U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E – S K Ł O D O W S K A
L U B L I N – P O L O N I A
VOL. XV SECTIO EEE 2005
Katedra Nasiennictwa i Szkółkarstwa Ogrodniczego Akademii Rolniczej w Lublinie
PIOTR BARYŁA
Wpływ g sto ci sadzenia na wzrost i jako okulantów wi ni
odmiany 'Łutówka' na podkładce czere nia ptasia
(Prunus avium L.)
Effect of Planting Density on the Growth and Quality of Cherry Young Trees of Cultivar 'Łutówka' on the Stock of Sweet Cherry Tree (Prunus avium L.)
Synopsis. Badania nad wpływem g sto ci sadzenia czere ni ptasiej na wzrost i jako
okulan-tów wi ni przeprowadzono w latach 1997–2000 w Stacji Do wiadczalnej Felin Akademii Rolniczej w Lublinie. Obiekt bada stanowiły trzy rozstawy siewek czere ni ptasiej w szkół-ce: 25 x 90 cm, 20 x 90 cm, 15 x 90 cm. Zró nicowana g sto sadzenia podkładek nie zmie-niała istotnie cech jako ciowych okulantów oraz nie wpływała na liczb uzyskanych okulantów wi ni w porównaniu do zaokulizowanych podkładek. Drzewka odmiany 'Łuokulantówka' rosn -ce w du ym zag szczeniu w rz dach osi gały wi ksz wysoko , ale miały mniejsz grubo i gorzej si rozgał ziały od okulantów w rozstawie 25 x 90 cm. Wykazano du e zró nicowa-nie pomi dzy latami. Najlepsze jako ciowo wi nicowa-nie otrzymano w pierwszym cyklu produkcyj-nym. Najwi ksz wydajno szkółki w przeliczeniu na powierzchni 1 ha uzyskiwano sadz c podkładki w rozstaw 15 x 90 cm.
Słowa kluczowe – key words: szkółka – nursery, wi nia – cherry, g sto sadzenia –
plan-ting density, jako okulantów – tree quality
WST P
G sto sadzenia jako czynnik agrotechniczny mo e by jednym z
czynni-ków, decyduj cych o jako ci materiału szkółkarskiego. Drzewka o silnych
i rozgał zionych koronach spełniaj cych wymagania współczesnego
sadownic-twa (Hogue i Quamme, 1990) w głównej mierze decyduj o plonach
uzyskiwa-nych w pierwszych latach ycia sadu (Mika i Piskor, 1994; Skrzy ski
i Poniedziałek, 2000).
laski (1950) pierwszy zauwa ył, e odmiany jabłoni ró nie reaguj na
za-g szczenie okulantów w szkółce. Potrzeb dostosowania rozstawy do wymaza-ga
poszczególnych odmian, potwierdzili współcze nie w swoich badaniach
Calle-sen (1989) oraz Lipecki i Lipecki (1994). Wymienieni autorzy sugeruj
celo-wo stosowania wi kszych rozstaw w szkółce dla odmian jabłoni o du ej
licz-bie bocznych p dów i silnym wzro cie. W dost pnym pi miennictwie nie
znale-ziono opracowa dotycz cych tego zagadnienia w produkcji drzewek wi ni.
Celem bada była ocena wpływu zró nicowanej g sto ci sadzenia siewek
czere ni ptasiej (Prunus avium L.) na wzrost okulantów i jako drzewek wi ni
odmiany 'Łutówka'.
MATERIAŁ I METODA
Badania przeprowadzono w latach 1997–2000 w Gospodarstwie Do wiadczalnym Felin Aka-demii Rolniczej w Lublinie. Do wiadczenie polowe zało ono na glebie płowej, wytworzonej na marglach z utworów lessowych, zaliczanej do drugiej klasy bonitacyjnej. Obiekt bada (kombina-cje) stanowiły trzy zró nicowane rozstawy siewek czere ni ptasiej (Prunus avium L.) w szkółce: 25 x 90 cm, 20 x 90 cm i 15 x 90 cm w pi ciu powtórzeniach po 20 ro lin na poletku. Pomiary wykonywano na 10 losowo wybranych okulantach.
