W STĘP
Istotnym czynnikiem w zro stu efe k ty w n o śc i p ra c y je s t u m o cn ien ie m o ty w ac y jn eg o znaczen ia w y n ag ro d zeń . W w a ru n k a c h reform y g o sp o d a rc z e j odpow iedzialność za re a liz a c ję m o ty w a c y jn ej fu n k cji w y n a g ro -dzeń spoczyw a na p rze d sięb io rstw a c h sam odzielnych, sa m o rz ąd n y c h i sa m o fin a n su jąc y c h się. Bez ży w eg o z a in te re so w a n ia ludzi p o p raw ą w yników p ra c y przed sięb io rstw a i jeg o ogniw w ew n ętrzn y c h nie je st m ożliw y w y ra ź n y po stęp na tej drodze. Z d ru g iej stro n y p o praw a w y n i-ków w a ru n k u je w zro st w y n a g ro d z eń p raco w n ik ó w p rzed sięb io rstw .
U sp ra w n ien ie m o ty w ac y jn ej fu n k cji w y n a g ro d z eń w p rz e d sięb io r-stw ach w ym aga przeb u d o w y p o d staw o w y ch in stru m en tó w p o lity k i płac.
N iniejszy zeszyt z a w iera w y n ik i b a d a ń nad fu n k cjo n o w an iem n ie -k tó ry c h in stru m en tó w za-k ład o w ej p o lity -k i w y n a g ro d z eń i p ro p o zy cje ich przebudow y. B adania te z o stały p rz e p ro w a d z o n e w ram a ch p ro b le -mu m iędzyresortow ego „C złow iek i praca", w g ru p ie tem aty czn ej „K ie-runki racjo n alizacji system u w y n agrodzeń", k o o rd y n o w an eg o przez U
ni-w e rs y te t Łódzki.
Z eszyt sk ład a się z trzech części. Pierw sza z nich stanow i ogólną o cenę sto so w an y c h in stru m e n tó w z ak ład o w ej p o lity k i p łac i k ie ru n k i jej u sp ra w n ie n ia (o pracow ania prof. A. M elicha i dr B. M ikołajczyk). D ruga n ato m ia st pośw ięcona je s t w a rto śc io w a n iu p ra c y ja k o p o d sta w ie k sz ta łto w an ia sy stem u w y n ag ro d zeń . T rzecia n a to m ia st o dzw ierciedla w y n ik i b ad a ń nad zak ładow ym i u k ład am i zbiorow ym i.
W dążeniu do u m ocnienia m o ty w ac y jn ej fu n k cji płac w p ierw szy m rzędzie niezbędne je s t przep ro w ad zen ie b ardziej p recyzyjnego, a n a lity c z -nego w arto ścio w an ia p ra c y (tary fik acji pracy). Stanow i o no w a ru n e k p rzy w ró cen ia a u to ry te tu pracy ; zasady, że b a rd z iej złożona i u cią ż liw a p ra c a o p łacan a je s t liw yżej. D opiero na p o d sta liw ie liw y n ik ó liw liw a rto ś
ciow ania p ra c y m ożna stw orzyć p raw idłow e re la cje w ynagrodzeń, k o ry -g o w a n e n a stę p n ie w zależności od sy tu a cji na lokalnym ry n k u p ra c y i m ożliw ości p łatn ic z y c h p rzed sięb io rstw . W a rto ścio w a n ie p ra c y s ta n o -w i p o d sta -w ę do:
1) n e g o cja cji o p a rty c h na rzeczow ej arg u m en tacji, tw orzy g ru n t dla elim in o w an ia ży w iołow ych p resji odd o ln y ch ró żn y ch g ru p społeczn o
-za-w odo-za-w ych;
2) elim in o w an ia, a w każdym razie o g ran ic ze n ia przy w ilejó w nie zw iązan y ch z k o n k retn y m stanow iskiem , lecz z całą g ru p ą społeczno- -zaw odow ą czy gałęzią.
Stanow i to o w y ją tk o w e j roli w a rto śc io w a n ia p racy , a zarazem o p ilności o p rac o w an ia jeg o m etodyki. D latego też w d ru g iej części o p ra c o w a n ia z a w a rty je s t z w e ry fik o w a n y p ro je k t tak iej m etodyki w a rto śc io -w an ia anality czn o -p u n k to w eg o , k tó ry m ógłby być w y k o rz y sta n y w p rze d sięb io rstw a c h fu n k cjo n u jąc y c h w w a ru n k a c h reform y g o sp o d a r-czej. Część ta z a w iera c z te ry o p rac o w an ia , z k tó ry c h trzy pierw sze p re z e n tu ją sam ą m eto d y k ę w a rto śc io w a n ia i w yniki jej w e ry fik a cji, c z w a rte zaś — sposoby pow iązan ia w yników w a rto śc io w a n ia z p ła c a -mi. O sta tn ia k w estia je s t szczególnie isto tn a z m o ty w ac y jn eg o p u n k tu w idzenia. Staw ki p łac nie są i na ogół nie p o w in n y być p rostym p rz e -liczeniem punktów u z y sk an y c h w rez u lta c ie w a rto śc io w a n ia na staw ki płac. Sposób ich n a ra s ta n ia , jak też b u dow a jednopoziom ow ych czy w ielopoziom ow ych (w idełkow ych) sta w ek płac pow inny b y ć d o sto so -w a n e do celó-w polity k i płac -w k o n k re tn e j sy tu acji.
W w a ru n k a c h sam odzielności p rze d sięb io rstw jaw i się problem k o n stru k c ji i n e g o cja cji z ak ład o w y ch um ów zb iorow ych czy um ów w u k ła -dach ponadzakładow ych. U m ow y pow inny b y ć głów nym narzędziem po lity k i płac, narzędziem o szczególnej m ocy ze w zględu na k o n s tru o -w anie ich przez co najm niej d-w u p a rtn e ró -w : sam ych praco-w nikó-w , a ściślej rep re z e n tu ją c y c h ich zw iązków zaw odow ych, oraz k iero w n ic -tw o i sam orząd. U m ow y zbiorow e m ogą zw iększyć nie ty lk o udział załóg w k sz ta łto w an iu w a ru n k ó w p ra c y i płacy, ale też ich odpow ie-dzialność za o siąg an e w yniki, a w ięc przybliżyć zasadę sam ofinansow ania do pracoofinansow nikóofinansow . O becne u k ład y zbioroofinansow e ofinansow y k a z u ją ofinansow iele s ła bości i de facto nie są um ow am i, lecz zbiorem przepisów . J a k je k o n -stru o w ać, aby um ocnić ich rolę o rg an iz u ją c ą politykę w ynagrodzeń? Tym kw estiom , najm n iej dotąd rozpoznanym w naszych w aru n k ach i n a jb a rd z ie j złożonym ze w zględu na u w aru n k o w a n ia społeczno-poli-tyczne, pośw ięcona jest ostatnia, trzecia część zeszytu, op raco w an a pod kieru n k iem prof. A. Polańskiej.
