Mobilność podejmujących studia pierwszego stopnia na kierunku gospodarka przestrzenna na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr. 842. 2010. Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Piotr Serafin Katedra Gospodarki Regionalnej. Mobilność podejmujących studia pierwszego stopnia na kierunku gospodarka przestrzenna na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie Wraz z podpisaniem przez ministra edukacji deklaracji bolońskiej w 1999 r. rozpoczął się proces zmian o charakterze strukturalnym, programowym i organizacyjnym w krajowym systemie szkolnictwa wyższego. Współtworzony przez Polskę Europejski Obszar Szkolnictwa Wyższego w ramach procesu bolońskiego w założeniu ma podnieść jakość i konkurencyjność edukacji na szczeblu akademickim, zwiększyć mobilność studiujących i kadry naukowej, dostosować ich umiejętności do potrzeb rynku pracy. Ma się to stać możliwe m.in. dzięki rozwojowi studiów dwustopniowych, upowszechnieniu punktowego systemu rozliczania osiągnięć studentów, jak również wprowadzeniu systemu porównywalnych dyplomów. Jedną ze zmian w kraju, wynikających z wdrażania zaleceń deklaracji, jest wprowadzenie studiów wyższych pierwszego, drugiego i trzeciego stopnia oprócz jednolitych studiów magisterskich i studiów podyplomowych. Studia pierwszego stopnia w myśl ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym to „studia licencjackie lub inżynierskie, umożliwiające uzyskanie wiedzy i umiejętności w określonym zakresie kształcenia, przygotowujące do pracy w określonym zawodzie, kończące się uzyskaniem tytułu licencjata albo inżyniera”1.. 1. Art. 2 Ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym, Dz.U. nr 164 poz. 1365..

(2) 86. Piotr Serafin. Przesłanką do rewizji kierunków w strukturze kształcenia ekonomicznego było powstanie nowych obszarów aktywności gospodarczej w wyniku modernizacji gospodarki krajowej i zmieniającej się struktury zawodowej rynku pracy. Ponadto wśród czynników wpływających na współczesne kierunki studiów ekonomicznych wymienić można m.in.: chęć podnoszenia wiedzy ekonomicznej przez społeczeństwo, podnoszenie studiów ekonomicznych do rangi uniwersyteckiej oraz konkurencję szkół niepublicznych. Do tradycyjnych kierunków ekonomicznych, takich jak: ekonomia, zarządzanie i towaroznawstwo, dołączyły nowe wykładane m.in. na uczelniach ekonomicznych: administracja, europeistyka, finanse i rachunkowość, stosunki międzynarodowe, logistyka, informatyka i ekonometria, turystyka i rekreacja. Jednym ze stosunkowo nowych kierunków, tworzonych w latach 90. XX w., jest również gospodarka przestrzenna2, czerpiąca z dorobku nauk ekonomicznych (ekonomia, gospodarka regionalna i lokalna), technicznych (urbanistyka i architektura), o ziemi (geografia ekonomiczna) i rolniczych (kształtowanie środowiska). Kierunek ten wraz m.in. z ekonomią, politologią, europeistyką i kulturoznawstwem jest zaliczany zgodnie z zasadami klasyfikacji ISCED’97 do podgrupy społecznej, w grupie nauk społecznych, gospodarki i prawa3. Zapotrzebowanie na specjalistów przygotowanych do kształtowania środowiska, w którym żyje człowiek, zgodnie z wymogami cywilizacyjnymi i zasadami zrównoważonego rozwoju, umiejących dokonywać analiz przestrzennych i inicjować planowanie rozwoju terytorialnych struktur lokalnych i regionalnych jest coraz większe i skutkuje zainteresowaniem studiami z zakresu gospodarki przestrzennej, regionalnej i lokalnej. Popularność kierunku wzrosła w wyniku pojawienia się możliwości uzyskania tzw. uprawnień urbanistycznych4. Lokalizację uczelni oferujących studia na kierunku gospodarka przestrzenna przedstawiono na rys. 1. W kraju 32 uczelnie w 16 miastach rekrutują kandydatów na ten kierunek. Co ciekawe, jest wśród nich tyle samo uczelni publicznych (16) i niepublicznych (16); największa koncentracja występuje w okolicach miasta stołecznego (9). Większość uczelni publicznych zapewnia nie tylko uzyskanie tytułu licencjata z zakresu gospodarki przestrzennej, ale także możliwość uzupełnienia na tym kierunku studiów magisterskich (tabela 1). Spośród uczelni niepublicznych tylko Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Białymstoku prowadzi studia II stopnia. 2. W 1995 r. Rada Główna Szkolnictwa Wyższego w Polsce wprowadziła na listę kierunków gospodarkę przestrzenną. 3. Dla celów międzynarodowej prezentacji danych statystycznych z zakresu kształcenia opracowana została przez UNESCO w 1997 r. Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia ISCED’97 (International Standard Classification of Education). Szkoły wyższe i ich finanse w 2007 roku, GUS, Warszawa 2008, s. 261. 4. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 28 stycznia 1999 r., Dz.U. nr 10 poz. 86..

