Subregionalne fundusze poręczeń kredytowych w Polsce jako instrument rozwoju regionalnego i lokalnego

Pełen tekst

(1)Maciej. Frączek. Kał.d,. Ge.p.dcukl I Adm""dr.'I'. Publlu". 1. Subregionalne fundusze poręczeń kredytowych w Polsce jako instrument rozwoju regionalnego i lokalnego I. Cel. działalności. Fundusze poręczeń kredytowych jako instytucje powo łane w celu udzielania kredytowych przede wszystkim małym i średnim (irrnom mają duże znaczenie w grupie fundu szy wspierających rozwój regi onalny i lokalny. Podstawowym ce lem działal no śc i fundu szy poręczeń kredytowych jest pomoc w pozyskaniu finansowania dla ju ż d ziałających podmiotów gos podar~ czych. Kapitał, którym dysponuje fundu sz, niejesl wykorzystywany w postaci pożyczek, lecz stanowi podstawę do poręczania kredytów udzielanych przez inne podmioty, naj częściej banki komercyj ne. Powodem powstania funduszy poręczeń gwarancyj nych są tru dnośc i napotykane przez małe i ś rednie przed się biorstwa szukające ś rodk ów na sfi nansowanie swojej działalności. Ta grupa przed s i ębiorców, poszuk ując kredytu najczęśc iej zwraca się w stronę banków. Napotyka jednak barierę w postaci braku historii kredytowej, wystarczająco udokumentowanej wspólpracy z bankiem , odpowiedniej wie ł kości obrotów na rachunku oraz wystarczających zabezpieczeil spłaty zaciągniętych kredytów ' . W tym miejscu należy wspomnieć o fakcie bardzo sporadycznego u żywa nia tzw. good lViII ftrmy jako formy poręczenia 7..3.ciąganego kredytu. Nie spotyka się to bow iem z pozytywną reakcją instytucji bankowych. Do rzadziej stosowanych przez fundu sze instrumentów n a le żą poręczenia i gwarantowanie zobowiązań z tytulu emisji papierów wa rt ośc i owyc h. Do podejmowania takich działań konieczny jest wysoki poziom ś rodków w łas n ych poręczeń. I. A. Czamik , Fundusze. poręczeli. 1998, maszynopis powielony.. kredytowych w polskiej praktyce bankowej, Katowice.

(2) Maciej Frą czek funduszu. Określając jednak docelową g rupę klientów rundu szu, należy wprowadzić pewne uściślenie. Powinny to być podmioty posiadające zdolność kredytową i ekonomicznie uzasadnione plany inwestycyjne. nie posiadające natomiast wystarczajólcych zabezpieczetl. Nie mogą to być przeds i ębiorstwa o wątpliwej wypłacalności bądź szukające finan sowania dla zbyt ryzykownych projek tów.. 2. Charakterystyka działalnoścI funduszy kredytowych w Po lsce. poręcze ń. W Polsce działa obecnie 17 funduszy poręczeń kredytowych. Są one objęte syste mem monitoringu, który prowadzi Krajowe Stowarzyszenie Funduszy Poręcze niowy c h . Aź g z tych funduszy powstało w 1994 r. w ramach Phare Programu Inicj atyw Lokalnych. Były to fundusze w: Nidzicy. Dzialdowie , Starac howicach. Kutni e, Wieku, Zelowie, Bił goraju i Ustrzykach Dolnych . Nieco póiniej dołączyły do nich fundu sze w Karlinie, Gołdapi i Kętrzyni e oraz regionaln e w Lublinie i Biał y mstoku - utworzone w ramach Polsko-Brytyjsk iego Programu Przedsiębiorczośc i - które swoi m oddziaływaniem objęły teren kilku województw. W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych powstało również. kilka funduszy. tym razem w oparciu o środ ki uzyskane z pomocy europejsk iej (dystrybuowane prlez Polską Fundację Promocji i Rozwoju Malych i Średnich Przeds iębiors tw ) oraz ś rodki Agencji Własności Rolnej Skarbu P"lli Slwil (AWRSP). W 2000 r. powstal w Poznaniu rundusz poręczeniowy, dzięki kapi talom wniesionym przez Urząd Miasta i Bank PKO BP SA. Zwraca tu uwa gę fakt bardzo wysokiego zaangażowania tak dużego banku (75%). Z1sięg ogólnokrajowy ma Fundusz Po ręcze ń Kredytowych Banku Gospodarstwa Krajowego, powołany w 1995 r .. nie zostal on jed nak omówiony w tym opracowaniu z uwa gi na s kalę jego runkcjonowania oraz odmienne procedury i zasady udzielania poręczeń. C hoc ia ż rundusze poręczell kredytowych dzialające w Polsce runkcjonuj" zasadniczo opierając się na jednolitym mechanizmie, to niewątpliwie istni ej,] pomięd zy nimi odmienności, które powodują dość znaczne czasami zróżnico wanie runduszy. R óż norak o jest chociażby zdefiniowany docelowy klient poszczegó lnych funduszy. Generalnie poręczenia kredytowe ukierunkowane są na sek tor malych i średni c h przed sięb ior s tw , występują tu jedn ak czasami pewne prererencje bądź obostrzenia. Najbardziej widoczne jest to w wypadku rundu szy powstalych dz i ęki ś rodkom AWRSP, poręczenia S4 bowiem przeznacza ne dla osób zamieszka ł ych na wsi. Indywidual izm działania poszczególnych funduszy uwidacznia się także w przypadk u oferowanej przez nie wysokości poręczenia. Zazwyczaj fundusze porę czają około 60-70% wartośc i zabezpieczanego kredytu. Zdarza s ię jednak, iźjes tlo 50% kapitału kredytu (rundusz w Białymstok u ), albo teź 80% (rundusz w Karlinie). Można również m ówić o pewnej odrębności stosowanych procedu r udzielania poręczeń w wypadku funduszy o c harakterze regionalnym ..

