Medycyna Wet. 2010, 66 (7) 495
Praca oryginalna Original paper
Miêso królików, które zaliczane jest tak¿e oprócz miê-sa drobiowego do tzw. miêmiê-sa bia³ego, cieszy siê obecnie na rynkach wiatowych doæ du¿¹ popularnoci¹, dziêki walorom smakowym i dietetycznym (2, 9, 14, 15). Miêso to jest ród³em ³atwo przyswajalnego bia³ka zwierzêcego o wysokiej wartoci od¿ywczej. W porównaniu z miê-sem innych gatunków zwierz¹t rzenych, miêso królików charakteryzuje siê stosunkowo niskim poziomem t³usz-czu i zdecydowanie ni¿sz¹ zawartoci¹ cholesterolu (1). T³uszcz narz¹dowy odk³adany jest u królików g³ównie w okolicy nerek i ¿o³¹dka, natomiast t³uszcz podskórny w okolicy ³opatki. Poziom t³uszczu ródmiêniowego jest zró¿nicowany w zale¿noci od czêci tuszki i waha siê od 1,1% w combrze do 5,9% w miêniach ³opatki (12). Die-tetyczna wartoæ miêsa królików wynika nie tylko z nis-kiej zawartoci t³uszczu, ale tak¿e z wzajemnej proporcji kwasów t³uszczowych, a przede wszystkim z zawartoci niezbêdnych nienasyconych kwasów t³uszczowych, któ-re s¹ jednym z czynników decyduj¹cych o wartoci bio-logicznej ¿ywnoci.
Czynnikami odgrywaj¹cymi istotn¹ rolê w kszta³towa-niu sk³adu chemicznego miêsa, a szczególnie profilu lipi-dowego s¹: rasa, p³eæ, a tak¿e system utrzymania i rodzaj ¿ywienia zwierz¹t. W ostatnich latach du¿o uwagi powiê-cono badaniom dotycz¹cym modyfikacji sk³adu kwasów t³uszczowych w t³uszczu królików w zale¿noci od wy-mienionych czynników, zwracaj¹c szczególn¹ uwagê na zawartoæ NNKT (5-8, 10). Do tej grupy kwasów t³usz-czowych nale¿¹: kwas linolowy i linolenowy oraz powsta-j¹ce z przemian metabolicznych tych kwasów d³ugo³añcu-chowe wielonienasycone kwasy t³uszczowe (LC PUFA), do których zaliczane s¹: kwas arachidonowy (AA C20:4), kwas eikozapentaenowy (EPA C:20:5) oraz kwas doko-zaheksaenowy (DHA C22:6). Korzystny wp³yw niezbêd-nych nienasyconiezbêd-nych kwasów t³uszczowych na zdrowie ludzi pozwala zaliczyæ produkty spo¿ywcze zawieraj¹ce te kwasy do tzw. ¿ywnoci funkcjonalnej, maj¹cej w³a-ciwoci prozdrowotne (3, 4).
Celem badañ by³o okrelenie zmiennoci profilu kwa-sów t³uszczowych w t³uszczu królików w zale¿noci od jego lokalizacji w tuszce i rasy zwierz¹t.
Zmiennoæ profilu kwasów t³uszczowych
w zale¿noci od rodzaju t³uszczu i rasy królików
KRZYSZTOF SZKUCIK, MONIKA ZIOMEK
Katedra Higieny ¯ywnoci Zwierzêcego Pochodzenia Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UP, ul. Akademicka 12, 20-033 Lublin
Szkucik K., Ziomek M.
