Poziom życia ludności Polski i krajów Unii Europejskiej : analiza taksonometryczna

Pełen tekst

(1)2001. w. Ma łgorzata Czermińska Katedra Halldlu Zagrolllullego. Poziom ży~ia ludności Polski i krajów Unii Europejskiej - analiza taksonometryczna Statystyczne badania zjawisk spo lecznych są szczególnie utrudnione ze wzg l ędu na mniejszą , w porównaniu ze zjawiska mi gospodarczymi, ich rozpo· z nawaln ość. a co się z tym wiąże. trudność w ich skwantyfikowa niu i wyraże niu w postaci odpowiednich wskainików . Odnosi s i ę 10 zw ł aszcza do takich kategori i badawczych. jak rozwój s połeczny, poziom życia. ja k ość życia. dobrobyt itp . Przez pozi om życia rozumieć będziemy stopień zaspokojenia potrzeb ludności, wynikający z kon su mpcj i wytworzonych przez cz łowi eka dóbr materia ln ych i u s ł ug oraz wykorzystan ia walorów środow i s ka natura lnego i społ ecz nego ' . Zgodnie z tą definicją poziom życia wy r aża re ł acje między potrzebami cz ł ow i eka a użytym i do ich zaspokojenia dobrami. Kalegor i ą 1,1 można s i ę posługiwać przy przeprowadzan iu badall zarówno w ska li mikrospo łecznej Uednostk i gospodarstwa domowego), jak i makrospolecznej (np. s połecze ń st wa ja ki egoś kraju lub grupy krajów). Pokrewnymi kategoriami do pojęcia poziomu życ i a są dobrobyt i jakość życ ia . Niektórzy autorzy utożsa miają dobrobyt z poziomem życ ia bądź nawet - szerzej - z warunkami i jakośc i ą ludzkiej egzystencji 2 • Dobrobyt s połeczny j est 10 zasób dóbr konsum pcyj nych (przedmiotów konsumpcji) oraz ś rodk ów rinan sowych pozoslaj'lcych do dyspozycj i cz ł ow i eka (spo ł eczeństwa). Jest 10 więc potencj a ł ekono mi czny (materialny) konsumpcji. Taka definicja dobrobytu zbliżona jest do potocznego rozu mienia tego pojęcia, utożsamian ego często z zamożnością łub bogactwem. I C. Bywalec, S. Wydymus, Poziom tycia ludlwici Polski w porównaniII z krajami EWG, .. Ekonomista" 1992, nr 5-6. 2 Wedlug A. Tyszki pojęcie dobrobytu ma służyć .. całościowemu opisowi standardu i jakości życia"'. A. T yszka. Uwagi o potocznym i teoretyCVI)"m pojmowaniu lfoborobytu {w :l Z f'Toble m(ltyki postępu i regresu, Ossolineum , Wrocław 1981, s. 2W..

(2) Czermiliska. Termin "dobrobyt" w takim ujęciu oznacza okre ś l enie zasobów ś rodków kon sumpcji , a nie jej rozm iary , a tym bardziej zaspokojenie potrzeb. Poziom życia w tym kontek ście staj e s ię funkcj ą dobrobytu . Jako ść życ ia nat omiast to kategoria wysoce subiektywna , z pogranicza socjo logii, filo zofii i psyc hol og ii , zaw iera bow iem w sobie s t o pi eń satys fakcji (zadowolenia) cz łowieka z egzystencj i. Istnieje jeszcze wie le kategorii pokrewnych, tak ich jak: sposób życ ia czy styl życ ia . Dla potrzeb niniejszej pracy wydaje s i ę jednak zbędn e przyta cza ni e ic h definicji czy rozważan i e r óżnic między nimi. Kwestie te S'I przedstawione w lit eraturze przedmiotu. Zaz n aczyć na l eży, że wraz ze wzrostem poziomu życ ia (ogólnego dobrobytu) wys tąpi ć m ogą zmiany strukturalne sprzeczne z celami rozwoju s połecz nego. Dot yczyć to mo że w szczególnośc i z róż ni cowania poziomu doc hodów mi ę d zy gospodarstwami domowymi , a więc powstawaniu w ten czy inny sposób grup uprzyw il ejowanyc h, co może wywo ł ać negatywne konsekwencje s połe cz n e. Ponadto mogą wystąp i ć inne negatywne zjawiska, taki e jak: spadek rzeczywistych moż li wości udziału w życi u s po ł ecznym, naru szenie podstawowych praw czlowieka. wzrost poczucia izolacji i ni e pewnośc i , wzrost przestępczośc i itp. Mi a rą zjawis k s po ł ec znyc h są wskaź niki spoleczne , które mo g ą być wykorzystywane m.in . w badaniach taksonomi cznych. Wedłu g