(3) w Polsce .... Na dzień 31. 12.2000 r. fundusze lokalne i regionalne dy spo nowały kapita łem w wysokości ponad 37 mln zł. Zwraca u wagę znaczne zróżnicowanie kapitałów. Najw i ększe fundusze (regionalne) działają w Biał ymstoku oraz Lublinie i każdy z nich posiada kapitał w wysokości 9 mln zł. Najmniejszy jesl fundusz w Goł dapi z kapitałem 324 Iys. zl. Należy za uważyć. iż większość funduszy loka lnych dysponuje kapitałe m w wysokości I mln zł. W porównan iu do roku poprzedn iego nastąpił do ść znaczny przyrost w i e lko śc i kapitału w funduszach, co mia ł o swoje ź ródła zarówno w powstaniu nowych funduszy w Poznaniu i Słupsku, jak i zewnętrznym dokapitali zowaniu ju ż istniejących funduszy. Niewątpłiwie naleźy dążyć do c ią g lego dokapitalizowania fundu szy. tak by mogły one rozciągnąć zasięg swego działania, a co za tym idzie. docierać do coraz szerszej grupy potencjalnych klientów . Analizując dokonania funduszy, ważnajesl wiedza na temat czasu ich dział an ia . Srednio fu ndusze d zia łały do 49 mi esięcy. Fundusze mające najkrótsze doświadczenie działają w Słupsku i Poznaniu (6 miesięcy od daty udzielenia pi erwszego p oręcze n ia). Najdłużej d z i ała fundu sz w Kutnie (odpow iednio 81 mie sięcy). Dłu gość funkcjonowania ma duże znaczenie w k onte k śc i e oceny aktywności poręczycielskiej.. Wszystkie fundusze udzi eli ł y od począ tku istnienia l ą cznie 1879 poręczeń. Przec i ętny fundusz ud zie lił poręczeń na prawie 5,5 mln zł , a le i tu ro zpię to ść wynosi od 18 tys. zł (fundusz s łup s ki ) do 34.7 mln zl (fundusz lubelski). Z racji swego zasięgu dzialania najwyższą wartośĆ udzielonych poręcze/l odnotowano w funduszach o charakterze regionalnym. we wspomnianym fu nduszu lubelsk im oraz funduszu białostockim (prawie 30 mln zl). Najwięcej poręczell udzie lono w Lublinie (458), a naj mniej ( I) w Słupsku (co by ł o jednak spowodowane krótkim okresem działania - fundusz ten rozpoczął swą dzialalność pod koniec 2000 r.) . Łączna kwota udzielonych poręczeń przez wszystkie fund usze wyniosła prawie 93 mln zl. Średnio poręczano około 50% kwoty kredytu. a ś rednia wielkość jednego poręcze nia wynosi 49,4 tys. zł (oczyw i ście także tutaj występują znaczne róźnice - od 7250 do 96 939 z l). Warto ść poręczonych kredytów wyniosła 183.5 mln zl, co oznacza. i ż przecięt ny fundusz p oręczy ł kredyty o wartości nieco poniżej II mln z ł . Prowadząc analizę bieźącej d zia ł alności fundu szy, należy zwrócić uwagę prz.ede wszystkim na wartość aktualnych poręczeń. Z ogólnej liczby udzielonych poręcze/l. na koni ec 2000 r. aktualnych było 842 (zatem znacznie więcej ni i rok wcześniej - 625). Łącznic aktywne poręcze nia s tan ow iły równowartość prawie 31 mln zl (na koniec 2000 r. zatem prz.eciętny fundu sz angażował w poręczenia 1,93 mln zl). Warto ść aktualnie poręczonych kredytów wynios ł a 64,5 młn zł. W grudniu 2000 r. fundu sze miały zaangażowane 83,2% posiadanych ś rod ków. Zaan gażowanie powyżej 200% wykaza ł fundu sz w Olsztynie. a powyżej 100% fundusz w Dzialdowie ..

(4) Duże rozpiętości. odnotowuje się w odniesien iu do przec i ę tnego czasu kredytów, co w ią że się z róż n ym charakterem akcj i poręczeń. I tak: fu ndusze skoncentrowane na poręczeniach kredytów obrotowych (główni e d la handlu) angażują swój kapitał na kilkanaście miesięcy , a fun dusze po ręcza jące inwestycje - na ki lkadziesiąt mies i ęcy. Fundusze w wyniku prowadzonej przez siebie działalności s traciły 727 tys. z ł, z czego średnio na fundusz przypada 42,7 tys. zł. 8 funduszy przekroczyło poziom 1% strat, a w Karlinie i w Kutni e jest to powyżej 7%. Łączny wskaź nik strat wyniós ł wśród fundu szy 0,78 %. Należy równo cześ ni e pamię t ać, iż wskaźnik te n nie bierl.e pod u wagę mo ż li wości odzyskania od kli en ta kwoty utraconej przez jej dochodzenie. Gdy uwzględni s i ę bow iem kwoty już odzyskane (fu ndu sze odzyska ł y już kwotę 145 tys. zł), wówczas pozi om strat ksztaltuje s ię na poziomie 0,63 %. Poziom ten jest ocen iany jako bardzo ni ski. o wiele korzystniejszy ni ż w bankach kredy tujących. Godny podkreś l en i a jest równocze ś ni e fakt, iż znaczna ezęść funduszy (6) w ogóle ni e poniosła strat. W przec i ągu całego okresu swojej działalno śc i fundusze poręczeń przyczyniły się do stworzenia 3714 nowych miejsc pracy. Daje to średnią na fundu sz w wyso k ości 248 miejsc pracy. Nie są tu jednak ujęte fundusze w Karlini e oraz Słupsku, gdy ż nie prowadzą one tego typu staty styk. Odnosząc li czbę stworzonych nowych miejsc pracy do zaa n gażowanego przez fundusze kapi t ału, na l eży stwie rdzi ć, i ż w celu stworzenia jednego miejsca pracy konieczne było przeznaczenie na kapitał Funduszy 10 ()(X) zł. Równ ocześ nie jednak należy pami ętać, iż środ ki te nie są jednorazowo wydawane, s łużą one wie lokrotnie do zabezpieczania coraz to nowych poręczeń. Przez to te same nakł ady Fi nansowe ge n e rują systematycznie zwiększają cą s i ę liczbę nowych miej sc pracy. Niewątp li w i e wraz z upływem czas u wielkość ś rod k ów zaa nga żowanych w fundusze porę czeń koniecznych do utworzenia nowego,jednoslkowego miejsca pracy będzie więc s padała . Można również zauważyć, i ż jedno miejsce pracy stworzo ne d z i ęki zaangażowan iu się funduszy poręczeń "kosztowało" średnio każdy z funduszy nieco poniżej 200 zł strat. Obecnie fund usze współp r acują z 95 oddziałami banków. Średnio jeden fundusz ma podpi saną umowę o wspólpracy z 5 bankami. S t atystykę t ę zaniża nieco fundu sz w Poznaniu, tam bowiem bankiem współpracującym (a równocześ nie współzałożycielem) jest wyłącznie PKO BP SA, który jednak rozprowadza poręczenia za pośred ni c twem swoich 22 oddziałów. Wart podkreślenia jest lu fakt, iż liczba banków, z którymi fundusze wspó ł p racują, nie zawsze ma przełożenie na ic h aktywność poręczyciel ską. Ogólne wyniki poszczególnych funduszy podano w tabeli I. zapada ln ości. Slrukrura udzielonych poręcze" Poręczane. przez fundusze kredyty można podzielić według trzech następu kryteriów: - poręczenia wedł u g przeznaczenia kredytów,. jących.

