R O C Z N I K I N A U K P R A W N Y C H T o m IX , z e s z y t 2 - 199 9 K S . H E N R Y K M I S Z T A L L u b l i n Z N A C Z E N I E S P O Ł E C Z N E K A N O N I Z A C J I I B E A T Y F I K A C J I O fic ja ln e o r z e c z e n ie K o ś c i o ł a z e z w a l a j ą c e n a k u lt p u b l i c z n y k o ś c ie ln y d a n e g o sługi B o ż e g o ( b e a ty fik a c ja ) a lb o p o l e c a j ą c e ten k u lt ( k a n o n iz a c ja ) , c z y w re s z c ie s a n k c jo n u ją c e j u ż is tn ie ją c y k u lt ( a p r o b a ta k u ltu n i e p a m i ę t n e g o -
a b i m m e m o r a b i l i ) p o s i a d a j ą s w o je r e m i n i s c e n c j e s p o łe c z n e w o k r e ś l o n y m
ś r o d o w is k u , in sty tu c ie ż y c ia k o n s e k r o w a n e g o , d ie c e z ji c z y c a ły m K o ś c ie le . P rz e d e w s z y s tk im is to tn y m w a r u n k i e m k a n o n iz a c ji, b e a ty f ik a c ji lu b a p r o b a ty k ultu n i e p a m ię tn e g o je s t o p in ia ś w ię to ś c i, k t ó r a ro d z i ku lt p r y w a tn y . W a r t o w ięc w s tę p n ie z a z n a c z y ć , że z a r ó w n o p r z y g o t o w a n i e p r o c e s u , j a k i sa m p r o ces z m i e r z a ją c y do p rz y z n a n ia k u ltu p u b l i c z n e g o k o ś c i e l n e g o (p ro c e s k a n o n i z a c y jn y ) je s t z ja w is k ie m p u b lic z n y m ; r ó w n ie ż o r z e c z e n i e K o ś c i o ł a w p r o w a d z a ją c e ten kult, tj. k a n o n iz a c ja i b e a ty f ik a c ja , o r a z ich s k u tk i m a ją z n a c z e n i e sp o łe c z n e .
I. S P O Ł E C Z N E P O D Ł O Ż E G E N E Z Y K U L T U Ś W I Ę T Y C H
H is to ria k u ltu ś w ię ty c h w K o ś c ie le o d c z a s ó w a p o s to ls k ic h d o s ta r c z a n a m d o w o d ó w , iż kult ten j e s t f e n o m e n e m s p o ł e c z n y m r o d z ą c y m się w s p o ł e c z e ń stw ie, w n im f u n k c jo n u ją c y m i p o s i a d a j ą c y m o d p o w i e d n i e o d d z i a ł y w a n i e sp o łe c z n e . D o c z a s ó w z a s t r z e ż e n ia w y ł ą c z n i e S to lic y A p o s t o l s k i e j k a n o n iz a c ji (11 8 1 ) i b e a ty fik a c ji (1 5 1 5 ) g m in y c h r z e ś c i j a ń s k i e z ich b i s k u p a m i m ia ły d e c y d u ją c y w p ły w na w p r o w a d z e n i e n o w e g o k u ltu p u b l i c z n e g o w K o ś c ie le .
1. O k r e s ku ltu m ę c z e n n i k ó w
P ie r w s z y m ę c z e n n ik , św . S z c z e p a n (D z 8, 2), z o s ta ł p o c h o w a n y p rz e z „ludzi p o b o ż n y c h ” (viri tim o ra ti). P o b o ż n y m i lu b „ ś w i ę t y m i ” n a z y w a n o w ó w
-c z a s w s z y s tk i-c h -c h r z e ś -c ija n . W y n i k a z te g o , że p o g r z e b św. S z -c z e p a n a nie b y ł z w y k ł y m p o g r z e b e m , ale d o k o n a n y m p r z e z w s p ó l n o t ę ( c o m m u n i o ), czyli g m i n ę c h r z e ś c ija ń s k ą . P o d o b n i e g m i n a c h r z e ś c i j a ń s k a sp ra w iła p o g r z e b św . P o lik a r p o w i, b i s k u p o w i S m y r n y (1 5 5 ), i o b c h o d z i ł a u ro c z y ś c ie ro c z n ic ę ś m ie r c i m ę c z e n n i k a p r z y j e g o g r o b i e 1. W ty m o k re s ie nie w id ać j e d n a k ż a d n e g o d o c h o d z e n i a c z y p o s t ę p o w a n i a ze s tro n y w ła d z y k o śc ie ln e j p rz e d p r z y z n a n i e m m ę c z e n n i k o w i k u ltu p u b l i c z n e g o k o ś c ie ln e g o . K u lt ten b y ł w y n ik ie m s p o n t a n i c z n e g o u z n a n i a g m in y k o ś c ie ln e j d la ś w ia d e c tw a d a n e g o C h ry s tu s o w i p r z e z m ę c z e n n ik a , a le o d b y w a ł się z u d z ia łe m w ła d z y k o ś c ie ln e j2. W e d łu g b a d a ń A. A m o r e j e d y n y m k r y te r iu m w y m a g a n y m i k o n ie c z n y m p rz e d k a n o n i z a c j ą m ę c z e n n i k a b y ła p e w n o ś ć co d o j e g o m ę c z e ń s t w a , tj. ś m ierci p o n i e s i o n e j za C h r y s t u s a 3.
2. P o c z ą t k i k u ltu w y z n a w c ó w
K u l t w y z n a w c ó w z a c z ą ł się r o z w ija ć p o d w p ł y w e m fasc y n a c ji p ie r w s z y c h c h r z e ś c ija n m ę c z e ń s t w e m . P o c z ą t k o w o n ie r o z r ó ż n ia n o pojęć „ m ę c z e n n i k ” i „ w y z n a w c a ” . R o z w ó j k u ltu w y z n a w c ó w m ia ł s w o je p o d ło ż e te o lo g ic z n e . W i e l u O jc ó w K o ś c i o ł a i p is a r z y c h r z e ś c i j a ń s k i c h po u sta n iu p r z e ś la d o w a ń c h c ia ło z a trz e ć r ó ż n ic ę m ię d z y m ę c z e ń s t w e m c ia ła lub krw i a m ę c z e ń s tw e m d u c h o w y m , czyli ż y c ie m w e d ł u g E w a n g e lii (E u z e b iu s z , św . K le m e n s A l e k s a n d r y js k i, św . H ie r o n im , św . J a n C h r y z o s t o m , św . A u g u s ty n ). Inni m ó w ili w p r o s t o d w ó c h r o d z a j a c h m ę c z e ń s tw a : m ę c z e ń s t w o j a w n e (ciała) i m ę c z e ń stw o u k r y te (ż y c ie w e d ł u g E w a n g e l i i ) 4. Z a te m ż y cie c h r z e ś c ija ń s k ie ja k o d o s k o n a l e w y p e ł n i a n i e E w a n g e l i i r o z u m i a n o ta k ż e ja k o m ę c z e ń s tw o . Jak m ę c z e n n i k b y ł ś w i a d k i e m C h r y s t u s a p r z e z s w o j ą ś m ie rć , tak w y z n a w c a p rz e z p r o w a d z e n i e ż y c ia w e d ł u g w s k a z a ń E w a n g e l i i d a w a ł p e łn e ś w ia d e c tw o C h r y s tu s o w i. P o ja w ili się n o w i św ię c i, k tó ry c h p ó ź n ie j n a z w a n o w y z n a w c a m i. R e k r u t o w a l i się o n i p r z e d e w s z y s t k i m z b i s k u p ó w i asc e tó w . J e s z c z e za c z a
1 A . A m o r e, C u l t o e canortiz .zaz.ione d e i s a n t i n e l l ' a n t i c h i t d C h rist ia n a , „ A n t o n i a n u m ” , 5 2 ( 1 9 7 7 ) , s. 3 8 - 8 0 ; Z o b . H . M i s z t a 1 , K o m e n t a r z d o K o n s t y t u c j i A p o s t o l s k i e j „ D i v i n u s p e r f c c t i o n i s M a g i s t e r " , L u b l i n 1 9 8 7 , s. 3 5 - 4 9 . 2 A c t a s d e lo s m á r t i r e s . C a p . : M a r t i r i o d e S a n P o l i c a r p o s e g ú n la v e r s i ó n l a t i n a , e d . R . B u e n o , M a d r i d 1 9 7 4 , s. 2 6 5 - 2 7 9 . 3 C u l t o e c a n o n i z z a z i o n e , s. 4 1 - 4 2 . P o r . A . S t a n k i e w i c z , U p r a w n i e n i a b i s k u p ó w p r z y k a n o n i z a c j i ś w i ę t y c h p r z e d X I I I \r., P K 9 ( 1 9 6 6 ) , n r 3 - 4 , s. 2 2 6 - 2 3 1 . 4 O d n o ś n e t e k s t y z o b . : J. L i s o w s k i, K a n o n i z a c j a i t r . S t a n i s ł a w a tr ś w i e t l e p r o c e d u r y k a n o n i z a c y j n e j K o ś c i o ł a d a w n i e j i d z i s i a j , R z y m 1 9 5 3 , s. 7 5 - 9 2 .