Variation in the fatty acid profile as related to the type of fat and the rabbit breed
SummaryThe aim of the research was to determine the variation in the fatty acid profile of rabbit fat as related to the fat location in the carcass and the breed of the animal. Research material consisted of samples of subcutaneous fat from the scapular area, perirenal fat and intramuscular fat from thigh and scapular muscles collected from carcasses of 30 meat breed rabbits and 30 crossbreeds. Both groups of rabbits (females) were bred in small farms during summer and fed mainly with green fodder and root crops supplemented with ground barley and a small quantity of hay. Fatty acid composition was determined with a Varian CP 3800 gas chromatograph. The comparison of fatty acid profiles of the intramuscular, perirenal and subcutaneous fat of the meat breed rabbits revealed that intramuscular fat was characterized by higher contents of stearic acid (C18:0) and polyunsatu-rated fatty acids (PUFA) with the exception of linoleic acid (C18:3). Perirenal fat was characterized by higher contents of tetradecanoic acid (C14:1) and linoleic acid (C18:2), whereas the content of palmitoleic acid (C16:1) was the highest in subcutaneous fat. Intramuscular fat of crossbreeds was characterized by the highest content of palmitic acid (C16:0), whereas the quantity of linoleic acid (C18:2) was significantly higher in perirenal fat. Despite differences in the content of the above-mentioned fatty acids, total amounts of saturated fatty acids (SFA), monounsaturated fatty acids (MUFA) and polyunsaturated fatty acids (PUFA) in all types of fat examined and in both groups of rabbits were comparable. Generally, lipids of crossbreeds were characterised by a lower percentage of SFA and a higher percentage of PUFA, including mainly linoleic acid (C18:3), in comparison with the meat breed. These lipids also demonstrated better SFA/UFA and PUFA/MUFA ratios. Moreover, the fat of crossbreeds was characterized by a highly favourable n-6/n-3 fatty acid ratio. The research findings suggest that rabbit fat, especially the fat of crossbreeds, is a rich source of polyunsaturated fatty acids, including NNKT, and their mutual proportions are close to dietary recommendations.
Medycyna Wet. 2010, 66 (7) 496
Materia³ i metody
Materia³ do badañ stanowi³o ogó³em 60 tuszek kró-liczych, samic, pochodz¹cych z uboju przemys³owe-go (mieszañce 30 sztuk) i przemys³owe-gospodarczeprzemys³owe-go (rasa miêsna francuski baran 30 sztuk). Króliki obu ba-danych grup pochodzi³y z chowu tradycyjnego w okre-sie letnim i otrzymywa³y dawkê pokarmow¹ sk³adaj¹-c¹ siê g³ównie z zielonki, okopowych z dodatkiem ruty jêczmiennej i niewielkiej iloci siana. Poddano je ubo-jowi w wieku ok. 20 tygodni. Zwierzêta zosta³y za-kwalifikowane wed³ug Polskiej Normy (11) do I klasy jakociowej, a ich przy¿yciowa masa cia³a wynosi³a 4,5-5,0 kg. Bezporednio po uboju tuszki sch³adzano do temperatury +4°C, a nastêpnie przechowywano w temperaturze +2°C przy wilgotnoci wzglêdnej 80% ± 2%. Po 24 godzinach ch³odniczego przecho-wywania z ka¿dej tuszki pobierano próbki t³uszczu ródmiêniowego z miêni uda i ³opatki, oko³onerko-wego i podskórnego (znad ³opatki).
Profil kwasów t³uszczowych oznaczono metod¹ chromatografii gazowej. Po uprzednim wytopieniu t³uszczu podskórnego i oko³onerkowego oraz wyeks-trahowaniu w aparacie Soxhleta t³uszczu ródmiênio-wego próbki tych t³uszczów nawa¿ano w iloci 100 mg do fiolek i poddano zmydlaniu w 0,5 N KOH w meta-nolu, nastêpnie odparowaniu w temperaturze 80°C i estryfikowano 14% BF3 w metanolu. Powsta³e estry zosta³y wysolone nasyconym roztworem KCl. Roz-dzia³ chromatograficzny przeprowadzono w chroma-tografie gazowym Varian CP 3800 wyposa¿onym w dozownik (temp. 260°C) typu split/splitless oraz detektor p³omieniowo-jonizacyjny FID (temp. 260°C). Chromatograf wyposa¿ony by³ w kolumnê CP WAX 52CB o d³ugoci 60 m i rednicy wewnêtrznej 0,25 mm. Temperatura pocz¹tkowa kolumny 120°C ze wzrostem 2°C/min. do 210°C. Jako gaz nony zosta³ u¿yty hel. Do identyfikacji poszczególnych kwasów t³uszczowych pos³u¿y³y czasy retencji odczytane z chromatogramu, natomiast wzglêdny udzia³ kwasów t³uszczowych wyliczono za pomoc¹ programu kom-puterowego na podstawie poszczególnych pól po-wierzchni.