Okulizacj wykonano oczkami odmiany 'Łutówka' metod na przystawk 15 lipca na wysoko-ci 10 cm od ziemi. W szkółce nie stosowano herbicydów, odchwaszczano mechanicznie oraz w miar potrzeby r cznie. W okresie bada nie stosowano nawadniania, nawo enie i ochron prowa-dzono zgodnie z aktualnymi zaleceniami dla szkółek drzew pestkowych.
W do wiadczeniu na pocz tku pa dziernika mierzono rednic pni na wysoko ci 30 cm oraz wysoko okulantów od miejsca okulizacji do p ka wierzchołkowego. Stopie rozgał ziania si okulantów oceniano mierz c p dy boczne o długo ci ponad 5 cm. Uzyskane pomiary były podsta-w do obliczenia sumy długo ci p dópodsta-w syleptycznych oraz ich liczby. W pracy dokonano oceny procentowego stosunku liczby uzyskanych okulantów do ilo ci zaokulizowanych podkładek oraz okre lono procentowy udział okulantów I wyboru w ogólnej liczbie uzyskanych drzewek. Wydaj-no szkółki obliczoWydaj-no jako składow dwóch czynników: procentowego stosunku liczby uzyska-nych okulantów w stosunku do zaokulizowauzyska-nych podkładek oraz liczby podkładek wysadzouzyska-nych na powierzchni 1 ha.
Wyniki opracowano statystycznie wykorzystuj c analiz wariancji i przedziały ufno ci Tu-keya. Istotno ró nic okre lano przy p = 0,05.
WYNIKI
Analiza dla rednich nie wykazała istotnych ró nic mi dzy kombinacjami.
Wi-nie odmiany 'Łutówka' rosn ce w rozstawie 25 x 90 cm i 20 x 90 cm były grubsze
rednio o około 0,6–0,8 mm w porównaniu do rozstawy 15 x 90 cm. Najwi ksz
wysoko osi gały okulanty rosn ce co 20 i 15 cm w rz dzie (tab. 1).
W 1998 roku okulanty w rozstawie 25 x 90 cm i 20 x 90 cm były istotnie
grubsze, ni w rozstawie 15 x 90 cm. W pozostałych latach ró nice mi dzy
kombinacjami były nieistotne.
Nie stwierdzono istotnego wpływu g sto ci sadzenia siewek czere ni ptasiej
(Prunus avium L.) na wysoko drzewek.
Wykazano istotne ró nice pomi dzy cyklami produkcyjnymi. W 1998 roku
okulanty wi ni miały istotnie wi ksz rednic pni oraz wysoko ni drzewka
wyprodukowane w pozostałych latach (tab. 1).
Tab. 1. Wpływ g sto ci sadzenia na rednic pni i wysoko okulantów wi ni odmiany 'Łutówka' na podkładce czere nia ptasia (Prunus avium L.) w latach 1998–2000
The effect of planting density on trunk diameter and height of cherry young trees cv. 'Łutówka' on cv. the stock of sweet cherry tree (Prunus avium L.) in the years 1998–2000 Rozstawa
Density
(cm) 1998 1999 2000 rednio
Ró nice pomi dzy cyklami produkcyjnymi Differences between production cycles NIR LSD p = 0,05 rednica pni w mm Trunk diameter (mm) 25 x 90 18,3a 15,0 12,0 15,1 B C 1,7 20 x 90 18,8a 13,9 12,0 14,9 B C 1,4 15 x 90 16,1b 13,8 13,0 14,3 A A A B B 1,4 NIR LSD p = 0,05 1,3 ns ns ns Wysoko w cm Tree height (cm) 25 x 90 145,2 99,4 103,0 115,9 B 9,6 20 x 90 151,1 100,6 116,8 122,8 C 10,3 15 x 90 150,0 105,0 110,4 121,8 A A A B B B B 15,1 NIR LSD p = 0,05 ns ns ns ns
rednie oznaczone tymi samymi literami nie ró ni si istotnie przy = 0,05 Means followed by the same letter are not significantly different at = 0.05
W okresie trzech lat bada rednio najlepiej rozgał zione okulanty odmiany
'Łutówka' uzyskano w rozstawie 25 x 90 cm, przy czym ró nice nie były istotne
(tab. 2).