R. Stone 'a wskaź n iki spoleczne są konstrukcjami statystycznymi opartymi na obserwacjach, zwykle ilościowyc h , które inro rmuj ą nas o pewnym aspekcie życ ia s poł ecz n eg o lub o zmianach w nim zac h od zącyc h 3 . Ponadto wskaźniki s p o ł ecz n e, odnosz'lc s i ę do fi naln ych kategorii. takic h jak np . jakość życ ia czy dobrobyt, odzwiercied laj ą bezpoś red ni e erekt y, zrea li zowa ne ce le spo łecz n e, a nie nakład y poniesione na ich rea li za cję. Zastosowa nie metod tak sonometrycznych wy maga wyspecjal izowania cech szczegÓ ł owyc h. ktÓre w najlepszy sposób opisywa ł y by badane obi ekty. to znaczy tzw. cec h diagnostycznych (wskaź nik ów). DobÓr cech di agnostycznych jest zagadnieniem niezwykl e waźnym, gdyż od niego za leź'l ostateczne wyniki badal1- Dobór cec h diagnostycznych może być traktowan y jako zagad ni en ie statystyczne bąd ź jako zagadn ie ni e pozastatystyczne. W przypadku podej śc ia pozastatycz nego przy wyborze cec h trzeba kierować s i ę przede wszystkim m e ry tory cz ną wiedzą o badanyc h zjawi skach. Przy p odej śc iu rormalno ~s taty stycznym zaś dą ży s i ę do dobrania takich cech diagnostycznych, które odznacza ł yby s ię nast ę pują cy mi w ła śc iwośc iami:. - powinny by ć slabo skorelowane. międ zy sobą ,. tzn. powinny. być. od siebi e. ni ezał eż n e.. - powinn y być silnie skore lowane z pozoslałymi cecha mi nie wybranymi jako diagnostyczne. ) Por. TOl\"lIrds li Syslem oj Sodal al/d Demogrllphic Slalislics. prcpllred by R. Slone. UN Secrclaria t ST/STAT .68, Ne w York 1973. Szerzej na len lemat ponadto m.in . w pracy S. Goli nowskiej. Wska:.niki spolecvlt! do analizy i ocen)' przebiegu procesów spolec~lIo-gospOlll!rczycl!, " Wi adomości Statyslyczne" 1991. nr l ..

(3) Poziom. ludności. Polski i. Ul/ii. Spelnienie pi erwszego postul atu oznacza wyeliminowan ie cech powie l ają cyc h wnoszone przez siebie informacje. Postul at drugi oznacza natomiast, że cechy te są wysoce informatywne, a tym samym są dobrymi reprezentantami pozostalych cech, nie wybranych jako diagnostyczne. Najwlaściwsza wydaje się dwuetapowa procedura doboru cec h. W pierwszym etapie sporządza się tzw. zestaw potencjalnych cec h diagnostycznych, wybranyc h na podstaw ie kryteriów merytorycznych. Cechy tak ie powinny ujmować najbardziej istotne właściwości badanych zjawis k, powinny być log icznie powiązane z badanymi zjawiskami oraz być bezpośrednio bądź pośrednio miert;alne. W etapie drugim redukuje się tak ustaloną l istę za pomocą metod formalnych z wykorzysta nie m statystycznych kryteriów doboru cech. W efekcie takiego postępowania otrzymuje się zestaw mierników. które winny c h arakteryzować s i ę takimi cechami (wed łu g kryteriów merytorycznych), jak 4 : - ade k watność merytoryczna (istotność) miernika, - jednoznaczność interpretacj i w c ałym badanym okresie, - ni epowi elanie informacji przez różne mierniki, - jednakowa bądź zb li żo na zdol n ość miernika do różn i cowania rozwoju badanego zjawiska w ana lizowanym okresie. Czynn iki e m w istotny sposób uniemożl i w i ającym spe łnieni e ww. warunków doboru zmiennych (mierników) jest do stępn ość danych statystycznych. Badania emp iryczne dotyczą zróż ni cow ania poziomu życia ludn ości Polski i 14 krajów Unii Europejskiej, tzn. obejm ują : Bel gi ę , Danię , Francję, Grecję, Hi szpa nię , Holandię , Irl andię, Niemcy, Po rtu ga lię , Wiochy, Wielką Bry t anię, Austrię, Fin l andię i Szwecję oraz Pol skę. W badaniach pominięto Luk se mburg z uwag i na t rudności w zgromadzeniu w m i a rę kompletnych danych ; często podawane są one bow iem dla Belgi i i Luksemburga lącz ni e 5 . Analizą obję t o lat a 1970-19926 • Zakończenie badań w 1992 r. wyni ka z faktu, że dane statystyczne d otyczące "zjawisk s połecz nych " są publikowane ze spory m opóźnie niem, a zatem najnowsze dos tę pn e informacje dot yczą zwykle okresu sp rzed kilku lat; jest to szczegó lnie widoczne w porównaniach międzynarodowyc h, dotyczących grupy krajów. Ze względu na to , że badaniam i obję to ponad dwudziestoletni okres, z niektórych przyjętyc h i merytorycznie oraz statystycznie istotnyc h wskaźników • C. Bywalec. 