Otrzymane wyniki poddano analizie statystycznej wyliczaj¹c wartoci rednie i odchylenia standardowe. Istotnoæ wp³ywu badanych czynników zmiennoci okrelono testem T-Tukeya na poziomie p £ 0,01 i p £ 0,05.
Wyniki i omówienie
Profil kwasów t³uszczowych w t³uszczu królików rasy miêsnej w zale¿noci od lokalizacji w tuszce przedsta-wiono w tab. 1. Sporód nasyconych kwasów t³uszczo-wych istotne ró¿nice pomiêdzy badanymi próbkami, stwierdzono jedynie w iloci kwasu stearynowego (C18:0). Najwiêksz¹ jego zawartoæ stwierdzono w t³uszczu ród-miêniowym, w porównaniu z t³uszczem podskórnym i oko³onerkowym, w których to t³uszczach poziom tego kwasu by³ porównywalny. Analizuj¹c zawartoæ jedno-nienasyconych kwasów t³uszczowych (MUFA) istotne ró¿nice wyst¹pi³y w iloci kwasu tetradecenowego (C14:1) i kwasu oleopalmitynowego (C16:1). Kwas tetradeceno-wy w najwiêkszej iloci tetradeceno-wystêpowa³ w t³uszczu oko³o-nerkowym, natomiast jego zawartoæ w t³uszczu miênio-wym i podskórnym by³a istotnie ni¿sza. Kwas
oleopalmi-tynowy w najmniejszej iloci wystêpowa³ w t³uszczu miê-niowym, natomiast zawartoæ w t³uszczu podskórnym i oko³onerkowym by³a zbli¿ona.
Ró¿nice w poziomie wielonienasyconych kwasów t³uszczowych (PUFA) wyst¹pi³y we wszystkich oznaczo-nych kwasach. W zale¿noci od rodzaju badanego t³usz-czu zawartoæ PUFA by³a odmienna, jednak¿e zale¿no-ci miêdzy badanymi rodzajami t³uszczów kszta³towa³y siê odmiennie dla poszczególnych polienowych KT. T³uszcz miêniowy cechowa³ siê najwy¿sz¹ zawartoci¹ kwasu linolenowego (C18:3), eikozatrienowego (C20:3), arachi-donowego (C20:4) i dokozapentaenowego (C22:5). Naj-wy¿szy poziom kwasu linolowego (C18:2) wykazano w t³uszczu oko³onerkowym, nieco ni¿szy w podskórnym, a najni¿szy w t³uszczu ródmiêniowym. Najni¿szy po-Tab. 1. Wp³yw lokalizacji t³uszczu w tuszce królików rasy miêsnej na zawartoæ kwasów t³uszczowych (n = 30; x ± s)
Objanienia: rednie oznaczone ró¿nymi literami ró¿ni¹ siê istotnie: a, b przy p £ 0,05; A, B przy p £ 0,01 y w o z c z s u ³t s a w K T³uszcz y n r ó k s d o p oko³onerkowy miêniowy A F S e w o z c z s u ³t y s a w k e n o c y s a N 0 : 0 1 C 0,04±0,01 0,04±0,01 0,07±0,05 0 : 2 1 C 0,05±0,11 0,05±0,01 0,07±0,03 0 : 4 1 C 3,56±0,11 3,65±0,30 3,83±0,46 0 : 5 1 C 0,70±0,34 0,84±0,28 0,77±0,40 0 : 6 1 C 33,70±0,17 33,28±0,88 33,82±1,17 0 : 7 1 C 0,71±0,33 