W roku 1998 nie stwierdzono istotnego wpływu g sto ci sadzenia
podkła-dek na rozgał zianie si drzewek wi ni. W roku nast pnym okulanty rosn ce
w rozstawie 25 x 90 cm charakteryzowały si istotnie wi ksz sum długo ci
p dów bocznych oraz ich długo ci od drzewek w rozstawie 15 x 90 cm.
W roku 2000 g sto sadzenia siewek miała istotny wpływ jedynie na liczb
odgał zie bocznych. Wi nie w rozstawie 25 x 90 cm tworzyły istotnie wi ksz
liczb p dów syleptycznych (3,2 szt.), ni w zag szczeniu 20 x 90 cm (1,7 szt.).
Tab. 2. Wpływ g sto ci sadzenia na krzewienie si okulantów wi ni odmiany 'Łutówka' na podkładce czere nia ptasia (Prunus avium L.) w latach 1998–2000
The effect of planting density on branching of cherry young trees cv. 'Łutówka' on the stock of sweet cherry tree (Prunus avium L.) in the years 1998–2000
Rozstawa Density
(cm) 1998 1999 2000
rednio Mean
Ró nice pomi dzy cyklami produkcyjnymi Differences between production cycles NIR LSD p = 0,05 Całkowita długo p dów bocznych w cm
Total length of lateral shoots (cm)
25 x 90 534,7 302,2a 80,0 305,6 A B 129,9 20 x 90 538,9 211,4ab 49,0 266,4 B C 112,8 15 x 90 448,4 145,4b 104,1 232,6 A A A B C 38,8 NIR LSD p = 0,05 ns 114,6 ns ns Liczba p dów bocznych w szt. Number of lateral shoots per tree 25 x 90 20 x 90 15 x 90 7,0 6,5 6,0 6,8 5,0 4,6 3,2a 1,7b 2,7ab 5,7 4,4 4,4 A A A A B B B C C 2,5 1,5 0,9 NIR LSD p = 0,05 ns ns 1,2 ns Długo p dów bocznych w cm Length of lateral shoots (cm)
25 x 90 43,7a 23,6 47,9 A B C 13,8 20 x 90 41,9a 27,6 50,9 A B C 12,6 15 x 90 76,3 83,1 75,6 31,9b 38,5 48,7 A B B 7,5 NIR LSD p = 0,05 ns 5,5 ns ns
Obja nienie: patrz tabela 1 For explanation: see Table 1
Analiza statystyczna pomiarów rozgał ziania si okulantów wykazała
istot-ne ró nice mi dzy latami (tab. 2). Wi nie odmiany 'Łutówka' otrzymaistot-ne
w pierwszym roku były istotnie lepiej rozgał zione od drzewek z ostatniego
cyklu produkcyjnego. W przypadku sumy i liczby p dów syleptycznych istotne
okazały si ró nice mi dzy 1999 i 2000 rokiem, kiedy uzyskano najsłabiej
roz-gał zione okulanty.
W poszczególnych latach nie stwierdzono istotnego wpływu zró nicowanej
rozstawy podkładek czere ni ptasiej (Prunus avium L.) na procent uzyskanych
okulantów wi ni w porównaniu do zaokulizowanych podkładek oraz procent
drzewek pierwszego wyboru (tab. 3). Wykazano natomiast, e g sto sadzenia
podkładek do szkółki miała istotny wpływ na liczb otrzymanych okulantów
z powierzchni 1 ha. Najwi ksz wydajno szkółki, rednio 56,5 tys. drzewek
z 1 ha uzyskano przy zastosowaniu rozstawy 15 x 90 cm.
Wykazano istotne ró nice mi dzy cyklami produkcyjnymi w procentowym
udziale drzewek I wyboru. Najlepsze jako ciowo okulanty odmiany 'Łutówka'
we wszystkich zastosowanych rozstawach otrzymano w pierwszym roku
ba-da (tab. 3).