0l'. cir .. s. 33- 34 . s Dane podawane sq często łącznie dla belgijsko.luksemburskiej Unii Gospodarczej. zwrócić jednak należy uwagę na lepszy stan gospodarki luksemburskiej. która spelnia kryteria konwergencji przyjęte w traktacie z Maas tricht. 6 przy zbieraniu infomlacji statystycznych wykorzystano następujqce tródla: "European Econ· omy". Annual Report for 1995 oraz 1996. Roczniki Statystyczne GUS. Roczniki Statystyki Mię· dzynarodowej GUS. Demographic Yearbook UNo World Oevelopment Report, lnfrastructure for Dcvelopment, The World Bank 1995, OECD. "Economic Outlock UNESCO Yearbook. UN SIalistka! Yearbook. FAO Yearbook, Yearbook of Labour Statistics (wszystkie żr6dła z różnych lal) oraz wykorzystano bazę danych znajdującą się w posiadaniu Biblioteki Głównej Akademii Ekonomicznej w Krakowie - International Statistical Yearbook 1992..

(4) Malgorzala. mu sia no z re zyg n ować. Zdecydowa ł o tym brak porównywalnych danych dla wszystk ic h krajów i cał ego badanego okresu. W s ka ź niki te zas tąpion o w s kaź nikami pokrewnymi o podobnych walorach merytoryczno-formalnyc h. Uwz g l ędn iając pow yższe uwagi , przyjęto do analizy dla poszczególnych segmentów poziomu życia wskaź niki - reprezentanty: - mi eszkal ni ctwo - liczba mieszkań oddanyc h do użytku na I tys. mieszkań có w. (X4 ),. s pożyc i e m ięsa w kg na l mie szka ń ca (X7 ), - liczba le karzy na 10 tys. mi esz kań ców (X 8 ), umieralność ni e mowląt na l tys. urod zeń żywyc h (X IO )' - komunikacja - liczba telefonów na l tys. miesz kań ców (Xl) ' liczba samochodów w u ży tk owa niu na l tys. mi eszkańców (X j ) , - kultura - liczba abone ntów telew izyjnych na l tys. mieszkallców (X') . przec i ętny. jednorazowy nakład prasy codz ie nn ej na l tys. mi eszkallców (X;), - ośw i ata - liczba stude ntów na 10 tys . mi esz kańców (X]), - stosunki s połeczne, bez pie czeńs t wo publiczne - wypadki na 100 tys. osób. -. wyżywienie. -. zdrowo tn ość. (X,).. Dane statystyczne zgromadzono w postaci banku danych, który obejmuje 10 dla 15 krajów , do t ycz ącyc h lat 1970- 1992, czy li ł ącznie 3450 liczb. Ten bank danych można p rzedstawi ć w postaci trójwymiarowej macierzy : wskaźn i ków. X=. ( 1). [X ij/l.. gdzie: i - numer kraju, i = l, ,k; w tym wy padk u k = 15 (kraj ów), j - numer wskaź nik a (cechy diagnostyczne),j = l , ... , p: p = 10 ków cz ąs tk owyc h , t - nume r roku, t = l , .. . . 11 ; II =23 lata ( 1970- 1992).. ws ka ź ni . Macierz ( 1) mo ż n a tak że zapi sać w paSIac i ciąg u dwuwymiarowyc h macierzy XI (t = l , ... , II ) w sposób na s tępują cy:. XI =. [. X''] [Xl" : = :. XII. X 21 1. .. .. X k!. X k11. X l 2t. X221. (2). W ce lu sc harakte ryzowa nia prze mian poziomu życia w badanej gru pie krajów, wykorzystano metody hierarchizacji, a w szczegó l n ośc i metody porząd kowa nia liniowego , takie jak metoda wzorca rozwoju. Punktem wyjśc ia badaó był o dokonani e standaryzacji poszczegó lnyc h w s ka ź nik ów cząs tko wych poziomu życ i a 7 . Zestandaryzowane cechy d iagnostyczne (ws ka ź niki ) 7 Zabieg standaryzacji jest omówiony w pomicto jego popis .. większości. podrcczników stat ystyki. dla tego. t eż.

