Grażyna Zarzycka
Sprawdza się!
Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców 12,
151-157
K SZTA ŁC EN IE PO LO NISTYCZNE CUDZOZIEM CÓ W 12, 2002
G ra żyn a Z a r zy c k a S P R A W D Z A SIĘ!
E w a B a j o r , E liza M a d e j , W śró d lu d zi i ich spraw . K u rs j ę z y k a
p o lskieg o j a k o obcego dla h u m anistów (p o zio m średnio za a w a n so w a n y), P W N ,
W a r s z a w a - i ó d ź 1999
K s ią ż k a W śró d lu d zi i ich sp raw ... je s t n a jn o w sz y m n a p o lsk im ry n k u p o d rę c z n ik ie m ję z y k a p o lsk ie g o p rz e z n a c z o n y m d la - j a k c z y ta m y w e w stęp ie - „ cu d z o z ie m có w u c zą c y c h się ję z y k a p o lsk ie g o w zw iąz k u z p rz y szłym i s tu d ia m i a k ad e m ic k im i, głó w n ie h u m a n isty c z n y m i [...], m ło d z ie ż y p o lo n ijn e j, k tó r a d o s k o n a li sw o ją p o lszczy zn ę w P o lsc e lu b w k r a ja c h sw ego zam iesz k iw an ia ” , a ta k ż e d la u czestn ik ó w „ le k to ra tó w w k ra ju (u n iw e rsy te ty , szk o ły arty sty c zn e ) o ra z za g ra n ic ą ” (W śr ó d lu d zi..., s. 7).
A u to rk a m i k siąż k i s ą łó d z k ie a u to rk i E , B a jo r i E . M a d e j, o d la t p ro w a d z ą c e k u rsy języ k o w e i k u ltu ro w e w S tu d iu m J ę z y k a P o lsk ie g o d la C u d zo z ie m c ó w w Ł o d z i. W a r to p rz y p o m n ie ć , że łó d z k i o ś ro d e k specjalizu je się w n a u c z a n iu k o d ó w sp ecjalisty czn y ch ję z y k a p o lsk ie g o - n p . tzw . ję z y k a m e d y c zn e g o , e k o n o m ic zn e g o i w łaśn ie ję z y k a h u m a n isty c z n e g o - i je s t o b e c n ie n a jw a ż n ie js z ą i n a jw ię k sz ą p la c ó w k ą k s z ta łc ą c ą c u d z o z ie m c ó w i p rz e d sta w ic ie li P o lo n ii (g łów nie w sc h o d n ie j, c h o ć istn ieje w iele w y ją tk ó w o d tej re g u ły ) p rz y g o to w u ją c y ch się d o p o d ję c ia s tu d ió w w n a sz y m k ra ju . M o ż n a w ięc pow iedzieć, że k siąż k a W śró d ludzi i ich spraw ... je s t o d p o w ie d zią n a rzeczy w iste z a p o trz e b o w a n ie u c zą c y c h się w Ł o d z i stu d e n tó w , a z araz e m w y n ik ie m c o d zien n e j p ra k ty k i w ich n a u c z a n iu . P o n ie w a ż je d n a k tzw . ję z y k h u m a n is ty c z n y je s t w w iększym s to p n iu , n iż in n e w y sp e c ja liz o w an e k o d y , zb liż o n y d o o g ó ln ej o d m ia n y ję z y k a p o lsk ie g o , k s ią ż k a t a m o ż e b y ć z p o w o d z en ie m s to s o w a n a n a k u rs a c h o c h a ra k te rz e o g ó ln y m , c o a u to rk i - o b ie z d u ż y m d o ś w ia d c z e n ie m p ra c y w z a g ra n ic z n y c h u c z e ln ia c h - słu sz n ie z au w a ż ają.
