Habielski, Rafał
"Barwny świat mikrofonu :
wspomnienia radiowców", pod red.
T. Szewery, Łódź 1983 : [recenzja]
Kwartalnik Historii Prasy Polskiej 24/3, 108-109
108
R E C E N Z J E I N O T YJoachima Glenska Zycie ku ltu ralno-ośw iatow e m ło d z ieży śląskiej w okresie II w o j
n y św iatow e j, stanow iący zarys stanu badań nad tym tem atem, dalej zaś n astę
pują prace: Zofii Gawryszewskiej Z dziejów śląskich czasopism m łodzieżow ych
z okresu okupacji oraz Stanisław a M ichalczyka i W acława Wieczorka K o n sp ira cyjn a prasa harcerska zie m i rybnickiej. Część „kielecką” stanow i jedna praca Ja
nusza Jarosińskiego Rola m łodzieżow ej prasy konspiracyjn ej w walce o w y z w o -
\
lenie narodowe i społeczne na ziemi kieleckiej w latach okupacji h itlerowskie] (1939—1945), om awiająca 16 artykułów opublikowanych w czasopismach w edług
podanego przez autora wykazu.
Ostatnia, czwarta część tomu, nosząca tytuł Po drugiej stronie barykady, skła da się z jednego artykułu W ładysław y Wójcik K ilk a u w ag o czasopismach niem iec
kich w ję z y k u polskim przeznaczonych dla dzieci i m łodzieży w Generalnym G u bernatorstwie, dotyczącego głów nie „Steru” i „Małego Steru” — czasopism w y
dawanych dla dzieci szkolnych. Ich poziom, a zwłaszcza szkodliwość oddziaływania na dzieci autorka uzależnia od nauczycieli i „od sposobu interpretacji tekstu, od kom entarza, którym tekst dany obdarzył”.
Zakończenie tomu stanow ią ocena i analiza VI Ogólnopolskiego Prasoznawcze go Sem inarium Naukowego, dokonane przez Lubomira Gromadkę, które — jak pod k reśla autor — odbyło się w 40 rocznicę utworzenia Związku W alki Młodych i u ka
zania się pierwszego numeru pisma „Walka M łodych”.
Podsum owując zawartość w ydaw nictw a, należy zwrócić uwagę na jego w y równany i jednolity poziom, atrakcyjność ujęcia tem atu i w iele nowych, niezna nych szczegółów dotyczących ruchu młodzieżowego i jego prasy. N iektóre prace system atyzują i porządkują dotychczasowe badania i dorobek naukowy, inne po przez sw oje analizy zawartości, okoliczności, w jakich powstały, przynoszą nowe spojrzenie na poruszane zagadnienia. Natom iast słabością tomu jest brak propor cjonalnego i system atycznego potraktowania w szystkich regionów, co stworzyłoby dopiero obraz rozwoju prasy podziemnej w poszczególnych ośrodkach. W sumie tom ten jest dalszym krokiem naprzód na drodze poznania dziejów ruchu oporu podczas okupacji hitlerowskiej.
Zofia Sokół
B a r w n y św iat mikrofonu. Wspom nienia radiowców, pod red. T. Szew ery, Łódź
1983, ss. 334.
Na tom w spom nień łódzkich radiow ców składają się teksty 21 pracowników rozgłośni, która pracę rozpoczęła w lutym 1930 r. i z przerwą spowodowaną dzia łaniam i w ojennym i kontynuuje ją do dzisiaj. Publikację uzupełniają zdjęcia au to rów i bohaterów książki oraz aneks zaw ierający „ważniejsze daty i w ydarzenia” w dziejach rozgłośni. Czasom przedwojennym pośw ięcony jest tylko fragm ent tekstu, pióra Ludwika Szum lew skiego. Pozostałe (w układzie chronologicznym) odnoszą się do okresu Polski Ludowej, przy czym stosunkowo dużo uwagi poświęcają ich auto rzy latom 1945— 1948/49, kiedy to Łódź, w edług określenia jednego z wspom inkarzy, była „zastępczą stolicą kulturalną Polski”.