(5) · lud/lO.ki Polski i. Unii. stają się w ten sposób porównywalne, tzo . są pozbawione mian oraz zostają sprowadzone do postaci wielkości jednego rodzaju pod wzg l ędem interpretacji ich wartości. Cec hy taki e (zesta ndaryzowan e) odznaczają się dwiema właściwościami: wartość ś red nia każdej z nich wy nosi zero, a odchylenie standard owe jest równe jedności. W wyniku standaryzacji wyjśc i owa macierz X została pr ze k ształco na w macierz Q o podobnej strukturze. Nastę.pnie ustalono wspó łr zę.dne tzw. wzorca taksonomicznego. Ponieważ konstrukcja taksonomi cznego miernika jest oparta na zes tandaryzowa nych wartościach cec h diagnostycznych. zastosowano zatem następujące prze k ształcen i e zestandaryzowanej destymulanty (q,/) w zestanda ryzowaną s tymulantę (qij):. 'Iii. =-qij'.. (3). W zgromadzony m materiale empirycznym charakter destymulam mialy zmienne X6 i X IO ' pozostałe natomiast były stymu lanwmi. Współrzędne tak sonomicznego wzorca rozwoju dla każdego roku można przedstawić w postac i n astę pującego wektora:. Qo = IqOl q02' .... qop]'. (4). gdzie: '10j. ,. = max max {'1ij}'. ,. Nas t ęp n ym i najważniejszym krokiem było obliczenie od l eg łośc i każdego kraju w każdym roku od tak zdefiniowanego wzorca Qo' W tym celu wykorzystano tzw. metrykę .,miejs k ą" (Hamminga) postaci:. (5). Tak zbudowane taksonomiczne mierniki poziom u zycla zostały jeszcze w cel u unormowania ich wartości oraz ułatwienia inte rpretacji w następujący sposób: przeksz tałcon e. (6). Interpretacja tak wyliczonych taksonomicznych mi erników poziomu życia (nazywanych t akże syn tetycznymi albo makrowskaźnikami) jest na s tępująca: im większą wartość przyjmie Zil' tym wyższy poziom rozwoju osiągną ł dany obiekt (kraj). W badaniach wykorzystano tak że metody taksonomiczne do klasyfikacji obiektów (krajów) i ich podziału na jednorodne grupy z punktu widzenia os iągniętego poziomu życia. Zastosowano metody podziałowe. iteracyjne. takie jak metoda k-średnic h. W metodzie k-średn i c h ustala się maksymalną liczbę iteracji (w naszym przypadku 15) i l iczbę k podzbiorów (sku-.

