View of Searching of the Shape of New Evangelization

KS. ROBERT BIEL

W POSZUKIWANIU KSZTATU NOWEJ EWANGELIZACJI

SEARCHING OF THE SHAPE OF NEW EVANGELIZATION

A b s t r a c t. Changes of civilization that took place in Europe in recent decades have led to a crisis of ecclesial life expressed in the formula: a society without the Church, the Church without the faithful, the faithful without faith. Such a situation forces the Church to seek new areas of transmitting the faith and evangelization, because the former points of support embed-ded in the traditional, folk Church are decomposed. Todays believers have lost a basic sensiti-vity to the matters of faith. Therefore, transmission of the faith must be achieved now mainly at the level of the kerygma and mistatogy and have a community character. This requires a change of the Church pastoral ministry’s optics and a new opening not only for those already converted, but also for those who are still in need of conversion.

Key words: church, evangelization, society, faith, pastoral care, religious crisis.

Problematyka przekazu wiary i ewangelizacji staa sie dzisiaj tematem wielu dyskusji zarówno w kregach teologów, jak i osób odpowiedzialnych za przyszos´c´ Kos´cioa. Dyskusja ta wydaje sie poniek ad sprowokowana przez sytuacje wspóczesnego Kos´cioa, który dos´wiadcza przejawów róznorakiego kryzysu. Kryzys ten bywa definiowany w rózny sposób, w zaleznos´ci od perspektywy, z jakiej próbuje sie ocenic´ eklezjaln a rzeczywistos´c´. O powaz-nym zagrozeniu wiary alarmowa juz przed niemal c´wierc´wieczem H. Maier. Przy okazji wspólnego sympozjum niemieckich biskupów i s´wieckich zwróci on uwage na fakt, ze wiara jest zagrozona. To zagrozenie ma swoje z´ródo juz nie w przychodz acych z zewn atrz przes´ladowaniach, lecz w wewnetrznym osabieniu wiary, jest ono generowane nie przez krytyke religii i walke z

Ko-Ks. dr hab. ROBERT BIEL  adiunkt Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawa II w Kra-kowie; e-mail: rbiel@diecezja.tarnow.pl

s´cioem, ale przez coraz wieksz a obojetnos´c´ wiernych1. Trafn a i wieloaspek-tow a analize tego kryzysowego stanu zycia eklezjalnego podaje niemiecki teo-log K. Armbruster, który wskazuje trzy najwazniejsze jego paszczyzny. W jego przekonaniu gówne problemy wspóczesnego Kos´cioa daj a sie traf-nie scharakteryzowac´ na podstawie kryzysowej triady, na któr a skadaj a sie: spoeczen´stwo bez Kos´cioa, Kos´ció bez wiernych, wierni bez wiary2. Te was´nie spostrzezenia Armbrustera zasuguj a na nieco gebsz a refleksje.

I. TRZY PASZCZYZNY KRYZYSU Z YCIA EKLEZJALNEGO

Dokadniejsza analiza sytuacji Kos´cioa we wspóczesnej Europie Zachod-niej nie pozostawia zudzen´: ten dawny chrzes´cijan´ski Zachód jest juz od dawna zdechrystianizowany. W postmodernistycznej masie ginie substancja chrzes´cijan´stwa, elementy chrzes´cijan´skie, które pochodziy z dawnych chrze-s´cijan´skich stuleci, znikney juz niemal cakowicie z zycia nowoczesnego spoeczen´stwa – zauwaza J. Lortz3. O tym, jak bardzo wspóczesne spoe-czen´stwo oddalio sie od Kos´cioa, s´wiadcz a wyniki ankiety przeprowadzonej w Niemczech jeszcze pod koniec ubiegego wieku. W ankiecie tej „duze zaufanie” wobec Kos´cioów wyrazio jedynie 20% ankietowanych, czyli o po-owe mniej od wyrazaj acych zaufanie wobec organizacji stoj acych na strazy praw konsumenckich4. Ten ci agle postepuj acy proces sekularyzacji zdaje sie spychac´ religie na margines zycia spoecznego5. Chrzes´cijanie s a natomiast coraz czes´ciej uznawani w tym zsekularyzowanym, wrecz neopogan´skim spoeczen´stwie za ciao obce i burzycieli pokoju spoecznego, którzy nie chc a przestrzegac´ konsensusu spoecznego i nie s a gotowi czynic´ tego wszystkiego, co w dzisiejszym spoeczen´stwie – zgodnie z kanonami nowoczesnos´ci 

1_{H. M a i e r. Vergegenwärtigung des Glaubens. W: Die Zukunft des Glaubens.}

Gemein-same Studientagung der Deutschen Bischofskonferenz und des Zentralkomitees der deutschen Katholiken vom 16. bis 18. November 1988. Red. Sekretariat der Deutschen Bischofskonferenz.

Arbeitshilfen nr 65 s. 7-21 [tu s. 7]; zob. takze: R. B i e l. Wewn atrzkos´cielne z´róda osabie-nia wiary chrzes´cijan. W: Duszpasterstwo wobec kryzysu wiary. Red. W. Przygoda, K. S´wies.

Lublin: Wydawnictwo KUL 2013 s. 79-102.

2_{K. A r m b r u s t e r. Von der Krise zur Chance. Wege zu einer erfolgreichen}

Gemein-depastoral. Freiburg: Herder 1999 s. 14.

