36. Miyashiro A. F., Shido F., Ewing M.-Metamorphism in the Mid-Atlantic Ridge near 24° and 30° N. Phil. Trans. Royal Soc. Londo'"', 1971, Ser. A., vol. 268.
37. M o.o re J. G. - Water eontent of basalt erup-ted on the ocean floor. Contrib. Minerał. Petrol.,
1970, vol. 28.
38. Moore J. G., Schi lling J. G. - Vesicles, water and suifur in Reykjanes Ridge basalt. Con-trib. Minerał. Petrol., 1973, vol. 41.
39. Murray J., Renard A. F. - Deep sea depo-si.ts. Challenger Exped. Rep. 3. London, 1891. 40. P i per D. Z., G r a e f P. A. - Gold and
rare--earth elements in sediments from the East Fa-cifie Rise. Marine Geol., 1974, vol. 17.
41. Piper D. Z., Veeh H. H., Bertrand W. G., C h a s e R. L. - A iron-rich deposit from the Northeast Pacific. Earth Planet. Sci. Lett., 1975, vol. 26.
42. P y t k o w i c z R. M. _:_ Some trends in marine chemistry and geochemistry. Earth Sci. Rev., 1975 vol. 11.
43. R i t t e n b er g S. C., E m er y K. 0., O r r W. L. - RegeDeration of nutrients in marine basins.
Deep-sea Res., 1955, vol. 3.
44. Rona P.A ., Harbison R. N., Bassinger B. G., Scott R. B., Nalwalk A. J . - Tec-tonic fa brie and hydrothermal activity · of Mid--Atlantic Ridge crust {lat 26°N). Geol. Soc.
A-mer, Bull., 1976, vol. 87.
45. S c l a t er J. G., V o n
Jrl
er z e n R. P., W i 1-liams D. L., Anderson R. N., Klitgord K. - The Galapagos spreading center: heat flow on the north flank. Geophys. Journ. Royal As-tron. Soc., 1974, vol. 38.46. Seyfried W., Bischoff J. L . - Hydrother-mal transport of ·heavy metals by seawater: the
role of seawater basalt ratio. Earth Planet. Sci. Lett., 1977, vol. 34.
47. S m e w i n g J. - A dynamie model for the me-tamorphism of oceanie crust: evidence from the
SUMMARY
Combined geological, geochemical, isotopie and ge-ophysical data indicate that sea water penetrates the oceanie lithosphere to considerable depths and cir
-culates through hot rocks along active mid-ocean ridges. The sea water is eventually emitted as h y-drothermal solutions back onto the ocean floor.
Discharge of these solutions (essentially metal-la-den hot sea water) may result in the formation of three types of marine metalliferous sediments (oxi-de-, silicate-, and sulfide-facies), depending on the environment into which the discharge takes place. The interaction between sea water and the oceanie crust appears to be an extensive phenomenon whose possible influence on the geochemical balance of at least some elements (e. g., magnesium) may be very
impressive.
Troodos Massif, Cyprus. 18th Ann. Rep. Res. Inst. Afr. Geol., Univ. Leeds, 1974. . 48. S p o o ner E.T.C. - Sub-sea-floor
metamorp-hism, heat and mass transfer: . an additionai co-mment. Contrib .. _Minerał. Petrol., 1974, vol. 45. 49. Spoon,er E.T.C., Beckinsale R. D., Fy(e
W. S., S m e w i n g J. D. - 011 enriched
ophio-litic metabasie rocks from E. Liguria (ltaly), Fin-dos (Greece), and TrooFin-dos (Cyprus). Contrib.
Mi-nerał. Petrol., 1974, vol. 47.
50. S p o o ner E.T.C., F y f e W. S. - Sub-sea-floor metamorphism, heat and mass transfer. Contrib.
Minerał. Petrol., 1973, vol. 42.
51. SYk e s L. R. - Earthquake swarms and sea--floor spreading. Journ. Geophys. Res., 1971, vol. 75.
52. V e e h H. H., B o s t r o
in
K. - Anomalous234Uf238U on the East Pacific Rise. Earth Planet.
Sci. Lett., 1971, vol. 10.
