter%20spiele%20pc (dost p: 02.02.2016). http://www.bergisches-dreieck.de/bergische-gesellschaft/projekte/erlebnisraum-schloss-burg.html (dost p: 05.02.2016). http://www.campus-galli.de/ (dost p: 30.01.2016). http://www.chip.de/artikel/Die-25-besten-Mittelalter-Onlinespiele_64206562.html (dost p: 31.01.2016). http://www.corsual.com/spiele/mittelalter/ (dost p: 03.02.2016). http://www.deu-net.de/blankenfelde/ritter.html (dost p: dostęp: 03.02.2016). http://www.edalon.de (dost p: 03.02.2016). http://www.keap.umk.pl/archeologia-eksperymentalna.html (dost p: 31.01.2016). http://www.marktkalendarium.de/maerkte2015.php (dost p: 02.02.2016). http://www.mittelalterausstellungen.de/veranstaltungen/externe-veranstaltungen/ (dost p: 31.01.2016). http://www.mittelalterkalender.info/mittelaltermarkt/nach-datum/mittelaltermaerkte-feste-alle-termine-2016.php (dost p: 02.02.2016). http://www.museen-abenberg.de/desktopdefault.aspx/tabid-312/758_read-19105/ (dost p: 31.01.2016). http://www.rnz.de/nachrichten/mannheim_artikel,-Reiss-Engelhorn-Museen-zeigen-1200-eigene-archaeologische-Funde_arid,78646.html (dost p: 31.01.2016). http://www.reich-der-spiele.de (dost p: 02.02.206). https://www.spiele4us.de/Mittelalter.html (dost p: 04.02.2016). http://www.stadtmuseum.de/ausstellungen/geschichten-und-befunde (dost p: 31.01.2016). http://www.suedkurier.de/region/linzgau-zollern-alb/messkirch/8222-Wir-wollen-zum-Nachdenken-anregen8220;art372566,8213171 (dost p: 30.02.2016). http://www.zehn.de/die-10-schoensten-mittelaltermaerkte-in-deutschland-5474601-0 (dost p: 02.02.2016)..

(59) 96. KATARZYNA SOCHA. ON THE MODERN REVIVAL OF THE INTEREST IN THE MIDDLE AGES: RENAISSANCE OF THE PAST AND ITS EXPRESSION IN THE 21ST-CENTURY GERMAN POPULAR CULTURE Summary This article discusses an observable revival of the interest in the Middle Ages in Germany. This phenomenon — sometimes called medieval renaissance — manifests itself particularly in various areas of popular culture. To prove the thesis posed, the author analyses a handful of these areas, that is: exhibitions, historical reconstructions and imitations of medieval fortresses and settlements, social and computer games as well as reconstructed medieval fairs and chivalry contests. The article presents a survey of the past and present cultural events serving as evidence in favour of the main thesis. At the same time, the author asks about the reasons for this increased interest in the Middle Ages. Representative opinions of historians and other specialists, as well as fans of the Middle Ages seem to suggest one clear answer: the 21st-century man yearns for an alternative reality, dissimilar to the fast and noisy contemporaneity. The Middle Ages offer a shelter based on the strong foundations of the fixed medieval reality and the stable system of values. Summarised by Katarzyna Socha Key words: medieval renaissance; recognition of the Middle Ages; contemporary popular culture; the crisis of man in the 21st century; tracking back the roots..

(60)