XII Sesja Sekcji Petrologii Polskiego Towarzystwa Mineralogicznego
Ska³y krystaliczne kratonu wschodnioeuropejskiego
Stary Folwark, 13–16.10.2005
W dniach 13–16.10.2005 r. w miejscowoœci StaryFolwark, w malowniczo po³o¿onym nad jeziorem Wigry hotelu Holiday, odby³a siê XII Sesja Sekcji Petrologii Pol-skiego Towarzystwa Mineralogicznego nt. Ska³y krysta-liczne kratonu wschodnioeuropejskiego.
Konferencja zosta³a zorganizowana przez Instytut Geo-chemii, Mineralogii i Petrologii Uniwersytetu Warszaw-skiego, Pañstwowy Instytut Geologiczny w Warszawie i Polskie Towarzystwo Mineralogiczne. Wiod¹cym tema-tem sesji by³y zagadnienia zwi¹zane z budow¹ geologiczn¹ kratonu wschodnioeuropejskiego. Komitetowi organiza-cyjnemu konferencji przewodniczyli Janina Wiszniewska z Pañstwowego Instytutu Geologicznego i Andrzej Koz-³owski z Instytutu Geochemii, Mineralogii i Petrologii Uni-wersytetu Warszawskiego. W sk³ad komitetu organizacyj-nego weszli: S³awomir Ilnicki, Bogus³aw Bagiñski, Agnieszka D³ugoszewska, Jan Parafiniuk i Ewa S³aby z Uniwersytetu Warszawskiego oraz Magdalena Pañczyk, Ewa Krzemiñska, Bogus³aw Marcinkowski i Stanis³aw Mikulski z Pañstwowego Instytutu Geologicznego.
W konferencji uczestniczy³o 51 osób z ró¿nych oœrodków geologicznych w kraju i za granic¹ (Belgia, Irlandia, Egipt, Francja, Litwa, Rosja, Stany Zjednoczone i Szwecja). Wœród zaproszonych goœci zagranicznych byli dr Svetlana Bogdanowa (Lund University, Szwecja), prof. Daniel Demaiffe (Université Libre de Bruxelles, Belgia), prof. Hervé Martin (Université Blaise Pascal, Clermont-Fer-rand, Francja), prof. Gediminas Motuza (Vilnius Universi-ty, Litwa) i prof. Jean Louis Vignerresse (Université Henri Poincaré, Nancy, Francja).
Po przybyciu uczestników do Starego Folwarku w dniu 13.10 odby³o siê wieczorem uroczyste otwarcie konferencji. Dyrektor Pañstwowego Instytutu Geologicznego ds. zaso-bów informacji geologicznej Marek Graniczny i dziekan Wydzia³u Geologii Uniwersytetu Warszawskiego Andrzej Koz³owski powitali uczestników sesji. Otwarcie
konferen-cji uœwietnili swym przybyciem zaproszeni goœcie — pre-zydent Suwa³k Józef Gajewski, zastêpca prepre-zydenta Suwa³k W³odzimierz Marczewski z ma³¿onk¹, zastêpca dyrektora Wigierskiego Parku Narodowego Maciej Kamiñski i dyrek-tor Suwalskiego Parku Krajobrazowego Teresa Œwierubska, których w imieniu organizatorów oficjalnie przywita³a Janina Wiszniewska.
Sesje plenarne odbywa³y siê w sali konferencyjnej hotelu Holiday w dniach 14–15 paŸdziernika. Przewodnim tema-tem pierwszego dnia sesji by³y zagadnienia zwi¹zane z budow¹ geologiczn¹ i ewolucj¹ kratonu wschodnioeuro-pejskiego. Pierwsze przedpo³udniowe posiedzenie sesji specjalnej, któremu przewodniczy³ H. Martin, rozpoczê³a referatem dotycz¹cym proterozoicznej ewolucji po³udnio-wo-zachodniej czêœci kratonu wschodnioeuropejskiego S. Bogdanova. Kolejny referat, poœwiêcony anorogenicz-nym, mezoproterozoicznym granitoidom typu rapakiwi, wyg³osi³ J.L. Vigneresse. Nastêpnie G. Motuza przedstawi³ ostatnie wyniki badañ petrologicznych i geofizycznych kra-tonu wschodnioeuropejskiego na Litwie, natomiast J. Wisz-niewska i E. Krzemiñska zaprezentowa³y rezultaty badañ krystalicznego pod³o¿a prekambryjskiego pó³nocno-wschod-niej Polski.