0,82±0,24 0,71±0,37 0 : 8 1 C 5,25a±0,78 5,01a±0,18 6,76b±1,27 0 : 0 2 C 0,12±0,01 0,13±0,01 0,14±0,05 SSFA 44,13±1,75 43,82±0,41 46,17±2,80 A F U M e w o z c z s u ³t y s a w k e n o c y s a n e i n o n d e J 1 : 4 1 C 0,22A±0,01 0,34B±0,05 0,24A±0,03 1 : 6 1 C 4,84A±0,28 4,63A±0,40 3,95B±0,33 1 : 7 1 C 0,43±0,16 0,50±0,13 0,38±0,12 1 : 8 1 C 29,76±2,19 29,23±2,14 27,90±2,08 1 : 0 2 C 0,39±0,08 0,35±0,02 0,37±0,10 SMUFA 35,64±2,67 35,05±2,74 32,84±2,35 A F U P e w o z c z s u ³t y s a w k e n o c y s a n e i n o l e i W 2 : 8 1 C 17,38a±0,72 18,28b±0,66 16,71c±0,50 3 : 8 1 C 1,90a±0,28 1,97a±0,19 2,81b±0,16 2 : 0 2 C 0,12a±0,01 0,08b±0,01 0,13a±0,03 3 : 0 2 C 0,04A±0,01 0,05A±0,02 0,08B±0,01 4 : 0 2 C 0,18A±0,01 0,18A±0,01 0,57B±0,27 5 : 2 2 C 0,15A±0,02 0,17A±0,01 0,28B±0,08 SPUFA 19,77±1,26 20,73±2,21 20,58±1,32 SPUFAn6/SPUFAn3 9,38:1 9,41:1 6,29:1 SUFA 54,41±1,72 55,78±2,34 53,42±1,82 A F U M / A F U P 0,55±0,06 0,59±0,10 0,63±0,08 A F U / A F S 0,81±0,06 0,79±0,01 0,86±0,07
Medycyna Wet. 2010, 66 (7) 497
ziom kwasu eikozadienowego (C20:2) wykazano w t³usz-czu oko³onerkowym. Najbardziej korzystn¹ proporcjê kwasów n6 : n3 stwierdzono w t³uszczu ródmiêniowym. Analizuj¹c sumy SFA, MUFA i PUFA nie wykazano ró¿-nic pomiêdzy trzema badanymi rodzajami t³uszczu.
Wp³yw lokalizacji t³uszczu w tuszce królików mieszañ-ców na zawartoæ kwasów t³uszczowych przedstawiono w tab. 2. W grupie kwasów nasyconych (SFA) jedyn¹ istotn¹ ró¿nicê pomiêdzy badanymi rodzajami t³uszczów stwierdzono w zawartoci kwasu palmitynowego (C16:0), którego udzia³ procentowy w t³uszczu miêniowym mie-szañców by³ o ponad 2 punkty procentowe wy¿szy w po-równaniu z t³uszczem podskórnym i oko³onerkowym. Kwas ten mo¿e byæ zarówno egzo-, jak i endogennego pochodzenia, a jego poziom jest wprost proporcjonalny do stopnia ot³uszczenia tuszki (6). Wy¿szy udzia³
procen-towy kwasu palmitynowego nie wp³yn¹³ jednak na ³¹cz-n¹ zawartoæ kwasów nasyconych (SFA). Zawartoæ jed-nonienasyconych kwasów t³uszczowych (MUFA) by³a zbli¿ona we wszystkich badanych rodzajach t³uszczu mie-szañców. Oceniaj¹c zawartoæ wielonienasyconych kwa-sów t³uszczowych (PUFA) w t³uszczu mieszañców wy-kazano ró¿nice w iloci kwasu linolowego i eikozatrieno-wego (C20:3). Najwy¿sz¹ zawartoæ kwasu linoloeikozatrieno-wego stwierdzono w t³uszczu oko³onerkowym. Nie