sów p r z e ś la d o w a ń c h r z e ś c ija n r o z p o c z ę t o ś w i ę t o w a n i e r o c z n ic y ś m ie r c i b i s k u p ó w o b o k r o c z n ic y śm ierci m ę c z e n n i k ó w . O b o k d e p o s itio m a r t y r u m p o w s t a w ały d e p o s itio n e s e p is c o p o r u m . P a p i e ż e i b is k u p i n i e ja k o z u r z ę d u z n o s ili ró ż n e c ie rp ie n ia , b ro n ili w ia ry p rz e d h e r e z ja m i, w a lc z y li o p r a w a c h r z e ś c ija n . L u d p r z e d e w s z y s tk im b y ł in ic ja to r e m c z c i w y z n a w c y , k tó r a w y n i k a ł a z j e g o e n tu z ja z m u , s e n ty m e n tu i p o d z i w u d la c n o t l i w e g o życia. I n n y m i s ło w y - „ ż y c ie ” w y z n a w c y by ło p o w s z e c h n i e z n a n e i u z n a n e p r z e z lud i to w ła ś n ie u z n a n ie s ta n o w iło f u n d a m e n t k a n o n iz a c ji. C z e ś ć , j a k ą w y z n a w c a c i e s z y ł się j u ż za życia, b y ła k o n t y n u o w a n a t a k ż e p o j e g o śm ie rc i. K a n o n i z a c j a w y z n a w cy n a s tę p o w a ła z a te m b e z p o ś r e d n i o p o j e g o śm ie rc i. T o p o s t ę p o w a n i e s p o t y k a m y z a r ó w n o w K o ś c ie le w s c h o d n i m , j a k i z a c h o d n im . N ie s te ty , z d a r z a ły się w y p a d k i „ k a n o n i z a c j i ” lu d z i c a ł k o w i c i e n i e z n a n y c h . N i e k ie d y o k a n o n i z a cji w n i o s k o w a n o ze z w y k łe g o e p ita f iu m . W a l k ę z n a d u ż y c i a m i p o d ję li b is k u p i n a s y n o d a c h , np. z k u lte m K a r o l a W ie l k i e g o . S y n o d w e F r a n k f u r c i e w 7 9 4 ro k u u p o m in a ł, aby nie o d d a w a ć cz c i m ę c z e n n i k o m n i e z n a n y m . N a le ż y o g ó l n ie s tw ie rd z ić , że k a n o n iz a c je w ty m o k r e s i e p r o w a d z o n e b y ły z d o p u s z c z e n ie m d ość d u ż e j d o w o l n o ś c i 3. P o d m i o t e m d o k o n u j ą c y m k a n o n i z a c j i b y ł lud, który p o d z iw ia ją c c n o ty w y z n a w c y i c u d a p r z e z n i e g o d o k o n a n e , k a n o n i z o w a ł go fa k ty c z n ie p rzez o d d a w a n i e m u k u ltu p u b l i c z n e g o b e z p o ś r e d n i o p o ś m i e r ci. T en fakt, p o d o b n ie j a k p rz y m ę c z e n n i k a c h , o d b y w a ł się przy w s p ó ł u d z i a l e i a p r o b a c ie d u c h o w ie ń s tw a . N a Z a c h o d z i e b a r d z ie j n iż n a W s c h o d z i e w y m a g a n o a sy s te n c ji b i s k u p a 6. 3. O k re s „ Translacji” i „ e l e w a c j i ” r e lik w ii P rz e z p r z e n ie s ie n ie ( tr a n s l a t i o ) i w y n i e s i e n i e ( e l e v a t i o ) r o z u m i e się w z n o w i o n ą c e r e m o n ię p o g r z e b o w ą , p o d c z a s k tó re j w y ję te z g r o b u c ia ło u m i e s z c z a się w m ie js c u o d p o w ie d n im do o d p r a w i a n i a M s z y św. O ile p r z e n i e s i e n i e o d n o s i się raczej do s a m e g o f a k t u z ło ż e n ia c ia ła w o d p o w i e d n i m m i e js c u przy a s y s te n c ji s z c z e g ó ln y c h u r o c z y s to ś c i, o ty le w y n i e s i e n i e b a r d z ie j d o t y c z y sa m e g o w y ję c ia c ia ła z g ro b u . U ż y w a n o też n a z w y d e p o s itio lu b c a n o n i z a t i o
co rp o ris. O b ie n a z w y - o z n a c z a j ą c e w y n i e s i e n i e i p r z e n i e s i e n i e - o d n o s z ą
się do teg o sa m e g o ak tu , tzn. w z n o w i o n e j c e r e m o n i i p o g r z e b o w e j . P o w s z e c h n ie w lite ra tu rz e u ż y w a się t e r m in u „ p r z e n i e s i e n i e ”7. P r z e n i e s i e n i e m ia ło w
5 T a m ż e , s. 6 8 - 7 7 . 6 T a m ż e , s. 7 9 - 8 0 .
7 L. H a r t 1 i n g , M a t c r i a l i p e r !a s t o r i a d e l p r o c e s s o d i c a n o n i z z a z i o n e , „ G r e g o r i a - n u m ” , 1 6 ( 1 9 3 5 ) . s. 1 7 1 - 1 7 3 ; H. M i s z t a 1, P r a w o k a n o n i z a c y j n e w e d ł u g u s t a w o d a w s t w a
ś r e d n i o w i e c z u w a r to ś ć k a n o n i z a c j i 8. O b r z ę d p r z e n i e s i e n i a był s p r a w o w a n y b a r d z o u r o c z y ś c i e i p u b lic z n ie . N a te u r o c z y s to ś c i z a p r a s z a n o b i s k u p ó w z s ą s ie d n ic h k o ś c io łó w . M i e j s c o w y b i s k u p lu b k ap ła n d o k o n y w a ł o tw a rc ia g r o b u słu g i B o ż e g o i c e l e b r o w a ł u r o c z y s t ą M s z ę . N a s tę p n ie w o to c z e n iu b i s k u p ó w , k le ru i lu d u r e l i k w i e p r z e n o s z o n o do in n e g o g o d n e g o m iejsca, k tó re m o g ł o się z n a jd o w a ć n a w e t w ty m s a m y m k o ś c ie le , ale w innej jeg o c z ę śc i, n a p r z y k ł a d p o d o łt a r z e m b o c z n y m lub n a w e t g ł ó w n y m . N a jc z ę śc iej d a n e m u ś w i ę t e m u p o ś w i ę c a n o j e d e n z o łta rz y , r z a d z ie j c h o w a n o r e lik w ie pod o ł ta r z e m p o ś w i ę c o n y m cz c i in n e g o ś w ię te g o . O ile b y ło m o ż liw e , p r z e n ie s ie n ia d o k o n y w a n o w r o c z n i c ę ś m ie r c i słu g i B o ż e g o , g d y ż o p ró c z tej ostatniej, p ó ź n ie j te ż ś w i ę t o w a n o r o c z n i c ę p rz e n ie s ie n ia i w ten s p o só b n a s tę p o w a ło p o ł ą c z e n i e o b u ś w ią t w j e d n y m d n i u 9. M o ż n a p o s ta w ić tezę, że im w ięcej p o w a g k o ś c i e l n y c h b y ło z a a n g a ż o w a n y c h w akt p rz e n ie s ie n ia , ty m lepiej to b y ło w id z ia n e . I n n y m i s ło w y - k a n o n i z a c j a b y ła b a rd z ie j u r o c z y s ta i w p e w n y m s e n s ie s k u te c z n ie js z a , im sz e rz e j u c z e s tn ic z y ł w niej K o ś c ió ł p o w s z e c h n y . M ia ła w ię c ta k ż e w te d y c h a r a k t e r s p o łe c z n y . D la p rz y k ła d u bp P e r p e t u u s z T o u r s w 461 r., p r z e n o s z ą c c ia ło św. M a rc in a , z a p ro sił są sie d n ic h b i s k u p ó w o r a z s ą s ie d n ic h o p a tó w . P o d o b n i e b p W i k t o r z N e a p o lu , d o k o n u ją c p r z e n i e s i e n i a r e lik w ii św . S e w e r y n a ( i 4 8 1 ), u c z y n ił to a u to ry te te m p a p ie ż a G e l a z e g o i z a p ro s ił n a tę u r o c z y s t o ś ć s ą s ie d n ic h b is k u p ó w , o p a tó w i cały kler. P r z e n i e s i e n i e c ia ła św . O t m a r a o d b y ło się p o d c z a s trw a n ia S y n o d u w K o n s ta n c ji w 8 6 4 r. P rz y p r z e n ie s ie n iu re lik w ii św. B o n o m i u s z a ( t ok. 1027), k ie d y to b is k u p , po ś m ie rc i te g o ż ś w ię te g o , sam p o s t a n o w i ł e r y g o w a ć ołtarz n a d j e g o g r o b e m , a to p r z e c i e ż w ó w c z a s ró w n a ło się k a n o n iz a c ji, k le r i lud z a d e c y d o w a ł , że b is k u p p o w in ie n u d a ć się do R z y m u do p a p ie ż a J a n a X, aby „ ra ta f ie r e t eius s e n te n tia , ut et re lig io e s s e t d e v o t i o r et b e a tis s im i B o n o n ii c o m m e m o r a t i o c e l e b r i o r ” . P i e r w s z y z n a n y p r z y k ła d p r z e n ie s ie n ia a u c to r ita te
a p o s t ó l i c a s p o t y k a m y p o z a I t a l i ą w 978 r. w o d n ie s ie n iu do re lik w ii św.
C e l s a za p a p i e ż a B e n e d y k t a V II. W c z a s ie p o n ty f ik a tu teg o p a p ie ż a d o k o n a n o t a k ż e p r z e n i e s i e n i a re lik w ii św . B u r c h a r d a w 9 8 6 r. przy u d z ia le o s o b is to ś c i ś w i e c k i c h i k o ś c ie ln y c h . J e d n a k j u ż w X I w. is tn iała o p in ia , że j e d y n i e p ap ież m a p r a w o d o k o n y w a ć k a n o n iz a c ji. O to n a p r z y k ła d P io tr d ia k o n , b ib lio te k a rz w k l a s z t o r z e na M o n te C a s s in o ( t 1109), w d z ie le d o ty c z ą c y m ż y c ia św. J a n a P a w ł a I I ( I n s t y t u c j e k a n o n i z a c y j n e g o p r a n a m a t e r i a l n e g o , z a r y s h i s t o r i i p r o c e d u r y k a n o n i z a c y j n e j , p o s t ę p o w a n i e w d i e c e z j i i w K o n g r e g a c j i , w z o r y p i s m i f o r m u l a r z y ) , L u b l i n - S a n d o - m i e r z 1 9 9 7 , s. 1 1 4 - 1 3 1 . 8 L i s o w s k i, d z . c y t . , s. 9 4 n. 9 H a r t 1 i n g, a r t . c y t ., s. 1 7 2 - 1 7 4 .
