Posiedzenie Grupy Roboczej ds. Nauczania Historii Nauk Ścisłych

K

R

O

N

I

K

A

KOMITET HISTORII NAUKI I TECHNIKI PAN

POSIEDZENIE GRUPY ROBOCZEJ DS. NAUCZANIA HISTORII NAUK ŚCISŁYCH

W dniu 8 kw ietnia 1988 r. w siedzibie K om itetu H istorii Nauki i Techniki PA N odbyło się kolejne posiedzenie Grupy roboczej ds. nauczania historii nauk ścisłych, działającej w ramach K om isji Nauczania H istorii N auki i Techniki. W obecnej kadencji Władz PAN Grupą tą kierują prof. dr hab. Roman M ierzecki oraz dr Zofia Paw likow ska-Brożek.

W posiedzeniu, którem u przewodniczył prof. R. M ierzecki (przewodniczący Sekcji Historii Chemii PTCh i w ykładający historię chem ii na W ydziale Chemii U niw ersytetu W arszawskiego), udział wzięli:

— dr W rócisława Bergandy (Wydział Chemii U niw ersytetu im. A. M ickiewicza w Poznaniu);

— doc. dr M ichalina Dąbkowska (Wydział Chemii U niw ersytetu im. Marii Curie- -Skłodow skiej w Lublinie);

— prof. dr Roman Duda (Uniwersytet W rocławski, m atematyka);

— dr W iesław K am iński (Uniwersytet im. Marii C urie-Skłodow skiej w Lublinie, fizyka);

— dr Zofia Paw likow ska-B rożek (Komisja H istorii M atem atyki PTM).

Obecna była rów nież prof. dr hab. Irena Stasiew icz-Jasiukow a, w iceprzew odniczą­ ca K om itetu H istorii Nauki i Techniki PAN.

Prof. R. M ierzecki na w stępie dokonał krótkiego podsum owania działalności Grupy w latach 1986-88 w aspekcie zasadniczych celów , jakim i są:

— poszerzanie zasięgu nauczania historii nauk ścisłych i liczby osób zajm ują­ cych się dydaktyką i publicystyką w tym zakresie;

— działanie w kierunku wprowadzenia do program ów uczelni w yższych historii nauk ścisłych w w iększym wym iarze i obligatoryjnie (w porozum ieniu z Radą Programową M inisterstw a Szkolnictwa Wyższego);

— organizacja lub koordynacja szkół historii poszczególnych nauk ścisłych; -— publikacja książek, m ateriałów i antologii tek stów z historii nauk ścisłych.

D ziałalność dydaktyczną w zakresie nauczania poszczególnych dyscyplin w ok­ resie ostatnich 2 lat na reprezentowanych przez siebie uczelniach om ów ili następ­ nie uczestnicy posiedzenia, referując zasadnicze elem enty swojej działalności dy­ daktycznej i publicystycznej. Nieobecny uczestnik prac Grupy, prof. dr hab. Bro­ nisław Sredniaw a z Instytutu Fizyki U niw ersytetu Jagiellońskiego przedstaw ił spra­ wozdanie pisem ne, w którym om ówił swoją działalność dydaktyczną w zakresie nauczania fizyki (30 godz. w ykładu dla Studium Podyplom owego dla N auczycieli) oraz publikacje w czasopismach krajowych i zagranicznych, poświęcone głów n ie

1052

historii polskiej fizyki. Prof. Sredniaw a prowadzi też działalność odczytową zw ią­ zaną z tą tem atyką.

Stan nauczania historii m atem atyki (i fizyki) na U niw ersytecie W rocławskim zreferow ał prof. R. Duda. N auczanie historii m atem atyki przedstaw ia się — na tle nauczania historii innych nauk ścisłych — najlepiej, w ykład nt. rozwoju pojęć m atem atycznych i zajęcia typu sem inaryjno-konw ersatoryjnego są bowiem ujęte (w wym iarze 60 godzin na IV roku) w programie studiów m atem atycznych. Są też w ykonyw ane prace m agisterskie zw iązane z problem ami historii m atem atyki.