(3) 87. Mobilność podejmujących studia…. %. %. . %. " %. ! " &. ! . %. % &. (. !! %. ' ! %. % !". ! . % #. &$&. . %. %. . %$%.

(4) !. &. %. . &. #. ! !. Rys. 1. Uczelnie oferujące studia I i II stopnia na kierunku gospodarka przestrzenna Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, 29.12.2008.. Tabela 1. Zestawienie uczelni publicznych i niepublicznych umożliwiających studia I i II stopnia na kierunku gospodarka przestrzenna Uczelnie publiczne. I stopień. II stopień. Akademia Ekonomiczna im. Karola Adamieckiego w Katowicach. +. +. Politechnika Białostocka. +. +. Politechnika Warszawska. +. +. Politechnika Wrocławska. +. +. Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. +. +. Szkoła Główna Handlowa w Warszawie. +. +. Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie. +. +. Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu. +. +. Uniwersytet Gdański. +. –. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (Poznań, Kościan, Słubice). +. –. Uniwersytet Łódzki. +. +.

(5) 88. Piotr Serafin. cd. tabeli 1 Uczelnie publiczne. I stopień. II stopień. Uniwersytet Opolski. +. –. Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu. +. –. Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie. +. –. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie. +. +. Uniwersytet Warszawski. +. +. I stopień. II stopień. Wyższa Szkoła Administracji Publicznej im. Stanisława Staszica w Białymstoku. +. –. Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Białymstoku. –. +. Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy. +. –. Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Rozwoju Regionalnego w Raszynie. +. –. Wyższa Szkoła Techniczna w Katowicach. +. –. Wyższa Szkoła Umiejętności im. Stanisława Staszica w Kielcach. +. –. Krakowska Szkoła Wyższa im. A. Frycza-Modrzewskiego w Krakowie. +. –. Wszechnica Warmińska w Lidzbarku Warmińskim. +. –. Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Nauk Społecznych w Otwocku. +. –. Wyższa Szkoła Zawodowa „Kadry dla Europy” w Poznaniu. +. –. Wyższa Szkoła Inżynierii Gospodarki w Słupsku. +. –. Collegium Varsoviense w Warszawie. +. –. Szkoła Wyższa im. Bogdana Jańskiego w Warszawie. +. –. Wyższa Szkoła Infrastruktury i Zarządzania w Warszawie. +. –. Wyższa Szkoła Humanistyczna we Wrocławiu. +. –. Wyższa Szkoła Zarządzania „Edukacja” we Wrocławiu. +. –. Uczelnie niepubliczne. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, 29.12.2008.. Jak w wypadku większości nowych kierunków, problemem może być nie tyle dotarcie z informacją do potencjalnych kandydatów, ile utrwalenie w świadomości społeczeństwa miejsca tego kierunku i szans zawodowych jego absolwentów. Zainteresowanie kształceniem na kierunku gospodarka przestrzenna rośnie, co przy stosunkowo niewielkiej liczbie uczelni prowadzących ten kierunek skutkuje dość dużą liczbą kandydatów na studia. Celem niniejszej pracy jest próba określenia skali mobilności edukacyjnej (w aspekcie terytorialnym, z uwzględnieniem struktury płci oraz motywów) osób, które rozpoczęły studia I stopnia, stacjonarne i niestacjonarne na kierunku gospodarki przestrzennej na krakowskim Uniwersytecie Ekonomicznym. Jako główne źródła informacji umożliwiające przygotowanie niniejszego opracowania wykorzystano materiały pozyskane z Dziekanatu.