stwierdzo-no ró¿nic w zawartoci tego kwasu pomiêdzy t³uszczem podskórnym i ródmiêniowym. Udzia³ procentowy kwa-su eikozatrienowego (C20:3) by³ ni¿szy w t³uszczu ród-miêniowym, natomiast zawartoæ tego kwasu w t³usz-czu podskórnym i oko³onerkowym by³a porównywalna. Mimo tych ró¿nic w zawartoci wielonienasyconych kwa-sów t³uszczowych, sumy PUFA trzech badanych
rodza-Objanienia: jak w tab. 1
Tab. 3. Wp³yw rasy królików na zawartoæ kwa-sów t³uszczowych (n = 90; x ± s)
Tab. 2. Wp³yw lokalizacji t³uszczu w tuszce królików mieszañców na zawartoæ kwasów t³uszczowych (n = 30; x ± s)
Objanienia: jak w tab. 1
y w o z c z s u ³t s a w K T³uszcz y n r ó k s d o p oko³onerkowy miêniowy A F S e w o z c z s u ³t y s a w k e n o c y s a N 0 : 0 1 C 0,02±0,01 0,04±0,01 0,04±0,01 0 : 2 1 C 0,11±0,03 0,11±0,02 0,14±0,03 0 : 4 1 C 3,38±0,23 3,50±0,18 3,35±0,24 0 : 5 1 C 0,73±0,13 0,69±0,09 0,75±0,06 0 : 6 1 C 31,73A±0,59 31,41A±0,38 33,28B±0,68 0 : 7 1 C 0,75±0,14 0,70±0,07 0,72±0,07 0 : 8 1 C 5,24±0,40 5,19±0,37 5,10±0,58 0 : 0 2 C 0,12±0,03 0,11±0,01 0,13±0,06 SSFA 42,08±1,02 41,75±0,68 43,51±0,98 A F U M e w o z c z s u ³t y s a w k e n o c y s a n e i n o n d e J 1 : 4 1 C 0,30±0,06 0,36±0,03 0,24±0,05 1 : 6 1 C 4,82±0,44 4,77±0,31 4,73±0,44 1 : 7 1 C 0,43±0,15 0,44±0,11 0,44±0,03 1 : 8 1 C 28,39±1,57 27,90±0,71 27,75±0,35 1 : 0 2 C 0,29±0,04 0,27±0,03 0,32±0,07 SMUFA 34,23±1,50 33,74±0,85 33,58±0,45 A F U P e w o z c z s u ³t y s a w k e n o c y s a n e i n o l e i W 2 : 8 1 C 16,17a±0,51 16,99b±0,30 16,05a±0,46 3 : 8 1 C 6,71±0,70 6,70±0,31 6,17±0,25 2 : 0 2 C 0,10±0,01 0,08±0,01 0,08±0,02 3 : 0 2 C 0,04b±0,01 0,04b±0,01 0,02a±0,01 4 : 0 2 C 0,14±0,01 0,13±0,02 0,14±0,01 5 : 2 2 C 0,14±0,01 0,13±0,02 0,14±0,01 SPUFA 23,30±0,62 24,07±0,48 22,60±0,43 SPUFAn6/SPUFAn3 2,55:1 2,58:1 2,66:1 SUFA 57,53a±0,94 57,81a±0,61 56,18b±0,72 A F U M / A F U P 0,68±0,04 0,71±0,03 0,67±0,04 A F U / A F S 0,73a±0,03 0,72a±0,02 0,77b±0,04 y w o z c z s u ³t s a w K Miêsna Mieszañce A F S e w o z c z s u lt y s a w k e n o c y s a N 0 : 0 1 C 0,05a±0,01 0,03b±0,02 0 : 2 1 C 0,06A±0,02 0,12B±0,04 0 : 4 1 C 3,67±0,33 3,41±0,43 0 : 5 1 C 0,77±0,33 0,72±0,09 0 : 6 1 C 33,60a±0,97 32,17b±0,68 0 : 7 1 C 0,75±0,20 0,72±0,10 0 : 8 1 C 5,67a±0,42 5,21b±0,33 0 : 0 2 C 0,12±0,03 0,13±0,05 SSFA 44,69a±1,28 42,53b±1,17 A F U M e w o z s u