M a r c in a o p a ta napisał, że b is k u p n ie m ó g ł d o k o n a ć p r z e n i e s i e n i a b e z z e z w o len ia p a p ie s k ie g o . D o m a g a n o się, aby s y l w e t k a k a n d y d a t a na o łta r z e b y ła d o s ta te c z n ie zn ana. W tym c e lu n a le ż a ło p r z e d s t a w i ć j e g o ż y c io r y s o ra z w y k a z c u d ó w d o k o n a n y c h za j e g o p rz y c z y n ą . O b a d o k u m e n t y b y ł y b a d a n e p rz e z b is k u p a lub p rz e z s y n o d i d o p ie r o p o ich p o z y t y w n y m z a n a l i z o w a n i u m o ż n a by ło d o k o n a ć p r z e n ie s ie n ia re lik w ii. N a S y n o d z ie L a te r a ń s k im p rz y k a n o n iz a c ji św. U lry k a w 993 r. b a d a n o L i b e l l u s d e vita e t m ir a c u lis . M o ż n a też p o w ie d z ie ć , że od p o c z ą t k ó w ś r e d n i o w i e c z a s p o ty k a m y się z z e z n a n i a m i ś w ia d k ó w w sp ra w a c h k a n o n i z a c y j n y c h . D l a p r z y k ł a d u n a d g r o b e m św . Ba- tyldy p rz e d d o k o n a n ie m p rz e n ie s ie n ia p r z e s ł u c h a n o ś w i a d k ó w 10. W s p r a w ie św. W ib o r a d y przed p r z e n ie s ie n ie m c ia ła w 9 2 7 r. p r z e s ł u c h a n o m n i c h a H itto - na, b ra ta św iętej. Z e z n a w a ł on n a te m a t c n ó t i c u d ó w . P a p i e ż U rb a n II ( 1 0 8 8 - 1099) na p ro ś b ę B e n e d y k ta , o p a ta z B r e ta n ii, o p o z w o l e n i e n a d o k o n a n i e p r z e n ie s ie n ia ciała p o p r z e d n i k a o p a t a G u r lo , o d p o w i e d z i a ł , iż nie m o ż n a teg o u c z y n ić , g d y b y nie b y ło ś w ia d k ó w n a o c z n y c h w o d n i e s i e n i u do c u d ó w . Je s t to w y r a ź n a w z m ia n k a n a te m a t p r o w a d z e n i a „ p r o c e s u ” a p ro b a ty c u d ó w p r z e d k a n o n iz a c ją . W s p ra w ie k a n o n iz a c ji św . M i k o ł a j a z T r a n i ( t 1094) p a p ie ż U rb a n II z a ż ą d ał m a tu r io r e d e l i b e r a t i o n e w p o s ta c i n a p is a n e g o ż y c io r y s u i s p o r z ą d z o n e g o w y k a z u c u d ó w . P o d c z a s w i z y t y p a p i e ż a K a lik s ta II ( 1 1 1 9 - 1124) w o p a c tw ie C lu n y p r z e d k a n o n i z a c j ą o p a t a H u g o n a , m i m o p r z e d s t a w i e nia p a p ie ż o w i w i e l o s tr o n ic o w e g o ż y c io r y s u i o p is u c u d ó w , p r z e s ł u c h i w a ł on o s o b iś c ie na te ren ie o p a c t w a w ie lu ś w ia d k ó w . P a p ie ż p o s ł u g i w a ł się s w o im i d e le g a ta m i przy d o k o n y w a n i u d o c h o d z e n ia , p r z e s ł u c h i w a n i u ś w i a d k ó w . T a k ie b a d a n ie ś w ia d k ó w p rz e z le g a ta p a p i e s k i e g o m ia ło m ie js c e p rz y k a n o n iz a c ji św. H e n r y k a , c e sarza, za p a p ie ż a E u g e n i u s z a III ( 1 1 4 5 - 1 1 5 3 ) 1'. F a k t k a n o n i zacji w ię c nie tylko w y m a g a ł s z e r o k ie g o z a a n g a ż o w a n i a s p o ł e c z n e g o w ie lu a u to ry te tó w , ale ta k ż e w y w o ł y w a ł s k u tk i s p o ł e c z n e w p o s ta c i p u b l i c z n e g o k u ltu św ię ty c h .
4. K a n o n iz a c je d o k o n y w a n e d e k r e t a m i p a p i e s k i m i
N ie d a się ściśle u stalić g r a n ic y c z a s o w e j m ię d z y d o m i n a c j ą k a n o n iz a c ji d o k o n y w a n e j p rzez p r z e n ie s ie n ie re lik w ii a w p r o w a d z e n i e m k a n o n iz a c ji p rz e z d e k re ty p ap ie sk ie , g d y ż o b ie te f o r m y w s p ó ł i s t n i a ł y r ó w n o c z e ś n i e p r z e z d o ść d łu g i ok res. P a p ie ż A l e k s a n d e r III ( 1 1 5 9 - 1 1 8 1 ) w o d p o w ie d z i n a list b p a
10 L i s o w s k i, d z . c y t ., s. 8 6. " H a r t l i n g , ar t. c y t . , s. 1 8 7 - 1 8 9 .
L i s i e u x d o n o s z ą c y , że lud o d d a j e c z e ś ć m n ic h o w i z a b ite m u p o d c z a s b ó jk i, w y d a ł w 1171 r. d e k r e t A u d i v i m u s . D e k r e te m tym z a s trz e g ł u d z ie la n ie p o z w o le n ia n a o d d a w a n i e k u ltu p u b l i c z n e g o k o ś c ie ln e g o S to licy A p o s to ls k ie j, a w ię c n a d a n ie f a k to w i k a n o n iz a c ji j e s z c z e w ię k s z e g o w y m ia r u s p o łe c z n e g o : „ n o n licet v o b is p ro s a n c to a b s q u e a u c to r ita te R o m a n a e E c c le s ia e, e u m p u b l i ce v e n e r a r i ” 12. P rz y in te rp re ta c ji te g o d e k r e tu n a le ż y p o ło ż y ć n a c is k na s ł o w a „ c z c ić p u b l i c z n i e ” , g d y ż isto tn ie ty lk o ku lt p u b lic z n y , a n ie p ry w a tn y , z e z w o l o n y i n a k a z a n y p r z e z K o ś c i ó ł ś w ia d c z y ł o k a n o n i z a c j i 1'. P rz y jm u je się, że z w y c z a jn e p r z e n i e s i e n i e p o w o l i z a tra c a ło s w ó j c h a r a k te r k a n o n iz a c ji, a s ta w a ło się fa k te m litu r g ic z n y m .
Z a r ó w n o w d e c y z j a c h b is k u p ic h , s y n o d a ln y c h i p a p ie s k ic h z n a jd u je m y o b o k a k tó w d e f i n i t y w n y c h i o s ta te c z n y c h (k a n o n iz a c ji) akty n ie o s ta te c z n e i n ie d e f in ity w n e , k tó r e m o ż e m y u w a ż a ć za p ie r w s z e b e a t y f i k a c j e 14. W X V i X V I w. s p o ty k a m y w ie le b e a t y f ik a c ji d o k o n y w a n y c h p rz e z p a p ie ż y . P o c z ą t k o w o ty tu ł „ b ł o g o s ł a w i o n y ” b y ł r o z u m i a n y p o p u la r n ie i o d n o sił się do p r z e k o n a n i a w ie r n y c h o c h w a l e n ie b ie s k ie j z m a r łe g o w o p in ii św ię to śc i. N a p r z y k ła d p a p ie ż S y k s tu s IV w d e k r e c ie a p ro b u ją c y m w 1482 r. kult K a t a r z y n y ze S z w e c ji n apisał: „ b ł o g o s ł a w i o n a , j a k w to w i e r z y m y ” (b e a t a , p r o u t p i e credi- tur). A l e p ó ź n ie j t e n ż e p a p i e ż w 1483 r. w d e k r e c ie a p ro b u ją c y m k u lt Ja n a D o b r e g o m ia ł n a m y ś li j u ż k u lt p u b l i c z n y k o ś c ie ln y , c h o ć o o g r a n ic z o n y m z a s ię g u , s k o ro n a p isał: „ z a r z ą d z a m y [...] ab y m ó g ł być c z c z o n y j a k o b ł o g o s ł a w i o n y ” ( ut p o s s i t p r o b e a to v e n e r a r i). T e j w ła ś n ie f o rm u ły u ż y w a li p ó ź n ie j p a p i e ż e d o w p r o w a d z e n i a k u ltu lo k a ln e g o (b e a ty fik a c ja ). I od tej c h w ili tytuł „ b ł o g o s ł a w i o n y ” m ia ł j u ż n ie ty lk o z n a c z e n ie p o p u la rn e , ale i p r a w n e . J e d n a k d o p ie r o p a p ie ż L e o n X w 1515 r. z a s tr z e g ł b e a ty f ik a c ję S to licy A p o s to ls k ie j, k ie d y w d e k r e c ie a p r o b u j ą c y m k u lt K o n r a d a z P ia c e n c y n apisał: „ cu m nulli lic e a t q u e m q u a m p ro b e a to a b s q u e a u c to r ita tis S ed is A p o s to lic a e v e n e r a r i ” 1'’. Z a t e m t a k ż e b e a t y f i k a c j e m ia ły c h a r a k t e r s p o łe c z n y i c h o ć z e z w a la ły na kult o g r a n i c z o n y do o k r e ś l o n e g o m i e j s c a lub o k r e ś lo n y c h ak tó w , to c z ę s to by ły 12 D e r e l i ą u i i s I II , 45 . 11 F . V e r a j a , L a b e a t i f i c a z i o n e s t o r i a p r o b i e r n i p r o s p e l t i e e , R o m a 198 3, s. 9 9 - 1 0 0 . 14 B e n e d y k t X I V ( 1 7 4 0 - 1 7 5 8 ) n a p i s a ł : „ I s t o t n a r ó ż n i c a m i ę d z y b e a t y f i k a c j ą i k a n o n i z a c j ą n i e p o l e g a n a f a k c i e , ż e p r z y b e a t y f i k a c j i c h o d z i j e d y n i e o p o z w o l e n i e n a k u lt. an i n a w e t n a t y m , ż e b y ł o n o g r a n i c z o n y d o o k r e ś l o n y c h o s ó b , z g r o m a d z e ń c z y t e r y t o r i u m , c h o c i a ż j e s t p r a w d ą , ż e i z t e g o w z g l ę d u d z i ś k a n o n i z a c j ę o d r ó ż n i a si ę o d b e a t y f i k a c j i , a le c h o d z i ł o o to, ż e k a n o n i z a c j a b y ł a o s t a t e c z n ą i d e f i n i t y w n ą s e n t e n c j ą n a t e m a t ś w i ę t o ś c i " ( D c s c r v o r n m D c i b e a l i f i c a t i o n e et b e a t o r u m c a n o n i z a t i o n e , t. I, 3 9 , 14). h V e r a j a, L a b e a t i f i c a z i o n e , s. 1 8 - 1 9 , 2 8 - 3 3 .
n ie m n iej w a ż n y m f e n o m e n e m s p o ł e c z n y m z u w a g i n a lo k a ln e s p o łe c z n o ś c i, g d z ie s y lw e tk a b ł o g o s ła w io n e g o b y ła b e z p o ś r e d n i o z n a n a i c z c z o n a . B u lla p a p ie ż a S y k s tu s a V (1 5 8 5 - 1 5 9 0 ) o u t w o r z e n i u k o n g r e g a c ji r z y m s k i c h w 1588 r., w tym K o n g r e g a c ji O b r z ę d ó w , k tó re j k o m p e t e n c j i p o d le g a ły ta k ż e s p ra w y k a n o n iz a c y jn e , p rz y c z y n iła się d o p r a w n e g o z in s t y t u c j o n a l i z o w a n i a k a n o n iz a c ji i b e a ty fik a c ji, ale d o p ie r o u s t a w o d a w s t w o U r b a n a V III (1 5 3 4 ) u sta liło p ro c e d u r ę k a n o n i z a c y j n ą n a d ł u g i e w i e k i 16. N ie ty lk o s p o n t a n i c z n y k u lt ś w ię ty c h do c z a s u r e z e r w a c j i p a p ie s k ie j, ale sam ak t p a p ie s k i, c z y li o r z e c z e n ie , m iał c h a r a k te r s p o łe c z n y i n ió s ł s k u tk i s p o łe c z n e .