3_{J. L o r t z. Wie kam es zur Reformation? Einsiedeln 1950 s. 8 n.} 4_{Ankieta opublikowana w tygodniku „Focus” 48:1995 s. 109.}

5 _{K. K o c h. Zeit-Zeichen. Kleine Beiträge zur heutigen Glaubenssituation. Freiburg:}

czynic´ nalezy6. Symptomatyczne wydaje sie stwierdzenie zaczerpniete z uza-sadnienia niemieckiego Trybunau Konstytucyjnego w sprawie krzyza, mówi  a-ce o tym, ze chrzes´cijan´stwo miao w Europie niespotykan a sie oddziaywa-nia. Niestety, w owym uzasadnieniu o s´wietnos´ci chrzes´cijan´stwa mówi sie juz tylko w czasie przeszym  „miao”7, bo Europa jest dzisiaj juz nie tylko bez Kos´cioa, ale  jak z bolesn a trafnos´ci a zauwaza Lortz  „Europa jest dzisiaj [...] w groz´ny sposób oddalona od chrzes´cijan´stwa: tak zwany chrze-s´cijan´ski Zachód jest w rzeczywistos´ci zdechrystianizowany, jest wrecz apo-statycznym Zachodem”8.

Drugi element tej kryzysowej sytuacji wspóczesnego zycia eklezjalnego sprowadza sie do stwierdzenia: Kos´ció bez wiernych. I rzeczywis´cie, patrz ac z tej perspektywy, Kos´ció staje sie coraz bardziej instytucj a podobn a do glinianego kolosa, który ze wzgledu na coraz mniejsz a liczbe wiernych bliski jest zaamania. Natomiast wierni zwi azani z Kos´cioem dos´wiadczaj a w swoim zyciu bolesnego braku Ewangelii i braku wiary9. Czasami mozna nawet odnies´c´ wrazenie, ze dzisiaj szerzy sie – szczególnie na Zachodzie  coraz to wiekszy przymus, aby ci agle sie usprawiedliwiac´, ze sie „jeszcze” jest w Kos´ciele10. Wzrastaj aca liczba wyst apien´ z Kos´cioa, stanowi acych swoiste wotum przeciw Kos´cioowi, sprawia, ze staje sie on coraz to bardziej „ma a trzódk a”11 zyj ac a na marginesie wspóczesnego spoeczen´stwa. Coraz mniejsza liczba ksiezy, coraz wiecej wyst apien´ z Kos´cioa to tylko niektóre przejawy tej kryzysowej sytuacji swoistego kurczenia sie Kos´cioa12. Nie da sie ukryc´, ze te malej ace liczby opisuj ace rzeczywistos´c´ zycia eklezjalnego stawiaj a Kos´ció – jak to trafnie opisuje Armbruster  w sytuacji „króliczka wpatrzonego w maj acego go za chwile pozrec´ weza”13.

6 _{K. K o c h. Minarett – ein Schmelztiegel von Problemen? „Schweizerische}

Kirchen-zeitung” 5:2010 s. 98-103 [tu s. 100].

7_{Por. Entscheidungen – Bundesverfassungsgericht: Senatsentscheidung. „Neue Juristische}

Wochenschrift” 38:1995 s. 2477-2483 [tu s. 2479].

8 _{L o r t z. Wie kam es zur Reformation? s. 8 n.} 9 _{A r m b r u s t e r. Von der Krise zur Chance s. 14.}

10_{K. K o c h. Zwischenrufe. Plädoyer für ein unzeitgemäßes Christentum. Freiburg i. Br.:}

Christophorus 1987 s. 16.

11 _{K. K o c h. Zum Innersten. Für eine Kirche, die das Geheimnis lebt.}

FreiburgBa-selWien: Herder 2003 s. 38.

12_{Zob. szerzej: R. B i e l. Kos´ció Wielkiej Soboty. Paschalna wizja Kos´cioa w ujeciu}

kardynaa Kurta Kocha. Tarnów: Biblos 2012 s. 219-359.

Ostatni element tej kryzysowej triady to wierni bez wiary. Wspóczes´ni wierni wykazuj a sie brakiem wiary i swoistym brakiem Ewangelii. Trafn a diagnoze tego stanu rzeczy przedstawi w swojej adhortacji papiez Jan Pa-we II pisz ac, ze wspóczesna europejska kultura „sprawia wrazenie «milcz  a-cej apostazji» czowieka sytego, który zyje tak, jakby Bóg nie istnia”14. Takze papiez Benedykt XVI zwróci na to uwage w lis´cie zapowiadaj acym rozpoczecie Roku Wiary. Podczas gdy w przeszos´ci wiara bya rzecz a niemal oczywist a i powszechnie akceptowan a, „to obecnie wydaje sie, ze w znacznej czes´ci spoeczen´stwa juz tak nie jest, z powodu gebokiego kryzysu wiary, który dotkn a wielu ludzi”15. Na ten problem juz wczes´niej zwróci uwage Sobór Watykan´ski II, wskazuj ac, ze „w przeciwien´stwie do dawnych czasów odrzucanie Boga czy religii lub odci aganie od nich nie jest juz czyms´ nie-zwykym i wyj atkowym; dzis´ bowiem uchodzi to nierzadko za cos´, czego wymaga postep naukowy lub jakis´ nowy humanizm”16. Dzisiejsze dos´wiad-czenia pokazuj a, ze niewiara staa sie wrecz modna, a wspóczesne czasy odznaczaj a sie nie tyle poszukiwaniem Boga, ile raczej zapomnieniem o Bo-gu, a nawet swoist a guchot a na Boga.