53. von d er B o r c h C. C., R ex R. W. - Amor-ph.ous iron oxide precipitates in sediments cored during Leg 5, Deep Sea Drilling Project. lin:) Initial Reports of the Deep Sea DrHling
Pro-ject, McManus, . D. A. et. al. (ed.). Washington, D. C., 1970.
54. War d P. L. and B j o r n s s o n S. - Micro-earthquakes, swarms, and geothermal areas of lceland. Journ. Geoph. Res., 1971, vol. 76. 55. W e d e p o h l K. H. -- Spurenanalytische
Vnter-suchungen an Tiefseetonen aus dem Atlantik. Geochim. Cosmochim. Acta, 1960, vol. 18.
56. W h i t e D. C. - Environments of generation of some base-metal ore deposits. Econ. Geol., 1968, vol. 63.
57. W o o d i n g R. A. - Convection in a saturated porous medium at large Raleigh numbers and Peclet number. Journ. Fluid Mechmics, 1963, vol.
15.
58. Z o b e 11 C. E. - Studies on redox ,potential of marine sediments. Am. Assoc. Petrol. Geol. Buli., 1946, vol. 30.
PE310ME
Pe3yJibTaTbr reonorHąecKHX, reoxHMH'łeCKHX, H30-TOnHbiX J1 reOcpH3H'łeCKHX HCCJie,!IOBaHJfił yKa3biBaiOT Ha TO, 'łTO MOpCKa.R BO,!!;a npoHHKaeT rJiyOoKO B
OKea-HH'łeCKYIO JlHTOccpepy, ~HpKy JIJ.iPyeT cpe,!II1 rop.R'łHX
nOpo,ll nO,ll aKTHBHbiMJ1 OKeaHH'łeCKHMH xpe5TaMH, a nOTOM B03Bpa~aeTC.R Ha MOpCKOe ,11HO B BH,lle fJ1,llpo-TepMaJibHblX paCTBOpOB.
BJIH.RHHe 3THx pacTaopos (ooora~eHHbiX MeTanna" MH MOpCKOH BO,llbi) MO:lKeT npHBeCTH K o6pa30BaHHIO Tpex THnOB MeT8JIJIOHOCHbiX MOPCKHX OTJIO:lKeHHH: OCa,!IKOB OKHCHOH cpa~VM, OCa,!IKOB CHJIHKaTHOH cpa~HH
H ocaAKOB cynbcpHAI·IOH cpa~HH. THn o5pa3osasweroc1t MeTaJIJIOHOCHOrO 0Ca,l1Ka 3aBHCHT OT yCJIOBHH MOPCKOH cpe,llbl B MeCTe Bb!TeKaHH.R. PeaK~H.R MOpCKOH BO,llbl c oKea~mąecKo:l1 rmpotł .RBJI.ReTC.R Ba:llmbTM npo~eccoM,
KOTOpbit"l MO:lKeT OKa3hTBaTb BJIH.RHHe Ha reoxHMH'łeC
KHH oanaHc HeKOTOphrx 3JieMeHTOB (HanpHMep Mar-HH.R).
KRZYSZTOF BIRKENMAJER Polska Akademia Nauk
PDLSKO-AMERYKA:NSKIE BADANIA PALEOMAGNETYCZNE NA SPITSBERGENIE
W LATACH
1974-1977
W ramach współpracy Instytutu Geofizyki Pol-skiej Akademii Nauk z Uniwersytetem w St. Louis (Department of Earth and Atmospheric Sciences, U.S.A.) w latach 1974 i 1977 odbyły się wspólne,
pol-sko-amerykańskie wyprawy na Spitsbergen. Wypra-wa w 1974 r., która pracowała w. regionie . fiordu Hornsund, korzystając z polskich środków transpor-tu, miała za zadanie m. in. zebranie próbek do
ba-470
UKD 550.384:551.763.1:550.93:552.333.4: (546.32:546.293(984),.1974 + 197 7"':550.389.2(438:73)
dań paleomagnetycznych z profilu skał osadowych od dewonu po trias włącznie, ·jak też z mezozoicznych intruzji dolerytowych (ryc. 1). Orientowane próbki
zostały pobrane przez K. Birkenmajera (Zakład Nauk Geologicznych PAN) i M. Kramera (St. Louis Uni-versity), przy częściowej współpracy S. J. Dudy (St. Louis University) i R. Czajkowskiego (Instytut Geofizyki PAN).