(6) Mobilność podejmujących studia…. 89. Wydziału Finansów Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie oraz wyniki przeprowadzonego badania ankietowego wśród studiujących na tym kierunku (I stopień studiów). Kierunek gospodarka przestrzenna został otwarty na ówczesnej Akademii Ekonomicznej w Krakowie na Wydziale Ekonomii i Stosunków Międzynarodowych w 1996 r. Do określonych od samego początku celów kształcenia na kierunku należało przygotowanie wysoko kwalifikowanej kadry ekonomicznej o specjalistycznych, interdyscyplinarnych kwalifikacjach do pracy w różnych dziedzinach gospodarki regionalnej i lokalnej. W profilu absolwenta podkreśla się zdobycie umiejętności z zakresu funkcjonowania gospodarki regionalnej i samorządowej, programowania rozwoju regionalnego i lokalnego, planowania przestrzennego, projektowania urbanistycznego i gospodarki miejskiej. Studenci studiów I stopnia mają możliwość wyboru jednej z dwóch specjalności: strategii rozwoju regionalnego lub zarządzania miastem. Od 2002 r. gospodarka przestrzenna jest oferowana wśród kierunków Wydziału Finansów. Początkowo zajęcia prowadzone były w cyklu 5-letnich jednolitych studiów magisterskich dla studentów dziennych (obecnie studia te wygasają). W 2005 r. uruchomione zostały również siedmiosemestralne studia w systemie niestacjonarnym (ze specjalnościami: gospodarka regionalna i gospodarka miejska), a od 2006 r. wprowadzone zostały sześciosemestralne studia I stopnia dla studiujących stacjonarnie i niestacjonarnie. W 2007 r. kierunek uzyskał pozytywną ocenę jakości kształcenia, wydaną przez Państwową Komisję Akredytacyjną na poziomie studiów I stopnia oraz jednolitych studiów magisterskich, co należy uznać za ważne osiągnięcie. Prezentowane w dalszej części artykułu wyniki badań oddają stan i strukturę studiujących gospodarkę przestrzenną na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie na koniec 2008 r. Prace badawcze objęły łącznie 461 studentów I, II i III roku, z czego 58,6% kształciło się stacjonarnie, a 41,4% niestacjonarnie. Na podstawie danych Dziekanatu Wydziału Finansów, w obrębie obydwu grup studiujących dokonano dodatkowych podziałów. Pierwszy różnicował studiujących według płci, drugi dzielił ich na migrujących do Krakowa z miast oraz wsi. Każda z wyróżnionych zbiorowości wzięła udział w krótkim badaniu ankietowym, którego celem było określenie motywacji do podjęcia nauki. Postawiono trzy pytania: o powody podjęcia studiów na kierunku gospodarka przestrzenna, o przyczyny podjęcia studiów w Krakowie oraz o miejsce zamieszkania w czasie studiów. Wyniki badań prezentuje tabela 2. Na uwagę zasługuje mniejsza reprezentacja w badaniach ankietowych studiujących stacjonarnie (62,2%), mimo że stanowią oni liczniejszą grupą. Przyczyną takiego stanu może być liczna reprezentacja studentów wybierających gospodarkę.

(7) 90. Piotr Serafin. Tabela 2. Zestawienie studentów I stopnia studiów stacjonarnych i niestacjonarnych na kierunku gospodarka przestrzenna Wyszczególnienie. Stacjonarni. Niestacjonarni. osoby. %. osoby. %. 270. 100,0. 191. 100,0. 93. 34,4. 70. 36,6. – kobiety. 177. 65,6. 121. 63,4. Pochodzący z miasta. 198. 73,3. 124. 64,9. 72. 26,7. 67. 35,1. 168. 62,2. 146. 76,4. 52. 31,0. 44. 30,1. – kobiety. 116. 69,0. 102. 69,9. Pochodzący z miasta. 121. 72,0. 93. 63,7. 47. 28,0. 53. 36,3. Studiujący łącznie, w tym: – mężczyźni. Pochodzący ze wsi Ankietowani łącznie, w tym (ankietowani = 100%): – mężczyźni. Pochodzący ze wsi. Źródło: opracowanie na podstawie danych Dziekanatu Wydziału Finansów UEK oraz własnych badań ankietowych.. przestrzenną jako drugi kierunek, uzupełniający5. W podziale na płeć widać wyraźną przewagę kobiet; jest ich niemal dwukrotnie więcej niż mężczyzn (warto wspomnieć, że badania krajowe wykazują większą aktywność kobiet, które dążą do zdobycia wyższego wykształcenia). Zróżnicowanie studentów pochodzących z miast oraz wsi odznacza się większą dysproporcją w przypadku studiów stacjonarnych: stosunek studentów pochodzących z miasta do studentów mieszkających na wsi wynosi 1 : 0,36. W przypadku kształcących się na studiach niestacjonarnych stosunek ten wynosi 0,54, co potwierdza fakt, że osoby pochodzące z obszarów wiejskich mają gorszy dostęp do edukacji na poziomie wyższym. Na rys. 2 przedstawiono przestrzenne rozmieszczenie pochodzenia studiujących według gmin. Studenci niestacjonarni w porównaniu ze studentami stacjonarnymi pochodzą z bliższych okolic ośrodka akademickiego. Nieliczne przykłady bardziej odległych gmin to Gorzów Wielkopolski, Radom, Inowłódz, Przemyśl, Lutowiska. Studiujący stacjonarnie decydują się na przyjazd do Krakowa z bardziej odległych miejscowości. Wśród najdalej położonych miejscowości znajdują się miasta: Olecko, Łomża, Wołomin, Biała Podlaska, Włodawa. Analiza rysunków ilustrujących rozmieszczenie gmin wiejskich oraz miejskich i miejsko-wiejskich, z których pochodzą studiujący stacjonarnie, dowodzi, że skala ich mobilności jest większa w przypadku mieszkańców miast (rys. 3 i rys. 4). 5. Badanie ankietowe odbywało się przed wykładami, w których uczestniczy (według ankietowanych) większość studiujących..