Stan nauczania historii fizyki na UMCS w Lublinie przedstaw ił dr W. K a­ miński. Na uczelni tej realizuje się 45-godzinny blok zajęć •— w ykład i konw ersa­ torium z historii fizyki i jej metodologii. W przygotowaniu jest skrypt i publikacja książkowa opracowane przez autorów z UMCS. Doc. dr M. D ąbkowska z tej sam ej uczelni om ówiła sw oje dokonania dydaktyczne, realizow ane na W ydziale Chemii, w ramach 30-godzinnego w ykładu monograficznego. Na W ydziale Chemii UAM w Poznaniu z kolei jest m ożliwość realizacji jedynie 15-godz. w ykładu m onograficz­ nego (dla studentów V r. chem ii). Dodatkowe w ykłady, jak to zreferowała dr W. Bergandy, w niew ielkim wym iarze, realizuje się w ramach zajęć w ydziałow ych kursu pedagogizacyjnego dla asystentów . Otwierają się też m ożliw ości w ykładów dla nauczycieli (w ramach Studium Podyplomowego), a także pracy m agisterskiej w now ym roku. W takim samym wym iarze — jako 15-godz. w ykład m onogra­ ficzny dla studentów V r. chem ii — nauczanie chem ii realizuje prof. R. M ierzecki na W ydziale Chemii UW. Prof. M ierzecki jest też promotorem prac m agisterskich z tej dziedziny; ostatnio opracowywana przez studentów jest historia Zakładu Chemii Fizycznej U niw ersytetu W arszawskiego, pom yślana jako inicjująca dalsze prace badawcze w dziedzinie historii poszczególnych katedr i zakładów tej uczelni.

Z kolei om ówione zostały szkoły historii m atem atyki i chem ii, zorganizowane w latach poprzednich (Szkoły Historii M atematyki organizowane są co rok, Szkoły Historii Chemii co 2 lata). M ateriały z tych szkół są publikowane. Dr Z. P aw lik ow - ska-Brożek przedstaw iła program tegorocznej Szkoły H istorii Matematyki, która odbędzie się w dniach 24-28 m aja w Jaworzu k. Bielska, a która poświęcona bę­ dzie teoriom m nogościow ym w m atem atyce z przełomu X IX i XX wieku. Prof. R. M ierzecki zapoznał zebranych z tem atem III Szkoły H istorii Chemii, której obrady toczyć się będą w dniach 7-10 czerwca br. (w Karpaczu): jest to tym razem „Rozwój polskiego przem ysłu chem icznego”, w związku z czym, w gronie organizatorów, poza Polskim Tow arzystwem Chemicznym, U niw ersytetem War­ szawskim i W rocławskim, Politechniką Łódzką oraz K om itetem Historii Nauki i Techniki PAN, znajduje się rów nież Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Prze­ m ysłu Chemicznego.

Pani dr Z. Paw likow ska-B rożek om ówiła następnie postępy w publikowaniu cyklu biografii m atem atyków polskich; działalność ta, koordynowana przez PTM przyniosła już publikację ok. 170 biogramów, zaś do druku złożonych jest jna- stępnych 100.

Prof. R. Mierzecki przedstaw ił program działalności Grupy na najbliższy okres. Przewiduje się kontynuow anie rozm ów z M inisterstw em Edukacji Narodowej na tem at wprowadzenia do programu studiów fizyki i chem ii nauczania historii tych nauk w zw iększonym wym iarze. Sprawa ta będzie poparta oficjalnym pismem w ystosowanym przez prof. I. Stasiew icz-Jasiukow ą z K om itetu H istorii Nauki i Techniki PAN. Zebrani przyjęli też z zainteresow aniem i akceptacją propozycję zorganizowania w yjazdow ego posiedzenia Kom isji N auczania H istorii Nauki i Tech­ niki, poświęconego nauczaniu historii nauk ścisłych, w ośrodku akadem ickim poza warszawskim.