t y s a w k e n o c y s a n e i n o n d e J 1 : 4 1 C 0,27a±0,04 0,33b±0,03 1 : 6 1 C 4,47±0,56 4,81±0,53 1 : 7 1 C 0,44±0,14 0,44±0,12 1 : 8 1 C 28,96±1,15 28,01±1,79 1 : 0 2 C 0,36a±0,07 0,29b±0,05 SMUFA 34,50±0,76 33,88±0,68 A F U P e w o z c z s u ³t y s a w k e n o c y c a n e i n o l e i W 2 : 8 1 C 17,45a±1,45 16,40b±0,82 3 : 8 1 C 2,22A±0,78 6,52B±0,51 2 : 0 2 C 0,11a±0,02 0,08b±0,02 3 : 0 2 C 0,05a±0,02 0,03b±0,01 4 : 0 2 C 0,31a±0,24 0,14b±0,02 5 : 2 2 C 0,20A±0,07 0,13B±0,01 SPUFA 20,34a±1,62 23,30b±1,26 SPUFAn6/SPUFAn3 8,14:1 2,57:1 SUFA 54,84A±1,78 57,18B±1,43 A F U M / A F U P 0,59A±0,08 0,69B±0,03 A F U / A F S 0,81A±0,06 0,74B±0,07
Medycyna Wet. 2010, 66 (7) 498
jów t³uszczu nie ró¿ni³y siê istotnie. Cech¹ charaktery-styczn¹ i bardzo istotn¹ z punktu widzenia dietetycznego by³ bardzo korzystny stosunek kwasów n6 : n3.
Analizê sk³adu kwasów t³uszczowych lipidów królika w zale¿noci od rasy przedstawiono w tab. 3. W tabeli tej wziêto pod uwagê wyniki wszystkich trzech badanych rodzajów t³uszczu, poniewa¿ w sumach SFA, MUFA i PUFA nie wykazano ró¿nic zarówno w grupie mieszañ-ców, jak i baranów francuskich. Wykazano, ¿e w t³uszczu królików miêsnych zawartoæ nasyconych kwasów t³usz-czowych (SFA) by³a istotnie wy¿sza w porównaniu z mie-szañcami, przy jednoczenie obni¿onym poziomie wielo-nienasyconych kwasów t³uszczowych (PUFA). Króliki rasy miêsnej by³y znacznie bardziej ot³uszczone, a przy wzrocie ot³uszczenia szybciej wzrasta poziom SFA i MUFA ni¿ PUFA (6).
W grupie nasyconych kwasów t³uszczowych istotne ró¿nice wyst¹pi³y w zawartoci: kwasu kaprynowego (10:0), kwasu palmitynowego (C16:0), stearynowego (C18:0) i mirystynowego (C12:0). Zawartoæ trzech pierwszych kwasów by³a wy¿sza u królików rasy miês-nej, a kwasu mirystynowego u mieszañców.
Nie stwierdzono istotnych ró¿nic w zawartoci jedno-nienasyconych kwasów t³uszczowych (Ó MUFA). By³o to przypuszczalnie wynikiem zbli¿onego u obu ras udzia-³u procentowego kwasu oleinowego (C18:1), stanowi¹-cego g³ówny sk³adnik kwasów jednonienasyconych. Ró¿-nice wyst¹pi³y natomiast w zawartoci kwasu tetradece-nowego (C14:1), która by³a wy¿sza u mieszañców i kwa-su gadoleinowego (C20:1), którego zawartoæ by³a wy¿-sza w t³uszczu królików rasy miêsnej. Kwasy te wystêpo-wa³y w ma³ej iloci i nie mia³y wp³ywu na ogólny udzia³ procentowy MUFA.