II. IMPERATYW POSZUKIWANIA NOWYCH DRÓG PRZEKAZU WIARY Troska o przekazanie wiary nastepnym pokoleniom towarzyszya Kos´cioo-wi juz od samych jego pocz atków. Zarówno chrzes´cijanom, jak i Kos´cioowi przys´wiecaa od zawsze biblijna zasada dzielenia sie wasn a wiar a, zaczerp-nieta jeszcze z tradycji starotestamentowej i zawarta w Ksiedze Psalmów: „Cos´my syszeli i cos´my poznali, i co nam opowiedzieli nasi ojcowie, tego nie ukryjemy przed ich synami. Opowiemy przyszemu potomstwu chwae Pana i Jego potege, i cuda, których dokona” (Ps 78, 3 n.). Doniosos´c´ tego pokoleniowego aspektu wiary podkres´la tez kard. J. Meisner, postuluj ac na-wet, aby te pokolenia, które wczes´niej wierzyy, ufay, kochay i cierpiay, miay tez prawo gosu w zyciu obecnego pokolenia. Tym samym pokazuje on, ze wiara i jej przekaz powinny byc´ w Kos´ciele postrzegane nie tylko

14_{J a n P a w e  II. Posynodalna adhortacja apostolska Ecclesia in Europa. 28.06.2003}

nr 9.

15 _{B e n e d y k t XVI. List apostolski Porta fidei. 11.10.2011 nr 2. „L’Osservatore}

Romano” (wersja polska) 32:2011 nr 12 s. 4.

16_{Sobór Watykan´ski II. Konstytucja duszpasterska o Kos´ciele w s´wiecie wspóczesnym}

synchronicznie, ale tez diachronicznie, poniewaz w ten sposób mozna po  a-czyc´ przeszos´c´, teraz´niejszos´c´ i przyszos´c´17. Tylko w takiej perspektywie, która nie wyklucza i nie faworyzuje zadnego pokolenia, w Kos´ciele moze rozbrzmiewac´ gos jednocz acy czasy. A to was´nie w takim s´wiadectwie wiary diachronicznej wiekszos´ci manifestuje sie w szczególny sposób dziaa-nie Ducha Chrystusa18.

Odwouj ac sie jednak do historycznych dos´wiadczen´, trzeba stwierdzic´, ze coraz bardziej widoczne jest przekonanie, ze zwi azana z konstantyn´skim modelem Kos´cioa oczywistos´c´ wrastania w eklezjaln a wspólnote na podsta-wie spoecznych procesów wiary staje sie coraz sabsza. Powoli rozpada sie caa struktura lez aca u podstaw pokonstantyn´skiej eklezjalnej praktyki spo-ecznej. Znikaj a takze – bez mozliwos´ci zahamowania tego procesu – punkty oparcia Kos´cioa w strukturach spoecznych i obyczajach, które przez wieki stanowiy fundament bycia chrzes´cijaninem19. Nie ulega tez w atpliwos´ci, ze wraz z postepuj acym rozpadem struktur Kos´cioa ludowego nast apio tez dramatyczne przerwanie tego, od stuleci kontynuowanego w spoeczen´stwie, procesu przekazywania wiary20. S´rodowisko wiary bed ace dot ad fundamen-tem przekazu ulega coraz bardziej posuniefundamen-temu rozkadowi, tradycyjne niemal punkty wsparcia wiary zawodz a, a praktykowane dot ad recepty na zycie stay sie dla wspóczesnych ludzi nijakie i bez smaku21. W pewnym sensie zosta-y nawet zerwane owe pokoleniowe wiezy wiary22, a rodzinne i zakorzenio-ne w zyciu spoecznym formy jej przekazu musiay ulec zmianie23. Dlatego suszny wydaje sie postulat poszukiwania nowych dróg i nowych sposobów przekazywania wiary. W tym konteks´cie na uwage zasuguje propozycja

17 _{Por. J. M e i s n e r. Wider die Entsinnlichung des Glaubens. Graz: Styria 1990}

s. 35 n.

18_{K. K o c h. Zur Rettung eines kirchlichen Dienstes. Freiburg: Paulusverlag 1992 s. 39.} 19_{K. K o c h. Kirche – um Gottes willen! Unzeitgemäße Reden gegen den Trend.}

Frei-burg: Paulusverlag 1998 s. 43.

20 _{Zob. R. B i e l. Die Krise der sakramentalen Dimension des kirchlichen Lebens.}

„Pastoraltheologische Hefte” 3:2010 s. 6-13.

21 _{P. A b e l. Über-leben? Pastoraltheologische Beobachtungen zur Lage von Religion}

und Kirche. W: Kirche postmodern überholt? Erfahrungen und Visionen in einer Zeit des Umbruchs. Red. J. Homeyer, G. Steins. München: Bernward bei Don Bosco 1996 s. 20-36 [tu

s. 21].

22_{K. L e h m a n n. Erzählt euren Kindern davon… W: Die Zukunft des Glaubens s.}

22-38 [tu s. 3].

23 _{Sekretariat der Deutschen Bischofskonferenz. Sakramentenpastoral im Wandel. Bonn}

J. Homeyera, który wskazuje trzy paszczyzny istotne dla przekazu wiary we wspóczesnym spoeczen´stwie: kerygma, mistagogia i koinonia.