(6) Czermillska pień),. na jakie ma być podzielony zbiór obiektów (krajów) - w naszym przypadku 5. Następnie dla każdej grupy obl icza się środe k c i ężk ości. którego wspólrzędne wyznacza się jako średnic arytmetyczne z wartośc i cech obiektów nal eżących do danej podgrupy. Każdy obiekt (kraj) przydziela s ię do gru py, dla której od l eg ło ść e uklidesowa m i ędzy danym obiektem a środk i em ciężkości grupy jest najmniejsza. Jeżeli nie zaobserwowano zmian w podzia le albo jeśl i osiągnięto za l ożoną l iczbę iteracji , wówczas kończy s i ę postępowanie, w przeciwnym razie wykon uje s ię n as t ępną i terację obejm ującą wyżej opisane czynności 8 • W niniejszym artykule pominięt o szczegó łowe wyniki do t yczące kształ towania s i ę syntetycznych mie rn ików poz iomu życia badanych krajów w poszczególnych latach, natomiast zaprezentowano najważniejsze wnioski, jakie udało s i ę wyciągnąć z przeprowadzonej anal izy empirycznej . Największy przyro'St taksonomicznego mierni ka poziomu życia w latach 1970- 1992 odnot owa ł y takie kraje,jak: Austria, Niemcy, Hi szpania, Portugalia, Grecja. Trzy ostatnie kraje należały do niedawna do grona krajów gospodarczo s łabi ej rozwiniętych. Dlatego też poprawa poziomu życia i przysp ieszenie poziomu rozwoju spo łecznego właśnie w tych krajach, szczególnie widoczne od ok. lat 80., jest godne podkreślenia. Fakt ten przyczy nił się tak że do zmniejszenia dystansu między krajam i znajdującymi się najniżej i najwyżej w rankingu pań stw Unii Eu ropejskiej pod względem poziomu życia. W latach 70. oraz na początku na stępnej dekady najw yżej w klasyfi kacji krajów z punktu widzenia osiąg nięt ego pr.lez nic poziomu życia znajdowa ła się Szwecja. Szwecja powszechnie by ł a zresz t ą do niedawna u waŻana Z:I kraj dobrobytu i sukcesu polityki socjalnej z najni ższą sto pą bezrobocia ( 1,9% w 1990 r.), re ł atywnie wysok imi placami i wysokimi świadcze niami spo ł ecz nymi. W ostat ni ch latacll kraj ten zaczą ł jednak odnotowywać pogorszeni e sytuacji gospodarczej (wzrosła stopa bezrobocia, zw i ększył się de fi cy t budże towy itp.). Tu ż za Szwecją znajdowa ł y s i ę natomiast Dania , Holandia i Niemcy. Kraje te pod koniec lat 80. i na początku 90. zaczę ł y nie tylko "doganiać'" Szwecję, ale wręcz - tak jak to było w wypadku Niem iec - przesunę ł y s i ę na najwyższe miej sce w klasyfikacji. Następne miejsca zajmowały: Finlandia, Francja, Belgia, Wielka Brytania i Austria. Najniżej w hierarchii krajów z punktu widzenia osiąg nięt ego poziomu życ ia w Jatach 70. z najdowała się natomiast Portugalia; w tym okresie wyprzedzała ją nawet Polska. która zajmowa ła przedos t atnią lokatę. Sytuacja uległa zasadniczej zmianie na początku lat 80., kiedy nastlIpil znaczący i utrzymujący s i ę póżniej przez ca ły badany okres spadek poziomu życia w Pol sce. Spadek poziomu życia w naszym kraju by ł wyni kiem rosnących dysproporcji w zakreBSzerzej na temat tych i innych mctod m.in. w pracach: T. Grabiński. S. Wydymus. A. Zcliaś. Me/Oli)' /aksonom;; /wlllerycvrej l\' lIIollt'lowlllrilll,jmvisk spolecvlO·gol"podarc1.yclr, PWN, Warszawa 1989; E. Nowak, Me/ody /akso/lOlIIicVle IV klasyfikacji ;jml"isk spolecVIO-gospodarc1.ych, PWE, Warszawa 1990; Me/ody /aksollomicvre IV bodani(lch spolecvro-eko/lOlIIic1./I)'ch. J. Pociecha. B. Podolec. A. Sokołowski, K. Zając. PWN. Warszawa 1988..