O m a w ia n a p u b lik a c ja s ta n o w i w ięc k o n tr p r o p o z y c ję d la u ż y w a n y c h w tra k c ie p ra c y z c u d zo z ie m c am i i P o lo n ią p o d rę c z n ik a m i n a p isa n y m i
152 Grażyna Zarzycka
(w la ta c h o siem d ziesiąty ch i dziew ięćdziesiątych) p rz e z p ra c o w n ik ó w In s ty tu tu P o lo n ijn e g o U J, w ty m p rz e d e w szy stk im d la (jed n eg o z n a jn o w sz y c h n a n a sz y m ry n k u ) p o d rę c z n ik a E w y L ipińskiej i E lżb iety G ra ż y n y D ą m b sk ie j
K ie d yś w rócisz tu, U n iv e rs ita s, K r a k ó w 1997, p rz e zn a c zo n e g o - p o d o b n ie
j a k p o d rę c z n ik łó d z k ic h a u to re k - d la tzw . stu d e n tó w ś re d n io z a a w a n so w an y ch , c h o ć w o d ró ż n ie n iu o d pro p o zy cji łódzkiej - n a k u rs o c h a ra k te rz e o g ó ln y m . P o k ilk u la ta c h , k tó r e m in ęły o d p o ja w ie n ia się w P o lsc e p o d rę c z n ik a k ra k o w sk ie g o o ra z p o n ieco k ró tsz ej o b ecn o ści n a n im p o d rę c z n ik a łó d z k ic h a u to re k , m o ż n a stw ierdzić, że - p rz y n a jm n ie j w S J P C w Ł o d z i - w sp ó łeg zy stu ją o n e w p rzy jazn y sp o só b , stając się ciekaw ym i p o d w zględem m e to d o lo g ic z n y m i in te le k tu a ln y m p ro p o z y c ja m i, d o sta rc z a ją c y m i uczący m i u czący m się b o g a te g o m a te ria łu te k sto w e g o .
R ó ż n ic e m ię d z y o b ie m a k o n c e p c ja m i m e to d o lo g ic z n y m i o m a w ia ła m w in n y m tek ście (z o b . m ó j re fe ra t w y g ło szo n y n a k o n fe re n c ji z o rg a n iz o w a n e j w L u b lin ie w 1999 r. p rz e z S to w arzy szen ie B r is to l o ra z S zk o łę J ę z y k a P o lsk ie g o i K u ltu ry P o lsk iej U M C S p t.: E tn o ce n tryzm , p o lo n o c e n try zm ,
w ieiokulturow ość, w ieloglosow ość... - opis orientacji obecnych w nauczaniu j ę z y k ó w obcych·, w d ru k u ) . P o d s ta w o w y m celem n in iejszej w y p o w ie d zi
b ęd zie d o k ła d n ie jsz e p rz y jrz e n ie się w a lo ro m k siąż k i n a p isa n e j p rz e z łó d z k ie a u to rk i o ra z te m u , j a k t a p u b lik a c ja z a fu n k c jo n o w a ła w p ra k ty c e d y d a k ty cznej. W n ie k tó ry c h p u n k ta c h an alizy od n iesien ie się d o p o d rę c z n ik a k ra k o w sk ie g o , ja k i d o p ew n y ch z ało żeń p ro g ra m o w y c h , k tó r e n a ro d z iły się w K ra k o w ie , będzie je d n a k nieo d zo w n e.
O m ó w ien ie p o d rę c z n ik a W śró d lu d zi i ich sp raw ... p ra g n ę ro z p o c z ą ć od je g o k o m p o z y c ji o ra z z a w a rto śc i te m aty czn ej. T a k w ięc p o d rę c z n ik s k ła d a się z p ię tn a s tu je d n o s te k lek cy jn y ch , k tó re te m a ty cz n ie ro z w ija ją k ilk a w a żn y c h z a g a d n ie ń z w iąz a n y c h z n a sz ą w sp ó łczesn o ścią. O k re ślen ie „ n a s z ą ” n ie o d n o s i się w ty m p rz y p a d k u d o P o lsk i, ale d o te g o , co je s t u n iw e rs a ln ą w ła sn o ś c ią w sz y stk ic h ży jący ch w d a n y m o k re s ie lu d z i. O k o m p o z y c ji i w y b o rz e te m a tó w z ad e c y d o w ało więc o dejście o d k o n c ep c ji p rz y b liż e n ia s łu c h a c z o m lo k a ln y c h s p ra w p o ls k ic h n a rz e cz re fle k sji n a d s p ra w a m i o c h a ra k te rz e b ard ziej o g ó ln y m . N ie zn aczy to , że o P o lsc e w o g ó le się w ty m p o d rę c zn ik u nie w sp o m in a. O tó ż w sp o m in a się, ale zaw sze w szerszym , u n iw e rsalisty c z n y m k o n te k śc ie .