50 km ~~
...
sa• '8" 77• :s c ~#5
0: o ii? 0:p
)J. O (/);----~ 27° .o
794' 78o/ .__ _ _.__ _ _ , _ _ j _ _ _ _ ..__ _ _ __ ,__ _ _ _ _ ..____.Ryc. 1. Rozmieszczenie późnomezozoicznych dolerytów w archipelagu Svalbard.
1 - doleryt, 2 - główne strefy uskokowe, 3 - główna
strefa deformacji trzeelarzędowych (strefa fałdowań alpej-skich), A - Agardhbukta, H - Hornsund.
Fig. 1. Distribution of late Mesozoic dolcrites in Sval-bard.
1 - dolerlte, 2 - major fault zones, 3 - maln area of strong Tertiary defarmatlon (Alplne fold belt), A -
Agardh-bukta, H - Hornsund.
Wstępne wyniki badań paleomagnetycznych (8)
od-nosiły się do siedmiu dajek dolerytowych poprzednio rozpoznanych w rejonie Hornsundu (2}. Dajki te
zo-stały częściowo objęte zmianami hydrotermalnymi w efekcie trzeciorzędowego diastrofizmu, ulegając re-magnetyzacji w różnym stopniu. Dwie z dajek, re-prezentowane przez drobnoziarnisty, słabo hydroter-malnie zmieniony doleryt, dały średnie położenie bie-guna paleomagnetycznego o współrzędnych 79,5°N i 202,7°E. Biegun ten odpowiada dolnokredowemu bie-gunowi geomagnetycznemu, jak na to wskazuje da-towanie radiometryczne metodą potasowo-argonową
(K-Ar) dolerytów z Hornsundu, które dało wynik 110
±
5 mln lat (8). Data ta odpowiada najmłodszym datom uzyskanym z dolerytów spitsbergeńskich
przez Gayera et al. (5) oraz Burova et al. (4). Biegun paleomagnetyczny dla dolerytowych dajek Hornsundu datowanych radiometrycznie na dolną kredę (apt - alb), zajmuje pozycję zbliżoną do bie-guna uzyskanego przez Sandala i Halvorsena · (7) dla
późnokredowych (?) law bazaltowych północnego
Spitsbergenu (Sorlifjellet - ryc. 2A, tab.}.
Spitsbergen wraz z szelfem Morza Barentsa jest
częścią kontynentalnej kry Eurazji, która
oddzieli-ła się od kry Grenlandii-Północnej Ameryki w wyni-ku ekspansji Grzbietu Sródatlantyckiego w trz
ecio-rzędzie (1). Wskutek trzeciorzędowej ekspansji Grzbie
-t"
Gakkela, który jest przedłużeniem GrzbietuSród-atlantyckiego w basenie Oceanu Arktycznego, od
®
~
D
(Y
~§
a: o1-D
1/) AGAR OH BUK TA S km t8° 40' 19"Ryc. 3. Szkic geologiczny obszaru Agardhbukta we wschodnim Spitsbergenie i miejsca pobrania
orien-. towanych próbek do badań paleomagnetycznych.
1 - miejsca pobrania próbek, 2 - lodowce 3 - pokrywa osadów czwartorzędowych, ł - Intruzje dolerytowe, 5 -utwory jury górnej l dolnej kredy (formacja z Janusfjellet l formacja z Helvetlafjellet), 6 - utwory retycko-llasowe
(formacja z De Geerdalen) .
Fig. 3. Geological sketch of the Agardhbukta area,
eastern Spitsbergen, and palaeomagnetic sampling sites.