II. S P O Ł E C Z N Y C H A R A K T E R K A N O N I Z A C J I W E D Ł U G W Y M O G Ó W P R A W A K A N O N I C Z N E G O
Z n a c z e n ie s p o łe c z n e k a n o n iz a c ji czy b e a ty f ik a c ji w p ra w ie k a n o n i z a c y j n y m o b ja w ia się z a ró w n o w je j fa z ie p r z y g o t o w a w c z e j w p o s ta c i f e n o m e n u o p in ii św ię to śc i i kultu p r y w a tn e g o , k tó ry się ro d z i n a b a z ie tej o p in ii, j a k też w cz a sie p r z y g o to w a n ia b e z p o ś r e d n i e g o w s z c z ę c i a p o s t ę p o w a n i a b e a t y f i k a c y j n e g o lub k a n o n iz a c y jn e g o ( s p r a w y o b e a t y f i k a c j ę lub k a n o n iz a c ję ) , j a k r ó w nie ż w sk u tk a c h , j a k ie rodzi, tj. w k u lc ie p u b l i c z n y m k o ś c ie ln y m .
1. W y m ó g p u b l i c z n e j o p in ii ś w ię to ś c i, m ę c z e ń s t w a i c u d ó w
Nie m o ż e być m o w y o r o z p o c z y n a n i u p o s t ę p o w a n i a k a n o n i z a c y j n e g o , je ś li k a n d y d a t n a o łta rz e nie c ie s z y się p r a w d z i w ą o p i n i ą św ię to ś c i ż y c ia lub m ę c z e ń s tw a , c u d ó w , a n a w e t k u lte m p r y w a t n y m . N o r m y K o n g r e g a c j i S p r a w K a n o n iz a c y jn y c h z 1983 r. n a k ł a d a j ą p r z e d e w s z y s t k i m na p o s tu la to r a o b o w i ą z e k w s tę p n e g o s tw ie r d z e n ia o p in ii ś w ię to ś c i ż y c ia k a n d y d a t a n a o łta rz e , lub - je ż e li c h o d z i o m ę c z e n n i k a - o p in ii m ę c z e ń s t w a 17. Isto tn ie, n ik t n ie p o w o łu je n a w e t p o s tu la to ra s p ra w y , je ś li n ie j e s t p r z e k o n a n y o is tn ie n iu takiej o p in ii. O p in ia (fa m a ) je s t to o g ó ln e u z n a n i e lu d u d la ś w ię to ś c i ży cia, m ę c z e ń s tw a lub c u d ó w sługi B o ż e g o , k tó r e d a je p o c z ą t e k k u lto w i i ten k u lt p o d t r z y m u je. Isto tn e jest, ab y to u z n a n ie w i e r n y c h o d n o s i ł o się do p o n a d p r z e c i ę t n e g o p r a k ty k o w a n ia c n ó t lub do m ę c z e ń s t w a 18. P o w ó d j e d n a k n ie z a w s z e m o ż e
16 G . L ö w , C a n o n i z z a z i o n e , E C a t III, k o l . 5 8 9 - 5 9 0 .
17 S C C S , N o r m a e s c r v a n d a e in i n q u i s i t i o n i b u s a b E p i s c o p i s f a c i e n d i s in c a u s i s s a n c t o r u m , 7 I I ¡ 9 8 3 , A A S 7 5 ( 1 9 8 3 ) , s. 3 9 6 - 4 0 3 (d a l e j : N o r m y ) .
s o b ie z d a w a ć s p r a w ę z teg o , c z y j e s t to o p i n i a p r a w d z iw a , ja k ie j się w y m a g a w p o s t ę p o w a n i u k a n o n i z a c y j n y m . P o s t u l a t o r z a te m p o w in ie n n a jp ie r w zb a d a ć , c z y o p i n i a ta o d p o w i a d a w y m o g o m p r a w n y m .
W a r t o p r z y to c z y ć a r g u m e n t a c j ę i w y m o g i o d n o ś n i e do op in ii, s ta w ia n e p r z e z B e n e d y k t a X IV , k tó r e i d z is ia j s ą a k tu a ln e . Ż ą d a ł on u d o w o d n ie n ia o p in ii (fa m a e c o m p r o b a tio ) . P o w i n n a o n a b y ć p r a w d z i w a , tzn. taka, k tó ra w y t r z y m u j e p ró b ę cz a su . B e n e d y k t X I V p o d a ł też p y ta n ia , j a k ie s ta w ia ło się ś w i a d k o m p o d c z a s p r z e s ł u c h a n i a n a ten tem at. W a r to p rz y to c z y ć n ie k tó r e z n ic h , c e le m z o r i e n t o w a n i a p o s t u l a t o r a , c z e g o p o w in ie n sz u k a ć p rz e d w y s t ą p i e n ie m do b i s k u p a o w s z c z ę c i e p o s tę p o w a n ia ; np. pytano: „C zy ś w ia d e k wie, j a k a j e s t o p in ia , czy je s t o n a ż y w a u j a k ie jś c z ę ś c i ludzi, czy u w ię k s z o ś c i o b y w a te li. C zy j e s t z r o d z o n a z p r z y c z y n r a c jo n a ln y c h , czy m o ż e je s t p u s tą « g a d a n i n ą » ludu. C z y p o c h o d z i o d lu d zi b a r d z o s u g e s ty w n y c h , u c z u c io w y c h , m o ż e p o d e j r z a n y c h , z a i n t e r e s o w a n y c h r o z w o j e m p o s t ę p o w a n i a k a n o n i z a c y j n e g o, b lis k ic h p rz y ja c ió ł słu g i B o ż e g o . C z y o s o b y , w ś r ó d k tó ry c h ro d z i się o p in ia , s ą o s o b a m i p o w a ż n y m i i w i a r y g o d n y m i c z y ra c z e j z w y c z a jn y m i, a m o ż e n a w e t le k k o m y ś l n y m i . C z y o p i n i a j e s t stała i w ie c z y s ta , czy m o ż e s z y b k o w y g a s ła . C z y n ie p r z e c z y ł y je j c z y je ś s ło w a , ja k ie ś fa k ty lub c o k o l w ie k p r z e c i w n e g o ” 19.
P r a k t y k a c n ó t w s to p n iu p o n a d p r z e c i ę t n y m lub m ę c z e ń s tw o s t a n o w i ą f u n d a m e n t p r a w d z i w e j o p in ii. J e ś li się ro d z i w w ie le lat po śm ierci sługi B o ż e go, m o ż e p o w s ta ć p r z e k o n a n i e , że z o s ta ła s z tu c z n ie w y w o ł a n a p rz e z ludzi d ą ż ą c y c h do b e a ty f ik a c ji słu g i B o ż e g o . T y m c z a s e m w in n a o n a m ieć c e c h ę s p o n t a n i c z n o ś c i , tj. d o b r z e je ś li j e s t o b e c n a j u ż w c z a s ie ż y cia lub b e z p o ś r e d n io p o śm ie rc i k a n d y d a t a n a o łta rz e . P r a w d z i w a o p in ia w in n a r o d z ić się u
d e p u r i t a t e e t i n t e g r i t a t e v i t a e , e t d e v i r t u t i b u s n o n u t c u m q u e , s e d p e r c o n t i n u o s a c t u s , d a t a o c c a s i o n e , e x e r c i t o s s u p r a c o m m u n e m o p e r a n d i m o d u m a l i o r u m p r o b o r u m v i r o r u m , a u t m u l i e - r u m a b a l i q u o S e r v o v e l S e r v a D e i j a m d e f u n c t i s , n e c n o n d e m i r a c u l i s e o r u m i n t e r c e s s i o n e a D e o p a t r a t i s ; ita ut, c o n c e p t a in u n o v e l p l u r i b u s l o c i s e r g a e o s d e v o t i o n e , a p l e r i s q u e in su is n e c e s s i t a t i b u s i n v o c e n t u r e t p l u r i u m g r a v i o r u m v i r o r u m j u d i c i o d i g n i e x i s t i m e n t u r , u t p e r S e d e m a p o s t o l i c a m r e f e r a n t u r in a l b u m B e a t o r u m v e l S a n c t o r u m . S i m i l i t e r f a m a m a r t y r i i in g e n e r e n i h i l a l i u d e s t , q u a m e x i s t i m a t i o e t c o m m u n i s o p i n i o , q u o d a l i q u i s ve l a l i q u a p r o fide C h r i s t i , v e l v i r t u t e , q u a e a d f i d e m C h r i s t i d e d u c a t u r i l l a t a m s ib i m o r t e m p a t i e n t e r tu l e r it , et q u o d s i g n a s e u m i r a c u l a e o r u m i n t e r c e s s i o n e , v e l a d p a t e f a c i e n d a m e o r u m p r e t i o s a m m o r t e m s e c u t a si n t ; ita ut, a p u d p l e r o s q u e c o n c e p t a d e v o t i o n e in s u i s n e c e s s i t a t i b u s i n v o c e n t u r , et g r a v i o r u m v i r o r u m e x i s t i m a t i o n e d i g n i i u d i c e n t u r , u t in c a t a l o g u m B e a t o r u m et S a n c t o r u m a s u m m o P o n t i f i c e r e f e c a n t u r . P o r . B e n e d y k t X I V , d z . c y t ., t. II, 39, 7 (e d . P r a t o 1839, s. 3 4 2 ) . 19 T a m z e , s. 3 9 , 1. Z o b . tez : F . V e r a j a, C o m m e n t o a l l a n u o v a l e g i s l a z i o n e p e r le c a u s e d e i s a n t i , R o m a 1983 , s. 2 3.
ludzi p o w a ż n y c h i u c z c iw y c h . W w y p a d k u s p ra w „ d a w n y c h ” p o d e j r z e n i e s z t u c z n e g o w y w o ła n ia o p in ii z o s ta je p o d w a ż o n e , g d y w ła ś n ie z r o d z i ł a się o n a u ludzi p o w a ż n y c h i j e s z c z e w s p ó ł c z e s n y c h s łu d z e B o ż e m u . P o n a d t o w a ż n e je s t cią g łe trw a n ie i w z ro s t z u p ł y w e m c z a s u o r a z s to s u n k o w o s z e r o k i z a s ię g , o b e jm u ją c y „ w i ę k s z ą c z ę ś ć ” , c h o ć n ie w s z y s t k i c h l u d z i 20. O b e c n i e d o b e a t y fikacji w y m a g a się z a z w y c z a j a p ro b a ty j e d n e g o c u d u i a p r o b a ty o p i n i i ła sk s z c z e g ó l n y c h 21. Z a te m p o w ó d i p o s t u l a t o r p r z e d r o z p o c z ę c i e m s p r a w y p o w in n i być p r z e k o n a n i nie ty lk o o p r a w d z iw e j o p in ii ś w ię to ś c i, ale t a k ż e o is tn ie n iu o p in ii łask s z c z e g ó l n y c h u d z ie la n y c h za p o ś r e d n i c t w e m słu g i B o ż e g o lub c u d u . O p in ia c u d ó w n ie ja k o u z u p e łn ia o p in ię ś w ię to ś c i, g d y ż p r z y c z y n i a się to do je j w z ro s tu i r o z p o w s z e c h n i a n i a się w s p o ł e c z e ń s t w i e 22.