(5) Tabela I. Ogólne wyn iki funduszy. w",,,,, Liczba Wyszczególnienie. Kapital. miesięcy. funkcjonowania. Liczba po!'\'Czen.. W",,,,, poręczen.. wd. """"~. ""h kredy_. Licwa aJetu. alnych. w",,,,, aktualnych. czen. ,'w ""'- ""'w,1 wd mń. w"'''''. "",~Inie. ""'-. czonych !=dy~w. '-"=. '-"= wartość strat w,1. C~ Liczba Liczba zapada- TlOwych banków odzyska- lnoki wspólpramiejsc km:Iyt6w cujljCych p'Ky w,1. WM!OK. """. ""h. w,1. Bialystak Bilgoraj Dzialdowo Dzierzgań. K""". Lublin Nidzica Starachowice Ustnyki Dolne Zclów Kulino Barcja Gołdap. Radom. Olsztyn Slupsk. 91XXl1XXl 15001XXl. 61 7S. JOlI 193. 3413847 1513000 123000. 72. 278 103. Si Ol. 43. 91XXl1XXl 2620383. ... 1000000. 79 72. 611000. 74. .,5000 1\95586 590485 324000 1047000 60455 382000. Poznań. '000000. Razem $rcdnia. 37106156. . 7S. 26. 20 18 18 6 6. 458 127 101. .. "" II. 5 J8 52 I. 20 1879. 49. III. 29857231 3577320 6547410. '''''850 910009 "100'" 4841253 3161327 902383 1685180 114719S \55940. 59104694 6120356 14424188 66W949 2164700 60284010 14821504 6528986 2 JJ4SOO. '822300 1425115. 259900. 10<400. 174(0). 275500 \ 525012. 1119100 3252796 JOIXXl. 18000 100000. 10001XXl. 92922056 183551158 5466003 10797127. 82 72 171. 71 3 121. " " li 10 25 10 5 J8 49 I. 20. '". 8444856 16692738 O 924048 I &Xl 161 001XXl 4320342 9402556 85936 1520125 3145119 126292. 36200. 891XXl. 0"00 8720232 15298653 2f17 578 2255064 1380530 1353478 2819564 441384 1135179 265235 454642. 700620 143940. 930800 239900. "200. 142000. 275500 1378519. 1119100 3157796. 18000. 30000. 9983. 10900 17550 22299 90500. O O O 15970. O O. 30883343 64557738 121268 1930209 4034859 42180. O 241XXl 20936. li J8. 1016. 16. 68000. 36 15. 11370. "". O. 5710. O 10000 O O O O O O. J7 18 27. . J7 36 J8. J6. 145326. '" lO' 651 169 III. 6<,. 5 19 II. 3 Il. 554 "8 71. 6 5 9 5. 72. , ,. 10 Il 44. 96 3. .. ,. 3714. l2. ,. Zr6d!o: Raport o stanie fundusZ.)' por~czeń kredytowych w Polsce. Stan na dzień 3/ ./2 2000 r .. Krajowe 5towanyszenie Funduszy Poręczeniowych. Warszawa 2001.. I. 6 I. 95 6.

(6) Tabela 2. Struktura. poręczanych. kredytów (w %) Bl'1lI1Ż8. Pnezn.IC~enle kredytu/pożyczki. Rodz.uj kredytu/potycrl;:i. Zakup I,b. WYS1.CUgólnienie. B iałysIak. Biłgoraj Oziałdowo. Dzierzgań. KUlno Lublin Nidzica Starachowice USl1'Zyki Dolne :lelów Karlino Barcja. Budownietwo. 6 2. 62. 3. 3S 27. 7. ". ,. O. O 2. "2. ". 7. 21. 23. 16. 2. 3S. O. O O 3. 17. 23. ". 9 20. 36 l2 20. O O 18. O. Ol. 10 20. 'odom. O. ,. ,. ". 38. ". 2. ". 17. Poznań. Razem. ". JO 16 18. Rolni· elwo. 2 O. Gołdap. Olszlyn. Handel. !'rod,. keja. O O O O. 5. Kapllał. Usługi. obro· laWy. l2. ". ". 35. 23. 18 67. 29. J9 63. 9 O. '". ". 46 38 50. 20 37. " 31. 2r6dlo: Raport o stoTlit funduszy por(c:.eń kredylOw)'ch w Poręeleniowych, Warszawa 2001,. 3S. 21. 17. 29 20 O. ,. 37. Mop poja. ulo. Zapasy. "~. wocja nicru_ coomo'd. O. 12. , ". 10. 6 8 21. 12. 16 18 21. ". 9 20 20 O 6. 7. 2!l 16. I O O 12 O O O. O O. " 12 16. ". " " " 12. 10. O O 17. Zakup sprz~tu. Kred)'1 ZII,'rml·. Kredyl z terrni-. ~m.. ~m.. spłacany. spłocany. jednora-. SIOpOlOWO. ~owo. O 3J 3S. 56. 34. 17. 3S. ". 67 46 37. " "'" 50 00. , " Polsce. 5/01/ I1Q dz;ieri J 1,/2.2000 r., Krajowe 9. 10. 28. O. II. , 7. O 2 2 O O O O. ". l2. ". Pożyczka. Lmia Jacdylawa. O. ". ze i.ród/u polabankowego. .". O. 79. 12 4. 77. 19. O. "". 2 O. 32 48. 2. 33. ". O. 63 80 41. 10 O. 27. 100 23. 3S. J9. 3 O O O. O. ". 90. 100. O. O 50. ,. 21. Stowarzyszenie Funduszy.

(7) ,. -. ! IV. Polsce .... poręczenia według. kredytowanych sektorów, rodzajów kredytów. Biorąc pod uwagę pierwsze z tych kryteriów, poręczenia przeznaczano przede wszystkim na: kapitał obrotowy (49%), zakup sprzęlU (28%), zakup ł ub renowację nieruchomości (10%), zakup pojazdu (9%), zapasy (4%). Zwraca tu uwagę tendencja do coraz wyższego udziału w strukturze poręcza nych kredytów tych poręczeń, które przeznaczone były na kapitał obrotowy. Dowodzi to niewątpliwie faktu, iż firmy potrLcbujące środków na bieżącą działalność ni c są w stani e często zaciągnąć komercyjnego kredytu w banku bez pomocy i poręczenia udzielonego przez fundusze. To obrazuje. jak wielk,} rolę we wspieraniu rozwoju sektora małych i średnich pr zedsiębiors tw odgrywaj., fundusze poręczeń kredytowych. Analizując z kolei poręczenia kredytów wedlug branż. jakich one dotyczyly, widoczna jest przewaga firm handlowych, u s łu gowych oraz produkcyjnych. Nielicznie reprezen towane były firmy zw iązane z rolnictwem oraz budownictwem. Ogólny rozkład wszystkich poręczeń według sektora przeznaczenia kredytu przedstawia s ię następująco: handel (45%). usługi (3 1%), produkcja (17%), rolnictwo (5%). budownictwo (2%). TrLecie z wyodrębnionych kryteriów dotyczyło rodzaju poręczanego kredy tu . Preferowane są kredyty bankowe splaca ne stopn iowo i jednorazowo, nieco mniej pożyczki ze źródcl pozabankowych (należy tu dodać. iż są tO glównie środ ki powiatowych urzędów pracy). Zdecydowanic najmniejszą popularnośc i.) cieszą s i ę bankowe linie kredytowe. Świadczy to niewątpliwe o slabości oferty bankowej skierowanej do drobnych przedsiębiorców. Rozkład poszczególnych form kredytu k szta łtuje się w n as t ę pujący sposób: kredyty bankowe spłaca n e stopniowo (39%), kredyty bankowe spłacane jednorazowo (35%). pożyczk i ze źródeł pozabankowych (21 %). bankowe linie kredytowe 5%. Szczegółowe dane dotyczące kształtowania się wyżej opisanych c harakterystyk w poszczególnych funduszach przedstawia tabela 2. poręczenia według. 3. Diagnoza stanu o b ecnego Istniejące się. w Polsce fundusze. po ręczeń. kredytowych. niewą tpl iwie znajdują. w faz ie ciąg łego rozwoju. Widoczny jest systematyczny wzrost najważniej. szych wskaźników charakteryzujących fundusze. Co najważniejszc, wzrasta zwlaszcza liczba oraz wielkość udzielanych poręczeń. Efek ty tego widoczne są na lokalnych (regionalnych) rynkach pracy. gdzie dzięki funduszom tworzone są nowe miejsca pracy, a to jest przecież priorytetem każdej bez wyjątk u gminy, powiatu, czy też województwa. Fu ndusze poprzez swoją działalność dynamizują rozwój lokalnej przedsię biorczości, przyczyniają się też do zwiększenia akcji kredytowcj loka lnych banków. Środki zaangażowane w fundusze, dzięki zastosowaniu zasady mnoż nika, umożliwiają zwiększenie liczby kJientów, którzy mogą być obsługiwani.