1 - palaemagnetlc sampllng sltes, 2 - glaclers, 3 - Quater-nary cover, 4 - dolerlte lntruslons, 5 - Upper Jurassie and Lower Cretaceous sedlments (Janusfjellet Formatlon and Helvetlafjellet Formatlon), 6 - Rhaetlan-Llasslc
sedl-ments (De Geerdalen Formatlon).
północnej krawędzi szelfu Eurazji został oderwany asejsmiczny Grzbiet Łomonosowa. Biegun trzeciorzę
dowej rotacji kier kontynentalnych, która
spowodo-wała otwarcie basenu arktyczno-atlantyckiego,
we-dług Le Pichona (6) znajdował się w położeniu
78°N - 102°E. Zsuwając kry kontynentalne do po-zycji górnokredowej, w której Grzbiet Lornonosowa jeszcze przylegał do północnej krawędzi szelfu eur -azjatyckiego, dokonujemy równocześnie rotacji po-zycji kredowych biegunów paleomagnetycznych wzglę
dem tego bieguna. Jak wykazali Sandal i Halv or-sen (7) biegun kredowy (górnokredowy?) dla law ba-zaltowych północnego Spitsbergenu (Sorlifjellet) ro-tuje wówczas do pozycji kredowych biegunów pół nocnoamerykańskich. Również i nasz biegun dolno-kredowy dla dajek dolerytowych południowego Spits-bergenu (Hornsund) rotuje wówczas w pole kredo-wych biegunów północnoamerykańskich (ryc. 2B). W ten sposób zostaje potwierdzona teza o trzeciorzędo
wym otwarciu basenu arktyczno-atlantyckiego. Dolnokredowy biegun paleomagnetyczny dla da-jek dolerytowych Hornsundu jest jedynym jak do-tychczas biegunem kredowym Spitsbergenu mającym
·datowanie radiometryczne; górnokredowy wiek law bazaltowych północnego Spitsbergenu nie został do-tychczas potwierdzony ani radiometrycznie, ani stra-tygraficznie. Jednakże dajki dolerytowe rejonu Horn -sundu znajdują się bardzo blisko trzeciorzędowej stre-fy fałdowań, co mogło spowodować termiczną
re-magnetyzację niektórych dajek.
Celem uzyskania orientowanych próbek do badań
paleomagnetycznych z intruzji dolerytowych niezde-formowanych orogenezą trzeciorzędową, w 1977 r, została zorganizowana kolejna polsko-amerykańska
471
2 3 4 5 6BIEGUNY PALEOMAGNETYCZNE P0:2:NOMEZOZOICZNYCH LAW l INTRUZJI SPITSBERGENU Stanowisko
l
Skała.l
Wiekl
Biegun pa.leoma.gne-l
Autor ·tyoznySeidfjellet, baza. l t górna. kreda. (l), 77°N -l07°N (7)
Wijdefjordan plagiokiazowy (lewa) rema.gnetyza.oja. w
trzo-oiorzędzie (l)
Sórlifjelłet, -
..
-
górna kreda. 75°N- 235°E (7)Woodfjorden (!)
Hornsund doleryt 110±5 mln. la. t 79°N - 203°E (8)
(dajki) (apt - alb)
Lomfjorr:fen doleryt jura.{?)
• 1
*2
•
. (sili)
Ryc. 2. Późnomezozoiczne bieguny pateomagnetyczne
Spitsbergenu i kredowe bieguny pólnocnoamerykań
skie (por. tab. I) w obecnym układzie kier
kontynen-tatnych (A) i przed otwarciem basenu
urktyczno--attantyckiego (B). Zestawiono według Sandch i
Hat-vorsena (7) i Vincenza et at. (8).
1 - S!Srllfjellet, 2 - Seldfjellet, 3 - Hornsund, 4 -
pól-nocnoamerykańskle kredowe bleguny paleomagnetyczne.
wyprawa na Spitsbergen., tym razem w rejon Zatoki
Agardhbukta we wschodnim Spitsbergenie {78°N
18°30'E), gdzie występują intruzje dolerytowe
prze-cinające osady górnej jury .(ryc. l, 3). W wyprawie
planowanej na 6 tygodni wzięli udział prof.