Zasygnalizowany w e W stępie Tadeusza Szew ery cel pracy: „Aby książka (a ta kiej o łódzkim radiu jeszcze dotąd nie było) stała się pierwszą próbą p am iętni karskiego zapisu dziejów Rozgłośni w Łodzi, tych wczorajszych i tych dzisiejszych”,
R E C E N Z J E I N O T Y 1 0 9
został zrealizow any dzięki układow i i doborowi m ateriałów pom yślanych tak, by poprzez losy autorów i bohaterów tekstów przedstawić historię rozgłośni, jej pra cowników, kulisy i specyfikę pow staw ania programu radiowego.
Polskie piśm iennictwo dotyczące środków m asowego kom unikow ania koncen truje się głów nie w okół prasy. Prace poświęcone radiu, a zwłaszcza telew izji, są nieliczne. Publikacja łódzkiej oficyny jest w ięc interesująca ze w zględu na temat i nieszablonowe, w ielokrotne spojrzenie na to w ciąż niedostatecznie znane, a zna czące m edium. Mimo atrakcyjności lektura w spom nień nasuw a jednak pytania i w ątpliw ości. Zasadnicze dotyczą zbytniej opisowości i powierzchowności w ięk szości tekstów . Czytelnik w spom nień przekonany n iew ątpliw ie zostanie, iż św iat m ikrofonu jest barwny, ciekaw y i pełen nieprzewidzianych sytuacji i trudności. Ale czy znajdzie w tej pracy obraz pogłębiony — odpowiedź na pytanie o znacze n ie i rolę radia, zakres jego oddziaływania, np. ośw iatow ego czy kulturalnego? Czy dowie się czegoś o polityce programowej, o przyczynach takiego, a nie innego doboru i układu audycji? O ich wartości i poziomie? O przyczynach, które decy dowały o powstaniu i em isji programu? M yślę, że nie. A odpowiedzi na te pytania byłyby może w łaśn ie w form ie publicystyki bądź w spom nień fachowców: reżyse rów, dziennikarzy, redaktorów i realizatorów bardziej frapujące i dające do m y ślenia niż inform acje i fakty składające się na uproszczony w izerunek radia, od dający jego dzieje i folklor, ale nie podejm ujący próby charakterystyki jego zna czenia i funkcji.
Rafał Hablelski
Maciej C h r z a n o w s k i , „Zycie L iterackie” w latach 1951— 1980, Kraków
1983, ss. 275.
Prasa literacka okresu powojennego nie m iała — jak dotąd — szczęścia do system atycznych badań zarówno historycznych, jak i prasoznawczych. Oprócz bo w iem kilku prac, by w ym ienić tylko autorów: Z. Żabickiego, W. P. Szym ańskiego i K. Koźniewskiego, w iększość tytu łów tej prasy nie posiada jeszcze szczegółowych m onografii.
Sądzić należy, iż sytuacja ta jest w ynikiem braku precyzyjnie określonego jej oglądu, czyli inaczej m ówiąc — m etodologii badań. W istniejących analizach w sp ół czesnej prasy literackiej dominuje spojrzenie historycznoliterackie. Pierwszą, bez pośrednią przyczyną tego zjaw iska jest fakt, iż autorami tych opracowań są h isto rycy literatury lub w najlepszym przypadku badacze życia literackiego. A le i tu n ależy dodać, że zastosow any ogląd badawczy jest zróżnicowany. Przykładem sta nowiska badawczego jest praca Z. Żabickiego „Kuźn ica” i je j program literacki. U waża ją autor za próbę analizy poglądów literackich „Kuźnicy”; m y dodajmy: w ujęciu problem owym. Podobnie postępuje w opublikowanej w 1981 r. pracy
„Odrodzenie” i „Twórczość” w K ra k o w ie 1945—1950 W. P. Szym ański. Badacz rów
nież dokonuje rekonstrukcji poglądów obu czasopism. Form ułuje spójne problem y i w w yodrębnionych w ycinkach czasowych je opisuje. Ukazuje zatem to, co „Od rodzenie” i „Twórczość” zauw ażyły i skom entow ały z bieżących faktów literackich, i konfrontuje ten obraz z tłem życia literackiego epoki. Tygodnikom literackim lat 1945—1950 pośw ięcił swoją pracę K. Koźniewski. W Historii co ty d zie ń — jak pisze