W grupie kwasów wielonienasyconych kwas linolowy (C18:2), kwas arachidonowy (C20:4) oraz kwas dokoza-pentaenowy (C22:5), kwas eikozadienowy (C20:2) i kwas eikozatrienowy (C20:3) w wiêkszej iloci stwierdzono w t³uszczu królików rasy miêsnej, natomiast zawartoæ kwasu linolenowego (C18:3) by³a prawie trzykrotnie wy¿-sza w t³uszczu miewy¿-szañców, co z pewnoci¹ wp³ynê³o na wy¿sz¹ ogóln¹ zawartoæ wielonienasyconych kwasów t³uszczowych (Ó PUFA) w t³uszczu tych królików. T³uszcz mieszañców cechowa³ siê równie¿ wy¿sz¹ zawartoci¹ kwasów nienasyconych oraz korzystniejszym stosunkiem kwasów wielonienasyconych do jednonienasyconych, a tak¿e kwasów nasyconych do nienasyconych. W t³usz-czu tym stosunek kwasów n3 : n6 by³ bardzo korzystny.
Wród wielonienasyconych kwasów t³uszczowych wyró¿nia siê grupê kwasów omega 3, do których zalicza-ny jest kwas linolenowy, kwas eikozapentaenowy oraz kwasy grupy omega 6: linolowy, arachidonowy i eikoza-dienowy. Kwasy te w t³uszczu królików wystêpuj¹ zde-cydowanie w wiêkszej iloci w porównaniu z wo³owin¹, baranin¹ czy wieprzowin¹ (14), a tak¿e z t³uszczem broj-lerów kurzych ¿ywionych mieszankami przemys³owymi (13), dlatego te¿ ze wzglêdu na ich obecnoæ i wzajemne proporcje t³uszcz królików ma wysok¹ wartoæ biologicz-n¹. Normy ¿ywienia dla ludnoci w Polsce (17) zalecaj¹ obni¿enie proporcji kwasów omega 6 do omega 3 z 10 : 1 na 4 : 1. T³uszcz królików, szczególnie mieszañców, spe³-nia te wymagaspe³-nia, co sprawia, ¿e jest produktem cennym pod wzglêdem dietetycznym.
Podsumowuj¹c przedstawione rezultaty badañ nale¿y stwierdziæ, ¿e pomimo ró¿nic w zawartoci kwasu ste-arynowego (C18:0), kwasu tetradecenowego (C14:1), kwasu oleopalmitynowego (C16:1) oraz wszystkich ozna-czonych kwasów wielonienasyconych u rasy miêsnej, jak równie¿ kwasu palmitynowego (C16:0), kwasu linolowe-go (C18:2) i kwasu eikozatrienowelinolowe-go (C20:3) u mieszañ-ców sumy kwasów nasyconych (SFA), jednonienasyco-nych (MUFA) i wielonienasycojednonienasyco-nych (PUFA) nie ró¿ni¹ siê istotnie we wszystkich rodzajach badanego t³uszczu. Rasa królików ma istotny wp³yw na kszta³towanie siê profilu kwasów t³uszczowych. W zale¿noci od rasy wy-st¹pi³y ró¿nice w zawartociach poszczególnych kwasów, co wp³ynê³o na ogóln¹ sumê kwasów nasyconych (SFA) i wielonienasyconych (PUFA). Wielonienasycone kwasy t³uszczowe, a w szczególnoci kwas linolenowy, zalicza-ny do niezbêdzalicza-nych nienasycozalicza-nych kwasów t³uszczowych (NNKT), w istotnie wiêkszej iloci wystêpowa³y w t³usz-czu mieszañców. Jednoczenie t³uszcz ten charakteryzo-wa³ siê ni¿sz¹, w porównaniu z ras¹ miêsn¹, zawartoci¹ nasyconych kwasów t³uszczowych (SFA). Ze wzglêdu na korzystne proporcje, a w szczególnoci korzystny stosu-nek kwasów omega 6 do omega 3, t³uszcz pochodz¹cy od mieszañców spe³nia zalecenia dietetyczne proponowane przez wielu autorów (16-18).
Pimiennictwo
1.Barabasz B., Bieniek J.: Króliki. Towarowa produkcja miêsna. PWRiL, Warsza-wa 2003.