(8) 91. Mobilność podejmujących studia…. studenci stacjonarni. studenci niestacjonarni. Rys. 2. Przestrzenne rozmieszczenie studiujących na kierunku gospodarka przestrzenna według gmin Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Dziekanatu Wydziału Finansów UEK.. Liczba studentów stacjonarnych migrujących z miast 2–3 osoby powyżej 5 osób 4–5 osób 1 osoba. Rys. 3. Przestrzenne rozmieszczenie studentów stacjonarnych migrujących z miast Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Dziekanatu Wydziału Finansów UEK.. Liczną reprezentację mają duże miasta południowej Polski (Rzeszów – 12 osób, Bielsko Biała – 8 osób, Kielce – 7 osób), przy czym najwięcej osób pochodzi z Krakowa (37 osób). Gminy wiejskie, z których pochodzą studenci stacjonarni.

(9) 92. Piotr Serafin. Liczba studentów stacjonarnych migrujących ze wsi 1 osoba. 2 osoby. Rys. 4. Przestrzenne rozmieszczenie studentów stacjonarnych migrujących ze wsi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Dziekanatu Wydziału Finansów UEK.. studiujący na kierunku gospodarka przestrzenna, tworzą kilka skupisk – największe wokół Krakowa, Rzeszowa i w pasie od Bielska-Białej do Suchej Beskidzkiej, mniejsze w pobliżu Kielc i Hrubieszowa. Studia stacjonarne mają raczej regionalny zasięg, który obejmuje głównie miasta z województw: małopolskiego, podkarpackiego, śląskiego i świętokrzyskiego oraz wsie z województw małopolskiego i podkarpackiego. W wypadku miast nielicznie reprezentowane są województwa: lubelskie, łódzkie i mazowieckie, a w wypadku miejscowości wiejskich podejmujący kształcenie w Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie rzadziej rekrutują się z województw śląskiego, lubelskiego i świętokrzyskiego. Opisana koncentracja studiujących niestacjonarnie jest wyraźnie widoczna na rys. 5 i 6. Pochodzący z miast reprezentują przede wszystkim województwo małopolskie, w mniejszym stopniu również województwo podkarpackie (głównie miasta zachodniej jego części). W pierwszym i drugim przypadku są to ośrodki posiadające dobre połączenie komunikacyjne ze stolicą regionu. Największą popularnością kierunek cieszy się jednak wśród mieszkańców Krakowa, którzy stanowią niemal 40% rekrutujących się z miast. Osoby pochodzące ze wsi reprezentują przede wszystkim województwo małopolskie. W tym wypadku gminy wiejskie tworzą zwarty obszar na południe od linii Kraków–Bochnia, z rozgałęzieniem w stronę Limanowej. Drugie ich skupisko mieści się na pograniczu województwa.

(10) Mobilność podejmujących studia…. Liczba studentów niestacjonarnych migrujących z miast 2–3 osoby powyżej 5 osób 1 osoba 4–5 osób. Rys. 5. Przestrzenne rozmieszczenie studentów niestacjonarnych migrujących z miast Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Dziekanatu Wydziału Finansów UEK..

(11)

(12) . Rys. 6. Przestrzenne rozmieszczenie studentów niestacjonarnych migrujących ze wsi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Dziekanatu Wydziału Finansów UEK.. 93.