Tab. 3. Wpływ g sto ci sadzenia na wydajno szkółki wi ni odmiany 'Łutówka' na podkładce czere nia ptasia (Prunus avium L.) w latach 1998–2000
The effect of planting density on the nursery efficiency of cherry cv. 'Łutówka' on the stock of sweet cherry tree (Prunus avium L.) in the years 1998–2000
Rozstawa Density
(cm)
1998 1999 2000 Mean rednio
Ró nice pomi dzy cyklami produkcyjnymi Differences between production cycles NIR LSD p = 0,05 Procent okulantów w porównaniu do zaokulizowanych podkładek
Percentage of young trees in relation to budded stocks 25 x 90 20 x 90 15 x 90 76,2 74,2 79,8 85,0 82,6 77,2 65,8 72,4 72,0 75,7 76,4 76,3 - - - - - - - - - ns ns ns NIR LSD p = 0,05 ns ns ns ns
Procent okulantów pierwszego wyboru Percentage of the first quality young trees 25 x 90 20 x 90 15 x 90 80,2 92,6 87,8 11,8 13,6 3,2 11,2 26,0 29,8 34,4 44,1 40,3 A A A B B B B B B 20,1 16,3 28,8 NIR LSD p = 0,05 ns ns ns ns
Liczba okulantów uzyskanych z powierzchni 1 · ha-1 Number of obtained young trees per 1 ha 25 x 90 20 x 90 15 x 90 33800b 41200b 59000a 37700b 45800b 57100a 29200b 40200ab 53300a 33600c 42400b 56500a - - - - - - - - - ns ns ns NIR LSD p = 0,05 9 600 9 900 15 000 8 600 Obja nienie: patrz tabela 1
DYSKUSJA
Intensyfikacja produkcji szkółkarskiej wymusza wiele zmian w strukturze
gospodarstw. Zwi ksza si udział szkółek nowoczesnych o du ej powierzchni
i wysokiej mechanizacji prac polowych. Według pierwszych zalece , podkładki
sadzono w rz dach co 40, 45 lub 50 cm ( laski, 1950). Obecnie w du ych
szkółkach, gdzie wi kszo prac jest zmechanizowana, odległo ci mi dzy rz
-dami wynosz 80-120 cm, a w rz dach podkładki sadzone s najcz ciej co 25
lub 35 cm (Rejman i in., 2002). Sposób sadzenia podkładek w szkółce zale y
równie od typu gleby i jej zasobno ci (Hołubowicz i in., 1993). Zdaniem
auto-rów podkładki pod wi nie i czere nie sadzone s na ogół w odległo ciach 80 x
30 cm lub 90 x 25 cm.
W niniejszej pracy starano si ustali , czy zró nicowane sadzenie podkładek
mo e prowadzi do obni enia jako ci drzewek i wydajno ci szkółki wi ni
okuli-zowanych na siewkach czere ni ptasiej (Prunus avium L.).
W badaniach Callesena (1989) zwi kszona rozstawa podkładek do 100 cm
w rz dach, tylko u odmiany 'Elstar' (o silnym wzro cie) poprawiała rozgał
zia-nie si okulantów, natomiast 'Gloster' zia-nie reagował na zwi kszezia-nie rozstawy
okulantów w rz dzie ponad 40 cm.
W prezentowanej pracy nie stwierdzono istotnego wpływu zastosowanych
rozstaw podkładek w rz dzie (25 cm, 20 cm, 15 cm) na stopie rozgał ziania si
wi ni odmiany 'Łutówka' w szkółce. Tylko w roku 1999 okulanty rosn ce
w rozstawie 25 x 90 cm miały wi ksz rednio o 156,8 cm sum p dów
sylep-tycznych oraz o 11,8 cm ich długo od drzewek w rozstawie 15 x 90 cm.
W ostatnim roku bada zaobserwowano niewielkie, ale istotne ró nice w liczbie
p dów bocznych, rozstawa 25 x 90 cm sprzyjała tworzeniu si wi kszej liczby
p dów syleptycznych u wi ni.
Szczegółowe pomiary wielko ci drzewek tylko w jednym roku wykazały
zró nicowanie cech jako ciowych. W roku 1998 wi nie rosn ce w rz dach co
25 i 20 cm były istotnie grubsze od drzewek w rozstawie 15 x 90 cm. Nie
stwierdzono istotnego wpływu g sto ci podkładek na wysoko okulantów.