(8) przez fundusz poręczycielski . W efekcie tego na rynek lokalny wpływa wielokrotnie w i ęcej ś rodk ów finan sowych w porównaniu z wielkośc i ą kapitału zaa n gażowanego początkowo w fundusze . Fundusze przyczyniają s i ę również do zm ia n w funkcjonowaniu lokaln ych firm. Ich właściciele coraz częśc i ej i c h ę tni ej sięgają po kredyt jako proste i szy bki e ź ród ł o pozyskania kapita łu . D zi ęki temu brak wystarczających ś rodków własnych ni e pow inien by ć j u ż dla żadn ego przed siębiorcy powodem nierozpoczynania bądż zaniechania dzialaln ośc i na w ł asny rachunek. Tak więc pozytywne efek ty dzia ł ania fundu szy poręczeń kredytowych S,I jak najbardziej widoczne. By jeszcze lepiej wykorzystać ich potencjał. konieczne jest dwukierunkowe wsparcie tych instytucj i. Po pierwsze, n a l eży nieustannie z a s ila ć istn i ejące fun dusze kap i tałem , tak by mogły dokonywać ek spansj i po ręczycielskiej na coraz lO nowe tereny. Po drugie , nal eży wspierać powstawanie nowych fundu szy, zwłaszcza na tych obszarach, gdzie najbardziej brakuje lego typu instytucji. D zięki temu mogłyby się prlYczynić do dy nami cznego zaktywizowania gm in , powiatów , które pogrążone są w marazmi e niem ocy, gdzie panuje wysokie bezroboc ie, a kredyt komercyjny w banku jest nieos iąga l ny dla drobnego przedsiębiorcy. To może spowodować. i ż coraz więcej mał yc h i ś rednich firm uzyska dostęp do kapitału koniecznego do ich funkcjonowania. Dzięki temu moż li we ~dzie tworzenie nowych miejsc pracy na lokalnych rynkach. a co za tym idzie. znaczne ogran iczanie zjawis ka bezroboc ia ( m oże nie w ska li makro. ale niewątpliwie w skali mikro).. 4. Zasady tworzenia nowych funduszy kredytowych. poręczeń. Chcqc stwo r zyć w Pol sce gęs t ą sieć dobrze funkcjonującyc h i wsp i erają cych rozwój regionalny i lokalny fundu szy poręczeri. kredytowych. należy przyjrzeć się ich poszczególnym elementom sk ladowym, od których u7..a leinionc jest powstan ie zdrowyc h ekonomicznie organizmów. sk utecznie wspomagają cych dz i ęk i swy m działaniom rozwój województw. powiatów i gmin .. Podmiot. zarząd:;ajqcy. Zasad ni cz ą kwestią w trakcie tworzenia fundusz u poręczeniowego jest sposób umi ejscowienia zarząd zającego nim podmiolul • M oż liw e są tu dwa rozwią ~ zania . Pi erwsze pod ejśc i e zakłada funk cjonowani e funduszu poręc zenioweg o jako części w i ę k szej jed nostki organ izacyj nej . W Polsce mamy do czy ni en ia naj częściej z tym ro zw ią za ni e m. Jest ono uzasadnione w przy padku niskiego poziomu kapitalów w ł as n yc h fundu szu. Pozwa la na dofinan sowywan ie defi cytowej d z i a łal ności fund uszu przychod ami os i ąganymi z innych źródeł.. 2. M. Gajewski. T. Kil ianski. 1. Szczucki. h/sari)' orglllll::llcji i fimkcjo/lo wa//ia f/lluluszy krellytow)'ch. Po lska Fundacja Promocji i Rozwoju MSP, Warszawa 2000, s. 18.. poręczel;.

(9) SlIbregiollallle fimd/lsze poręcze,!. IV. Polsce .... Druga możliwość to utworzenie funduszu poręczeniowego jako samodzielnego podmiotu , którego dz iał a ln ość ogra ni cz a ć s i ę będzie wyłącz nie do gwarantowania kredytów. \V ten sposób zorganizowane są dwa najwięk sze fun du sze poręczeniowe w Lublinie i Biał ymsto ku . Z dotychczasowych doświadcze ń polskich funduszy poręczeniowyc h wynika, że u dało s i ę z sukcesem rozwinąć działalność poręc ze ni ową jedynie tam, gdzie poręczen i a by ł y jedynym lub dom inuj ącym przedmiotem d z i a łalności podmiotu zarządzającego fu nduszem). FOrll/a praWflQ. Wybór formy prawnej podmiotu prowadzącego fundu szjest jedną z kluczowych kwestii determinują cyc h jego dalsz., dzia łaln ość. Dotychczasowe dośw iad cze n ia pol skie pokaz uj ą, że wykorzystywano trzy mo ż liw e konstru kcje prawne: s pó ł ki akcyjne i z og ra ni czo n ą odpowiedzia ln ośc i ą oraz fundacje. Forma spólki akcyjnej um ożliw ia stworzenie jed nego, w i ększego fu nduszu, opartego na ś rodkach kilku jednostek. Możliwe jest klarowne wyszczególnienie w i elkości ud z i a łów poszczególnych partnerów. Forma spó jki akcyjnej pozwala także na sk ut eczn iejs zą kont ro lę wła śc i c i els k ą nad działalnośc ią funduszu. Jest to niezwykle waż n e w przypadku prywatnyc h udziałow ców, tak ich jak banki komercyj ne. Spółka akcyjna cechuje s i ę jednak wysok im mi nimal nym kapitał em. obowiązujilcym po wejści u w życie nowego Prawa s półek . Dla mni ejszych funduszy fo rm a s półki akcyjnej może być w i ęc niedostępna. M ożliwe jest także powołanie funduszu w postaci stowarzysze nia bąd ź spó ł dziel n i. jed nak w tym drugim przypadku wymaga to w i ększego wk ł adu pracy organizacYJneJ.. I?egl/lacje prawne Fundusze. ze wzg lędu na rodzaj ud z i ałowców, można podzieli ć na dwa podstawowe typy: bankowe i niebankowe'. Podział ten jest istolny z uwagi na regulacje praw ne. jakim podlega dzia ł al n ość instytu cji po rę czc niow ej. Fundusze, których udziałowcami są bank i, obj ę t e s ą przepisami prawa bankowego, staw i ającego wysokie wy magania co do marginesu wyp ł aca ln ości. \V Pol sce dzia ł al n ość fund uszy niebankowych nie jest unormowana oddzielnym aktem prawnym. W krajac h mających długą tradycję instytucji poręczcniowych, zostaly okreś l one formy prawne ich działalności, czasami tak że zi nstytucjonalizowano syste m nadzoru nad nimi .. .ł. Raport CASE nr 25: Otoczenie illStyfllcjonulnc malych i śretllJich I"l."tlsirbiorJ·{w , pod red.. R . Woodwarda , Warszawa 1999.s. 33. ~. Ibidem. s. 23 ..