Po krótkiej przerwie rozpoczê³a siê druga przedpo³udnio-wa sesja, której przewodnictwo objê³a S. Bogdanova. Dprzedpo³udnio-wa
99
Przegl¹d Geologiczny, vol. 54, nr 2, 2006
Ryc. 1. Uczestnicy sesji. Fot. S. Ilnicki
pierwsze referaty poœwiêcone by³y karbonatytom wystê-puj¹cym w obrêbie masywu Tajna. D. Demaiffe, J. Wisz-niewska i S. Brassinnes zaprezentowali petrologiczno-geo-chemiczne studium porównawcze ska³ z Tajna z wystêpu-j¹cymi na pó³wyspie Kola, a A. Koz³owski, J. Wiszniewska i M. Sikorska przedstawili rezultaty badañ fluorytów. Przedpo³udniowy blok referatów zamknê³o wyst¹pienie B. Bagiñskiego i E. Krzemiñskiej poœwiêcone ska³om charnokitowym suwalskiego masywu anortozytowego.
Sesjê poobiedni¹, której przewodniczy³ J.L. Vigneresse, otworzy³ referat dotycz¹cy ewolucji Pre-Uralidów i Tima-nidów (O. Udoratina, N. Kuznetsov i A. Soboleva). W ko-lejnym wyst¹pieniu przedstawiono najnowsze wyniki geo-chemicznych i geochronologicznych badañ ska³ metaosa-dowych i metawulkanicznych z pogranicza Polski i Litwy (E. Krzemiñska, J. Wiszniewska, G. Skridlaite, G. Motuza, I. Williams i M. Whitehouse). W ostatnim referacie pierw-szego dnia sesji J. Wiszniewska, A. Gawêda i W. Dörr przedstawili rezultaty badañ maficznej intruzji w Sejnach. Na wieczornej sesji posterowej, której przewodnictwo obj¹³ M. Michalik, zaprezentowano 29 posterów z wielu dziedzin nauk mineralogicznych i geologicznych. Wiod¹c¹ tematykê konferencji zaprezentowali na posterach: B. Ba-giñski i E. Krzemiñska (ró¿norodnoœæ ska³ czarnokito-wych); S. Brassinnes, J. Wiszniewska i D. Demaiffe (kar-bonatyty masywu Tajna); a tak¿e E. Krzemiñska (póŸno-neoproterozoiczne wulkanity w basenie podlasko-lubelskim). Przedstawiono równie¿ najnowsze wyniki badañ petrolo-giczno-geochemicznych lamprofirów (minetty richteryto-wej) z Bukowca (H. Awdankiewicz, M. Awdankiewicz i R. Kryza), rutylu z eklogitowo-granulitowej serii ska³ z Gór Z³otych (N. Bakun-Czubarow, D. Kusy i J. Fiala), bazaltów i perydotytowych enklaw z Winnej Góry ko³o Jawora (M. Matusiak i J. Puziewicz), a tak¿e melan¿u i meta-mu³owców ze Stanis³awowa (Góry Kaczawskie; J. Kosty-lew) i konkrecji fosforytowych z eoceñskich piasków z Mielnika (D. Olszewska-Nejbert i K. Nejbert). A. Marci-nowska i A. Koz³owski zaprezentowali wyniki badañ inkluzji fluidalnych w kwarcu z metapelitów ze Starej Kamienicy, J. Kierczak i C. Neel charakterystykê mineralogiczn¹ ¿u¿li z pieców hutniczych rud niklowych w Szklarach, S. Mikul-ski zaœ przedstawi³ zastosowanie geotermometru arsenopi-rytowego w arsenopirytach z Radzimowic, a we wspó³-autorstwie z B. Bagiñskim i P. Dzier¿anowskim studium koncentracji i rozk³adu Co, Ni, As i Au w pirytach wystê-puj¹cych w z³o¿ach Radomice i Klecza. Wstêpne wyniki badañ wanadanów wyspowych (arsenowych mottramitów) wystêpuj¹cych w z³o¿u Stara Góra w Górach Kaczawskich przedstawili R. Siuda i £. Kruszewski, natomiast warunki powstawania kasyterytu w Rêdzinach, jak równie¿ charak-terystykê wystêpuj¹cych tam minera³ów szeregu bismuty-nit-aikinit (B. Go³êbiowska, A. Pieczka i J. Parafiniuk).