Z bada przeprowadzonych w Zakładzie Do wiadczalnym Instytutu
Sadow-nictwa i Kwiaciarstwa w Miłob dzu wynika, e odległo podkładek w rz dzie
wpływa na jako okulantów. Najwi cej drzewek dwuletnich jabłoni I wyboru
uzyskano przy sadzeniu podkładek, co 40 i 30 cm w rz dzie (Czynczyk, 1998).
Wyniki uzyskane w niniejszej pracy nie wykazały istotnego wpływu g sto ci
sadzenia podkładek na udział okulantów I wyboru oraz procent uzyskanych
drzewek w porównaniu do zaokulizowanych podkładek. Stwierdzono du e
zró nicowanie w jako ci drzewek mi dzy cyklami produkcyjnymi. Najwi cej
okulantów I wyboru we wszystkich rozstawach ( rednio 86,9%) otrzymano
w roku 1998. Liczba drzewek uzyskanych z powierzchni 1 ha istotnie zale ała
od zastosowanej rozstawy. Najwi ksz wydajno szkółki stwierdzono przy
zastosowaniu rozstawy 15 x 90 cm.
WNIOSKI
1. rednio za okres trzech lat nie wykazano istotnego wpływu g sto ci
sa-dzenia siewek czere ni ptasiej (Prunus avium L.) na cechy jako ciowe drzewek
wi ni. Istotne ró nice stwierdzono w poszczególnych latach. W 1998 roku
oku-lanty rosn ce w rozstawie 25 x 90 cm były grubsze, ni w pozostałych
kombina-cjach. Rozlu niona rozstawa sprzyjała równie lepszemu rozgał zianiu si wi ni
w latach nast pnych.
2. Zastosowane rozstawy nie wpływały istotnie na liczb otrzymanych
oku-lantów wi ni w porównaniu do zaokulizowanych podkładek.
3. Najwi ksz wydajno szkółki w przeliczeniu na powierzchni 1 ha
uzy-skiwano sadz c podkładki w rozstaw 15 x 90 cm.
W przypadku produkcji drzewek wi ni wyst puje du a zale no wyników
ilo ciowych i jako ciowych od przebiegu pogody. Okulanty wyprodukowane
w 1998 roku były lepsze jako ciowo od drzewek w pozostałych latach.
PI MIENNICTWO
C a l l e s e n O., 1989. The effect of plant spacing in the nursery on the branching of apple trees. Tiddskrift for Planteavl, 93: 359–364.
C z y n c z y k A ., 1 9 9 8 . Szkółkarstwo sadownicze. PWRiL Warszawa.
H o g u e E . J ., Q u a m m e H . A ., 1990. Production of „feathered” apple trees in the home nursery. Compact Fruit Trees, 23: 125–127.
H o ł u b o w i c z T ., R e b a n d e l Z., U g o l i k M., 1993. Uprawa czere ni i wi ni. PW-RiL Warszawa.
L i p e c k i J., L i p e c k i M., 1994. Obserwacje nad wzrostem okulantów kilku odmian jabło-ni. Ann. Univ. Marae Curie-Skodowska, sec. EEE, 2: 13–16.
M i k a A ., P i s k o r E., 1994. Wpływ jako ci drzewek jabłoni na plonowanie drzew w drugim i trzecim po posadzeniu. XXXIII Ogólnop. Nauk. Konf. Sad. ISiK Skierniewice: 60–62. R e j m a n A., c i b i s z K., C z a r n e c k i B., 2002. Szkółkarstwo ro lin sadowniczych.
PWRiL Warszawa.
S k r z y s k i J., P o n i e d z i a ł e k W., 2000. Wzrost i plonowanie odmiany 'Jonagold' na kilku podkładkach wegetatywnych. Zesz. Nauk. Inst. Sadow. Kwiac. Skiern., 8: 53–58. l a s k i J., 1950. Szkółkarstwo polskie. Tom 2, LSW, Pozna .
SUMMARY
Studies on the effect of planting density of sweet cherry on the growth and quality of cherry young trees were performed at the Experimental Station of Agricultural University Lublin – Felin, in 1997–2000. Objects of studies were three spacings of sweet cherry seedlings in the nursery:
25 x 90 cm, 20 x 90 cm, 15 x 90 cm. Differentiated stocks planting density did not change the young tree quality features and did not affect the number of cherry young trees in relation to bud-ded stocks. Trees of