Przy dokadniejszej analizie obecnej sytuacji Kos´cioa da sie zauwazyc´, ze problemy z przekazywaniem wiary wi az a sie wspóczes´nie ze sposobem ko-s´cielnego przepowiadania. Duszpasterze musz a miec´ s´wiadomos´c´, ze zmieni sie nie tylko historyczno-kulturowy kontekst przepowiadania, ale tez poziom wiedzy religijnej adresatów tegoz przepowiadania. Niektórzy z wiernych maj a dzisiaj problem – jak nieco sarkastycznie zauwaza K. Koch – ze wskazaniem róznicy miedzy Golgot a a Colgate. Dlatego ze wzgledów nawet czysto kultu-rowych jest wrecz konieczne ods´wiezenie wiedzy religijnej24. Wielu wspó-czesnych chrzes´cijan nie ma juz pewnej podstawowej wrazliwos´ci na kwestie wiary. Na ten problem obrazowo zwraca uwage J. Wanke, który zauwaza, ze cech a wielu wspóczesnych jest to, ze s a oni „religijnie niemuzykalni”25. Natomiast, jak susznie zauwaza K. Nientiedt, aby móc wierzyc´, trzeba miec´ swoist a „religijn a muzykalnos´c´”, która nie moze byc´ zast apiona nawet przez bardzo m adre wykady z historii muzyki czy rytmiki26. Podejmuj ac zatem przepowiadanie, musimy sie dzisiaj liczyc´ z przestrog a skierowan a przez biskupa J. Wanke. Twierdzi on, ze adresaci naszego przepowiadania czuj a sie czasami  sysz ac nasze m adre teologicznie fundowane zdania  tak bardzo bezradni, jak ludzie mieszkaj acy w jaskini, którym chcielibys´my sprzedac´ okulary soneczne. Wprawdzie w swoich rekach trzymaj a oni te soneczne okulary grzecznie i niemal naboznie, ale tez bezradnie. Nie wiedz a bowiem, co maj a z nimi tak na prawde uczynic´27. Dlatego we wspóczesnym prze-powiadaniu Kos´cioa, które ma stanowic´ jeden z waznych elementów przeka-zu wiary, trzeba uwzglednic´ zasade proponowan a przez K. Rahnera, mówi ac a, ze Kos´ció powinien zawsze odwaznie i jednoznacznie bronic´ moralnos´ci, ale powinien tez wystrzegac´ sie przy tym niebezpiecznego moralizowania28.

Drug a istotn a paszczyzn a przekazywania wiary wskazan a przez J. Ho-meyera jest mistagogia. We wspóczesnym przepowiadaniu da sie zauwazyc´

24_{K. K o c h. Kirche im Übergang zum dritten Jahrtausend. Weisungen für die Kirche}

der Zukunft. Freiburg: Kanisiusverlag 2000 s. 193.

25_{J. W a n k e. Lasst uns das Licht auf den Leuchter stellen. Impulse für Christen.}

Leip-zig: Benno Verlag 2001 s. 9.

26 _{K. N i e n t i e d t. Dem Glauben Gestalt geben. „Herder Korrespondenz” 40:1986}

s. 105-107 [tu s. 106 n.].

27_{J. W a n k e. Der Weg der Kirche in unserem Raum. Versuch einer Pastoralen}

Stan-dortbestimmung. „Priesterjahrheft” 1986 s. 16-26 [tu s. 22].

28 _{K. R a h n e r. Strukturwandel der Kirche als Aufgabe und Chance.}

pewne napiecie miedzy nauczaniem mistagogicznym a indoktrynerskim. Nie ulega w atpliwos´ci, ze przekazywanie wiary powinno sie opierac´ na mistago-gicznym procesie, który nie polega bynajmniej na dogmatycznej czy moralnej indoktrynacji, lecz na mistagogicznej inicjacji czowieka w tajemnice zycia. Przekazywanie wiary jest bowiem na wskros´ duchowym procesem, który nie jest skutkiem moralnych apeli, ale dokonuje sie w postawie mistycznej29. Miedzy tymi dwoma metodami istnieje powazna róznica. Mistagogia, w kon-teks´cie troski o przekazywanie wiary, oznacza konkretn a pomoc w bezpos´red-nim dos´wiadczeniu Boga. Celem tak rozumianego mistagogicznego dziaania Kos´cioa powinno byc´ umozliwienie czowiekowi przezycia podstawowych religijnych dos´wiadczen´, które wychodz a wprawdzie z dos´wiadczen´ codzien-nos´ci, ale powinny stac´ sie drogami prowadz acymi do transcendencji i pozna-nia Boga. Zadanie Kos´cioa w tym mistagogicznym procesie polega jedynie na tym, aby ludzi przywies´c´ przed Boga, który i tak juz by obecny w ich zyciu, i pomóc im odkryc´ w sobie te niepowtarzaln a oraz jedyn a w swoim rodzaju historie mios´ci Boga do nich30.

Przekaz wiary powinien sie  po trzecie  dokonywac´ na paszczyz´nie wspólnotowej. Wspólnota Kos´cioa, okres´lona soborowym pojeciem

commu-nio, powinna byc´ jednak w tym konteks´cie rozumiana w dwojakim sensie:

zarówno jako cel, jak i jako droga do tego celu prowadz aca. Przekaz wiary powinien byc´ z jednej strony ukierunkowany na budowanie wspólnoty, ale z drugiej musi on byc´ wspierany przez juz istniej ac a wspólnote. Wiara po-winna byc´ bowiem przekazywana w zywym i ozywiaj acym byciu ze sob a i byciu dla siebie31. Za przekaz wiary jest bowiem odpowiedzialna caa wspólnota Kos´cioa, nie tylko hierarchia. W tej kwestii dochodzi, niestety, czasami do pewnych powaznych wypaczen´, o których pisze dobitnie K. Koch. Zauwaza on mianowicie, ze niekiedy mozna odnies´c´ wrazenie, ze w Kos´ciele bardziej niz Ewangeli a zwyko sie zajmowac´ tymi osobami, które Kos´cioowi przewodz a i nim kieruj a32.