(13) 94. Piotr Serafin. małopolskiego i podkarpackiego, w obszarze wyznaczonym przez Tarnów, Dębicę, Gorlice i Rymanów. Ciekawie prezentuje się przestrzenne rozmieszczenie studiujących gospodarkę przestrzenną w Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie ze względu na płeć. Zarówno studenci stacjonarni, jak i niestacjonarni reprezentują mniejszy zasięg przestrzenny (rys. 7 i rys. 9) w porównaniu ze studentkami obydwu rodzajów studiów (rys. 8 i rys. 10). Czterech na pięciu mężczyzn studiujących stacjonarnie pochodzi z miast; w wypadku kobiet mieszkające w mieście stanowią 70%. Udział studentów pochodzących z miast w populacji osób studiujących, które napłynęły z miast, wynosi ponad 37% i jest wyższy o 10% niż udział studentów wywodzących się z obszarów wiejskich południowej Polski. Jeśli chodzi o studentów studiów niestacjonarnych, proporcje między mężczyznami pochodzącymi z miast oraz wsi są niemal identyczne jak w przypadku kształcących się stacjonarnie. Nieco inaczej kształtuje się sytuacja w przypadku kobiet z miast, które stanowią ok. 57% ogólu kobiet. Studentki stanowią blisko 55% ogółu studentów pochodzących z miasta i 78% ogółu studentów mieszkających na obszarach wiejskich południowej części kraju. Odpowiedzi na otwarte pytania o charakterze ankietowym zostały pogrupowane w kategorie według najczęściej powtarzających się sformułowań używanych przez badaną populację. W miarę możliwości w wyróżnionych kategoriach autor badania starał się oddać oryginalne brzmienie wypowiedzi. Zastosowanie pytań otwartych było celowe. Miało służyć temu, aby respondenci nie sugerowali się przygotowanymi podpowiedziami i udzielali spontanicznych odpowiedź. Wadą tej metody jest jednak znaczne zróżnicowanie wypowiedzi. Normą było udzielanie kilku odpowiedzi przez jednego respondenta. Pytanie pierwsze: „Określ główny powód/główne powody podjęcia studiów na kierunku gospodarka przestrzenna”, pozwoliło wyróżnić 25 typów wypowiedzi, które oznaczono cyframi rzymskimi: I – kierunek ambitny, interesujący, oferujący praktyczne przedmioty, II – kierunek nowy, przyszłościowy i jeszcze niezbyt popularny, III – kierunek rozwijający kreatywność, łączący zagadnienia ekonomiczne z kreatywnym myśleniem, IV – kierunek interdyscyplinarny, V – kierunek pokrewny architekturze, oferujący przedmioty z zakresu projektowania przestrzennego, VI – kierunek ciekawy, „nie tak bardzo ekonomiczny” jak inne na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie, VII – kierunek odpowiadający zainteresowaniom ekonomiczno-przestrzennym, rozwijający umiejętności i predyspozycje,.

(14) 95. Mobilność podejmujących studia….

(15)

(16)

(17). . . . Rys. 7. Przestrzenne rozmieszczenie studentów stacjonarnych płci męskiej Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Dziekanatu Wydziału Finansów UEK..

(18) . . . Rys. 8. Przestrzenne rozmieszczenie studentów stacjonarnych płci żeńskiej Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Dziekanatu Wydziału Finansów UEK..

(19) 96. Piotr Serafin. Studenci niestacjonarni 2–3 osoby 1 osoba. 4–5 osób. powyżej 5 osób. Rys. 9. Przestrzenne rozmieszczenie studentów niestacjonarnych płci męskiej Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Dziekanatu Wydziału Finansów UEK.. Studentki niestacjonarne 2–3 osoby 1 osoba. 4–5 osób. powyżej 5 osób. Rys. 10. Przestrzenne rozmieszczenie studentów niestacjonarnych płci żeńskiej Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Dziekanatu Wydziału Finansów UEK..