2.Bielañski P., Zaj¹c J., Kowalska D.: Cechy jakociowe miêsa królików ró¿nych ras. Rocz. Nauk. Zoot., Supl. 2000, 125-129.
3.Chizzolini R., Zanardi E., Dorigoni V., Ghidini S.: Calorific value and cholesterol content of normal and low-fat meat and meat products. Trends Food Sci.Technol. 1999, 10, 119-128.
4.Kolanowski W., widerski F.: Wielonienasycone kwasy t³uszczowe z grupy n-3 (n-3 PUFA). Korzystne dzia³anie zdrowotne, zalecenia spo¿ycia, wzbogacanie ¿yw-noci. ¯yw. Cz³ow. Metab. 1997, 24, 59-63.
5.Kowalska D., Bielañski P.: Wp³yw dodatku oleju rzepakowego i przeciwutlenia-cza w dawkach pokarmowych na jakoæ miêsa króliczego. Rocz. Nauk. Zoot. 2007, 3, 317-323.
6.Lazzaroni L., Biagini D., Lussiana C.: Fatty acid composition of meat and peri-renal fat in rabbits from two different rearing systems. Meat Science 2009, 83, 135-139.
7.Maertens L., Huyghebaert G., Delezie E.: Fatty acid composition of rabbit meat
when fed a linseed based diet during different periods after weaning. 9th World
Rabbit Congress, Verona 2008, s. 1381.
8.Marounek M., Skrivanowa V., Dokoupilova A., Czauderna M., Berladyn A.: Meat quality and tissure fatty acid profiles in rabbits fed diets supplemented with conjugated linoleic acid. Veterinarni Medicina 2007, 52, 552-561.
9.Niedwiadek S.: wiatowa produkcja i obrót miêsem króliczym. Biul. Inform. IZ 1994, 2, 31-54.
10.Peiretti P. G., Meineri G.: Fat and meat fatty acid profile of rabbits fed different fat content and Dehydroepiandrosterone supplementation diets. J. Anim. Vet. Adv. 2009, 8, 172-176.
11.Polska Norma PN-R 78310, 2006. Zwierzêta rzene. Króliki.
12.Szkucik K., Libelt K.: Wartoæ od¿ywcza miêsa królików. Medycyna Wet. 2006, 62, 108-110.
13.Szkucik K., Pisarski R., Paszkiewicz W., Pijarska I.: Jakoæ tuszek, sk³ad chemiczny i cechy sensoryczne miêsa kurcz¹t brojlerów ¿ywionych mieszank¹ o zmniejszonej wartoci energetycznej. Medycyna Wet. 2009, 65, 184-187. 14.Szkucik K., Pyz-£ukasik R.: Jakoæ zdrowotna miêsa królików. Medycyna Wet.
2009, 65, 665-669.
15.Szkucik K., Pyz-£ukasik R.: Zmiennoæ cech sensorycznych miêsa królików w zale¿noci od rasy i czêci zasadniczej tuszki. Medycyna Wet. 2008, 64, 1308--1310.
16.Wood J. D., Richardson R. I., Nute G. R., Fisher A. V., Campo M. M., Kasapidou E., Sheard P. R., Enser M.: Effect of fatty acids on meat quality: a review. Meat Science 2003, 66, 21-32.
17.Ziemlañski .: T³uszcze w ¿ywieniu cz³owieka. ¯yw. Cz³ow. Metab. 1997, 24, 35-48.
18.Ziemlañski ., Bu³hak-Jachymczyk B., Budzyñska-Topolowska J., Panczenko-Kre-sowska B., Wartanowicz M.: Normy ¿ywienia dla ludnoci w Polsce (energia, bia³ko, t³uszcze, witaminy i sk³adniki mineralne). ¯yw. Cz³ow. Metab. 1994, 21, 303-338.
Adres autora: dr hab. Krzysztof Szkucik prof. UP, ul. Akademicka 12, 20-033 Lublin; e-mail: krzysztof.szkucik@up.lublin.pl