29_{K. K o c h. Kirchliches Leben im Zeichen des Mysteriums Gottes. W: Gottes Weisheit}

im Mysterium. Vergessene Wege christlicher Spiritualität. Red. A. Schilson. Mainz:

Matthias-Grünewald-Verlag 1989 s. 315-322.

30_{J. H o m e y e r. Die Weitergabe des Glaubens. W: Die Zukunft des Glaubens s. 13-38}

[tu s. 18].

31_{Tamze s. 20.}

32_{K. K o c h. Leben mit dem, der lebt. Perspektiven der priesterlichen}

Weggefährten-schaft im Licht von Joh 21. W: Priester – Visionär und Realist. Zur prophetischen Dimension des geistlichen Amtes. Red. P. Klasvogt, K. Koch. Paderborn: Bonifatius 2001 s. 147-176

III. POTRZEBA NOWEJ OPTYKI DUSZPASTERSKIEJ

W dzisiejszych czasach mozna odnies´c´ wrazenie, ze prawda chrzes´cijan´-skiego nauczania stracia juz swoj a dawn a sie przyci agania. W konsekwencji pierwotna dynamika przekazu wiary stracia swój impet, a chrzes´cijan´stwo stao sie tak defensywne, ze ze strachu o swoj a przyszos´c´ mys´li juz tylko o sobie i zaczyna w atpic´ nawet w siebie. Taka sytuacja moze rodzic´ pewne leki o przyszos´c´, wyrazaj ace sie w pytaniu, jakie z zatroskaniem stawia H. Maier: czym teraz posolic´, gdy sól stracia juz swój smak…?33 Ta sytua-cja stawia przed Kos´cioem i jego duszpasterstwem nowe wyzwania. Pojawiy sie one na wspóczesnym horyzoncie eklezjalnym i powoduj a, ze Kos´ció musi nie tylko szukac´ nowych dróg i metod przekazu wiary, ale tez na nowo zdefiniowac´ swoj a posuge duszpastersk a. W tych staraniach i poszukiwaniu nowej optyki w duszpasterstwie Kos´cioowi powinna towarzyszyc´ prawda, która wyraza sie w znanym powiedzeniu przypisywanym Tertulianowi, ze przydomkiem, a nawet swoistym drugim imieniem Chrystusa, jest prawda, a nie tylko zwyke przyzwyczajenie czy nawet rutyna34. Te potrzebe ci agej odnowy duszpasterstwa i metod przekazu wiary próbuje zdefiniowac´ W. Ka-sper, twierdz ac, ze w dobie przeomu w Kos´ciele i jego duszpasterstwie do-minowac´ powinna sprawdzona juz zasada non nova, sed noviter35. Jako Ko-s´ció jestes´my bowiem wezwani do ci agego konfrontowania „naszych do-s´wiadczen´ i przyzwyczajen´ z ewangelizacj a, [które] jest uzyteczne nie tylko ze wzgledów czysto funkcjonalnych, [ale przede wszystkim po to], aby popra-wic´ nasze dziaanie i strategie goszenia”36.

Jednym z elementów tej nowej optyki powinna byc´ umiejetnos´c´ i goto-wos´c´ do tego, by rózne formy kryzysu dotykaj ace obecnie zycie eklezjalne potraktowac´ nie tyle jako powód do biadolenia i rezygnacji, ile jako szanse i skuteczny impuls do odnowionego duszpasterskiego dziaania. Bardziej niz rezygnacji Kos´cioowi potrzeba dzisiaj tej was´nie s´wiadomos´ci, ze nawet obecna sytuacja Kos´cioa, niebudz aca raczej wcale wiosennych uczuc´, stanowi

33_{M a i e r. Vergegenwärtigung des Glaubens s. 7.}

34_{Por. W. K a s p e r. Bewahren oder Verändern? W: Öffnung zum Heute. Die Kirche}

nach dem Konzil. Red. U. Struppe, J. Weismayer. InnsbruckWien: Tyrolia 1991 s. 109-132

[tu s. 131].

35_{Tamze s. 123.}

36_{Lineamenta XIII Zebrania Zwyczajnego Ogólnego Synodu Biskupów na temat: Nowa}