(10) BelIeficjallc i fu lidII SZU W procesie budowy funduszu porę cze niow ego istotne jest śc i s łe określe ni e grupy potencjalnych klientów. W regulamini e fundu szu nal eży sfo rmułow ać formalne kryteria , jakie mu szą s pełniać podmi oty ubieg ające się o poręczen i e. Najczęściej ana li zuje s ię wielkość zatrudnie ni a. roczny obrót i w i e lko ść fun duszy wlasnych prLedsięb i o rstwa. W przypadku funduszy wzajemnych waru nkiem kon iecznym do uzyskania gwarancj i jest posiadanie statusu ud z iał owca. Kryteria powinny cec h ować się jednak pewną e l as t yc znością. pozwalającą na zaakceptowanie wn iosk u podmiotu. który w ni eznacznym stopn iu przekracza ustalone progi . Z u s łu g fundu szy mogą zazwyczaj korzys t ać podmi oty bez względu na charakter prowadzonej d z iałaln ośc i . Istnieje jednak możliwo ść tworzeni a fundu szy branżowyc h i sektorowych. Jednak ich specy fika powoduje, że pow inny być zorgani zowa ne w fomlie fundu szy wzajemnych. W praktyce europejskiej fundu sze o takim charakterze ot rzy mują najczęściej wsparcie ze strony organizacji z rzeszającej podmioty z danej bra n ży lub sektora. Zasada dzia/allia f unduszu poręczeIIiowego Niezwykle ważną cec h ą funduszy po ręcze ń gwarancyjnych. pozwa lającą na skali ich d z iałalno śc i , jest zastosowa ni e d żwig ni fi nansowej ,. zw i ę k sze ni e. nazywancj cfektem multiplikacji. będący. stosunkiem. wartości. Miarą. udzielonych. tej. d źw i g ni. po rę czeń. jest. do. mnoż nik. wartośc i. kapitalowy,. kapitalów fun -. duszu. Pod staw,} do ud zielania poręczeń przez fundu sz jest zgromadzony w tej instytucji kapitał. W wypadku poręc za nia c ał ej kwoty kredytu zaci ą ga n ego przez pod mi ot będący klien tem fundu szu oraz blokowania ś rodk ów funduszu w wysokoSci równej wartości porę cze nia efekt multip likacj i nie występuje . Maksy malna suma kredytów zac ią g nięt yc h d zięki po ręcze ni o m fu ndu szu jest równa jego kapitał ow i . Fundusz ponosi ca łość ryzyka kredytowego. O powstaniu efektu multi pl ikacji mo żn a m ów i ć w dwóch przypadkac h. Pierwsza m oż li wość to po ręcze ni e prlez fundu sz tylko część kredytu. W takim przypadku im mniejszy jest udział funduszu w gwarancji . tym więcej kredytów może zos t ać zaciągni ętyc h . Fundusz przej muje na siebi e tylko część ryzyka kredytowego. Brak ca l ośc i owej gwarancji wiąże się jednak z koni ecz n ośc ią znalezie nia przez kredy t ob i o rc ę żród la porę cze nia dla pozos t ałej kwoty. Dlatego, w celu skutecznej realizacj i podstawowego zadania fund uszu, czy li św i adczenia pomocy w zac iągan iu pożycze k , jego ud z i ał w gwarancji nie może zos tać ustalony na zbyt niski m poziomie. Na skutek działania tych przeciwstawnych czynni ków konieczne jest wypracowanie optymalnej wiel kośc i porę cze n ia. Należy nawet m ó wi ć o optyma lnym zakresie tych wa rt ości, bowiem mogą być one dostosowywane do indywidualnych kl ientów. Za opty malną wartość poręczenia, tak ze wzg l ęd u na ryzyko ponoszone przez fundu sz, jak i atra k cyj ność pomocy dla kredytobiorcy, przyj muje s i ę przedz iał od 60% do 70% kwoty kredytu ..

(11) · kredytowych w Polsce .... Autorzy zagran iczni sk łaniają się do ustalenia wielkości porę cze nia pomiędzy 70% a 80% wartości kredytu~. Opierają s ię oni na przewidywaniu zachowań pożyczkodawcy, a nie pożyczkobiorcy, jak ma to miejsce w pracac h polsk ich. Argument ują, iż przy ryzyku mniejszym niż 20% wartości kredytu , komercyjni pożyczkodawcy będą sk łonni finan sować przed s ięw zięcia o nieuzasadnionym poziomie ryzyka. Druga możliwo ść powstan ia efektu rnultipJikacj i zw ią zana jest z mechani zmem o konstrukcji zbliżonej do rozwiązań s tanowiącyc h podstawę działalno śc i kredytowej banków. Opiera się on na zalożeniu, iż fundu sz w malej li czbie przypadków jest zm uszony do faktycznego wykorzystan ia swoich ś rodków na s płat ę poręczonego kredytu. Dlatego może on poręczyć kredyty na większą kwotę. ni ż wynika to z w i elkości jego kapitał ów. Zastosowanie tego mechanizm u wymaga jednak spe łni enia co najmniej jednego warunku. Konieczne jest, aby bank udzielający kredytu ni e wymagał fizycznego zablokowania środków w wysokości wynikającej z poręcze nia. Drugim warunkiem, mającym jużjed nak mniejsze znaczenie,jest odpowiednio długa hi storia gwarancj i udzielanych przez fundusz. Pozwala ona na st at ys t yczną ocenę ściąg alności po ręczo ny c h kredytów. Pozytywn y wynik takiej anali zy należy wykorzystać g ł ównie w dwóch celac h . Z jednej strony może on posłużyć za argument w negocjacjach z bankiem, mających na celu blokady mniejszych ś rodk ów. Z drugiej strony analiza zgromadzonych dan ych pozwala określić mak syma l ną su m ę poręczeń, nie stwarzającą zagrożenia dla płynności funduszu. Syntetycznym wynikiem tej analizy powinien być wskaźnik okreś l ający stosunek maksymalnej sumy poręcze ń do wartości kapitału. Udzie lając kaźdego poręczen i a fundusz musi monitorować, na ile wartość lego wskaźnika zbliży się do maksy malnego dopuszcza lnego poziomu. Oczywiście analiza danych historycznych nie daje gwarancji wystąpienia identycznych wartości w przyszłości, jedna k przyjęcie odpowiedniego marginesu bezpieczeństwa pozwala stworzyć efektywne n anę dzie finansowania. Najczęściej wykorzystywany w praktyce jest model mieszany. Zakłada on jednoczesne poręczanie tylko częśc i kredytu oraz udzielanie poręczeń na kwotę większą, niż wynika to z wielkości kapitału. Zestawienie tych rozwiązań skutkuje znacznym zwiększenie m dźw i g ni finansowej. Dla zabezpieczenia płynno śc i funduszu konieczne jest przyjęcie ni ższych wartości mnożnika. Niezbędne jest również większe rozproszenie portfela poręczeń niż w przypadku stosowania tylko jednego z modeli. Drugim mechanizmem znacznie podnoszącym efektywność działania funduszu i poszerzającym m ożliwości udzielania gwarancji jest dynamiczna wie lk oŚć poręczenia. Zasad ni czą kwestią jest w tym wypadku sposób obliczania wielkośc i gwarancji w stosunku do poręczanego kredytu. Stosowanie sztywnego poziomu sumy poręczenia, wynikającego z początkowej wie lk ości kredytu, powoduje 5 L. Wcbs(cr, ll'Orlll Balik Lel1dil1gfor Smali alld Medium El1terprices . .,Wortd Bank Dis$Cusion Papcrs"l99t,nr 113,s. 39..