O p in ia ś w ię to śc i i c u d ó w j a k o fa k t p u b l i c z n y i s p o łe c z n y ro d z i k u lt p r y w atn y . W p r a w d z i e te k sty p r a w n e nic o n im n ie m ó w ią , ale je s t on n a t u r a l n y m n a s tę p s tw e m o p in ii św ię to ś c i. N a m a r g in e s ie ty c h r o z w a ż a ń r o d z i się u w a g a p o d a w a n a p rz e z k a n o n i s t ó w , iż p o s t u l a t o r c z u w a ją c , a b y n ie b y ło k u ltu p u b lic z n e g o , p o w in ie n p rz y c z y n ić się d o s z e r z e n i a k u ltu p r y w a t n e g o słu g i B o ż e g o 2’. C h o d z i tu o z b liż e n ie o s o b y k a n d y d a t a n a o łta r z e do s z e r o k i e g o 20 Z o b . K.PK z 1917 r. p o d a w a ł t e c e c h y o p i n i i w k a n . 2 0 5 0 § 2 . S z e r s z e o p r a c o w a n i e z a g a d n i e n i a o p i n i i ś w i ę t o ś c i z o b . : T . C h o m i c z e w s k a , O p i n i a ś w i ę t o ś c i ks. J. M ł y n a r c z y k a ir ś w i e t l e p r z e p i s ó w p r a w a k a n o n i c z n e g o , L u b l i n 1 9 8 4 ( m p s ) . N a t e m a t o p i n i i ś w i ę t o ś c i ż ą d a si ę , a b y ś w i a d k o w i e z e z n a l i : 1. W ż y c i u . O p i n i a , j a k ą c i e s z y ł si ę s ł u g a B o ż y w r ó ż n y c h o k r e s a c h s w e g o ż y c i a ; o k r e s i m i e j s c a p o w s t a n i a i r o z w o j u o p i n i i ś w i ę t o ś c i ; o b j a w y tej o p i n i i ; j e j c e c h y c h a r a k t e r y s t y c z n e ( n p . z a s i ę g , j e d n o m y ś l n o ś ć , s p o n t a n i c z n o ś ć , t r w a n i e , g r a n i c e , o p i n i a p r z e c i w n a , s z t u c z n i e w y w o ł y w a n a it p .) . F u n d a m e n t o p i n i i ś w i ę t o ś c i ( c z y o p i e r a s i ę n a p r a k t y k o w a n i u p r z e z s ł u g ę B o ż e g o c n ó t ) . O s o b y o p o w i a d a j ą c e się z a o p i n i ą ś w i ę t o ś c i i j e j p r z e c i w '- n e , e w e n t u a l n i e p r z e c i w n e f u n d a m e n t o w i , n a j a k i c h si ę o p i e r a , o d n o ś n i e d o w ł a d z y k o ś c i e l n e j w o b e c f a k t u tej o p i n i i ; 2. W c z a s i e ś m i e r c i . Z g r o m a d z e n i e l u d z i i o d p o w i e d n i c h a u t o r y t e t ó w p o d c z a s p o g r z e b u ; p u b l i c z n e r o z p o z n a n i e o p i n i i ś w i ę t o ś c i z e s t r o n y w ł a d z y , o s ó b p r y w a t n y c h , s t o w a r z y s z e ń , ś r o d k ó w s p o ł e c z n e g o p r z e k a z u itp.; k o n k r e t n e p r z e j a w y c z c i i s z a c u n k u d l a sł u g i B o ż e g o ; 3. P o ś m i e r c i . T r w a n i e , r o z w ó j i s o l i d n o ś ć o p i n i i ś w i ę t o ś c i o r a z o d p o w i e d n i e p r z e j a w y tej o p i n i i ; o s o b y , o t o c z e n i e , p i s m a i p u b l i k a c j e p r z y c h y l n e o p i n i i l u b p r z e c i w n e j e j ; ś r o d k i i s p o s o b y r o z p o w s z e c h n i a n i a o p i n i i ; s p r a w a e w e n t u a l n e g o w z r o s t u l u b z m n i e j s z e n i a s i ę o p i n i i ; p o s t a w y w ł a d z y k o ś c i e l n e j w s t o s u n k u d o tej o p i n i i . 21 S a c r a C o n g r e g a t i o p r o C a u s i s S a n c t o r u m , R e g o l a m e n t o , ar t. 2 6 § 1. P o d o b n i e o p i n i i c u d ó w d o m a g a ł si ę B e n e d y k t X I V (II, 2, 14). Z o b . V e r a j a, L e c a u s e d i c a n o n i z z a z i o n e d e i s a n t i , s. 2 6 - 2 9 . 22 W p r o p o z y c j i p y t a ń o p r a c o w a n y c h p r z e z F . V e r a j a, ( L e c a u s e d i c a n o n i z z a z i o n e d e i s a n t i , s. 130) z n a j d u j e m y p y t a n i e n r 34: „ V e r i f i c a r e se e in c h e m i s u r a e f r e q u e n z a si é r i c o r s o ai m a s s - m e d i a p e r d i f f o n d e r e n o t i z i e d e l s e r v o di D i o , d e l l e s u e v i r tü e la f a m a di e v e n t u a l i g r a z i e - m i r a c o l i a t t r i b u i t i a l i a s u a i n t e r c e s s i o n e ; se é s t a t o p u b b l i c a t o u m b o l l e t t i n o s p e c i a l e s u l l a C a u s a , in q u a n t e l i n g u e , in q u a n t e c o p i e ” . 23 I. B o r k i e w i c z , S p o s o b y i g r a n i c e s z e r z e n i a k u l t u s ł u g B o ż y c h , P K 1 5 ( 1 9 7 2 ) ,
k r ę g u w i e r n y c h 24. P r z e d w s z c z ę c i e m p o s t ę p o w a n i a b e a ty f ik a c y jn e g o nie d o k o n u j e się z a z w y c z a j e k s h u m a c j i cia ła słu g i B o ż e g o , ale czy n i się to d o p ie ro p o d k o n ie c p ro c e s u . N a t o m i a s t te ra z n a le ż y z w ró c ić u w a g ę na g ró b , m ie s z k a n ie o r a z n a p r z e d m io ty , np. s zaty , k s ią ż k i, fo to g ra fie , j a k ic h u ż y w a ł sługa B o ż y , i z a b e z p i e c z y ć j e p r z e d r o z p r o s z e n i e m . N a jle p ie j p a m ią tk i i c a łą d o k u m e n t a c j ę p o s łu d z e B o ż y m g r o m a d z i ć w a r c h iw u m p o s tu la c ji lub w innym s t o s o w n y m m ie js c u . W s z y s t k i e te p r z e p is y p r a w a k a n o n i z a c y jn e g o z m ie r z a ją do z a b e z p i e c z e n i a d o w o d ó w f e n o m e n u s p o łe c z n e g o , ja k i m je s t o p in ia ś w ię to ści. 2. W y m ó g w a l o r u e k le z ja ln e g o w p r z e p i s a c h i w d o k tr y n ie p r a w a W y m ó g z n a c z e n ia s p r a w y k a n o n i z a c y j n e j d la K o ś c io ła w p ra k ty c e o b o w i ą z y w a ł z a w s z e i u j a w n i a ł się w p r o c e s a c h p o p r z e d z a j ą c y c h „ p r z e n i e s i e n i e ” lub „ w y n i e s i e n i e ” . W l i te r a tu r z e p r a w a k a n o n i z a c y j n e g o j u ż B e n e d y k t X IV , m ó w ią c o k a n o n iz a c ji r ó w n o z n a c z n e j , z a k ła d a ł, iż jej w a r u n k ie m je s t m ię d z y in n y m i z n a c z e n ie d a n e g o ś w ię te g o d la K o ś c i o ł a 25. C h o d z iło m u o to, czy k a n d y d a t d o k a n o n iz a c ji r ó w n o z n a c z n e j b y ł z n a n y z w y b itn y c h z a s łu g na polu n a u k i k a to lic k ie j, e w a n g e l i z a c j i n a r o d ó w lub w innej d z ie d z in ie ż y c ia re lig ij n e g o . K a n d y d a t a m i d o ta k ie j k a n o n iz a c ji by li w ie lc y z a ło ż y c ie le z a k o n ó w , k a r d y n a ł o w i e , k r ó lo w ie , k s ią ż ę ta , m ę c z e n n i c y , p a p ie ż e . D la p rz y k ła d u p o d a j m y , iż u p o d ło ż a k a n o n i z a c j i w ie lk ic h ś w ię ty c h , j a k C y ry la J e ro z o lim s k ie g o , E f r e m a S y r y jc z y k a , C y r y l a i M e t o d e g o , leżały d u ż e zasłu g i, j a k i e p o c z y n ili d la K o ś c io ła .
P ó ź n ie j lite ra tu ra k a n o n i s t y c z n a w y o d r ę b n i ł a w ie le takich m o ty w ó w , np. p o t r z e b a w y w y ż s z e n i a K o ś c io ła , w ia r y k a to lic k ie j, w ie lk ie o d d a n ie sługi B o ż e g o p a p ie ż o w i, w ie lk a m ą d r o ś ć k a n d y d a t a n a o łta rz e , u m o c n ie n ie i w s p a r c ie m o r a l n e w i e r n y c h , np. w c z a s ie p r z e ś l a d o w a ń . N ie k ie d y do ty ch m o ty w ó w z a l i c z a n o p r o ś b y o s ó b „ w y s o k o p o s t a w i o n y c h ” w g o d n o ś c i k o ś c ie ln e j czy p a ń s t w o w e j o ra z lic z n e p r o ś b y w i e r n e g o lu d u o k a n o n i z a c j ę 26. n r 1-2, s. 3 2 7 - 3 4 1 ; H. M i s z t a 1, K u l t ś w i ę t y c h , o b r a z ó w i r e l i k w i i w K o ś c i e l e k a t o l i c k i m iv a s p e k c i e p r a w a k a n o n i z a c y j n e g o , R N P 7 ( 1 9 9 7 ) , s. 9 9 - 1 2 0 . 24 Z o b . M i s z t a l , K u l t , s. 9 9 - 1 2 0 . 25 F. V e r a j a , L a c a n o n i z z a z i o n e e ą u i p o l l e n t e e la q u e s t i o n e (lei m i r a c o l i n e / l e c a u s e d i c a n o n i z z a z i o n e , R o m a 19 75, s. 2 5. 26 H . M i s z t a 1, K a n o n i z a c j a r ó w n o z n a c z n a , P K 2 1 ( 1 9 7 8 ) , n r 3 - 4 , s. 1 8 9 - 2 1 6 .