Z a g a d n ie n ia , k tó re są p o ru s z a n e w p o szczeg ó ln y ch ro z d z ia ła c h m o ż n a p o g ru p o w a ć w k ilk a w sp ó ln y c h b lo k ó w te m a ty c z n y c h .P ie rw sz y z n ic h d o ty c z y e d u k ac ji, a d o k ła d n ie j - m e to d o lo g ii n a u k h u m a n is ty c z n y c h (1. 1:
C o badają n a u k i h u m a n istyczn e?), ro li i ko n ieczn o ści u staw iczn eg o k szta łc e n ia
się (1. 2: P o co się u czy m y ? ), s tra te g io m u c z e n ia się o r a z sy ste m o w i e d u k ac y jn e m u (1. 3: J a k się u czym y?) K o le jn y m szerokim p o lem te m a ty cz n y m j e s t k o m u n ik a c ja i k u ltu r a , z ta k im i z a g a d n ie n ia m i szczeg ó ło w y m i, ja k m . in. k o m u n ik a c ja w e rb a ln a i n ie w e rb a ln a (1. 4: J a k się p o ro zu m iew a m y? ),
ro d z in a i jej ty p y w ró ż n y c h k u ltu r a c h o ra z in s ty tu c ja m a łż e ń s tw a (1. 5:
W ja k ic h rodzinach żyjem y? ), św ięta (1. 6: C o św iętujem y?), religie ś w ia ta
o ra z u n iw e rsaln e w a rto śc i e ty czn e (1. 7: W co w ierzym y? ), w reszcie - u p rz e d z e n ia (1. 8: D o czego je s te ś m y uprzedzeni?) o ra z b lisk o z ty m z w iąz a n y p ro b le m s to s u n k u d o o b c y ch (1. 9: K o g o i z a co nie lubim y?).
In n y m n a d rz ę d n y m te m a te m je s t sp raw ied liw o ść, a w cy k lu te k stó w p o św ięc o n y m te m u z a g a d n ie n iu d o ty k a się ta k ic h m . in . p ro b le m ó w , ja k : p r a w a i w o ln o ści czło w iek a , p rz e stę p c z o ść i d z ia ła n ie p ra w a (1. 10: K o g o
się boim y?, 1. 11: G dzie s z u k a m y spraw iedliw ości?, 1. 12: J a k ą cyw iliza cję tw o rzym y? ). K o le jn y m w a żn y m te m a te m a u to rk i u czy n iły ek o lo g ię . I to
z a g a d n ie n ie z o sta ło p o tr a k to w a n e sze ro k o - ja k o p o s z u k iw a n ie h a rm o n ii z o to c z en ie m , a w sp ó łczesn e te n d e n cje te g o ro d z a ju s ą ro z w ija n e w te m a ta c h d o ty c z ą c y c h cyw ilizacji, p ro b le m u zan ieszy szczen ia ś ro d o w isk a (1.13: J a k
d b a m y o n a szą ziem ię?) o ra z a rc h ite k tu ry i s z tu k i e k o lo g ic zn e j (1. 14: J a k s z u k a m y h a rm o n ii z o to czeniem ? o ra z 1. 15: Co po d ziw ia m y? ).
P rz y to c z o n e w n a w ia s a c h ty tu ły p o szc z eg ó ln y ch lek cji n ajlep iej c h a r a k te ry z u ją p o d e jśc ie a u to r e k p o d rę c z n ik a d o s a m y c h te m a tó w , j a k i d o n a u c z a n ia ję z y k a i k u ltu ry . T y tu ły p o d a w a n e s ą w fo rm ie p y ta ń , n a k tó re rz a d k o m o ż n a ud zielić je d y n e j słusznej o d p o w ie d zi. T a k a ic h k o n s tr u k a c ja w y w o łu je w u c z ą c y c h się g o to w o ś ć d o k o n w e r s o w a n ia i d z ie le n ia się w ła sn y m i p o m y sła m i. M o ż n a ró w n ie ż z au w a ż y ć, że w iele w ą tk ó w te m a ty c z ny ch zazęb ia się, n p . z ag ad n ien ia etyczne są p o ru sz an e w lek cjach d o ty czący ch k o m u n ik a c ji, sz tu k a łączy się z e ty k ą (n p . w lekcji 7 ilu s tra c ją s ta ro te s- ta m e n to w e g o D eka lo g u u c zy n io n o film y K rz y s z to fa K ie ślo w sk ie g o ) o ra z z e k o lo g ią (n p . w lekcji 15 s z tu k a M a g d a le n y A b a k a n o w ic z z o s ta ła p o t r a k to w a n a ja k o p rz y k ła d d z ia ła n ia a rty sty c z n e g o , w k tó ry m u w id a c z n ia się h a r m o n ia z o to czen iem ).