Krzy-sztof Birkenmajer {Zakład Nauk Geologicznych PAN),
dr Maria Jeleńska, mgr inż. Janusz Jeleński (Inst
v-tut Geofizyki PAN) i Jim Kohsmann (St. Louis
Uni-versity). Podróż grupy polskiej odbyła się drogą
lot-niczą z Warszawy przez Oslo i Bergen, a następnie
Tromso do Longyearbyen na Spitsbergenie. W Long-yearbyen do wyprawy dołączył się J. Kohsmann. W dniu 25 lipca uczestnicy wyprawy zostali przewie-zieni helikopterem do Agardhbukta, gdzie
przebywa-li przez 4 tygodnie. W tym czasie pobrano
kilkadzie-siąt orientowanych próbek z pięciu stanowisk w
obrębie żył pokładowych (sillów) dolerytu. Zyły te
(ryc. 3) przebiegają prawie zgodnie z uwarstwieniem
łupków morskich wieku górnojurajskiego (formacja
z Janusfjellet, ogniwo z Agardhfjellet), zwykle jako
parzyste sille o miąższości 1-15 m. Wiek sillów
na podstawie datowania radiometrycznego metodą
po-tasowo-argonową przez Burova et al. (4) wynosi
110
±
5 mln lat i odpowiada młodszej fazie intruzjidolerytowych Spitsbergenu (apt - alb). Intruzje te
krzepły na głębokości około 400-500 m pod pokry"
wą łupków górnojurajsko-dolnokredowych. <172
A
610N -210°E ..,;:.····.
.
..
:.-
-.
·-.
'•'···..
(:J)B
r'ig. 2. Late Mesozoic pataeomagnetic poles jor
Spits-bergen and North American Cretaceous poles in the
present configuration o f continental plates · (A> an-t
'Jefore Tertiary opening of the Arctic-Atlantic Bas!n
(B). Based on Sandal and Halvorsen (7) and Vincenz
et al. (8).
l - Sllrllfjellet, 2 - Seldfjellet, 3 - Hornsund, 4 - Nortil Amerlcan Cretaceous poles.
Obszar badany w rejonie Agardhbukta wykazuje
budowę płytową. Osady górnotriasowe, jurajskie _i
dolnokredowe leżą zupełnie płasko lub zapadają pod
niewielkimi kątami (2-7°) w kierunku wschodnim
i południowo-wschodnim, zaznaczając łagodne
for-my synklinalne. W rejonie pobierania próbek nie
zaobserwowano uskoków, a najbliższa strefa dyslok~
cji trzeciorzędowych (pionowy uskok) ·przebiega w
odległości od 7 do 20 km na zachód od miejsca po-.
brania próbek. Skała dolerytowa (doleryt oliwinowyJ
w większości przypadków jest świeża, o dużej·
po-budliwości magnetycznej, co rokuje nadzieje na uzy~
skanie dobrych wyników badań paleomagnetycznych.
LITERATURA
l. B i r k e n m a j e r K. - Ewolucja strukturalna
basenu arktyczno-atlantyckiego w kenozoiku. Prz.
Geol., 1977, nr 5.
2. B i r k e n m a j e r K., . M o r a w s k i T. -
Dole-rite intrusions of Wedel-Jarlsberg Land,
Ve$t-spitsbergen. Studia Geol., Pol., 1960, vol. 4. 3. B r i s e i d E., H a l v o r s e n E. - The primary
magnetic remanence of a dolerite sitt from
north-east Spitsbergen. Phys. Earth. & Planet. Int.,
4. Burov J. P., KrasilHikov A. A.,.Firsov
L. V., Klub o v B. A. - The age of Spitsbergen
dolerites (from isotopie dating). Norsk Polarinst.
Arb. 1975, 1977. ·
5. Gayer R. A., Gee D. G., Harland W. B.,
M i 11 e r J. A., S p a 11 H. R., W a l l i s R. H.,
W i s n e s T. S. - Radiometrie age
determina-tions on rocks from Spitsbergen. Norsk Polarinst.
Skr., 1966, 137.