jednak dobry fundament odrodzenia zycia eklezjalnego37. Co wiecej, wspó-czes´nie mozna nawet mówic´ o pewnej apatycznej reakcji Kos´cioa na proble-my braku wiary. Duszpasterstwo Kos´cioa – juz was´ciwie od s´redniowiecza – ukierunkowane jest tylko na ludzi bed acych juz w Kos´ciele, jednym so-wem: na wierz acych. To tradycyjnie sprofilowane duszpasterstwo odnosi sie jedynie do osób pozostaj acych w strukturach Kos´cioa i parafii i staraj acych sie wypeniac´ wszystkie zalecenia Kos´cioa. W ten sposób Kos´ció zdaje sie nie uwzgledniac´ przestrogi, jak a wypowiedzia juz sam Jezus, mówi ac, ze nie przyszed do zdrowych, ale wrecz przeciwnie  do tych, którzy sie z´le maj a, do grzeszników (por. Mk 2, 17). Do tych sów odwoywa sie najwyraz´niej takze H. Swoboda, ostrzegaj ac przed ponad stuleciem, aby gówna misja Kos´cioa nie ograniczaa sie jedynie do „nawracania juz nawróconych”. Ko-s´ció nie powinien – jak to zauwazy juz na pocz atku XX stulecia H. Swobo-da – „nawracac´ juz nawróconych”38, ale powinien otworzyc´ sie i na tych, którzy nie we wszystkim podzielaj a jego wiare: na poszukuj acych, którzy wobec dzisiejszego Kos´cioa, jego praktyki i nauczania, staraj a sie zachowac´ dystans. Dlatego was´ciwie rozumiana troska Kos´cioa o wiernych i tym samym jego duszpasterstwo powinno sie odnosic´ nie tylko do tych, którzy juz s a w Kos´ciele, ale takze do tych, których mozna okres´lic´ mianem jeszcze nie chrzes´cijan i jeszcze nie wierz acych oraz juz nie chrzes´cijan i juz nie wierz  a-cych39. Taka optyka staran´ duszpasterskich Kos´cioa chce obj ac´ mozliwie szerokie kregi ludzi i w ten sposób pozyskac´ ich dla Ewangelii. Kos´ció – tak przynajmniej podkres´la z naciskiem Klostermann – pozostanie wprawdzie na zawsze Kos´cioem grzeszników, ale nigdy nie moze on byc´ wspólnot a niewie-rz acych40.

Dlatego dla s´wiadectwa zycia i kos´cielnego przepowiadania wazna wydaje sie logika, jak a proponuje K. Rahner. Jego zdaniem dla Kos´cioa jest rzecz a wazniejsz a, aby pozyskac´ dla wiary jednego czowieka jutra, niz dwóch ludzi z wczoraj zachowac´ w wierze, bo Bóg uratuje ich swoj a ask a, nawet jes´li niepewnos´ci a napenia ich dzisiejszy i jutrzejszy sposób kos´cielnego prze-powiadania. Strategia Bozego zbawienia i strategia Kos´cioa nie s a w tej kwestii identyczne, poniewaz aska Boza jest nieskon´czona, a siy Kos´cioa

37_{A r m b r u s t e r. Von der Krise zur Chance s. 14.}

38_{Por. H. S w o b o d a. Großstadtpastoral. Regensburg} 2_{1911 s. 351.}

39 _{W. Z a u n e r. Evangelisierung und Neu-Evangelisierung. „Theologisch-praktische}

Quartalschrift” 1990 nr 138 s. 49-56 [tu s. 52].

40_{F. K l o s t e r m a n n. Gemeinde – Kirche der Zukunft. T. 1. FreiburgBaselWien:}

s a bardzo ograniczone41. Kos´ció jako widzialna i historyczna spoecznos´c´ ochrzczonych i jako instytucja nie moze w swym zatroskaniu o zbawienie czowieka wychodzic´ z cichego zaozenia, jakoby zbawienie poszczególnych ludzi byo w absolutny sposób zwi azane z Kos´cioem czy nawet z nim iden-tyczne. Troska samego Boga o zbawienie ludzi siega bowiem znacznie dalej i jest bardziej skuteczna niz owa historyczna, widzialna i instytucjonalna troska Kos´cioa42. W tym sensie nalezy tez rozumiec´ postulaty zmiany para-dygmatów duszpasterstwa i próby poszukiwania nowych dróg przekazywania wiary podnoszone kiedys´ przez K. Lehmanna. Wedug zasady ukutej przez niego juz prawie przed 40 laty, zarówno teologia, jak i kos´cielne przepowia-danie powinny byc´ tak uksztatowane, aby od samego pocz atku w kazdym swoim staraniu teologia lub przepowiadanie – niezaleznie od tego, do kogo s a skierowane, zawsze byy teologi a i przepowiadaniem takze dla „pogan”. Na horyzoncie kos´cielnego przepowiadania powinien stac´ nie tylko rozmazany obraz wierz acego, ale tez postac´ niewierz acego. Zdaniem Lehmanna kazno-dzieja powinien w swoim przepowiadaniu uwzgledniac´ takze tego, który nie siedzi bezpos´rednio pod ambon a i nawet nie sucha kazania43.

Kos´ció nie moze juz dzisiaj przy rozwi azywaniu najwazniejszych proble-mów nowej ewangelizacji zadowolic´ sie jedynie upiekszaniem rzeczywistos´ci i pozorowaniem dziaan´. Nie moze juz tylko pytac´, jak daleko moze sie posu-n ac´ oraz jakie mozliwos´ci i metody pracy ewangelizacyjne dzisiaj wykorzy-stac´. Obecna sytuacja królestwa Bozego zmusza niejako Kos´ció do tego, by podj ac´ daleko id ace, siegaj ace ostatecznos´ci dziaania, aby pozostac´ takim Kos´cioem, jakiego oczekuje od nas Bóg44. I nawet jes´li – z pastoralnego punktu widzenia – suszn a rzecz a jest dostrzeganie niemal wszedzie gotowego do zakiekowania „ziarna” Ewangelii, to jednak dzisiaj, aby przekaz wiary by

41_{R a h n e r. Strukturwandel der Kirche als Aufgabe und Chance s. 65.}

42_{K. R a h n e r. Die grundlegende Imperative für den Selbstvollzug der Kirche in der}

gegenwärtigen Situation. W: Handbuch der Pastoraltheologie. Praktische Theologie der Kirche in ihrer Gegenwart. Red. F. X. Arnold, K. Rahner, V. Schurr, L. M. Weber. T. 2/1.