E fe k te m ta k ie g o p rz e n ik a n ia się z a g a d n ie ń w p o d rę c z n ik u je s t w ielo- g ło so w o ść, k tó r a w sp ó łg ra z u w id a c z n ia ją c ą się ju ż n a p o z io m ie ty tu łó w z a c h ę tą d o k o n w e rso w a n ia . E le m e n ty p o lsk ie (in fo rm a c je n a te m a t sztu k i p o lsk iej, ro k u o b rz ę d o w eg o , szk o ln ictw a itd .) s ą su b te ln ie w p le cio n e w tę u n iw ersalisty czn ie p o m y śla n ą całość. U czący się, k tó rz y nie są b o m b a rd o w a n i p o lsk o ścią, m a ją w ięc m ożliw ość ob iek ty w n eg o p rzy jrzen ia się w ielu sy stem o m k u ltu ro w y m , relig ijn y m i k o m u n ik a c y jn y m . S p rzy ja to ro z w ija n iu u n ich u m ie ję tn o śc i p o ró w n y w a n ia , in te rp re to w a n ia o ra z w o ln e g o o d u p rz e d z e ń w n io s k o w a n ia n a te m a t ty c h sy stem ó w .
P o d rę c z n ik W śró d lu d zi i ich sp raw ... n ajlep iej s p ra w d z a się w p ra c y z o s o b a m i z n a tu ry refleksyjnym i, lu biącym i dy sk u sje o c h a ra k te rz e a k a d e m ic k im . Z ta k im i, k tó re tr a k tu ją lekcję ję z y k a ró w n ie ż ja k o lek cję życia. J a p o ń s k i słu ch acz, zaliczający się d o tej g ru p y , ta k o cen ił p rz y d a tn o ś ć o m a w ia n e j p u b lik a c ji: „ D z ię k i niej n a u cz y łe m się lepiej ro z u m ie ć n ie ty lk o ję z y k p o lsk i i k u ltu rę p o ls k ą , ale ró w n ie ż k u ltu r ę ja p o ń s k ą ” .
154 Grażyna Zarzycka
K o m p o z y c ja p o d rę c z n ik a w y n ik a b e z p o śre d n io z o rie n ta c ji n a ro z w ó j k o m p e te n c ji s o c jo k u ltu ro w e j słu ch a c z y (co w id ać w d o b o rz e te m a ty k i - nie ty lk o in te re su jąc e j, ale też u łatw iającej fu n k c jo n o w a n ie u c zą c y c h się w ró ż n o ro d n y c h ś ro d o w isk a c h i u k ła d a c h in te rp e rs o n a ln y c h ) o ra z k o m p e te n c ji ję z y k o w e j (czem u m a służyć n a cisk n a ro z sze rz a n ie z a s o b u le k sy k a ln e g o i ciągłe d o s k o n a le n ie zn ajo m o śc i sy stem u g ra m a ty c z n e g o ję z y k a p o lsk ieg o ). T r u d n o w y m ien ić w ty m m ie jscu w szy stk ie z a g a d n ie n ia g ra m a ty c z n e p re z e n to w a n e i ćw iczo n e w ty m p o d rę c z n ik u (są o n e z esta w io n e w Z a w a rto śc i
je d n o s te k le kcyjn ych , s. 198-205). W ty m m ie jscu n ależy je d n a k o d n o to w a ć ,
że w y ra ź n ie są w n im a k c e n to w a n e z a g a d n ie n ia sło w o tw ó rc ze , le k sy k a o ra z fra z e o lo g ia o c h a ra k te rz e in te le k tu a ln y m (fo rm u ło w a n ie p o ję ć , te rm in ó w , d efin icji), s k ła d n ia z d a n ia zło ż o n eg o , łączliw o ść w y ra z ó w , m o d e lo w a n ie z n a c z e n ia w z d a n iu .W a ż n e m iejsce z ajm u je ćw iczenie fo rm im iesło w o w y ch . M niej uw agi pośw ięca się fleksji (zgodnie z założeniem a u to re k , że p o d staw o w e w zo ry flek sy jn e u czący się p o w in n i o p a n o w a ć j u ż w cześniej) o ra z s tru k tu ro m k o m u n ik a c y jn y m słu żący m c o d z ie n n e m u k o m u n ik o w a n iu się.