O b e c n ie u s t a w o d a w s t w o n a k a z u je , ab y p o s t u l a t o r p o d a ł b i s k u p o w i p o w o d y , które z d a ją się p r z e m a w ia ć za p r o w a d z e n i e m s p r a w y 27. N o r m y w y d a n e na p o d s ta w ie K o n s ty tu c ji a p o s to ls k ie j D i v i n u s p e r f e c t i o n i s M a g i s t e r w y m a g a j ą od p o s tu la to ra , aby był p r z e k o n a n y co do tzw . „ w a lo r u e k l e z j a l n e g o ” (m o-
m e n tu m eccle sia le ) s p r a w y 28. N ie j e s t to nic in n e g o j a k w a l o r s p o łe c z n y , tj.
o d d z ia ły w a n ie s p o łe c z n e s p r a w y n a w s p ó ł c z e s n y c h lu d z i. P o n a d to b is k u p , który z a m ie rz a ro z p o c z ą ć s p r a w ę k a n o n i z a c y j n ą , p o w in ie n u p r z e d n i o z a p y ta ć K o n fe r e n c ję E p is k o p a tu d a n e g o k r a ju lub p r z y n a j m n i e j K o n f e r e n c j ę R e g i o n a l n ą E p is k o p a tu , czy s łu s z n e j e s t r o z p o c z y n a n i e s p r a w y 29. N i e w ą t p l i w i e c h o dzi tu o s tw ie r d z e n ie z n a c z e n ia s p ra w y d la K o ś c io ła . T o s t w i e r d z e n i e b ę d z ie p ó ź n ie j n a le ż a ło do K o n fe re n c ji E p i s k o p a tu , ale u p r z e d n i o m u s i b y ć p r z e k o n an y o n im p o w ó d c z y p o s t u l a t o r s p ra w y . M o ż n a p o w i e d z i e ć , że z n a c z e n i e sp ra w y d la K o ś c io ła to a k t u a ln o ś ć s p r a w y b e a t y f i k a c y j n e j . P o l e g a o n a n a k o rz y ś c ia c h d u c h o w y c h , j a k i e p r z y n i e s i e dla lu d u B o ż e g o , w u t w i e r d z e n iu w iary, z a c h ę c ie do p r a k t y k o w a n i a cn ó t, p o b u d z e n i u do a p o s to ls tw a . K a ż d a b e a ty f ik a c ja w s k a z u je n a ś w ię to ś ć K o ś c i o ł a i p r z y c z y n i a się do u m o c n i e n i a w iary, ale tu c h o d z i o k o n k r e t n ą s p r a w ę i s z c z e g ó ł o w e p r z e w i d y w a n i a . R a d z i się, aby p r z y g o to w a ć s p e c ja ln y re fe r a t lub o d c z y t, w k tó r y m , w s k a z u j ą c n a k o n k re tn e w a r u n k i K o ś c io ła w d a n e j d ie c e z ji c z y k ra ju , n a l e ż y n a w i ą z a ć do ż y c ia słu gi B o ż e g o i w y k a z a ć m o ż liw o ś ć o d d z i a ł y w a n i a j e g o b e a t y f ik a c ji n a w s p ó łc z e s n e g o c z ł o w i e k a 30.
T rz e b a p o d k re ś lić , iż u s t a w o d a w c y c h o d z i p r z e d e w s z y s t k i m o s p o łe c z n e o d d z ia ły w a n ie d a n e j b e a ty fik a c ji. M i a n o w i c i e w e d ł u g tej z a s a d y n ie b y ło b y w s k a z a n e b e a ty f ik o w a n ie ludzi, k tó r z y s w o j ą m e n t a l n o ś c i ą , ro d z a je m a s c e z y , p ra k ty k a m i p o k u tn y m i w c z a s a c h d z is ie js z y c h n ie b u d z ą e n t u z j a z m u d la w i a ry, choć sam i s ą n i e w ą t p l i w i e ś w ię ty m i i z a s ł u g u j ą n a w y n i e s i e n i e n a o łta rz e . Z dru g iej s tro n y b y ło b y w s k a z a n e b e a t y f i k o w a n i e t a k ic h lu d z i, k tó rz y p r z y k ła d e m s w o je g o ż y cia m o g ą o d d z i a ł y w a ć n a d z i s ie js z e p o k o le n ie . Ich k a n o n i zacja rodzi e n tu z ja z m d la w ia r y lub z a c h o w a n i a c z y s to ś c i o b y c z a j ó w 31.
27 J o a n n e s P a u l u s II, C o n s t i l u t i o a p o s t o l i c a „ D i v i n u s p e r f e c t i o n i s M a g i s t e r " 2 5 ian. 1 9 8 5 , A A S 7 5 ( 1 9 8 3 ) . s. 3 4 9 - 3 5 5 . 28 Z o b . N o r m y , n r 3b: S a c r a C o n g r e g a t i o p r o C a u s i s S a n c t o r u m , N o r m a e s e r v a n d a e in i n ą u i s t i o n i b u s a b E p i s c o p i s f a c i e n d i s in C a u s i s S a n c t o r u m , 1 II 1 9 8 3 , R o m a 19 83. 29 N o r m y , n r 1 la . 20 J. R . B a r, H. M i s z t a 1, P o s t ę p o w a n i e k a n o n i z a c y j n e , W a r s z a w a 1 985; S z e r z e j : M i s z t a l , P r a w o k a n o n i z a c y j n e , s. 2 2 3 - 2 2 5 . 31 P . D e 1 o o z. S o c i o l o g i e e C a n o n i s a t i o n s . L a H a j e 196 9; H. M i s z t a 1, Z a g a d n i e n i e w s t ę p n e j o c e n y , [w:] E l e m e n t y p r a w n e ś w i ę t o ś c i k a n o n i z o w a n e j w e d ł u g u s t a w o d a w s t w a J a n a P a w ł a II. M a t e r i a ł y z I I O g ó l n o p o l s k i e g o S y m p o z j u m P r a w a K a n o n i z a c y j n e g o K U L 2 4 - 2 6 I X
W d o b i e o b e c n e j, z g o d n i e z z a l e c e n i a m i S o b o r u W a ty k a ń s k ie g o II, K o ś c ió ł z w r ó c ił b a c z n i e j s z ą u w a g ę n a lu d zi ś w ie c k ic h , k tó rz y są o w y m e w a n g e l i c z n y m „ z a c z y n e m ” w s w o im ś w ie c k im o to c z e n iu , w z a k ła d a c h pracy , w życiu p u b l i c z n y m , s p o łe c z n y m , p o l ity c z n y m . W s p o łe c z e ń s tw ie , k s z ta łto w a n y m w d u c h u k o n s u m p c y j n y m , w s p o s ó b s z c z e g ó ln y s ą g o d n i u k a z a n ia św iatu ludzie ś w i e c c y ż y ją c y w ia rą , r e p r e z e n tu ją c y p o s t a w y a ltru is ty c z n e , p ię k n o i siłę o d d z i a ł y w a n i a E w a n g e lii. P o n a d to s p o t y k a m y o s o b y z a a n g a ż o w a n e z m o t y w a cji r e lig ijn e j w r a to w a n ie l u d z k o ś c i p r z e d r ó ż n y m i z a g ro ż e n iam i: c y w iliz a c ją ś m ie r c i, n a r k o m a n i ą , a lk o h o liz m e m , źle r o z u m i a n ą eu ta n a z ją, z a g ro ż e n ie m r o d z in , m a n i p u l o w a n i e m k o d e m g e n e t y c z n y m itp. D la te g o n a le ż y p ro m o w a ć w w y b o r z e k a n d y d a t ó w n a o łta rz e le k a rz y , s p o ł e c z n ik ó w , m atki i o jc ó w r o d z in , k tó r z y c z y to p r z e z a p o s to ls tw o , c z y p r z e z w y p e łn ia n ie o b o w ią z k ó w s w e g o s ta n u o s i ą g a j ą h e r o iz m ż y c ia w e d ł u g E w a n g e lii, czyli ś w ię to ść . Nie b r a k też K o ś c i o ł o w i m ę c z e n n i k ó w r ó ż n y c h s y s t e m ó w to ta lita rn y c h , j a k n a z i s t o w s k i , k o m u n i s t y c z n y , m a o i s t o w s k i itp. I I I . Z N A C Z E N I E S P O Ł E C Z N E K A N O N I Z A C J I W M A G I S T E R I U M K O Ś C I O Ł A O jc ie c Ś w ię ty w s z y s tk ie b e a t y f i k a c j e i k a n o n iz a c je ro z u m ie ja k o d o w ó d ś w i ę t o ś c i K o ś c i o ł a i o b e c n o ś c i C h r y s t u s a w d z ie ja c h lu d zk o ści. W L iśc ie a p o s t o l s k i m T e rtio m ille n n io a d v e n i e n t e n a p isa ł: „ N a jw ię k s z y m h o łd e m dla C h r y s t u s a ze s tro n y w s z y s tk ic h K o ś c i o ł ó w n a p r o g u trz e c ie g o ty sią c le c ia b ę d z i e u k a z a n i e p r z e m o ż n e j o b e c n o ś c i O d k u p i c i e l a w o w o c a c h w iary , n a d z ie i i m iło ś c i z ł o ż o n y c h p r z e z lu d z i ty lu j ę z y k ó w i ras, k tó rz y poszli za C h r y s tu s e m r ó ż n y m i d r o g a m i c h r z e ś c i j a ń s k i e g o p o w o ł a n i a ” (n r 37). P a p ie ż p ra g n ie u k a z a ć l u d z k o ś c i j a k n a jw ię c e j ś w i a d k ó w C h r y s tu s a , k tó rz y żyli a u te n ty c z n y m ż y c i e m E w a n g e lii. T e o l o g i a k a t o l i c k a w k a n o n i z a c j i w id z i m .in. w a lo ry z n a c z e n i a s p o łe c z n e g o , c z y li e k l e z ja ln e g o , d a n e g o ś w ię te g o (p o ś re d n ic tw o , w s ta w i e n n i c t w o , p r z y k ł a d do n a ś l a d o w a n i a ) 32. T e o l o g i c z n a idea so c jo lo g ic z n e g o z n a c z e n i a b e a ty f ik a c ji i k a n o n i z a c j i w p r a w i e k a n o n ic z n y m je s t n a z w a n a „ w a l o r e m e k l e z j a l n y m ” (m o m e n t u m e c c ie s ia le ). H is to r ia K o ś c io ła w sk a z u je , ż e O p a t r z n o ś ć p o w o ł u j e n a ró ż n e o k o l i c z n o ś c i i w r ó ż n y c h e p o k a c h tak w ie l k ą r ó ż n o r o d n o ś ć r o d z a j ó w ś w ię to ś c i. Ja k p is z e K. R a h n er: „św ięci s ą in ic ja to
1 9 9 2 , r e d . H . M i s z t a l , L u b l i n 1 9 9 3 , s. 4 7 - 4 8 .