6. L e P i c h o n X. - Sea-floor spreading and
eon-SUMMARY
As a result of Polish-American co-operation
bet-ween the Institute of Geophysics, Polish Academy of Sciences and the Department of Earth and
Planeta-ry Sciences, St. Louis University, two expeditions to
Spitsbergen were sent in 1974 and 1977 - to
Horn-sund, south Spitsbergen and Agardhbukta, east Spit-sbergen, respectively. The aim of the expeditions was to collect oriented sampies for ,palaeomagnetic inve-stigation of Spitsbergen rocks, mainly late Mesozoic
dolerite intrusions (Fig. 1). The Hornsund dolerite
dykes dated as 110 ± 5 m.y. by K-Ar whole-rock
me-thod (8) gave a Lower Cretaceous (Aptia.n - Albian)
palaeomagnetic pole position at 79.5°N 202.7°E.
This ,palaeomagnetic pole is similar to Cretaceous
(?late Cretaceous) pole positions for basaltic lavas of no.rthern Spitsbergen (7). In the pre-drift
confi-guration of continental plates of the Arctic, the late Mesozoic pole positions of Spitsbergen fall within the field of North-American Cretaceous poles (Figs
2A, B).
The dolerite dykes of Hornsund occur close to thę
Tertiary fold belt of Spitsbergen and were affected to some extent by Tertiary diastrophism which bad caused their partia! remagnetisation. The dolerite sills of the Agardhbukta area, radiometrically dated
as 110
±
5 m.y. (4) are undeformed or very slightlydeformed, and occur far away of the Tertiary fold
belt. It is hoped that they will supply
palaeomagne-tic data even more reliable than those of the Horn-sund dykes.
tinental drift. Jour. Geophys. Res., 1968, vol, 73, No. 12.
7. S a n d a l S. T., H a l v o r s e n E. - Late
Meso-zoic palaeomagnetism from Spitsbergen: implica-tions for continental drift in the Arctic. Phys.
Earth & Planet. Inter., 1973, vol. 7.
8. V i n c e n z S. A., B i r k e n m a j e r K., C o s s a c k
D., D u d a S. J. - Paleomagnetism of some la te
Mesozoic dikes of south Spitsbergen. Earth &
Planet. Sci. Lettr. (w druku).
PE310ME
B pe3yJibTaTe COTpy~HK'teCTBa HHCTHTyTa
reoct>H-3HKH non~>CKOH AKa~eMHH HayK H YHHBepcHTeTa
CeHT JlroHc, CliJ A, Ha IIIn~6epreH 6l>IJIH
HanpaBne-Hbl ~Be Hayt.tHble 3KCne~H~HH (B 1974 r. H 1977 r.)
-B XopHCYH~ (IO:>KHhiH li1nH~6epreH) H n Arap~x6yKTa
(BOCTOt.tHhiH IIIn~6epreH). Qen~>ro 3Kcne,Z~HqHił 6hm
OT6op OpHeHTHpoBaHHbiX o6pa3~0B ,IIJUI
naJieOMarP.eTH-t.teCKHX HCCJie~OBaHJ.iH nopo~ H3 Ili~6epreHa,
rnaB-HbiM o6pa30M D03,11HOMe3030HCKHX ,IIOJiepHTOBbiX.
HH-TPY3HH (pHc. 1). ,l{onepHTOBhie ,llaHKH H3 XopHCYH.IIa,
KOTOpbJX B03paCT 6btn onpe~eJieH
KaJIHeBO-aprOHOBbi-MH MeTO,IIaKaJIHeBO-aprOHOBbi-MH Ha 110
±
5 MJIH neT (8), onpe,11eJIHJIHno-no:meHHe naneoMarHHTHOro nonroca (am-anb6) Ha
79,5°C-202,7°B. 3TOT naneoMarHHTHb!H DOJIIOC
6JIH3-KHH K MeJJOBbiM (n03,11HOMeJIOBbiM?) no3H~IDIM ·
noJIIO-coB ~JIJI 6a3aJibTOBOH JiaBbi ceBepHoro IlinH~6epreHa
(7). B DOJIOJKeHHH KOHTHHeHTaJlbHbiX rJihi6 nepe~
Tpe-THt.tHb!M OTKpbJTHeM apKTK'tecKH-aTJiaHTHt.teCKOrO
6ac-ceHHa, D03~HO:Me3030HCKHe (:MeJIOBble)
naJJeoMarHHT-HbJe nonlOCbi IlinHQ6epreHa nonanalOT B none
Meno-BbiX naneo:MarHHTHbiX nonlOCOB CeBepHOH A:MepHKH (pHC. 2).