W id a ć tu z n a c z ą c ą ró ż n ic ę p o d e jść m ię d z y p o d rę c z n ik ie m łó d z k im i k ra k o w sk im . W ty m d ru g im część k o m u n ik a c y jn a je s t b a r d z o w a żn y m ele m en te m cało ści. W k siążce E. B a jo r i E . M a d e j ró w n ie ż a k c e n tu je się z a g a d n ie n ia k o m u n ik a c y jn e , a le um ieszcza się je n a in n y m p la n ie - k o m u n ik a c ji m ię d z y k u ltu ro w e j o ra z d y s k u rsu o c h a ra k te r z e raczej in te le k tu a ln y m n iż p o to c z n y m . R o z w ija n e s ą w ięc n p . u m ie ję tn o śc i o p is y w a n ia , re la c jo n o w a n ia , a rg u m e n to w a n ia , w y ra ż a n ia sąd ó w , c z y ta n ia i r o z u m ie n ia ta b e l itp ., a p o m ija n e n p . w zo ry p o w ita ń , p o ż e g n a ń (z k tó ry m i słu ch acze p o w in n i się z a z n a jo m ić w czasie k u rs u p o d staw o w e g o ).
A n a liz u ją c ro z k ła d a k c e n tó w w zak resie n a u c z a n ia c zterec h s p ra w n o śc i ję z y k o w y c h : c z y ta n ia , m ó w ie n ia , s łu c h a n ia i p isa n ia , m o ż n a stw ierd zić, że d o k a żd e j z n ich p rz y w ią zu je się ró w n ie d u ż o u w agi. Ś w iad czy o ty m k o n se k w e n c ja z a u w a ż a ln a w k o m p o z y c ji p o szc z eg ó ln y ch lekcji. P ierw szy m seg m e n te m je s t zazw yczaj ro z m o w a n a te m a t z w iąz a n y z te k ste m , n a stę p n ie ćw iczen ia w p is a n iu lu b c zy tan iu , w k tó ry c h w p ro w a d z a n e je s t p o trz e b n e s ło w n ic tw o , k o le jn y m e ta p e m je s t c z y ta n ie g łó w n e g o te k s t u , p o czy m p r o p o n u je się serię ćw iczeń u trw a la ją c y c h n o w e s ło w n ic tw o i p o z n a n e s tr u k tu r y g ra m a ty c z n e (z d a rz a się, że seg m e n ty te w y s tę p u ją w in n ej k o lejn o ści).
J e d n a k , g d y się uw ażn iej sp o jrz y n a z a w a rto ś ć p o d rę c z n ik a , o czy w isty staje się fa k t, że n a jw aż n ie jszą su b sp ra w n o ś c ią , k tó r ą p ra g n ie się ro z w ija ć w ty m p o d rę c z n ik u , je s t ro z u m ie n ie te k stó w , a w ięc u m ie ję tn o ść z a w ie ra ją c a się w k a żd e j z c zterech g łó w n y ch sp ra w n o śc i. S łu c h a c zo m p ro p o n u je się n a jp ie rw szereg p y ta ń i p o le c eń w stęp n y c h , p rz y g o to w u ją c y c h d o szy b k ieg o c z y ta n ia i w y sz u k iw a n ia n a jw a ż n ie jsz y c h in fo rm a c ji. K o le jn y m e ta p e m , k tó ry n a stę p u je p o le k tu rz e i o m ó w ie n iu te k stu , je s t w y szu k iw an ie in fo rm a c ji
szczeg ó ło w y ch w e d łu g p y ta ń . W ty m segm encie często k o rz y s ta się z m e to d k o m u n ik a c y jn y c h - czy tają c y je s t n p . p ro s z o n y o u z u p e łn ie n ie d ia g ra m u .
T e k s ty z g ro m a d z o n e w p o d rę c z n ik u z n a jd u ją k o n ty n u a c ję w n a g ra n y c h n a k a se tę m a g n e to fo n o w ą m a te ria ła c h d o s łu c h a n ia (ich tra n s k ry p c je z n a j d u je m y n a s. 1 8 6 -1 9 7 ), co w p o z y ty w n y s p o s ó b o d r ó ż n ia p ro p o z y c ję łó d z k ic h a u to re k od p ro p o z y c ji k ra k o w sk ie j. N a g ra n y m a te ria ł m o ż e b y ć w y k o rz y sta n y p rz y o k a zji k a ż d e g o te m a tu p o d rę c z n ik o w e g o , a n ie k tó re z n a g ra ń w z b u d z a ją w śró d słu ch aczy w iększe z a in te re s o w a n ie i m o ty w a c ję d o w y m ia n y p o g lą d ó w n iż te k sty p isan e (sp ra w d ziło się to n p . w tra k c ie m o je j p ra c y z g ru p ą o c h a ra k te rz e o g ó ln y m ).