Frei-burgBaselWien: Herder 1966 s. 256-276 [tu s. 257].

43_{K. L e h m a n n. Die kirchliche Verkündigung angesichts des modernen Unglaubens.}

W: Handbuch der Pastoraltheologie. Praktische Theologie der Kirche in ihrer Gegenwart. Red. F. X. Arnold, K. Rahner, V. Schurr, L. M. Weber. T. 3. FreiburgBaselWien: Herder 1968 s. 638-670 [tu s. 651 n.].

44 _{W. F ü r s t. Plädoyer für formschöpferische Initiativen und einen Tutiorismus des}

Wagnisses im pastoralen Handeln der Kirche. W: Wertewandel. Wandel der Lebensformen und Pastoral. Red. H. J. Beckers, A. Wittrahm. Mönchengladbach: Kühlen 1993 s. 123-138

owocny, nie wystarczy jedynie otworzyc´ drzwi kos´cioa45. W s´wiadomos´ci Kos´cioa dojrzewa juz przekonanie, ze nadszed „czas, by Kos´ció wezwa swe wspólnoty chrzes´cijan´skie do nawrócenia duszpasterskiego, ukierunkowa-nia swych dziaan´ i struktur na misje”46. Ten postulat wydaje sie nawi  azy-wac´ do jeszcze bardziej radykalnego i dalej id acego stwierdzenia P. M. Zu-lehnera, ze uprawiane dot ad przez Kos´ció duszpasterstwo juz nawróconych – swoiste nawracanie nawróconych powinno byc´ zast apione przez duszpaster-stwo nawrócenia47. Te postulaty wydaj a sie otwierac´ przed Kos´cioem nowe perspektywy przekazywania wiary we wspóczesnym spoeczen´stwie i stano-wic´ istotne wskazania dla budowania nowej optyki duszpasterskiej, adekwat-nej dla dzisiejszych czasów i konieczadekwat-nej w procesie nowej ewangelizacji.

BIBLIOGRAFIA

A b e l P.: Über-leben? Pastoraltheologische Beobachtungen zur Lage von Religion und Kirche. W: Kirche postmodern überholt? Erfahrungen und Visionen in einer Zeit des Um-bruchs. Red. J. Homeyer, G. Steins. München: Bernward bei Don Bosco 1996.

A r m b r u s t e r K.: Von der Krise zur Chance. Wege zu einer erfolgreichen Gemeinde-pastoral. Freiburg: Herder 1999.

B i e l R.: Kos´ció Wielkiej Soboty. Paschalna wizja Kos´cioa w ujeciu kardynaa Kurta Kocha. Tarnów: Biblos 2012.

B i e l R.: Die Krise der sakramentalen Dimension des kirchlichen Lebens. „Pastoraltheolo-gische Hefte” 3:2010 s. 6-13.

B i e l R.: Wewn atrzkos´cielne z´róda osabienia wiary chrzes´cijan. W: Duszpasterstwo wobec kryzysu wiary. Red. W. Przygoda, K. S´wies. Lublin: Wydawnictwo KUL 2013 s. 79-102. Entscheidungen – Bundesverfassungsgericht: Senatsentscheidung. „Neue Juristische Wochen-schrift” 38:1995 s. 2477-2483.

F ü r s t W.: Plädoyer für formschöpferische Initiativen und einen Tutiorismus des Wagnisses im pastoralen Handeln der Kirche. W: Wertewandel. Wandel der Lebensformen und Pasto-ral. Red. H. J. Beckers, A. Wittrahm. Mönchengladbach: Kühlen 1993 s. 123-138. H o m e y e r J.: Die Weitergabe des Glaubens. Die Zukunft des Glaubens. Gemeinsame

Studientagung der Deutschen Bischofskonferenz und des Zentralkomitees der deutschen Katholiken (ZdK) vom 16. bis 18. November 1988. Red. Sekretariat der Deutschen Bi-schofskonferenz. Arbeitshilfen nr 65 s. 13-38.

45 _{A. S c h i f f e r l e. Geduld und Vertrauen. Franz Kardinal König. Texte und}

Ge-spräche. Freiburg: Paulusverlag 1995 s. 129.

46_{Lineamenta XIII Zebrania Zwyczajnego Ogólnego Synodu Biskupów na temat: Nowa}

Ewangelizacja dla przekazu wiary chrzes´cijan´skiej. 8-28.10.2012 nr 10.

47_{P. M. Z u l e h n e r. Heirat – Geburt – Tod. Eine Pastoral zu den Lebenswenden.}

K a s p e r W.: Bewahren oder Verändern? W: Öffnung zum Heute. Die Kirche nach dem Konzil. Red. U. Struppe, J. Weismayer. InnsbruckWien: Tyrolia 1991 s. 109-132. K l o s t e r m a n n F.: Gemeinde – Kirche der Zukunft. T. 1. Thesen, Dienste, Modelle.

FreiburgBaselWien: Herder 1974.

K o c h K.: Kirche – um Gottes willen! Unzeitgemäße Reden gegen den Trend. Freiburg: Paulusverlag 1998.

K o c h K.: Kirche im Übergang zum dritten Jahrtausend. Weisungen für die Kirche der Zukunft. Freiburg: Kanisiusverlag 2000.