(7) Poziom'. ilu/ności. Polski i. Unii. sie stop nia zaspokojen ia g ł ówn i e tzw. potrzeb materialnych międz y Polsk:) a pozostałymi krajami Unii Europejski ej. R óżnice te doty czy ły zwłaszcza wyposażen i a w telefony i samochody, znacznie wzrosła t eż w ana lizowanym okresie śmierte lno ść n iemowlą t. Wskaźniki cząstkowe wykorzystane w analizie empirycznej c harakte ryzują oczyw i ście jedynie stronę ilościową wybranych segmentów poziomu życ ia , nic nie m ów i ąc o ich st ronie jakościowej, a le i tak te zestaw ienia nie są dla Polski optym istyczne. Sytuację pogarsza jeszcze fakt , że rozpiętoSci w kształtowani u s ię wymie nio nych wskaź n ików cząs t kowych mi ędzy Po l s ką a krajami Unii by ł y w latach 70. znacznie niższe niż w latach 80. i nu początku lat 90. Znacznie lepiej natomiast wypada stopień zaspokojenia potrzeb ni ematerialnyc h w Pol sce w porów naniu z krajami Unii Europejskiej. Dotyczy to zwłaszcza wyżywienia, liczby abonentów telewizyjnych, liczby lekarzy, nakład u gazet codz iennych. W tym wypadku dysproporcje m i ę dzy Polską a krajami Unii Europejskiej nie są już tak bardzo widoczne. Pewne, c h oć nie tak drastyczne różnice wystę pują natomiast w zakresie liczby studentów, liczby nowych. oddawanych do uży tk u mi eszkań. R óżnice poziomu życ i a wyrażonego taksonom icznym miernikiem mi ędzy Po l ską a poszczegó lnymi krajami Unii Europejskiej przedstaw ia tabela I. W badanym ok.res ie powiększył się dystans między Polską a krajami Unii Europejskiej w zakres ie poziomu życia. Najszybszej odda l ają się od nas - co jest zjaw iskiem niepokojącym - kraje zaliczane do s łabi ej rozwiniętych w Unii, a mianowic ie Hi szpania, Portugalia, G recja, WIochy. Natomiast w Szwecji, Holandi i, Francji i Austrii różnice poz iomu życ i a między tymi krajami a Polską mimo że nie rosną tak gwałtow ni e, jednak od początku lat 70. są znaczne i utrzymują się niezmiennie na wysokim poziomie. Najwolni ej rośnie natomiast dystans między Polską a Wie lk ą Bry t anią oraz Danią , ale już na początk u badanego okresu był on znaczny . W cel u wyodrębnie n ia grup krajów podobnych pod względem os i ągniętego poziomu życ i a wykorzystano - jak wcześniej wspomniano - m e tod ę k-śrcd nich. Ponizej zaprezen towano wyniki badań w wybranych latach. Pamiętać należy , że istotny w tym wypadku jest sk ła d poszczególnych grup , nie ma natom iast znaczenia numer gru py, czy li kol ej n ość, w jakiej następują po sobie: - 1970 r. - grupa I: Dania , Finlandia, Holandia, Szwecja, grupa 2: Irlandia, Wi elka Brytania, gru pa 3: G recja. Hi szpania , Pol ska, grupa 4: Austria, Belgia, Francja, Niemcy, Włochy, gru pa 5: Portugalia; - 1975 r . - grupa l: Dania , Finlandia, Szwecja, Holandia , Wielka Brytania . grupa 2: Portugalia, grupa 3: Grecja, Hi szpania , Irlandia , Pol ska, gru pa 4: Wiochy, grupa 5: Austria, Belgia. Francja, Niemcy; - 1980 r . - grupa l : Finlandia, Szwecja, grupu 2: Dania , Holandia, Niemcy, Wielka Brytania , grupa 3: Portugalia , Polska, grupa 4: Grecja, Hiszpan ia, Irlandia. grupa 5: Austria, Bel gia. Francja, Włochy; - 1992 r. - gru pa l : Austria, Bel gi a , Dania, Francja, Niemcy, grupa 2: Finlandia , Szwecja, grupa 3: Hiszpania, Włochy, grupa 4: Holand ia , Wi elka Brytania. grupa 5: Grecja, Portuga lia, Irlandia, Pol ska..