ram i i tw ó r c a m i n o w y c h s ty ló w i n o w y c h f o r m ż y c ia c h r z e ś c i j a ń s k i e g o ”33. P ius X II w e n c y k lic e M y s t i c i C o r p o r is C h r is ti z 1943 r. n a p isa ł: „ W m o m e n tach b ard ziej tru d n y c h d la K o ś c io ła C h r y s tu s p o w o ł u j e w ło n ie K o ś c i o ł a m ę ż c z y z n i ko b iety , k tó rz y p ł o n ą o g n i e m ś w ię to ś c i i s w y m p r z y k ł a d e m p o b u d z a ją in nych do p r o w a d z e n i a ż y c ia c h r z e ś c i j a ń s k i e g o , co p o w o d u j e c ią g ły r o z w ó j M is ty c z n e g o C i a ł a ”34. Ja n P a w e ł II p o d c z a s k a n o n iz a c ji o. M a k s y m i liana K o lb e g o p o w ie d z ia ł: „ Ś w ię c i s ą w d z i e j a c h po to, a ż e b y s ta n o w ić t r w a łe p u n k ty o d n ie s ie n ia n a tle p r z e m i j a n i a c z ł o w i e k a i św ia ta . T o , co się w n ic h w y ra ż a , je s t trw a łe i n i e p r z e m ija ją c e . Ś w ia d c z y o w ie c z n o ś c i. Z te g o ś w i a d e c tw a stale n a n o w o c z e r p ie c z ł o w i e k ś w i a d o m o ś ć s w e g o p o w o ł a n i a i p e w n ość p rz e z n a cz e ń . W ty m k ie r u n k u ś w ię c i p r o w a d z ą K o ś c i ó ł i l u d z k o ś ć ”35. Św ięci w K o ś c ie le s ą c z c z e n i k u lte m ty lk o d r u g o r z ę d n y m (c u ltu s d u lia e ) j a k o akt u z n an ia, d z i ę k c z y n ie n ia i c h w a ły B ogu: B o g a się p o d z i w i a i cz c i w j e szcze j e d n e j opcji, tj. p o p r z e z J e g o ś w ię ty c h . B o g a c t w a ś w ię to ś c i C h r y s t u s a są tak n i e z g łę b io n e i n i e o g a r n i o n e ( E f 3, 8), że ś w ię to ś ć k a n o n i z o w a n y c h ludzi je s t tylko p a r t y c y p a c j ą w tej J e d n e j Ś w ię to ś c i Z b a w i c i e l a 36.
S o b ó r W a ty k a ń s k i II n a u c z a , że K o ś c ió ł j e s t ze sw e j n a tu ry św ię ty . W ś w ię ty c h K o ś c ió ł z n a jd u je p o t w i e r d z e n i e s w o je j ś w ię to ś c i i p r z e d s t a w i a ich do n a ś la d o w a n ia w ż y c iu , k tó re p r o w a d z i ł C h r y s t u s 37. S o b ó r też p r z y p o m niał s ło w a C h ry s tu s a „ Ś w ię ty m i b ą d ź c i e ” i w e z w a ł w s z y s t k i c h d o ś w ię to ś c i (K K 39). Ś w ię ty je s t ś w ia d k ie m d a j ą c y m ś w i a d e c t w o nie s o b ie s a m e m u , ale C h ry s tu s o w i. T y m s a m y m k a n o n i z a c j a c z y b e a t y f i k a c j a s p e łn ia r o lę s p o ł e c z ną. O d d a ją c c z e ść ś w ię ty m n ie o d d a j e m y c z c i c z ł o w i e k o w i j a k o ta k i e m u , ale C h ry s tu s o w i, do k tó re g o on p r o w a d z i 38.
P a p ie ż Jan P a w e ł II w bulli z 29 X I 1998 r. I n c a r n a t i o n i s m y s t e r i u m , o g ła s z a ją c e j R o k j u b i l e u s z o w y , n a p isa ł: „ H is to r ia K o ś c i o ł a j e s t h i s t o r i ą ś w i ę tości [...]. Is to tn ie ś w ię to ś ć ta u j a w n i a się w ż y c iu lic z n y c h ś w ię ty c h i b ł o g o sła w io n y c h u z n a n y c h p rz e z K o ś c ió ł, a ta k ż e w rz e s z y b e z i m i e n n y c h m ę ż c z y z n i kobiet, k tó ry c h z lic z y ć nie s p o s ó b (A p 7, 9). S z c z e g ó l n ą u w a g ę P a p ie ż zw ró c ił n a m ę c z e n n ik ó w : „ W c ią g u d w ó c h ty s ię c y lat od n a r o d z e n i a C h r y s t u sa z a w s z e o b e c n e b y ło ś w ia d e c tw o m ę c z e n n i k ó w . T a k ż e n a s z e stu le c ie ,
zbli-j3 C y t . za: M o I i n a r i, / s a m i , s. 30. 34 P i i X I I, litt. e n c . M y s t i c i C o r p o r i s C h r i s t i , A A S 3 5 ( 1 9 4 3 ) , s. 16. -’5 R z y m , 10 p a ź d z i e r n i k a 19 82 r. 36 M o I i n a r i, d z . c y t . , s. 29. 37 T a m ż e , s. 4 3 - 4 5 . 38 II c u l t o d i M a r i a o g g i , t e o l o g i a - i i t u r g i a - p a s t o r a l e , a c u r ä d i W o l f g a n g B e i n e r t , R o m a 1995.
z a ją c e się ku k o ń c o w i , w y d a ło b a rd z o w ie lu m ę c z e n n ik ó w , k tó rzy p o n ieśli ś m ie rć p r z e d e w s z y s t k i m j a k o o fia ry n a z iz m u i k o m u n i z m u o ra z w a lk r a s o w y c h i p l e m i e n n y c h . L u d z i e z w s z y s t k i c h w a r s tw s p o łe c z n y c h cierpieli za w ia rę , p ła c ą c k r w i ą za p r z y n a l e ż n o ś ć do C h r y s tu s a i K o ś c io ła lub znosząc o d w a ż n i e w i e l o l e t n i e w i ę z i e n i a i r ó ż n o r a k i e u d rę k i, ab y nie p o d d a ć się n a c is k o m id e o lo g ii, k t ó r a p r z e r o d z i ł a się w b e z l i t o s n ą d y k ta tu rę . Z p s y c h o lo g ic z n e go p u n k t u w i d z e n i a m ę c z e ń s t w o j e s t n a jw y m o w n i e j s z y m d o w o d e m p r a w d z i w o ś c i w ia r y [...]. D l a t e g o K o ś c ió ł w s z ę d z i e n a ziem i m usi p o z o s ta w a ć z a k o r z e n i o n y w ich ś w i a d e c t w i e i p i e c z o ł o w i c i e c h ro n ić p a m ię ć o n i c h ” . N ie u le g a w ię c w ą t p l i w o ś c i , iż s a m a ś w ię to ś ć j a k o taka, a ty m w ię c e j św ięto ść k a n o n i z o w a n a , j e s t s k i e r o w a n a d o s p o łe c z n o ś c i i isto tn ie bu d zi o d z e w s p o łe c z n y .
I V . S P O Ł E C Z N E S K U T K I K A N O N I Z A C J I W P R A W I E K A N O N I C Z N Y M
W e d ł u g K P K z 1983 r. k u lt M a tk i N a jś w ię ts z e j ( K ró lo w e j W s z y s tk ic h Ś w ię ty c h ) i in n y c h ś w ię ty c h w K o ś c ie le je s t z ja w is k ie m ze sw ej n a tu ry s p o łe c z n y m ; ro d z i się b o w i e m s p o n ta n ic z n ie w ś r ó d ludu, n a jc z ę ś c ie j m a w y m ia r w s p ó l n o t o w y c z y to k o ś c ie ln y litu rg ic z n y , czy p a ra litu rg ic z n y . Isto tn e dla te m a tu s p o ł e c z n e g o w y m i a r u k u ltu k o ś c ie ln e g o j e s t p o s ta n o w ie n ie kan. 1186 K P K : „ D l a u m o c n i e n i a ś w ię to ś c i L u d u B o ż e g o K o ś c ió ł p o le c a szcz e g ó ln e j i s y n o w s k i e j c z c i w ie r n y c h N a j ś w i ę t s z ą M a r y ję , z a w s z e D z ie w ic ę , M a tk ę B o ż ą , k t ó r ą C h r y s tu s u s t a n o w i ł M a t k ą w s z y s tk ic h ludzi, o raz p o p ie ra p r a w d z iw y i a u t e n t y c z n y k u lt in n y c h ś w ię ty c h , k tó ry c h p rz y k ła d e m w iern i b u d u ją się i w s t a w i e n n i c t w e m s ą w s p o m a g a n i ”39. G ł ó w n y m zatem m o ty w e m czci M a tk i N a j ś w i ę t s z e j i ś w ię ty c h w K o ś c i e l e je s t, j a k to w y n ik a z te k s tu k an o n u , u m o c n i e n i e ś w ię to ś c i L u d u B o ż e g o 40.
J e s t to w y b i t n i e m o t y w s p o łe c z n y o b e j m u j ą c y albo s p o łe c z n o ś ć K o śc io ła w n a j ś c i ś l e j s z y m te g o s ło w a z n a c z e n i u a lb o też, co je s t b ard z ie j p r a w d o p o
39 T e k s t y K P K p o d a j ę z a w e r s j ą l a c i ń s k o - p o l s k ą , P a l l o t t i n u m 1984. 40 „ L u d B o ż y ” z o s t a ł n a p i s a n y w t ł u m a c z e n i u p o l s k i m d u ż y m i l i t e r a m i , c o m o ż e s u g e r o w a ć , że c h o d z i o K o ś c i ó ł Ś w i ę t y , k t ó r y w e d ł u g S o b o r u W a t y k a ń s k i e g o II j e s t „ L u d e m B o ż y m ” ( K K ) . W o r y g i n a l n y m z a ś t e k ś c i e j e s t n a p i s a n e „ a d s a n c t i f i c a t i o n e m p o p u l i D c i f o r e n d a m " , c z y l i s ł o w o „ p o p u l u s ” j e s t n a p i s a n e z m a ł e j l i t e ry , c o m o ż e s u g e r o w a ć , iż u s t a w o d a w c y c h o d z i ł o o K o ś c i ó ł w t y m s z e r o k i m z n a c z e n i u , tj. o w s z y s t k i c h l u d z i b ę d ą c y c h J e g o d z i e ć m i b e z w z g l ę d u , c z y s ą c z ł o n k a m i i n s t y t u c j o n a l n e g o K o ś c i o ł a c z y s ą p o z a n i m , a le p r z e z z a c h o w a n i e p r a w a n a t u r a l n e g o n a l e ż ą d o n i e g o w n a j s z e r s z y m t e g o s ł o w a z n a c z e n i u .