S ąd zę, że d zieje się ta k z racji d u ż eg o b o g a c tw a g a tu n k o w e g o n a g ra n y c h te k s t ó w . U c z ą c y się p o ls k ie g o słu c h a c z e m a j ą w ięc o k a z ję w y ć w icz y ć ro zum ienie ze słuchu k ró tk ich tek stó w narracy jn o -o p iso w y ch , n p . k o m u n ik a tó w p ra s o w y c h , re la c ji, w y k ła d ó w , o p o w ia d a ń . S łu c h a c z o m d a n o p r z y k ła d y zró żn ico w an y ch fo rm d y sk u rsu - o d m o n o lo g u , d ia lo g u (ro zm o w a zn ajo m y ch , w y w ia d ) d o p o lilo g u (r o z m o w a w ielu o s ó b ) i je d n o c z e ś n ie m o ż liw o ś ć z id e n ty fik o w a n ia się ze z ró ż n ic o w a n y m i ro lam i: p y ta ją ce g o , o d p o w ia d ając e g o , u c z e s tn ik a d y s k u sji o c h a r a k t e r z e n a u k o w y m , o ra z ro z m o w y w k rę g u p rz y ja c ió ł, słu ch a ją c eg o w y k ła d u i w y k ła d o w cy itp . Z a d b a n o o to , b y te k sty te zostały n a g ra n e w sp o só b m ożliw ie n a tu ra ln y z zach o w an iem „ ró ż n o ro d n y c h cech a u te n ty c z n o śc i - w a h a n ia m i, p a u z a m i, p o w tó rz e n ia m i, ró ż n o ro d n y m i g ło s a m i” (fra g m e n t n o ty um ieszczo n ej n a ty ln ej o k ład ce).
G d y d o d a m y d o teg o g a tu n k i te k stó w z aw a rty c h w p o d rę c z n ik u głó w n y m , a s ą to - d łu ższe te k sty o c h a ra k te rz e p o p u la rn o n a u k o w y m o c h a r a k te rz e o p iso w y m i a rg u m e n ta c y jn y m , te k sty je d n o a k a p ito w e o c h a r a k te r z e d efinicji, k o m u n ik a ty i d łu ższe a k a p ity p ra so w e , recenzje, b io g ra m y , n a p isy , n a g łó w k i p ra so w e , in s tru k c je , an k ie ty , d ia g ra m y itd ., o k a z u je się, że k s ią ż k a E . B ajo r i E . M a d e j je s t n o w o c z e s n ą p ro p o z y c ją p o d rę c z n ik a , k tó r y m o ż e b y ć u ż y te cz n y ró w n ie ż n a k u rs a c h p rz y g o to w u ją c y c h d o e g za m in ó w c e r ty fik a to w y c h z ję z y k a p o lsk ie g o . K s ią ż k a m a ła d n ą sza tę g ra fic z n ą : d o w c ip n e i a d e k w a tn e d o treści ry su n k i, p o rę c z n y fo r m a t, k o lo ro w e w k ła d k i (czym d o p ra w d y n iew iele p o d rę c z n ik ó w d o n a u k i ję z y k a p o lsk ie g o ja k o o b c eg o m o ż e się poszczycić!), co czy n i j ą - d o d a tk o w o - p o z y c ją ro z p o z n a w a ln ą .
N a k o n ie c n ależy w sp o m n ieć o p ew n y ch m a n k a m e n ta c h p o d rę c z n ik a . P o p ierw sze — n ie je ste m d o k o ń c a p rz e k o n a n a , czy rzeczyw iście je g o p o d staw ow ym i ad resatam i są słuchacze, k tó rz y w łaśnie ukończyli k u rs p o d staw o w y ję z y k a . P r a k ty k a w y k azu je, że ty lk o n a p ra w d ę u z d o ln ie n i ję z y k o w o słu ch acze m o g ą p o k ilk u m ie sią c a c h p o b y tu i n a u k i w P o lsc e w p e łn i sk o rz y sta ć z b o g a c tw a te m a ty c z n e g o i ję z y k o w e g o , k tó re niesie ze s o b ą te n p o d rę c z n ik . S łu ch acz, k tó re g o e n tu z ja s ty c z n ą o p in ię o p o d rę c z n ik u p rz y to c z y ła m w yżej, b y ł n p . p o p ó łto ra ro c z n y m k u rsie ję z y k a p o lsk ieg o . S tu d e n c i m n ie j z a a w a n so w a n i m a ją c zęsto k ło p o ty z a k ty w n y m u ż y w an ie m (n ie ty lk o w m o w ie ,
1 5 6 Grażyna Zarzycka
ale i w piśm ie) w ie lo k ro tn ie n ie ra z ćw iczo n eg o sło w n ictw a . P o d rę c z n ik n ajlep iej s p ra w d z a się p o d c z a s p ra c y w g ru p a c h p o lo n ijn y c h w p ierw szy m sem estrze. P a m ię ta ć je d n a k n ależy o ty m , że w ielu p o lo n u s ó w ro z p o c z y n a k u rs y w P o lsc e z k o m p e te n c ją , k t ó r ą m o ż n a o k reślić ja k o ś re d n ią i w y so k ą , a zam ierze n ie m a u to re k je st, by słu ch acze u zy sk ali ta k i p o z io m k o m p e te n c ji p o z a k o ń c z o n y m k u rsie o p a rty m n a ich p o d rę c z n ik u .