K o c h K.: Kirchliches Leben im Zeichen des Mysteriums Gottes. W: Gottes Weisheit im Mysterium. Vergessene Wege christlicher Spiritualität. Red. A. Schilson. Mainz: Matthias-Grünewald-Verlag 1989 s. 315-322.

K o c h K.: Leben mit dem, der lebt. Perspektiven der priesterlichen Weggefährtenschaft im Licht von Joh 21. W: Priester – Visionär und Realist. Zur prophetischen Dimension des geistlichen Amtes. Red. P. Klasvogt, K. Koch. Paderborn: Bonifatius 2001 s. 147-176. K o c h K.: Minarett – ein Schmelztiegel von Problemen? „Schweizerische Kirchenzeitung”

5:2010 s. 98-103.

K o c h K.: Zeit-Zeichen. Kleine Beiträge zur heutigen Glaubenssituation. Freiburg: Kanisius 1998.

K o c h K.: Zum Innersten. Für eine Kirche, die das Geheimnis lebt. FreiburgBaselWien: Herder 2003.

K o c h K.: Zur Rettung eines kirchlichen Dienstes. Freiburg: Paulusverlag 1992.

K o c h K.: Zwischenrufe. Plädoyer für ein unzeitgemäßes Christentum. Freiburg i. Br.: Christophorus 1987.

L e h m a n n K.: Die kirchliche Verkündigung angesichts des modernen Unglaubens. W: Handbuch der Pastoraltheologie. Praktische Theologie der Kirche in ihrer Gegenwart. Red. F. X. Arnold, K. Rahner, V. Schurr, L. M. Weber. T. 3. FreiburgBaselWien: Herder 1968 s. 638-670.

L e h m a n n K.: Erzählt euren Kindern davon… W: Die Zukunft des Glaubens. Gemeinsa-me Studientagung der Deutschen Bischofskonferenz und des Zentralkomitees der deutschen Katholiken (ZdK) vom 16. bis 18. November 1988. Red. Sekretariat der Deutschen Bi-schofskonferenz. Arbeitshilfen nr 65 s. 22-38.

M a i e r H.: Vergegenwärtigung des Glaubens. W: Die Zukunft des Glaubens. Gemeinsame Studientagung der Deutschen Bischofskonferenz und des Zentralkomitees der deutschen Katholiken (ZdK) vom 16. bis 18 November 1988. Red. Sekretariat der Deutschen Bi-schofskonferenz. Arbeitshilfen nr 65 s. 7-21.

M e i s n e r J.: Wider die Entsinnlichung des Glaubens. Graz: Styria 1990.

N i e n t i e d t K.: Dem Glauben Gestalt geben. „Herder Korrespondenz” 40:1986 s. 105-107.

R a h n e r K.: Die grundlegende Imperative für den Selbstvollzug der Kirche in der ge-genwärtigen Situation. W: Handbuch der Pastoraltheologie. Praktische Theologie der Kirche in ihrer Gegenwart. Red. F. X. Arnold, K. Rahner, V. Schurr, L. M. Weber. T. 2/1. Frei-burgBaselWien: Herder 1966 s. 256-276.

R a h n e r K.: Strukturwandel der Kirche als Aufgabe und Chance. FreiburgBaselWien: Herder 1989.

S c h i f f e r l e A.: Geduld und Vertrauen. Franz Kardinal König. Texte und Gespräche. Freiburg: Paulusverlag 1995.

Sekretariat der Deutschen Bischofskonferenz: Sakramentenpastoral im Wandel. Bonn 1993. S w o b o d a H.: Großstadtpastoral. Regensburg 21911.

W a n k e J.: Lasst uns das Licht auf den Leuchter stellen. Impulse für Christen. Leipzig: Benno Verlag 2001.

W a n k e J.: Der Weg der Kirche in unserem Raum. Versuch einer Pastoralen Standort-bestimmung. „Priesterjahrheft” 1986 s. 16-26.

Z a u n e r W.: Evangelisierung und Neu-Evangelisierung. „Theologisch-praktische Quartal-schrift” 1990 nr 138 s. 49-56.

Z u l e h n e r P. M.: Heirat – Geburt – Tod. Eine Pastoral zu den Lebenswenden. Wien FreiburgBasel: Herder5_1987.

W POSZUKIWANIU KSZTATU NOWEJ EWANGELIZACJI

S t r e s z c z e n i e

Zmiany cywilizacyjne, jakie dokonay sie w Europie w ostatnich dziesiecioleciach, dopro-wadziy do kryzysu zycia eklezjalnego wyrazaj acego sie w formule: spoeczen´stwo bez Kos´cio-a, Kos´ció bez wiernych, wierni bez wiary. Taka sytuacja zmusza Kos´ció do poszukiwania nowych paszczyzn przekazywania wiary i ewangelizacji, poniewaz dawne, zakorzenione w Kos´ciele ludowym punkty wsparcia ulegaj a rozkadowi. Dzisiejsi wierni utracili tez podsta-wow a wrazliwos´c´ na sprawy wiary. Dlatego przekaz wiary powinien dokonywac´ sie obecnie gównie na paszczyz´nie kerygmy i mistagogii oraz miec´ charakter wspólnotowy. Wymaga to od Kos´cioa zmiany optyki pracy duszpasterskiej i nowego otwarcia nie tylko na tych juz nawróconych, ale takze na tych, którzy wci az jeszcze potrzebuj a nawrócenia.