(20) Mobilność podejmujących studia…. 97. VIII – kierunek odpowiadający zainteresowaniom geograficznym i przyrodniczym, IX – kierunek odpowiadający zainteresowaniom związanym z urbanistyką i architekturą, X – kierunek jest na Wydziale Finansów, XI – kierunek dający szerokie możliwości podjęcia ciekawej oraz dobrze płatnej pracy, XII – kierunek umożliwia w przyszłości pracę w JST, XIII – kierunek ułatwia zdobycie zawodu planisty, XIV – kierunek pozwala na zdobycie uprawnień urbanisty, XV – kierunek ułatwia zdobycie zawodu pośrednika w obrocie nieruchomościami, XVI – kierunek ułatwia zdobycie pracy w miejscu zamieszkania, XVII – kierunek będący dobrą podstawą do podjęcia studiów magisterskich z architektury, XVIII – kierunek będący dobrą podstawą do podjęcia studiów magisterskich z geodezji, XIX – kierunek stanowiący dobre uzupełnienie pierwszego (wiodącego) kierunku studiów, XX – pozytywna rekrutacja, XXI – wybór był podyktowany zestawem przedmiotów zdawanych na maturze, profilem LO, ukończeniem technikum ekonomicznego, XXII – kandydat nie dostał się na inny kierunek, XXIII – wybór był podyktowany ciekawym opisem kierunku na forum internetowym/ciekawą reklamą kierunku, XXIV – decyzja podjęta na podstawie opinii rodziców/znajomych, XXV – decyzja nieprzemyślana/przypadek. Interesujących spostrzeżeń dostarcza analiza odpowiedzi udzielonych przez studentów wskazanego kierunku. Dla kształcących się w systemie stacjonarnym najważniejszymi powodami podjęcia studiów na kierunku gospodarka przestrzenna są: perspektywa ciekawej i dobrze płatnej pracy (33,9% udzielonych odpowiedzi), to, że jest to kierunek interesujący, oferujący praktyczne przedmioty (30,4%) i odpowiadający zainteresowaniom, rozwijający umiejętności i predyspozycje (21,4%). Osoby studiujące niestacjonarnie wskazały jako najważniejsze te same powody, ale w innej kolejności. Podkreślano zgodność z zainteresowaniami oraz możliwość rozwijania umiejętności i predyspozycji (35,6%), w dalszej kolejności możliwość zdobycia ciekawej i dobrze płatnej pracy (32,2%) oraz to, że jest to kierunek interesujący, oferujący praktyczne przedmioty (24,0%) (rys. 11). Niezależnie od przyjętego grupowania (według płci oraz miejsca zamieszkania) studenci wskazują trzy.

(21) 98. Piotr Serafin. 40 35 30 25 20 15 10 5 XXV. XXIV. XXIII. XXII. XXI. XX. XIX. XVIII. XVII. XVI. XV. XIV. XIII. XII. XI. X. IX. VIII. VII. VI. V. IV. III. II. 0 I. Odsetek udzielonych odpowiedzi. przytoczone powody jako najważniejsze, choć ich kolejność jest różna. Wyjątek stanowi opinia studentów stacjonarnych, wywodzących się z obszarów wiejskich, dla których ważne było to, że kierunek ten jest nowy, przyszłościowy i jeszcze niezbyt popularny (19,1%). Powód ten był wymieniany również przez pozostałe grupy badanych, ale zajmował dalsze pozycje. Fakt ten sugeruje jednak mniejszą skuteczność promocji kierunku na obszarach wiejskich. Na etapie wyboru kierunku studiów badani mają niską świadomość możliwości nabycia uprawnień urbanistycznych. Mieszkańcy wsi, głównie decydujący się na studia stacjonarne, za ważny motyw uznają również to, że kierunek ten znajduje się na Wydziale Finansów. Warto zauważyć, że kobiety postrzegają gospodarkę przestrzenną jako kierunek pokrewny architekturze, głównie ze względu na przedmioty z zakresu projektowania przestrzennego (6,0%). Nieliczna grupa badanych wskazała gospodarkę przestrzenną jako kierunek interdyscyplinarny, rozwijający kreatywność.. Opinie studenci stacjonarni. studenci niestacjonarni. Rys. 11. Powody podjęcia studiów na kierunku gospodarka przestrzenna Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.. W przypadku drugiego pytania ankietowego: „Określ powód/powody podjęcia studiów w Krakowie” wyróżniono 22 typy odpowiedzi, którą oznaczono małymi literami: a) relatywnie bliski i dobry dojazd z domu, b) ze względu na miasteczko studenckie, c) sympatia/chłopak/dziewczyna, d) miejsce zamieszkania, e) interesujące, mające swój klimat, tętniące życiem, przyciągające miasto, f) duży ośrodek akademicki z renomowanymi uczelniami, g) najbliżej położony ośrodek akademicki z kierunkiem gospodarki przestrzennej,.