d o b n e , w s z y s tk ic h ludzi, w s z y s tk ie d z ie c i B o ż e . K u lt M a tk i B o ż e j, j a k i św ię ty c h , m o ż e i m a p r z e s ła n ia d la c ałej lu d z k o ś c i i o d n i e s i e n i a d la c a łej p o p u la c ji ludzkiej. S w o im p r z e s ła n ie m ż y c i o w y m n ie z w r a c a j ą się b o w i e m tylko do K o ś c io ła k a to lic k ie g o , o b e j m u j ą n im w s z y s t k i c h o c h r z c z o n y c h , c h o ć b y n a le ż e li do inn y ch w y z n a ń c h r z e ś c ija ń s k ic h , a n a w e t n i o s ą p r z e s ł a n i a o g ó ln o lu d z k ie , ja k p o s z a n o w a n i e ży cia, p ra w lu d z k ic h , g o d n o ś c i c z ło w ie k a . P o d o b n ie s z c z e g ó ło w e m o ty w y k u ltu M a tk i B o ż e j i ś w ię ty c h , j a k „ w s t a w i e n n i c t w o ” i „ p r z y k ł a d ” , w y m i e n i o n e w k a n o n i e 1186 s ą w y b itn ie s p o łe c z n e . W s ta w ie n n ic tw o , p r z y j m o w a n e w K o ś c i e l e k a to lic k im i w K o ś c ie le p r a w o sła w n y m , a o d r z u c a n e p rz e z te o lo g ię p r o t e s t a n c k ą p o d z a r z u te m p o m n i e j sz a n ia je d y n e g o p o ś r e d n i c t w a C h r y s tu s a , n ie m o ż e b y ć r o z w a ż a n e ty lk o w o pcji w e rty k a ln e j, tj. w h ie r a r c h ii k u ltu , ale t a k ż e h o r y z o n t a l n e j , tj. w w y m i a rze s o c jo lo g ic z n y m . P ro s im y M a t k ę B o ż ą lub ś w ię ty c h o p o k ó j s p o ł e c z n y , 0 p o s z a n o w a n ie p raw s o c ja ln y c h , o s p r a w i e d l i w o ś ć c z y z g o d ę w d a n y m n a r o dzie, s p o łe c z e ń s tw ie , ro d z in ie . Je śli zaś c h o d z i o m o t y w „ p r z y k ł a d u ” , u z n a w a n y ta k ż e w n ie k tó ry c h K o ś c io ła c h p r o t e s t a n c k i c h , to p o s ia d a on z n a tu r y sw o jej z a k o d o w a n y w y m ia r s o c jo lo g ic z n y . C a ła h is to r ia kultu ś w i ę t y c h w K o ś c ie le p o tw ie r d z a te z ę o j e g o s p o ł e c z n y m z n a c z e n i u z a r ó w n o w K o ś c ie le , j a k i w s tru k tu ra c h p a ń s t w o w y c h 41.
N ie s p o s ó b w y k a z a ć w tak k r ó tk im s tu d iu m w p ł y w u k a n o n iz a c ji n a ż y c ie n ie ty lk o K o ś c io ła , ale na c a ł ą c y w i l i z a c j ę e u r o p e j s k ą i ś w ia to w ą . D l a t e g o o g r a n ic z y m y się tutaj do z a s y g n a l i z o w a n i a p r o b l e m u n a p r z y k ł a d z i e s p ra w p o ls k ic h w 20 latach p o n ty f ik a tu J a n a P a w ła II.
V . S P O Ł E C Z N E P R Z E S Ł A N I A P O L S K I C H K A N O N I Z A C J I J A N A P A W Ł A I I O d p o c z ą tk ó w d z ia ła n ia K o n g r e g a c j i O b r z ę d ó w , a p ó ź n ie j K o n g r e g a c j i S p ra w K a n o n iz a c y jn y c h , p a p ie ż e d o k o n a l i 5 7 3 k a n o n iz a c je , 1781 b e a t y f i k a c j e 1 3 6 4 z a tw ie r d z e n ia s ta r o ż y tn e g o kultu. W ty m J a n P a w e ł II k a n o n i z o w a ł 279 b ło g o s ła w io n y c h (245 m ę c z e n n i k ó w i 3 4 w y z n a w c ó w ) , b e a t y f i k o w a ł 8 0 2 sługi B o ż e (5 9 4 m ę c z e n n i k ó w i 2 0 8 w y z n a w c ó w ) i p o t w ie r d z ił s ta r o ż y tn y k u lt w 4 s p ra w a c h . Je śli c h o d z i o p o ls k ic h ś w ię ty c h i b ł o g o s ł a w i o n y c h , to lic z b a ich za p o n ty f ik a tu J a n a P a w ła II p o w i ę k s z y ł a się z n a c z n ie . O jc ie c Ś w ię ty k a n o n iz o w a ł 6 b ł o g o s ł a w i o n y c h , b e a t y f i k o w a ł 28 słu g B o ż y c h i p o
t w ie r d z ił k u lt s t a r o ż y t n y bł. S t a n i s ł a w a K a z i m i e r c z y k a 42. Ich w a lo r m o ż n a o d c z y t y w a ć w w y m i a r z e s p o ł e c z n y m , g d y ż z a w i e r a j ą p r z e s ła n ia s k ie ro w a n e d o w s z y s t k i c h lu d z i na z ie m i, d o K o ś c i o ł a p o w s z e c h n e g o , K o ś c io łó w l o k a l n y c h , s p o ł e c z n o ś c i z a k o n n y c h , n a r o d o w y c h czy g ru p s p o łe c z n y c h , ro d z in y itp. M o g ą z a w ie r a ć p r z e s ła n ia do p e w n y c h k a te g o rii ludzi, np. d u c h o w n y c h czy te ż ś w ie c k ic h , p o l i t y k ó w , k a p ł a n ó w , ś w ia ta n a u k i, s tan u r o ln ic z e g o , rz ą d z ą c y c h i r z ą d z o n y c h , w s z y s t k i c h w a r s tw s p o ł e c z n y c h n ie z a le ż n ie od s t a n o w is k a i r o d z a ju w y k o n y w a n e j p r a c y . W r e s z c i e m o g ą to b y ć p r z e s ła n ia z w ią z a n e z k o n k r e t n y m i o k o l i c z n o ś c i a m i m i e j s c a i c z a s u , np. p e w n y m i z a g r o ż e n ia m i ży c ia , z d r o w ia , m o r a l n o ś c i lub a k t u a l n y m i z a d a n ia m i K o ś c io ła , np. p r z y w r ó c e n ie w ła ś c iw e j roli la ik a tu w K o ś c ie le , u w r a ż liw ie n ie na p ro b le m y s p o ł e c z ne, m is je z e w n ę t r z n e itp. J e s t ich z p e w n o ś c i ą d u ż o w ię c e j, n ie je s te ś m y j e d n a k w s ta n ie w s z y s t k i c h ich w y o d r ę b n i ć , b o w ie m k a ż d a z k a n o n iz a c ji i b e a ty f ik a c ji z a w ie r a ta k w ie lk i p o t e n c j a ł tre ś c io w y , że m o ż e s ta n o w ić n o w e p rz e s ła n ie .
N i e k t ó r e o s o b y k a n o n i z o w a n y c h n i o s ą ta k b o g a te p rz e sła n ia , że o b e jm u ją w ie le d z ie d z in ż y c ia s p o łe c z n e g o , n a r o d o w e g o , o g ó l n o e u r o p e js k ie g o , d u c h o w e g o . D la p r z y k ł a d u k a n o n i z a c j a K r ó l o w e j J a d w ig i z a w ie r a p rzesłan ie: w a w e l s k i e g o k r z y ż a , d u c h a s łu ż b y ( s w e m u p o w o ła n iu , n a r o d o w i, E u ro p ie ), w ie r n o ś ć c h r z e ś c i j a ń s k i m z a s a d o m i p o ls k ie j racji stanu, o ż y w ie n ie relig ijn ej i k u ltu r a ln e j w s p ó ł p r a c y m ię d z y n a r o d a m i , w r a ż liw o ś c i n a k r z y w d ę sp o łe c z n ą , siły P a ń s t w a i K o ś c i o ł a w e d u k a c ji n a r o d u , s p r z ę ż e n ia z w r o tn e g o w ia ry i k u ltu r y (w ia r a p o t r z e b u j e k u ltu r y i k u l t u r ę tw o r z y ) , p rz e sła n ia , że jej a u to ry te t p ły n ą ł z siły d u c h a a n ie z w ł a d z y , d b a ło ś c i o n a u k ę p o l s k ą ( o d n o w ie n ie U n i w e r s y t e t u J a g i e l l o ń s k i e g o ) , z n a c z e n i a K r a k o w a j a k o p o m o s tu m ię d z y W s c h o d e m i Z a c h o d e m , p r z e s ł a n i e do u c z o n y c h , do św ię ty c h , p r z e s ła n ie o p o ls k ie j p r a w d z ie , o p o ls k im c z y n ie , o o d k r y c i u w o ln o ś c i i p o trz e b ie m ą d re g o je j z a g o s p o d a r o w a n i a 43. R e f l e k s j e zaś p o d c z a s k a n o n iz a c ji J a n a z D u k li d o ty c z y ły : g o r liw o ś c i k a p ł a ń s k ie j o b j a w i a j ą c e j się w k a z a n ia c h , sp o w ie d z i, u m i ł o w a n i u m o d litw y , o d r z u c a n i u p r a k t y c z n e g o m a te ria liz m u ; u b o g a c e n ia p o ls k ie g o c h r z e ś c i j a ń s t w a d u c h e m e w a n g e l i c z n e g o u b ó s tw a i p ro sto ty ; w y p e ł n i e n ia ś lu b ó w J a n a K a z i m i e r z a w z a k r e s i e u lż e n ia doli p o ls k ie g o chłopa, 42 D a n e te z a c z e r p n ą ł e m z r e f e r a t u K s . A p a d r a E d w a r d a N o w a k a . S e k r e t a r z a K o n g r e g a c j i S p r a w K a n o n i z a c y j n y c h , pt. P r o b l e m a t y k a s p r a w p o l s k i c h k a n d y d a t ó w n a o ł t a r z e , w y g ł o s z o n y m n a I V S y m p o z j u m P r a w a K a n o n i z a c y j n e g o n a K U L 2 2 - 2 3 m a j a 199 8 r. 45 J a n P a w e ł II, H o m i l i a J a n a P a w ł a I I w y g ł o s z o n a ir c z a s i e M s z y k a n o n i z a c y j n e j bł. K r ó l o w e j J a d w i g i , K r a k ó w , 8 c z e r w c a 19 9 7 r., [w :] V P i e l g r z y m k a J a n a P a w ł a I I d o O j c z y z n y , p r z e m ó w i e n i a i h o m i l i e , S a n d o m i e r z 19 97, s. 1 2 1 - 1 2 7 .