(8) Tabela I.. Różnice. taksonomicznego miernika poziomu. życia między Polską. Rok. Allslria- Belgia- Dania- Finlandi Frnncja- GrccjaPolska Polska Polska - Polska Polska Polska. 1910 1911 1972 1913 1914 1915 1976 1917 1918 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992. 0,01311 0.11555 0.13465 0.14201 0, 13535 0,14635 0,16420 0, 17151 0.19009 0 ,18727 0,21092 0,27934 0,38508 016894 0,298 17 0,31201 0.49298 0,31764 0,32113 0,32096 0,35161 0,38636 0.40178. lródło:. 0,21230 0.19215 0,18103 0.19074 010134 0,23449 0,23646 026086 026097 027567 027553 032590 0,40067 0,34638 0.40745 0.41099 0,50577 _. 0,28252 0,28659 030368 028913 0,37066 0,32006 032093 0.32732 0,47200 034581 034467 0,35772 0,35491 0,37528 0,38005. 0.10100 0,11106 0,12406 0.14550 0,181 1I 0,23960 0.24740 0,23041 023614 021991 029053 033000 0,46004 0.34478 0,36465 0.35191 0,52428 0,35873 0,33197 0,33655 038708 0.39-l 15 0,36798. ~. 028066. 0,21916 0,21544 0,26860 018402 033309 031180 034468 0,36561 0,35730 0.34311 033826 0,32846 0.42799 0,34664 0,36570 0.37251 0,51775 0,37784 036362 0,39511 0,39601 0,35720 0,38836. O. 0,16558 0,17054 0,18329 0,20295 010197 013950 015867. 0,39618 0.41341 038947 0.40392 0.41117. 0.05343 0.08334 0,10351 0,12192 0,13231 0,10388 0,13186 0,16080 0,18650 0.18965 0,18066 0,18519 029379 021925 010026 0,25919 0,35434 0,26578 024078 0,27295 0,26074 0,27992 0,30081. obliczenia własne na podstawie zebranych danych.. a krajami Unii Europejskiej. Hiszpa. Portunia- Holandia Irlandia- Niemcy- galia-Polska Polska Polska Polska Polska 0.Q4118 0.03127 0.02141 0.04837 0,08914 0,12119 0,16442 0.18684 0.19548 0,19959 0,21214 026115 0.32309 0,29985 0.30289 0,34552 0,44107 036270 0,36960 0,3908 1 0.40399 0.40922 0.42672. 012035 0,24549 0,24181 026581 0,2701 I 0,27117 0,21767 0,30073 0,31582 0,31256 0,34875 0,40140 0.45687 0,40605 0.43934 0.41788 0,54762 0.42549 0.43147 0,42210 0.43042 0.41831 0,43905. 0,02891 0.01531 0,01081 0,03492 0,05679 0,07674 0,07276 0~8444. 0.G9509 0.08884 0,13275 0,18431 029252 0,20693 023523 0,22545 0,34733 011176 011267 0,22595 0,23636 0,23859 0.02639. Wielka z .....ccja WIochyBrytania Polskll Polska - Polska. 0,20323 ~,I8Q31 039551 0,20176 ~,16S50 0,38666 0,22031 ~.I3478 0,35440 013560 ~.I4435 035432 011740 ~,15667 034370 0,26470 ~J0308 033169 0,26740 ~,17245 033953 0,28503 ~,13098 035731 029436 ~/0832 0,36494 0,30875 035335 0,35222 ~/7075 0.36810 0,40019 ,06270 0.40905 0,47637 0,12023 0,53417 0,43066 0.40719 0.Dl~~ 0,41 I 15 0.47281 0,004 0.45820 0.00185 0.35948 057089 0,24942 057358 0.45781 0.G295 1 037360 0.44952 0,0487 037441 0.45518 0 ,1 092 038410 0,44654 0.13000 0,40027 0.44492 0,13672 0,41897 0.45223 0.16771 0.41654. 4i?9464. 0,22644 0,23268 0,22595 0,23384 0 ,2 1907 0,22055 0,22772 0,22641 0,22845 0,25308 0,23578 023736 0,37460 0,21757 018837 0,27269 0.45576 0,28831 0,28096 0,28888 0,28252 0,2870 1 0,28777. 0,18636 0,18205 0 , 11126 0,17901 0,18294 0,19282 0,20953 0,23794 0,25874 0.25868 0,28051 0.31010 0.36208 0,33673 0.34807 0.33286 0.45633 0,36157 0.33603 0,37022 0,39548 0,39978 0.41328.