(22) 99. Mobilność podejmujących studia…. h) wysoki poziom kształcenia i kadry oraz renoma Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, i) popularne miasto studenckie, j) chciałem/chciałam tu studiować, k) studiuję tu już inny kierunek, l) Kraków daje duże możliwości rozwoju zawodowego, m) studia w Krakowie zwiększają możliwości znalezienia pracy, n) daleko od domu, o) chęć wyjazdu z małego miasta/małej miejscowości, p) chęć pozostania w Krakowie, podjęcia tu pracy, r) tradycja rodzinna studiowania w Krakowie, s) chęć usamodzielnienia się, t) w Krakowie mam rodzinę, u) studiuje/studiowało tu wielu znajomych, v) znajomość miasta, łatwe znalezienie kwatery, w) praca podjęta w Krakowie lub jej podjęcie w niedalekiej przyszłości. Odpowiedzi udzielone przez badanych z jednej strony potwierdziły obiegowe opinie na temat wyboru Krakowa na miejsce studiów (wskazane przez każdą grupę badanych), z drugiej strony jednak pozwoliły uchwycić także istotne powody, decydujące o wyborze studiów na kierunku gospodarka przestrzenna na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Studentów stacjonarnych przyciąga przede wszystkim interesujące, tętniące życiem miasto (35,7% udzielonych odpowiedzi; np. rys. 12). Wyjątek stanowią w tej grupie kobiety, które wyżej cenią sobie relatywnie bliski i dogodny dojazd z domu (36,2%).. Odsetek udzielonych odpowiedzi. 50 40 30 20 10 0. a. b. c. d. e. f. g. h. i. j. k. l. m. n. o. p. r. Odpowiedzi studenci stacjonarni studenci niestacjonarni. Rys. 12. Powody podjęcia studiów w Krakowie Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.. s. t. u. v. w.

(23) 100. Piotr Serafin. Podobnie dla studiujących niestacjonarnie czynnikiem decydującym o wyborze miejsca studiowania jest bliski i dobry dojazd z domu (42,5%). Drugim czynnikiem jest możność zamieszkiwania w Krakowie (24,7%). Za istotne uznane zostało występowanie w Krakowie licznych renomowanych uczelni; opinię taką wyraziło 24,4% studentów stacjonarnych i 21,2% niestacjonarnych. Badani podkreślali także wysoki poziom kształcenia na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie (odpowiednio 15,5% oraz 12,3%). Do interesujących, aczkolwiek nielicznie wskazywanych przyczyn wyboru Krakowa, można zaliczyć tradycje rodzinne studiowania na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie (1,8% kształcących się stacjonarnie) czy chęć usamodzielnienia się (1,8%) z dala od domu (2,4%). W trakcie badań zadano też pytanie o charakterze uzupełniającym: „Jakie jest twoje miejsce zamieszkania w okresie studiów”. Wyróżniono 4 kategorie (rys. 13): – akademik, – wynajmowana stancja, – mieszkanie/dom własnościowy, – mieszkanie u krewnych/znajomych.. Odsetek udzielonych odpowiedzi. 70 60 50 40 30 20 10 0. Akademik. Stancja. Mieszkanie własnościowe Miejsce zamieszkania. studenci stacjonarni. Krewni. studenci niestacjonarni. Rys. 13. Miejsce zamieszkania w czasie studiów na kierunku gospodarka przestrzenna Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.. Ponad połowa ankietowanych osób studiujących stacjonarnie zmuszona jest do poszukiwania kwatery prywatnej (51,2%), co czwarta korzysta z akademika, co piąta mieszka w domu lub mieszkaniu własnościowym. Rozkład ten wynika ze specyfiki kształcenia stacjonarnego, wymagającego obecności na zajęciach odbywających się o różnych porach w dni robocze. Charakterystyczne jest to, że studenci studiów stacjonarnych przyjeżdżają do Krakowa z bardziej odległych miej-.