Z e sta w ien ie z aw a rto śc i p o d rę c z n ik a z o p isan y m i p rz e z W . M io d u n k ę , W . M a r ty n iu k a i in n y c h o p isam i p o z io m ó w k o m p e te n c ji języ k o w ej d la p o trz e b c erty fik a c ji z n ajo m o śc i ję z y k a p o lsk ie g o ja k o o b c eg o (zo b . M a te r ia ły
ro b o cze nr 2 /2 0 0 0 K o m isji ds. C e r ty fik a c ji Z n a jo m o śc i J ę z y k a P o lskieg o J a k o O bcego, M E N , kw iecień 2000) w sk azu je, że p o d rę c z n ik W śró d lu d zi i ich sp ra w ... je s t p rz e zn a c zo n y raczej d la słu ch aczy b a rd z ie j z a a w a n so w a n y c h
ję z y k o w o . A k o n k re tn ie d la ta k ic h , k tó rz y p o z ak o ń c z o n e j p ra c y z k s ią ż k ą o sią g a ją p o z io m ję z y k o w y , k tó ry b ędzie w stan ie z a g w a ra n to w a ć im su k ces z d a n ia e g za m in u c e rty fik a to w e g o n a p o z io m ie z a a w a n so w a n y m .
N ie w y k lu cz o n e , że p rz e d ro zp o częciem p ra c y z p o d rę c z n ik ie m W śró d
lu d zi i ich sp ra w ..., n a le ż a ło b y słu ch aczy „ ro z g rz a ć ” te k sta m i lżejszego
k a lib ru , m n ie j sk o n d e n s o w a n y m i o d ty c h p ro p o n o w a n y c h w p o d rę c z n ik u . T e k s ta m i, k tó ry m to w a rz y sz y ły b y z a d a n ia w sp o m a g a ją c e z a p a m ię ty w a n ie słow nictw a. B yć m o że teg o ro d z a ju pro p o zy cje z n ajd ą się w przy g o to w y w an y ch w ła śn ie p rz e z E w ę B a jo r n o w y c h ćw iczen iach d o p o d r ę c z n ik a .W te d y n a p e w n o p o d rę c z n ik te n będ zie się lepiej sp ełn iał się w p ra c y z g ru p a m i, k tó ry c h słu ch acze d o p ie ro u k o ń c zy li k u rs p o d staw o w y .
M o ż n a też m ieć n ad zieję, że p rz y o k a zji d ru g ie g o w y d a n ia p o d rę c z n ik a z o s ta n ą p o p ra w io n e nieliczne b łędy - n p . b łą d g ra m a ty c z n y w je d n y m z n a g łó w k ó w p ra s o w y c h (z o b . ry s u n e k , s. 152), czy n ie z rę c z n o ś c i lu b n ielo g iczn o ści w fo rm u ło w a n iu p o le c eń (zo b . n p . n ie ja sn ą in s tru k c ję d o gry
B ingo eko lo g iczn e, k tó r a sp o w o d o w a ła , że ciekaw y p o m y sł całk o w icie „ sp a lił
n a p a n ew c e ” , s. 152). W y d a je się ta k ż e, że in s tru k c je i p o le c e n ia s ą zb y t sk o m p lik o w a n e , a p rz e z to n iejasn e. C zy z am iast: „ W ja k im asp e k c ie m ó w i się w te k śc ie o n p . e le k tro w n i c z a rn o b y lsk ie j” (ćw. 5, s. 15), n ie lepiej b y ło b y z a p y ta ć p o p ro s tu : „ J a k ą in fo rm a cję o X z n a jd u je m y w te k śc ie Y ?” In s tru k c je i p o le c en ia p o w in n y u ła tw ia ć p ro c e s p rz y s w a ja n ia n o w ej w iedzy i p o w in n y być fo rm u ło w a n e w k o d z ie ła tw o p rz y sw a ja ln y m .