(12) zablokowa ni e nadmi ernych ś rodk ó w fundu szu . Przy kolejnych s płatac h rat kapitał owyc h i odsetek zmniejsza s ię wyrażone nominalnie ryzyko kredytowe pożyczkodawcy, a ni e zmi eniona pozostaje ekspozycja fundu szu. R oś ni e natomiast ryzyko ponoszone przez fundusz wyrażone jako stosunek do wartośc i kredytu . Stopniowe uwalnianie środk ów s tan owiącyc h poręcze nie pozwala na wykorzystanie ich do po ręcze ni a kolejnych kredytów, co jest celem działaln ości fundu szu . Dodatkowo, wraz ze zmniej szaniem się zadłu że nia , m oże również ob ni żać się relacja ud ziału funduszu w wartości po ręczenia przy nie zmienionej wie lk ości zabezpieczeń ze strony klienta . Skutkiem tego ś rodki funduszu nie są zablokowane przez cały okres s płaty zac iąg ni ę t ego kredytu . Część rozwiązań, które m og ą zostać zastosowane do podniesienia efektywn ośc i funduszu, wymaga akceptacji ze strony kredytodawców. Główną kw esti ą koni ecz ną do uzgodn ienia jest skala m oż liwej do zaakceptowania d źw i g ni finansowej. Z punktu widzenia banków i innych kredy todawców jej wzrost zmni ejsza wiarygodność poręczeni a . Jednak w warunkach konkurencji po mi ę dzy kredytodawcami możłiwe jest ustałenie mnożnika na wysokim poziomi c, g warantujący m j ednocześ ni e efek t yw n ość działania fundu szu i wys tarczające zabezpieczenie kredytu . Mnogość moż li wych do zastosowania rozwiązali sprawi a, i ż koni eczne jest aktywne zanądzanie ryzykiem kredytowym fundu szu. Zjednej strony powinno ono d o t yczyć kształtowania struktury czasowej i jakośc i owej poręczanyc h kredytów. M oż l iwe są tutaj do zastosowania standardowe proced ury opierające budowanie portfela kredytów na dywersyfikacj i terminów zap adaln ości oraz walut. w jakich zac iąga n e są kredyty. Drugim elementem, wymagającym dostosowani a do specyfiki działaln ości fund uszu, jest wykorzystanie in strumentów pochod nych do zabezpieczenia przed ryzyki em stóp procenlOwych. Konieczne jest zmody fi kowanie stosowanych w tej dziedzinie ro zw ią za ń , ze wzg l ędu na fakt. i ż dotyczą one nie faktycznych. lecz potencjalnych zo bow ią zań.. Usll/gi doradcze Fundusze gwarancyjne poza działalnością poręczycie l sk ą św iad czą częs to także u s łu gi o charakterze doradczym. Ich odbiorcami są podmioty k orzystające z porę cze ń. Praktyka działa ln ości funduszy pokazuje, i ż niewielu klientów jest w stanie samodzielni e przygotować pe łnowartośc i ową d ok ume ntację proj ek t u ~ . Dlatego personel fundu szu musi osob i śc ie a n g ażować s ię w opracowanie wniosku o przyznanie po ręczenia. Pomoc la jest udzielana za opłatą, kt órej wysokość u zal eżniona jest od wkladu pracy pracowników fundu szu. Do św i ad czonych u s łu g nal eży także za li czyć wskazanie przez fundusz zestawu koniecznych dzialat't naprawczych. Ich opracowanie na stępuje po analizie sytuacji ekonomicznej i finan sowej klienta. będą cej pod staw ą do udzielenia poręcze ni a. W wielu przypadkach ich wprowadzenie może obniżyć koszt pozyskania kapitalu przedsięb i orstwa oraz po prawić jego efek t ywn ości . ~. Raport CASE .... s. ]2..

(13) w. Polsce .... Marketing i promocja. W prawidłowym funkcjonowaniu fundu szu poręczeri kredytowych bardzo istotna roł ę odgrywa marketing i promocja oferowanych u s łu g. Na podstawie do św i adczeń fundu szy w Dzierzgoniu i Biłgoraju z kilku kanalów dystrybucji informacji zdecydowanie najefektywniejsze okazują s ię rekomendacje pracowników banków współpracujących z fundu szem oraz przed s iębiorców korzystających wcześ ni ej zjego poręcze ń . Zna llg ażowa ll e. podmiory. W tworzenie fundu szy poręczeń kredytowyc h powinny b yć za an gażowa n e finan sowo i organi zacyjnie podm ioty pubłi czn e . W zależności od przewidywanego charakteru działalno śc i fundu szu , do ud ziału w nim nal eży zachęcać różne grupy podmiotów. Mogą b yć to organizacje przedsiębiorców lub pracodawców, izby przemy s ł owo- handl o we, zw iązki zawodowe, organizacje kupi eckie i organizacje pozarządowe. Szczególnym przypadkiem są fundusze poręczeń wzajemnych, któryc h ud zia ł owca mi są przeds iębiorcy ko rzystający póżniej z poręcze ń kredytowych. Istotnym czynnikie m os iąg nię c ia przez fundu sze gwarancyj ne stanu sa mo finansowan ia jest ud z iał w ich tworzeniu bank ów komercyj nych' . Uważ a się, iż brak tego rodzaju udz iał owców może powodować automatyczne pokrywanie strat fundu szu ze srodków publicznych. DOlyc;,;y IQ również banków, któryc h ud z iał owce m są podmioty publ iczne . W tworzenie i uczestniczenie w fund usz u powinny by ć w ł ączone jednostki sa morządu terytorialnego, na których terenie ma on prowadz i ć swoj ą dzialalność. Sta n ow ią one skuteczny kanał dystrybucji informacji o ofercie fundu szu . Mogą także poś redn i czyć w pozyskaniu kapitałów na d z i ałalność fund uszu mi ędzy innymi poprzez emisje komunalnyc h papierów wa rt ośc i owyc h . Sam fundu sz może być również zas ilany tą drogą , jednak dotychczas nie przeprowadzono na polskim rynku takiej operacj i. Wymaga ona zgromadzcnia wysokich kapitalów wlasnych i poniesienia wysokich kosztów e misj i. Udziały w fundu szac h poręczeni owyc h oraz w ich finansowaniu może takżc posiadać ogólnokrajowa instytucja powołana w celu udzielania gwarancji kredytowych. Kapirat f Uf/duszu. nowe fundusze poręcze ń nal eży pamię tać o tym , by przy ich powstaaspektu wystarczającego wyposażenia ich w ka pita ł y w łasne, gdyż tyłko to gwarantuje efektywne dz i ałanie i maksymalizację korzy śc i dla lokalnych s połeczności. Ce lowe wydaje s i ę szukanie kapi t a ł ów koniecznyc h do zak ładani a funduszy poręczeń kredytowych w trzech podstawowyc h i ródlach. Po pierwsze. byłyby to środki własne jednostek samorządu terytorialnego. Tworząc. waniu nie. pominąć. 7/bidem. s. 39..