(24) Mobilność podejmujących studia…. 101. scowości. Odzwierciedleniem większego skupienia miejsc pochodzenia studentów niestacjonarnych oraz skumulowania zajęć w ramach kilkunastu zjazdów w czasie roku akademickiego jest liczna grupa mieszkających w domach rodzinnych (65%). Część osób korzysta jednak ze stancji (27,4%), wynajmując je wspólnie tylko na czas zjazdu lub na stałe w przypadku podjęcia pracy na terenie miasta. Tylko nieliczni korzystają z domów studenckich (4,8%). Mobilność osób młodych znacznie wzrasta z chwilą zakończenia kolejnych etapów kształcenia. Młodzi, podejmujący edukację na wyższych uczelniach, wykazują wiele cech wspólnych. Zaczynają migrować; ruch ten pomiędzy miejscem zamieszkania a uczelnią ma charakter wahadłowy, zachodzi w cyklicznych okresach: dni – w wypadku osób zamieszkujących w niewielkiej odległości, możliwej do pokonania w krótkim czasie, oraz tygodni – w wypadku osób przybywających z bardziej odległych miejscowości. W odniesieniu do osób kształcących się na kierunku gospodarka przestrzenna na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie można zaobserwować kilka prawidłowości: – rośnie liczba kształcących się na studiach I stopnia, z czego większość stanowią studenci stacjonarni (obecnie 58,6% kształci się stacjonarnie, a 41,4% niestacjonarnie), – udział studentów pochodzących z Krakowa wynosi 18,6% w całej populacji, przy czym na studiach stacjonarnych wskaźnik ten wynosi 13,7%, a na niestacjonarnych jest wyższy – 25,6%, – widać wyraźną przewagę liczebną kobiet nad mężczyznami (na 100 studentek przypada 55 studentów; na studiach niestacjonarnych – 58 mężczyzn na 100 kobiet, a na studiach stacjonarnych – 53 mężczyzn na 100 kobiet), co potwierdza fakt, że kobiety są bardziej aktywne w migracjach wewnętrznych, – wśród studiujących zdecydowanie przeważają osoby pochodzące z miast: na 100 kształcących się na kierunku tylko 30 pochodzi ze wsi (odpowiednio w trybie stacjonarnym – 27, a niestacjonarnym – 35), – zasięg przestrzenny określony miejscem zamieszkania kształcących się na studiach stacjonarnych jest większy, studenci niestacjonarni tworzą bardziej zwartą terytorialnie grupę, ale w obydwu przypadkach potwierdza się zasada, że liczba studentów jest tym większa, im mniejszą odległość mają oni do pokonania, a gdy odległość wzrasta, zmniejsza się natężenie migracji, – można zaobserwować skupiska gmin wiejskich w południowej części kraju, z których pochodzą zarówno studenci stacjonarni, jak i niestacjonarni, – podstawowymi motywami podjęcia decyzji o studiach na kierunku są: zainteresowania, możliwość zdobycia ciekawej i dobrze płatnej pracy oraz to, że jest to kierunek interesujący, oferujący praktyczne przedmioty; są to powody uznawane za najważniejsze i wskazywane niezależnie od przyjętego grupowania, choć w różnej kolejności,.

(25) 102. Piotr Serafin. – główne powody podjęcia studiów w stolicy regionu to: bliska, dogodna lokalizacja miasta, które często jest lub staje się miejscem zamieszkania, to, że miasto ma swój klimat oraz znajdują się tutaj liczne i uznane uczelnie wyższe (podkreślono bardzo dobrą opinię o kadrze naukowej i wysokim poziomie kształcenia na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie), – uchwycone w badaniach powody studiowania ze względu na zjawisko migracji dają się podzielić na dwie grupy czynników: o charakterze przyciągającym do miejsca studiowania oraz wypychającym kandydata z miejsca zamieszkania (do pierwszej należą np.: wysoki poziom kształcenia, miejsce zamieszkania, popularne miasto studenckie, do drugiej: chęć usamodzielnienia się, rozwijanie własnych zainteresowań). Oceniając dotychczasowy rozwój kierunku gospodarka przestrzenna, należy stwierdzić, że wpisał się on w struktury kształcenia ekonomicznego w kraju, a w wypadku Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, mimo istnienia lokalnej konkurencji, jak dotąd kierunek ten zwiększał zasięg oddziaływania. Dalsza jego ekspansja, oparta na dotychczasowych metodach promocji i informacji, może być niewystarczająca m.in. na skutek podejmowania studiów przez roczniki niżu demograficznego. Mimo że wskaźnik liczby kandydatów na jedno miejsce jest wysoki, warto zastanowić się nad podjęciem działań zmierzających do wzmocnienia pozycji kierunku w regionie. Jednym ze sposobów może okazać się budowa migracyjnych sieci interpersonalnych, opartych na relacjach formalnych i nieformalnych tworzonych przez studentów, a zwłaszcza absolwentów kierunku. Istnienie „zalążków” takiej sieci zdają się potwierdzać m.in. dane przedstawione w artykule. Literatura Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 28 stycznia 1999 r., Dz.U. nr 10 poz. 86. Szkoły wyższe i ich finanse w 2007 roku, GUS, Warszawa 2008. Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym, Dz.U. nr 164 poz. 1365. The Mobility of Students Pursuing a Bachelor’s Degree in Spatial Economy at the Cracow University of Economics The article undertakes a retrospective study of the Bachelor’s degree in spatial economy offered at the Cracow University of Economics (UEK). The spatial range of students who come to Cracow to pursue the degree, gender structure and motivation of those who study full time or part time are covered in the analysis. The paper uses information from the Dean's office of the Finance Department of UEK and the results of questionnaire research conducted on students pursuing a Bachelor’s degree in this field..

(26)