Prezentowano te¿ wyniki badañ petrologiczno-geoche-micznych neoproterozoicznych granitoidów z Kilkbob w Egipcie (F. Bakhit, S. El-Nisr, G. Saleh i A. El-Afandy) i pieniñskich andezytów (E. Jurewicz i K. Neibert). J. Cie-sielczuk zaœ przedstawi³a studium zachowania geoche-micznego par pierwiastków oznaczonych w granicie ze Strzelina i Borowa, a A. Gawêda i J. Burda — geochrono-logiczne i geochemiczne studium cyrkonów i monacytów z leukogranitów i migmatytów Tatr Zachodnich. Zaprezen-towano tak¿e wyniki datowañ cyrkonów metod¹ SHRIMP w Sudetach Œrodkowych (K. Turniak, S. Mazur, M. Fan-ning i M. Bröcker), wyniki protonowej analizy aktywacyjnej kwaœnych ska³ wulkanicznych w niecce pó³nocnosudeckiej
(M. Pañczyk, K. Gméling i Z. Kasztovszky), a tak¿e wyniki datowania metod¹ K/Ar otoczaków ska³ krystalicznych z piaskowców otryckich (T. Malata, P. Poprawa, Z. Pécskay i J. Skulich) oraz rezultaty badañ minera³ów akcesorycznych z otoczaków gnejsów pochodz¹cych z warstw istebniañskich górnych (B. Budzyñ, M. Michalik, T. Malata i P. Poprawa).
Wstêpne wyniki badañ petrograficznych i struktural-nych Noctis Labyrinthus na Marsie zaprezentowa³a J. Gur-gulewicz, £. Karwowski zaœ przedstawi³ petrologiczne studium meteorytu £owicz.
Zaprezentowane zosta³y tak¿e interesuj¹ce postery z zakresu analizy termicznej oraz mechanizmów transportu ciep³a w basenach sedymentacyjnych dotycz¹ce basenu ba³-tyckiego (P. Poprawa i I. Grotek), rejonu Gór Œwiêtokrzy-skich oraz monokliny przedsudeckiej (P. Poprawa, I. Grotek i M. ¯ywiecki), jak równie¿ wyniki badañ procesów diage-nezy osadów z basenu lubelskiego (M. ¯ywiecki).
Po zakoñczeniu sesji posterowej odby³o siê zebranie sprawozdawczo-wyborcze Sekcji Petrologii PTMin., w trak-cie którego wybrano nowy zarz¹d sekcji w sk³adzie: Ewa S³aby — przewodnicz¹ca, Rafa³ Siuda — sekretarz, Robert Bachliñski, Justyna Ciesielczuk, Magdalena Pañczyk i Adam Pieczka — cz³onkowie zarz¹du. Natomiast o¿ywio-ne dyskusje naukowe by³y kontynuowao¿ywio-ne przy wieczor-nym ognisku i pieczonych kie³baskach.
W drugim dniu sesji blok referatów porannej sesji pod przewodnictwem D. Demaiffe otworzy³o wyst¹pienie H. Martina dotycz¹ce problematyki sanukitoidów i grani-toidów typu closepet. Nastêpnie A. Pietranik przedstawi³a wyniki badañ izotopów strontu w plagioklazach wystê-puj¹cych w tonalitach z Gêsiñca. W kolejnym referacie zosta³y zaprezentowane wyniki studiów petrologicznych maficznych i felzytowych dajek ods³aniaj¹cych siê we wschodniej czêœci masywu Karkonoszy (M. Awdankie-wicz, H. Awdankiewicz i R. Kryza). Przed przerw¹, przed-stawiony zosta³ tak¿e model dyferencjacji magmy granitu karkonoskiego (E. S³aby i H. Martin).