,l{onepHTOBbte ,11aHKH XopHCYH.IIa pacnpocTpaHeHhi
B6JIH3H 30Hbl TpeTK'IHOH CKJia~t.taTOCTH, KOTOpaR
Bbi3-BaJia HX ~ecl>opMa~HIO H t.taCTHt.tHylO pe:MarHeTH3a~.
,l{onepHTOBbie CHJIJlbi H3 Arap~x6yKTa, KOTOpbiX
B03-paCT 6biJI onpe~eneH pa~lłOMeTpK'łeCKHM :MeTO,IIOM Ha
110
±
5 :MJIH neT (4) He 6hiJIH no~aeprnyTbi ,~~ect>opMa~HH B TPeTH'łHbiM nepHO,IIe. fi03TOMy OHH ~OCTaBJIJIIOT
ell.\e 6onee ,IIOCTOBePHbiX AAHHbiX, t.teM ,llaHKH H3
XopHCYH~a.
HALINA W AZNY
Instytut Geologlczny
CHARAKTERYSTYKA GEOCHEMICZNA UTWOROW
SPĄGOWYCHCECHSZTYNU
Z REJONU MONOKLINY PRZEDSUDECKIEJ
W celu uchwycenia różnic między osadami
dol-nego cechsztynu z rejonu monokliny przedsudeckiej
a utworami-spągowymi ,tego okresu z innych
obsza-rów Polski, wykonano badania geochemiczne
osa-dów monokliny, pod kątem. występowania szeregu
pierwiastków śladowych: Cu, Zn, Pb, Ni, Co, Mo,
V, Ag. Przebadane przez autorkę (10) profile z
re-jonu przedsudeckiego złoża miedzi i z rejonu
pery-kliny Zar wykazały różny stopień koncentracji
nie-których faz krystalicznych i współwystępujących
pierwiastków śladowych. Wyniki tych badań
po-twierdziły sugestie innych badaczy: H.
Schneider-hOhna (8), K. K. Turekiana, K. H. Wedepohla (9) co
do formy ich występowania w wyniku
izomorficz-nych podstawień, adsorpcji lub w postaci własnych
minerałów. Stwierdzono również wiele zależności łą
czących poszczególne pierwiastki, co można tłuma
czyć analogią własności chemicznych i możliwością
izomorficznych podstawień lub mechanizmem
pro-cesów zachodzących - w środowisku sedymentat'ji.
. Koncentracja tych pierwiastków jest wówczas
funk-cją litologii osadów: piaskowców, łupków, węgla
nów.
UKD 550.423:546.4/.5
+
546.7/.8:551.736.3:553.43"3'9.068.22(436-14) Badania geochemiczne utworów dolnegocech-sztynu z rejonu monokliny przedsudeckiej objęły
strop poziomu piaskowcowego białego spągowca,
dol-ny poziom wapienia werry, poziom łupku
miedzio-nośnego i spąg górnego poziomu wapieni i
dolomi-tów werry. Materiały do badań pochodzą z otworów
wiertniczych Instytutu Geologicznego (18 otworów)
i Zjednoczenia Przedsiębiorstw Poszukiwań
Nafto-wych (11 otworów).
Przeanalizowano rozkład głównych metali
mine-ralizujących poziom werry: miedzi, ołowiu i cyriku,
które zostały oznaczone we wszystkich badanych
profilach, oraz towarzyszący~h im metali rzadkich,
takich jak: nikiel, kobalt, molibden, wanad, srebro,
które analizowano jedynie w próbkach z otworów Instytutu Geologicznego. W zbadanych dotychczas
osadach cechsztynu stwierdzano zawsze obecność tych
pierwiastków, a niekiedy znaczną ich koncentrację,
szczególnie w poziomie łupku miedzionośnego
dolne-go cechsztynu. Omawianą grupę pierwiastków
prze-śledzono zarówno w profilach pionowych, jak i
roz-przestrzenieniu poziomym.
Poszczególne pierwiastki oznaczono metodami