(14) Dy spo nują one niekiedy znacznymi środkami , które mog łyby być przeznaczone na swego rodzaju inwestycję p rorozwojową dla gminy, czy też powiatu. TworLe· nie bowiem nowyc h firnl , miejsc pracy prowadzi do rozwoju gospodarczego na lokalnych rynkach, ogranicza bezrobocie i inn e negatywne skutki z w i ąza n e z nie m o żn ośc ią inwe stowania . Dru gą moż liw ośc ią s ą środki, które pozostają w gestii Krajowego Fu ndu szu Poręcze ń Kredytowyc h, zarządzane przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Fundusz ten od czasu swego powstan ia u dzieli ł już poręcze ń o wartości ponad 200 mln zł. co jest kwotą bardzo znaczącą. Wsp ó łprac uje on z s iecią44 banków kraj owyc h. co ułatwia niewątpliwie do s tęp kli entów do kredytów . ca ł y czas jednak liczba ta jest zbyt mała. Największym mankamentem tego rozwiązania jest zbyt mała il ość kapitału pozostająca w gest ii Fundu szu Krajowego. Koni eczne jest więc znaczące dokap it al izowa nie Fundu sz u, by mógł s ta ć s i ę on poważnym żród łem kapitału dla nowo tworzonych subregiona lnych fundu · szy p o ręczell kredytow yc h. To jednak z kol ei wymaga z na czącyc h zmian w ustawodawstwie, gdyż obecnie przepi sy u n iemożliwiają wejście kapi t a łowe BGK do funduszy po ręcze ń kredytowych. Trzecią możliwośc i ą zasi lenia kapita łowe go funduszy poręczeń kredytowych jest emisja obligacji. Jest to coraz szerzej stosowana przez jednostki sa m o rządu terytoria lnego me toda pozys kiwania kapita ł u na inwestycje. Wydaj e s i ę, iż tworzeni e funduszy porcezen, które mają przecież charakter proinwestycyjny. mo że być finan sowane tą drogą i wraz z upowszechnianiem s i ę tej formy wśród samorządów będzie ona coraz częściej stosowana. I s t ni ej ą równie ż i inne potencjalne źród ła pOZYSk iwan ia kapitalów na tworze· nie fundu szy po ręcze ll kredytowych. Bardzo dobrym prLykła dem jest utworzony w 2000 r. w Poznaniu fun dusz. który powstał d zięki zaangażowaniu du żego banku. Jest to z pewnością ciekawa inicjatywa. rokują c a sukces. B yć m oże dobre wyniki tego funduszu spowod ujq , iż ten sposób pozyskiwania kapitału do funduszy stanic s i ę powszechny. Nie można również pominąć możliwości uzyskiwania na ten cel ś r odków pomocowych z fu nduszy europejsk ich. Tak bowiem powstawała w i ę k szość z obecnie funk cjonujqcyc h funduszy, trzeba jed nak pamięta ć, i ż będzie to coraz trud niej sze przy dużej li czbie c hętny c h na uzyskanie ś rodk ów unij nych. Wi e ł kość kapitału poz os tającego w dyspozycj i fund uszu jest poc hodn ą terytorialnego zak resu jego działalno śc i. Więk szy obszar d zi ałania pr ze kłada s i ę na więk szą li czbę podmiotów, które mogą ubi eg a ć s i ę o porę cze ni e. co skutkuje konie czno śc ią stworzenia odpow iednio więk szej bazy kapita łowej . W za· le żn ośc i od wielkoSci tworLonego fundu szu n a l eżał oby zgromadzi ć początkowo okoł o I m łn z ł , by fundusz mógł efektyw nie rozpocząć dzialalno ść. Oczyw i ście będ 'l i stn iały fundusze, którym wystarczy kapita ł rLędu 300- 500 tys. zl. by móc dotrzeć ze s wą ofertą do wszy stkich potencjal nych klientów, ale będą i tak ie, które do prawid ł owe go funkcjonowania będą potrzebowa ł y ok. 5 ml n zl. Nie n arzucają c z góry ok reś l on ego poz iomu k a pi ta łu , który po s iadać mu s ia ł yby.

(15) poręcze'!. IV. Polsce.... wszystkie fundusze (co by ł oby działan i em ze wszech miar ni eracjon aln ym), nale ży ca ł y czas pamięta ć O nie ustannej potrzebie dostarczania nowego kapitalu do powstałych funduszy. Brak rozwoju , udzielan ia nowych pon;czell, a co za tym idzie, kredytów m oże bowiem zaprzepaścić pozytywne efekty dotychczasowych działań funduszy. Z c hwi l ą, gdy nie będi} one w stani e udzielić poręczeń na projekty, które rokują duże szanse powodzeni a, m oż na trak t ować to defaclO jako wymierną s tratę d la przed s iębiorcy, jego rod zi ny . funduszu. gminy. czy t eż loka lnego rynku pracy. Koszty dziatalności fUlld/l szu. W swoim za ł oże niu fundusze po rę czeń kredytowych nastawione są na osią ganie zysku pozwalającego na samofinansowanie ich d zia łalnośc i . K o n struuj ąc fundusz gwarancyjny nal eży opracować pro ced urę na wypadek reali zacj i udzielonego poręczenia. Niedopuszczalne jest automatyczne pokrywanie roszczeń kredytodawcy. Każdy przypadek realizacji poręcze nia musi zos tać niezależnie zbadany. W przeciwnym razie pożycz kodaw cy będą prze rzu cać na fundusz gwarancyj ny ryzyko kredylowe w stopni u wyższym, ni ż wynika lo z wielkości udzielonej gwara ncji. Do kosztów, które ponosi fundu sz, nal eży za li czyć wsze lkie wydatki administracyjne oraz wydatki wynikające z konieczności faktycznej reali zacji udzielonego poręczenia. Przychody flllld//s zll Wpływy fund uszu to prowi zja, jaką placi} podmioty korzystające z poręczeń. oraz przychody z posiadanego kapitału . Wysokość prowizji pow inna zos ta ć ustalona na poziomie zbl i żony m do różn i cy pomiędzy kosztem zaciągn i ęc ia kredytu bez poręczenia fu nduszu i po udzieleniu gwarancji. Najczęściej różnica ta wynosi około 100- 200 punktów procentowyc h, co daje funduszowi pr.lychód w wysokośc i 1- 2 % wartości kredytu . Dodatkowo fundu sze pobierają bezzwrotną oplatę (okolo 500 zl) za rozpatrzenie wniosku poręczeniowego. Należy jednak s twi erd zić. i ż przychody z opiat i prowi zji są zazwyczaj nie~ wystarczające na pokrycie kosztów admini stracyjnych i kosztów zrea lizowanych poręczeń ' . Dlatego ś rodki zgromadzone w fundu szu muszą być inwestowane. Często są one ~okowa n e w bankach komercyjnych, z którymi współpracuje fu ndusz przy poręczaniu kredytów. Taka forma inwestowania nie jest najkorzystniejsza pod względem stopy zwrotu. Stosowana jest jednak z dwóc h powodów. Pozwala ona wzmocnić pozycję negocjacyjną funduszu. gdyi. bankom zależy na utrzymaniu dużych kl ie ntów instYlUcjonalnych . Moż liw e jest w i ęc wy korzystanie tego faktu podczas ustalania wysokości dopuszcza lnej di.wigni rinansowej. Drugi powód to brak wys tarczającej wiedzy i z n ajomośc i rynków finansowych wśród zarządzającyc h fundus zami gwarancyjnymi. Proced ury związa n e z zakupem korzystniej oprocentowanych bonów bądż obligacji skar-. ' Ibidem. s. 39 ..