Drugiej przedpo³udniowej sesji przewodniczy³ G. Motu-za. Tematem pierwszego wyst¹pienia by³y oliwiny z bloku Gór Sowich i serpentynitowego masywu Jordanów–Go-go³ów (E. Dubiñska, K. Nejbert i P. Bylina). Nastêpnie odby³a siê krótka prezentacja oferty sprzêtu optycznego jednego ze sponsorów konferencji — firmy Precoptic Co. Nikon (M. Wojciechowski). W kolejnych referatach zosta³y omówione ostatnie wyniki badañ perydotytowych enklaw z bazaltów dolnoœl¹skich (N. Bakun-Czubarow i A. Bia³o-wolska), a tak¿e przejawy metamorfizmu kontaktowego i procesów hydrotermalnych obserwowane w piaskowcach i marglach z Dolnego i Opolskiego Œl¹ska (W. Szeliga). Na zakoñczenie przedpo³udniowego bloku referatów H. Stain, S. Mikulski i R. Markey zaprezentowali rezultaty datowañ siarczków z Dolnego Œl¹ska metod¹ Re-Os.
Popo³udniowej sesji przewodniczy³a H. Stain. Jako pierwsi wyniki badañ petrologiczno-mineralogicznych osadów Sahary zaprezentowali M. D³u¿ewski i A. Bar-czuk. W nastêpnym wyst¹pieniu przedstawiono rezultaty modelowania historii termicznej i badañ inkluzji flu-idalnych w basenie lubelskim (P. Poprawa i M. ¯ywiecki). A. D³ugoszewska wyg³osi³a referat dotycz¹cy minera³ów pegmatytów karkonoskich. W ostatnim referacie sesji szcze-gó³owo omówiono petrologiê i œcie¿kê metamorfizmu meta-bazytów z po³udniowej czêœci Gór Bystrzyckich (S. Ilnicki i J. Szczepañski).
100
W przerwach pomiêdzy sesjami plenarnymi mo¿na by³o zapoznaæ siê ze sprzêtem optycznym oferowanym na rynku polskim przez przedstawiciela handlowego firmy Nikon.
Po zakoñczeniu sesji plenarnych uczestnicy konferencji udali siê do pobliskiego zak³adu kamieniarskiego, nale¿¹cego do jednego ze sponsorów konferencji, gdzie mogli zapoznaæ siê z wypolerowanymi p³ytami ska³ mag-mowych i metamorficznych z ró¿nych czêœci œwiata. Œwiet-nie widoczne minera³y, tekstury i struktury ska³ wzbudzi³y entuzjastyczne dyskusje na temat ich genezy i pochodzenia.
W ostatnim dniu konferencji (16.10.) odby³a siê wy-cieczka terenowa. Rozpoczêto j¹ od zwiedzenia pokame-dulskiego kompleksu klasztornego w Wigrach. Jednak¿e g³ównym punktem jej programu by³a wizyta w Magazynie Rdzeni Wiertniczych Pañstwowego Instytutu Geologicz-nego w Szurpi³ach, gdzie przechowywanych jest ok. 200 tys. mb rdzeni wiertniczych z pod³o¿a krystalicznego pó³noc-no-wschodniej Polski. Uczestnicy konferencji mieli spo-sobnoœæ zapoznania siê z przyk³adami rud tytanomagnetytów ze z³o¿a Krzemianka, Udryñ i Jeleniewo z suwalskiego masywu anortozytowego, karbonatytami z masywu Tajna oraz ze ska³ami kompleksu mazurskiego, takimi jak char-nokity, granity, granodioryty (Paw³ówka, £anowicze i Bok-sze), a tak¿e ze ska³ami kompleksu podlaskiego (Jastrzêbna) i masywu mazurskiego (£om¿a i Moñki) prezentowanymi i szczegó³owo omawianymi przez J. Wiszniewsk¹ i B. Ba-giñskiego. Ekspozycji reprezentatywnych rdzeni
wiertni-czych towarzyszy³a wystawa wykonanych w ostatnich latach posterów, ukazuj¹cych rozwój badañ pod³o¿a kry-stalicznego pó³nocno-wschodniej Polski.
Po wizycie w rdzeniowni uczestnicy wycieczki zapo-znali siê ze skandynawskimi ska³ami magmowymi i meta-morficznymi na g³azowisku eratyków polodowcowych Rutka, gdzie pomimo zimnego wiatru toczy³y siê gor¹ce dyskusje. Na trasie wycieczki znalaz³o siê tak¿e ukryte wœród ozu turtulskiego Siedlisko M³yñskie Turtul na rzece Czarna Hañcza, gdzie mieœci siê siedziba Dyrekcji Suwal-skiego Parku Krajobrazowego, jak równie¿ park podwor-ski w Starej Hañczy z ruinami XVIII-wiecznego dworu.