K ron ika

₁₀₅₃

Po om ów ieniu spraw organizacyjnych, zw iązanych z zaproszeniem gości za­ granicznych (z Czechosłowacji) na obydwie szkoły historii organizowane w tym roku, przewodniczący zam knął posiedzenie.

W rócisław a B ergan dy (Poznań)

INSTYTUT HISTORII NAUKI, OŚWIATY I TECHNIKI

SYMPOZJUM „LEKI NATURALNE W TRADYCJI NAUKOWEJ I LUDOWEJ”

W dniach 18-19 V 1988 r. odbyło się w Ciechanowcu sym pozjum „Leki na­ turalne w tradycji naukowej i ludow ej”, zorganizowane przez Pracownię Historii Farm acji Instytutu Historii Nauki, O światy i Techniki PA N oraz Muzeum Rol­ nictw a im. Krzysztofa Kluka w Ciechanowcu.

Sym pozjum to zgromadziło zainteresow anych tem atyką reprezentantów róż­ nych dziedzin wiedzy. U czestniczyli w nim przedstaw iciele nauk farm aceutycz­

nych, m edycznych, hum anistycznych oraz nauk społecznych.

Obrady otworzył dyrektor Muzeum Rolnictwa mgr Kazim ierz U szyński, który p owitał uczestników , a następnie przedstaw ił rys historyczny Muzeum.

W czasie sympozjum odbyły się 3 sesje.

Sesji przedpołudniowej w dniu 18 maja przewodniczyła prof. Zofia Jerzm anow­ ska (Akadem ia Medyczna w Łodzi).

Pierw szy referat plenarny noszący tytuł „Ewolucja leków w św ietle zw iązków człowieka z przyrodą” w ygłosiła doc. Barbara Kuźnicka — kierownik Pracow ni H istorii Farm acji Instytutu Historii Nauki, O św iaty i Techniki PAN.

Autorka zwróciła uwagę na następujące problemy: głów ne tendencje w ew o­ lucji leków w czasach now ożytnych (X V I-X X w.); w spółczesne problemy farm acji i m edycyny na tle zagrożeń środowiskowych; przyczyny renesansu zainteresow ań ziołolecznictw em i innym i form ami m edycyny alternatyw nej; propozycje zintegro­ w anych badań nad historią lekoznaw stw a w Polsce.

Referentka przywiązuje specjalną w agę do m ożliw ości zbadania dziejów pol­ skiego lekoznaw stw a w całokształcie kultury narodowej. Uważa, że należy znaleźć metodę, która um ożliwiałaby w ykorzystanie w yników pochodzących z w arsztatu badawczego przyrodnika, historyka, etnologa i dialektologa, przy jednoczesnym w ykorzystaniu m ateriałów archeologicznych, paleobotanicznych, terenowych badań etnograficznych, opracowań językoznawców oraz w spółczesnych osiągnięć fitoche- mii i farm akologii. Przedstawiona tem atyka — zdaniem autorki -— w skazuje na rozległe m ożliw ości badawcze.

W ystąpienie doc. B. Kuźnickiej nasunęło w iele reflek sji i w yw ołało ożywioną dyskusję. Jako pierwszy w ystąpił prof. Stan isław K ohlm unzer stw ierdzając, że w iele leków stosowanych w spółcześnie w yw odzi się z m edycyny ludow ej. Trzeba w ięc szukać w starych annałach. Sporo leków odzyskano ostatnio z m edycyny hinduskiej, egipskiej czy południowoam erykańskiej. Prof. Kohlm unzer poinform o­ wał o nowym czasopiśmie etnofarm aceutycznym „Journal of Ethnopharm acology”. W opinii doc. Jana Grzybka św iat m edyczny in teresuje się lekiem roślin­ nym, przykładem czego jest działająca od 2 lat w K rakowie Poradnia Ziołolecznicza (przy A kadem ickiej Spółdzielni Pracy „Zdrowie”). W poradni tej współpracują ze sobą lekarz i farm aceuta, opierając się na doświadczeniach w spółczesnego