(16) Maciej Frączek skomplikowane, co zni ec hęca zar ządzających od lokowania w ni e fundu szu. Slruktura przychodów fundu szu powinna być u zał eżniona od stopnia wykorzystania zgromadzonego kapitału. W przypadku wykorzystania większośc i środków funduszu, dochód powinny s tan ow i ć pobierane prowizje. W odwrotnej sytuacj i, szczególnie w początkowy m okresie działania, większość przychodów pochodzić będz i e z zainwestowanego kapitału . bowych. są. ś rodków. Cykl iczność przychodów Wi elkość przychodów fu nduszu z d z iałalno śc i operacyj nej zmi ema s i ę w za l eżno śc i od czas u jego istnienia . Najtrudniejszym okresem w d z i ałaln ości funduszu jest pierwsze 6 mi es i ęcy jego istnienia. Informacje o jego u s łu gac h są jeszcze s ł abo rozpow szec hnione, co skutkuje ni ewie lką liczbą udzie ł anych po ręcze ń • W okres ie po uruchomieniu fund uszu wys ił ek pracowników powinien b yć po ł ożo n y na akcję promocyjną , przy maksy maln ym ograniczen iu kosztów adm inistracyjnyc h. Najw i ększą popul a rno śc i ą oferta fundu szu cieszy się pomiędzy 6 a 24 mie s iące m jego istnieni a. Wtedy po ręczana jest najwięk sza li czba kredytów, co wiąże s i ę ze zw i ę k szony mi przychodami. Uzyskane środki powinny zos tać przeznaczone na rozwój nowych fo rm promocji oraz ewenlUalne "wyj śc i e" poza pi erwotny teren d zia ł an ia . Po dwóch latach za interesowanie produktami funduszu ponownie spada. Jeżeli wcześniej nie zos t aną stworzone nowe kanaly dział al ności, to może d ojść do za hamowan ia jego rozwoj u. Konieczne m oże o ka zać się t akże dofi nan sowanie fundu szu. 9. Obszar dziafaflia. Na podstawie dotychczasowych polskich d ośw i adczeń nie sposób okreś li ć, czy fundu sze poręczeń kredytowych powinny m i eć wy łącznie charakter dużych fu nduszy regionalnych , czy też mniejszych k ap itałowo i terytorialn ie fundu szy lokalnych . Z pewnością każdorazowo w wypadku tworzeni a nowego funduszu należy wz iąć pod uwa gę specyfikę lokalnego rynku,jego ogran iczenia i polfZeby. Możliwe jest zatem szerokie spektrum rozw i ązań. Fundusze mog ł yby powstawać więc w dużych gminach, bąd ż też grupie gmin , gdyby miał y one wys t arczający potencja ł spo łeczno-gospodarczy (prężn ą strukturę de m og rafi czną, du żą li czbę małych i ś rednic h przedsiębio r stw zd o ln ą wc hl o n ąć poręczane przez fundusze kredyty). Równie dobrze maj ą sza n sę fu n kcjonować fundu sze o szerszy m zas i ęgu terytorialnym, obejm ujący m powiaty bądź grupy powiatów. To rozwi4zanie bard ziej prLydatne jest na obszarach słabiej zal udnionych, zurban izowanych. gdzie istnieje większe rozproszenie funk cjonujących podmiotów gospodarczych . Po te n cja ł gospodarczy niektórych jednostek terytorialnych jest bowiem n i ewystarczający dla zapewnien ia rentowności działalno śc i po ręczy cielskiej. Równocześnie nie mo ż n a zapom in ać, i ż zbyt nie zawężenie obszaru. \l lbid~m.. 5. 32 ..

(17) SlIbregionalnefulldusze poręczeli kredylOw)'ch w Polsce... dz i ałania. funduszu powoduje jego trwałą defi cy towość. Racjonalni ejsze w takich wypadkach wydaje się tworzenie zami ejscowych fili i większych fundu szy, zlokalizowanych w powiatach lub większych gminach . Pozwa la 10 zmniejszyć koszty administracyjne i osobowe . Ogólnie jednak nale ży przyjąć, i ż najbardz iej odpow iednie w polskich warunkach by ł y by fund usze o charakterze subregionalnym, czy li skoncentrowane na terenie jednego lub też kilku powialów.. 5. Wnioski Konieczne jest. by nowo tworzone fundu sze poręczeil kredytowych dzięki swemu przestrzennemu położeniu d oc i erały ze swoją o fertą do każdego prledsiębio rcy, potrlebującego tej fonny wsparcia. Dlatego t eż ich powstawanie musi być skorelowane z i stniejącą ju ż s iecią funduszy poręczeniowyc h . Nie m ożna zatem dopuścić do dubl owania się tych instytucj i na pewnych terenach i do zupeł n ego ich braku na innych. Wi e lko ść poszczególnych fu ndu szy, jak i ich zasięg tery torialny będą każdorazowo uwarunkowane sy tuacją spo ł ecz no -gospo darczą panującą na lokalnych i ponadlokalnych rynkach . Abstrahując jednak od tego, celowe wydaje s i ę tworzenie fund uszy o charakterze subregionaln ym. D ziała łyb y one więc. w za l eżności od potrzeby, na terenie jednego bądź kilku pow iatów. Do podmiotów, które tworzy ł y b y i u czestni czy ł y w funduszu nal eżą między innymi w ład ze sa mor ządowe (na szczeblu powiatów i gmi n), organizacje przedsiębio rców, izby handlowe. organizacje pozarządowe itp. Kapital potrzebny do ich funkcjonowani a zos tałby dostarczony ze środków własnych, l eżących w gestii samorządów; du że znaczenie powinny mieć również środki poc h odzące z Krajowego Funduszu Poręcze ll Kredytowych. Moż l iwa jest l eż w tym wypadku em isja obli gacji komunal nych bądź t eż wykorzystanie zaa n gażowa nia finansowego samych banków, co jest już stosowane. Dodatkowym impu lsem st y mulujący m rozwój gospodarczy regionu m og ła by się również stać wspó ł praca funduszy z instytucjami sektora ubezpieczeniowego. D zię ki oferowanym przez fi rmy ubezpieczeniowe now ym produktom (zw i ąza n ym z ryzykiem prowadzen ia d ziała lności gos pod arczej) poręcze ni a stał yby się bardziej atrakcyjnym i przez to częśc i ej wykorzystywanym in stru mentem. Fundusze poręczeń kredytowyc h poprzez wspieranie sektora mał ej i ś red niej przedsięb i orczości m ogą prl yczyn i ć się do znacznego wzrost u dynamiki rozwoj u gospodarczego w poszczególnych powiatach, czy też gminach. U m oż liwiając prywatn ym pr zed się bi o rco m dostęp do ka p itału, przyczyniają się do zachowania miejsc pracy, a co najwa ż nj ejsze, sty mulują powstawanie nowych, co ma kapitalne znaczenie w ob liczu sytuacji panującej obecnie na rynku pracy. Samozatrudniani e jest bowiem jed n ą z najl epszych metod na ograniczan ie zjaw iska bezrobocia, zarówno w skali gmin y,jak i c ałego kraju . Dlatego też.

(18) jest wsparcie, jakiego powin ny wladze s amorlądowe powstający m fu nduszom poręczeń kredytowych.. tak. ważne. ud zie l ić. nowo. Sub.regional Credit Guarantee Funds in Poland as In strum e n łs of Regional and Local Deve lopment This aniele presents the issue of financ ially supporling Ihe smali and medium enterprise seclor, which is an imponant maUer for local and regional developmenl. The author looks al credi l guamnlee fund s as one of Ihe inslrumenls designed 10 assisl SMEs. In the introduction, he discusses Ihe characlerislics of such funds opemting in Poland. Next. he offers a diagnosis and panial analysis of Ihe current Slale of these funds. Anolher section of Ihe aniele provides an allempt to describe the rules for creati ng new credil guarantee funds at the sub·regional Icvel. In Ihis secl ion, Ihe aUlhor :malyses, iI/ter lilia, the followi ng issues associaled with Ihe crealion or Ihese runds: Ihe entily managing Ihe fund, its legal form, Ihe beneficiaries, Ihe rulcs govcming Ihe operalion oflhe fund , marketing and promotion, Ihe involvemcnl or othcr entilies, Ihe fund 's capi lal , operating cosls, revcnues and areas of operation. The arIiele concludes with a summary of findings and rccommendalions for future :lclion..

(19)