Wycieczka a zarazem konferencja zakoñczy³a siê w Mierkiniach, malowniczo po³o¿onych na skraju Suwal-skiego Parku Krajobrazowego, na wysoczyŸnie hañczañ-skiej, nad najg³êbszym jeziorem w Polsce — Czarn¹ Hañcz¹, gdzie uczestnicy wycieczki zostali podjêci spe-cja³ami kuchni regionalnej.
Wszystkie artyku³y konferencyjne zosta³y opubliko-wane w 26 tomie Prac Specjalnych Polskiego Towarzystwa Mineralogicznego.
Kolejna, XIII Sesja Sekcji Petrologii PTMin. zostanie zorganizowana przez Uniwersytet Wroc³awski, a jej prze-wodnim tematem bêdzie problematyka kenozoicznego wul-kanizmu obszaru sudeckiego.
Magdalena Pañczyk
Terenowe Warsztaty Sedymentologiczne
nt. Specyfika plejstoceñskiej sedymentacji gór i przedgórza
W dniach 05–09.09.2005 r. odby³y siê kolejne Tereno-we Warsztaty Sedymentologiczne. Tym razem zorganizo-wane zosta³y w Sudetach, a ich wiod¹cym tematem by³a
Specyfika plejstoceñskiej sedymentacji gór i przedgórza.
G³ównymi organizatorami byli dr Anna Kowalska (Insty-tut Geologii UWr., dr Janusz Badura (PIG, Oddzia³ Dolno-œl¹ski) oraz dr hab. prof. UAM Tomasz Zieliñski (Instytut Geologii UAM). Warsztatom patronowa³a Komisja Litolo-gii i Genezy Osadów Czwartorzêdowych Komitetu Badañ Czwartorzêdu PAN oraz Instytut Nauk Geologicznych Uni-wersytetu Wroc³awskiego. Grono uczestników tworzyli pra-cownicy wy¿szych uczelni i Pañstwowego Instytutu Geolo-gicznego, wœród których znacz¹c¹ grupê stanowili doktoran-ci oraz m³odzi doktorzy, doskonal¹cy swoje umiejêtnoœdoktoran-ci.
Tradycyjnie w trakcie warsztatów prezentowano od-s³oniêcia i omawiano problemy dotycz¹ce g³ównie inter-pretacji genezy osadów. W przygotowanie programu zaan-ga¿owa³o siê du¿o osób, co zaowocowa³o z³o¿onoœci¹ i ró¿norodnoœci¹ przestawianej problematyki.
W pierwszym dniu warsztatów Anna Kowalska i Krzysz-tof Urbañski zaprezentowali stanowisko Bielany Œredzkie, omawiaj¹c warunki sedymentacji mi¹¿szych, piaszczysto-mu-³owych serii Przedgórza Sudeckiego o rzecznej genezie.
Wiêksz¹ czêœæ drugiego dnia spêdziliœmy w kopalni wêgla brunatnego Turów. Wycieczkê prowadzili Jacek Kasiñski i Janusz Badura. By³a to emocjonuj¹ca wizyta, jako ¿e wiêkszoœæ uczestników by³a po raz pierwszy w tej kopalni. Ponadto prezentowane osady paleogenu i neogenu okaza³y siê niezwykle interesuj¹ce od strony
sedymento-logicznej. Miêdzy innymi zobaczyliœmy potê¿n¹ seriê aluwiów rzeki anastomozuj¹cej, a prezentacja Jacka Kasiñskiego oraz tocz¹ca siê potem dyskusja na pewno utkwi¹ wielu uczest-nikom w pamiêci. Nale¿y podkreœliæ, ¿e kierownictwo KWB Turów przyjê³o nas niezwykle serdecznie. PóŸnym popo³udniem i wieczorem wys³uchaliœmy licznych refera-tów przygotowanych przez organizatorów, a dotycz¹- cych zagadnieñ geologii regionu.
101
Przegl¹d Geologiczny, vol. 54, nr 2, 2006
KRONIKA
Ryc. 1. Stanowiska prezentowane na warsztatach wraz z tras¹