N ie z b y t fo rtu n n y m p o m y słem je s t ta k ż e często p o ja w ia ją c y się o d sy łac z d o G r a m a ty k i j ę z y k a p o lsk ie g o d la cu d zo zie m có w Z o fii K a le t y z te g o w zg lęd u , że je d y n ie z n ik o m a lic z b a słu ch aczy będ zie m o g ła d o te g o ź ró d ła sięg n ą ć - n a k ła d tej p u b lik a c ji je s t ju ż w y czerp an y , a e n tu z ja s tó w b ib lio te k m o ż n a w śró d n a sz y c h słu ch aczy po liczy ć n a p a lc a c h . L e p szy m ro z w ią za n ie m by ło b y z ap ro p o n o w an ie uczącym się p rzy k ład ó w now y ch fo rm w raz z k ró tk im o p isem ich tw o rz e n ia . P ra g n ę jeszcze zw ró cić u w a g ę, że w iele ćw iczeń nie je s t p o p rz e d z o n y c h p rz y k ła d a m i. S p ra w ia to , że u czący się - szczególnie
w te d y , g d y w y k o n u ją z a d a n ie d o m o w e - m o g ą c zu ć się z d e z o rie n to w a n i. G d y w k siążce n ie d a je się k lu c z a d o ćw iczeń, p o d a n ie p rz y k ła d ó w staje się n ie o d z o w n e .
N a k o n ie c c h ciała b y m jeszcze zw rócić u w a g ę n a p e w n ą n ie z rę cz n o ść sty listy cz n ą , k tó r a p o ja w iła się w ty tu le lekcji 9: K o g o i z a co nie lubim y?. U czący się rz a d k o są w stan ie o d c zy tać g o rz k ą u n iw e rs a ln ą p ra w d ę z a w a rtą w ty m p y ta n iu - że nieto leran cy jn e p o staw y cech u ją przedstaw icieli w szystkich n a ro d ó w ś w ia ta i w zw iązk u z ty m p y ta n ie to je s t ró w n ie ż sk ie ro w a n e d o n ic h sam y ch . N ie k tó rz y c u d zo ziem cy (a k o n k re tn ie ci, k tó rz y o d c zu li n a w łasn ej s k ó rz e p o lsk ie u p rz e d z e n ia ) w id z ą w ta k s fo rm u ło w a n y m ty tu le p rz y p o m n ie n ie , że n ie są w P o lsce m ile w id zian y m i p rz y b y sza m i. U w a ż a m , że w p o d rę c z n ik a c h ję z y k a n ależy m ó w ić o s p ra w a c h tr u d n y c h (a ta k ą je s t s to su n e k P o la k ó w d o o b cy ch ), d o b rz e je s t je d n a k z a d b a ć o d e lik a tn e ujęcie p e w n y ch jeszcze b a rd z ie j d e lik a tn y c h kw estii.
P o d rę c z n ik E. B a jo r i E. M ad e j szy b k o z d o b y w a p o p u la r n o ś ć w p o lsk ic h o ra z z a g ran icz n y c h o ś ro d k a c h . Z d a n ie m k o le ż a n e k , k ó re k o rz y s ta ły z n ieg o n a le k to r a ta c h ję z y k a p o lsk ieg o w w yższych u cze ln ia c h o ra z w szk o ła c h p o lo n ijn y c h n p . w F in la n d ii, n a Słow acji czy w e W ło sz e c h , d o s k o n a le „ z a p e łn ia lu k ę ” n a k u rs a c h w g ru p a c h z a a w a n so w a n y c h ję z y k o w o , b ę d ą c ź ró d łe m z o rie n to w a n y c h k u ltu ro w o , c iek aw y ch d la w sp ó łczesn eg o o d b io rc y te k stó w . B yw a ta k ż e w y k o rz y sty w a n y n a zajęciach ję z y k o zn a w c zy c h , n p . ze s lo w o tw ó rstw a ję z y k a p o lsk ie g o . W łó d z k im S tu d iu m J ę z y k a P o lsk ie g o d la C u d zo z ie m c ó w s ta l się ju ż p o d staw o w y m p o d rę c zn ik iem w g ru p a c h h u m a n is ty czn y ch .
J e d n y m sło w em , k s ią ż k a E . B ajo r i E . M a d e j, W śró d lu d zi i ich sp ra w ..., s p ra w d z a się c o ra z lepiej.