(9) Poziom. h/dności. Polski i. Unii. W latach 70. Polska nal eża ła do tej sa mej grupy co Hi szpania i Grecja. PÓŹ niej jednak z nalazła się w tej sa mej grupi e co naj s łabi ej rozw ini ę t a Portugalia . Sta b il ną pod względem sk ładu grupę tworzyły natomiast takie kraje, jak: Austria, Niemcy , Francja, Belgia . Zwykle razem (ale w innej ni ż pop rzedn ia gru pie) występowa ł y ponadto: Szwecja, Fi nlandia. czasem dołączala do nic h jeszcze Holandia. R eas umując p owyższe rozważania należy stwierd z i ć, że o ile kraje Unii Euro pejsk iej zbliżają się do siebi e pod względem poziomu życia (o czym św iadczą m. in . malejące wartośc i współczynn ik ów z mi e nn ości dla poszczególnych lat), o tyle Pols ka raczej s ię od nich oddala . Szczegó ln ie ni epokoi z więk sza n ie się dystansu mi ę d zy naszym krajem a Grecją, Portuga lią i Hi szp a ni ą - krajami zaliczany mi tradycyjnie do n ajs ł ab i ej rozwiniętych w Uni i Europejsk iej. Jest to dość niepokojące, zważywszy na ni eod l eg ł<) - jak się wydaje - pe r spe kt ywę os i ąg n ięcia przez Polskę pe łn ego cz ł onkostwa w Unii Europejskiej. Głównym i ostatecznym celem integracj i w skali międ zy n a rodowej powinna być poprawa poziomu życia lud zi i zmniejszan ie się pod tym wzglę dem różni c m i ędzy krajami. Integracj a nabi era bow iem sensu wówczas, gdy przynosi odczuwalne efekty spoleczne w postaci ro s nącego stopnia zaspokojenia potrzeb ludn ości, czy li wzrostu poziomu życia s poł ecze ll s t w. Wzrost poziomu życia stal się udziałem - jak wynika z analizy e mpi rycznej - uważa nych tradycyj nie za s łabiej ro zw ini ęt e, krajów Unii Europej skiej , takich jak Grecja. Hi szpania, Portugalia czy Irland ia. S t a n ow i ć to może zac h ętę dla tych kraj ów, które zg l aszają c h ęć przy stąpienia do Un ii Europejski ej , w tym także dla Polski. nawet jeś l i dysproporcje poziomu życia ludno śc i Polsk i i pań s tw UE są ci'lg le znaczne. lite raturo Bywalec c., Wydymus S., POliom życiałudności Polski w porównalłiu l krajami EIVG. "Ekonomista" 1992. nr 5-6. Golinowska S .. IVskaźniki spoleczne do a/wliZY i oceny przebiegu procesów społeczno· ·gospodarcz)'ch. "Wiadomości Statystyczne" 1991, nr 1. Grabitiski T., Wydymus S .. Zeliaś A., Metody taksonomii numer)'cmej IV modelowaniu zja· wisk spoleczllo·gospodarcz)'cI!. PWN. Warszawa 1989. Metody taksol1omicl.lle II' badaniach spo/eczno-ekonomicwych. J. Pociecha. B. Podolec. A. So kołowski, K . z,ljąc. PWN , Warszawa 1988. Nowak E .. Metody raksO/lOmiczne w kltJsyfikacji zjawisk spo/ecwo·gospodarcz)'ch. r WE. Warszawa 1990. Towartls a System oj Social and Demographic Statistics. prepared by R. Stone. UN Secre· tariat STISTAT .68. New York 1973. Tyszka A., Uwagi o potocznym i leoreryclllym pojmowanill doboroby//l [w:J Z problema. tyki postępu i regresu. Ossolineum. Wrocław 1981..

(10) Czermiliska 5łanda r d s. ot Living in Poland and European Union Słałes - a Taxonome'ric Analysis Thi s empirical analysis cevers feurteen ceunlries ef Ihe Europcan Union and Poland a 10lal of fifteen counlries. The author analyses changes in living standards in these countries in [he years 1970-92. To this end , she uses 10 partial indicators represen ting the most important elements of living slandards. such as: housing. social security. health. education. culture and com munications. In her re~arch, the author employs a number of taxonometric methods, such as: the development model method and division methods, in particular the k-means method. The author classifics countries in terms of [he living standards they have ach ieved and dis[ingu ishes groups of countries characteri scd by sim ilar levels or social development..

(11)